Simonka34
Членува од 1 март 2017
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето |
Нема опис на уредувањето |
||
Ред 3.462:
[[Категорија:Обувки]]
[[Категорија:Предмети]]
Титовка
{{друго значење3|Титовка (река)}}
[[Податотека:Koča Popović.jpg|мини|Капа на главата на генералот [[Коча Поповиќ]]]]
'''Титовка''' е име за војничка [[капа]] која ја носеле [[народноослободилачка војска на Југославија|партизаните]],<ref>{{cite web |url = http://www.e-novine.com/feljton/31052-Sukob-pomolu.html |title = Sukob na pomolu}}</ref><ref>{{cite journal |url = http://www.anthroserbia.org/Content/PDF/Articles/10_GEM_69_Stojkovi%C4%87_111-132.pdf |title = Од фурунџинице до пекаре |last=Стојковић|first=Драгана|journal = УДК 39:664.6(497.11)(091) |pages=120}}</ref> а подоцна и [[Сојуз на пионири на Југославија|пионирите]] и припадниците на [[Југословенска народна армија|ЈНА]]. Добила име по југословенскиот председател [[Јосип Броз Тито|Тито]]. Војничката била маслинесто зелена, додека пионерската била прво бела а подоцна ја смениле во плава боја.<ref>{{cite web |url = http://ucionicaistorije.wordpress.com/2012/11/29/%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%81-%D1%98%D0%B5-%D0%B4%D0%B0%D0%BD-%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B5-29-%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D1%80/ |title = Учионица историје}}</ref>
На предниот дел од капата стоела [[Црвена Ѕвезда (симбол)|црвена ѕвезда]] (метална или зашиена од црвена тканина).
== Референци ==
{{reflist}}
== Види уште ==
* [[Триглавка]]
* [[Буденовка]]
{{клица}}
[[Категорија:Капи]]
Ќулав
Ќулав е полукружна капа од валана бела волна, која се носи испод [[Фес (капа)|фес]].
Ќулавот се смета за една од најстаријите српскии народни капи, која настанала во народна средина, од домашните материјали. Под влијание на други несловенски народи, оваа капа претрпела доста промени, како во изгледот, така и во името.<ref>{{Cite book|title=Српска народна ношња у Сјеничко-пештерској висоравни, у: Гласник Етнографског музеја у Београду, књига 45|last=Бјеладиновић|first=Јасна|publisher=|year=1981.|isbn=|location=Београд|pages=81-82}}</ref> Ќулав е име кое преовладало и тоа е со турско-персијско потекло. Ќулавот бил носен и од христијанското и од муслиманското население.<ref>{{Cite book|title=Компаративно одређење народне ношње српског и муслиманског становништва Сјеничко-пештерске висоравни у односу на суседне и друге области, у: Гласник Етнографског музеја у Београду, књига 56|last=Бјеладиновић|first=Јасна|publisher=Етнографски музеј у Београду|year=1992.|isbn=|location=Београд|pages=}}</ref>
Оваа капа ја изработувале мајсторите ќулавџии воглвно од бела, а од 1912 година се сретнуваат и ќулави од црна волна. Таа била во купест облик, со длабочина од околу 10 цм и со пречник од околу 20 цм. Во зима и по похладното време околу ќулавите се обавиткувале бели шалови, кој на едниот крај имал ресички. Се обавиткувал три пати околу капата и ушите, а потоа, пресложен на четири еднакви делови, уште два пати преку челото и окципутот, тако да ресичките се закачувале одпозади.
Ќулавот е носен на подручјето на Сеничко-пештерскиот висоравен, во [[Поморавие (област)|Поморавието]], [[Рашка]], [[Косово и Метохија]]. Ќулавот со рамно дно се носел во [[Стара Црна Гора|Старата Црна Гора]] и во Црногорските ридови и тоа под различни имиња.
Носијата во Србија од ослободувањето од Турција во [[1912]] година значително се менува, така да од овој период ќулавот пополеко го снемува од употреба, а првата промена се гледа со замената на белата волна со црна. Од овој период Србите почесто ќе почнат да носат [[Шајкача]].
== Види уште ==
* [[Кече]]
*[[Фес (капа)|Фес]]
* [[Шајкача]]
== Референци ==
<references />
== Литература ==
* Б. Јасна, ''Српска народна ношња у Сјеничко-пештерској висоравни, у: Гласник Етнографског музеја у Београду, књига 45''., Етнографски музеј у Београду, Београд, 1981.
== Надворешни врски ==
* [http://www.riznicasrpska.net/likovnaumetnost/index.php?topic=33.0 Народне српске ношње]
* [https://narodnatradicija.wordpress.com/category/nosnje/ Народа традиција]
* [http://www.panacomp.net/narodne-nosnje-srbije/ Народна ношња Србије]
[[Категорија:Капи]]
[[Категорија:Народни носии]]
Љауто
[[Податотека:Cabeza inca con llautu y mascaipacha (M. América, Madrid) 01.jpg|мини|Глава на инканскиот буржуј со љаута и маскапаича (симболи на моќта)]]
'''Љауто''' (јазик шпански|llauto) или '''љауту''' (јазик шпански|llautu) е име за предмет за облекување, кој на главите ја носеле најугледните членови на [[Царство Инка|инканската заедница]]. Појамот настанал од кечуанскиот збор љавту (јазик кечуа|llawt'u или ''-{llawthu}-'') што значело капа, те. украсен предмет за глава.<ref>{{Cite book| title = Diccionario Quechua - Español - Quechua| publisher = Academía Mayor de la Lengua Quechua| location = Cusco| year = 2005}}</ref><ref>{{Cite book| title = Diccionario Bilingüe Iskay simipi yuyayk'ancha| publisher = Teofilo Laime Ajacopa| location = La Paz| year = 2007}}</ref>
== Општи карактеристики ==
Спрема историчарите на култура и археолозите, овој украсен предмет за облекување представува мезоамеричка варијанта на [[турбан]], капа од фино платно чија должина изнесува до десетина метри. Се опишува како серија на волнените сплетови.{{чињеница | date = 9. 2018.}}<!--mrtva veza do tog datuma.--> Носен е обоен со боите на Тавантинсуја, како во тоа време (од тринаесстиот до шеснаесттиот век на новата ера) ја наркувале територија на Инка, која е сега на дното на денашната држава [[Перу]]. Тоа биле црвената, златната и зелената боја, како и инсигнијата на змија.<ref>{{cite web| url = http://www.incaglossary.org/ll.html#llautu| title = llautu, llawtu| publisher = Inca Shamanic Glossary| accessdate = 1. 9. 2013.}}</ref>
Како и турбанот, љауто е ткаен предмет, традиционално од волна на локалната дива лама врста од [[викуња]]. На основниот облик се додавале плетенки во три инкански бои. На челниот дел се наоѓала волнена трака [[маспаича]], симбол на моќта и Сончевата влада по изглед сличен на перушки. На предниот дел се наоѓале и други симболи, првенствено курикинките (птица [[планинска каракара]]). Спрема легендата, со цел на довикување на добра среќа, под овој предмет за облекување се држеле мали сушени [[жаба|жаби]].<ref>{{Cite book| last = Senchyshyn Trever| first = Lisa| url = http://drum.lib.umd.edu/bitstream/1903/3108/1/umi-umd-2921.pdf| title = Slithering Serpents and the Afterlives of Stones| publisher = University of Maryland| location = College Park| year = 2005}}</ref>
== Корисници ==
Најзапазениот носилец на љаутата, поточно неговиот најскап и најраскошен примерок, бил [[Сапа Инка]], инканскиот крал и „дете на Сонце“. На повеќето илустрации на владарите за овој народ од Средна Америка, овај предмет за облекување може да се видит на главите на регнантите. Од посебните случаеви, познато е дека тринестриот и последниот цар на [[Атавалпа]] поручил по љауто направен од крзно од [[Вампирски лилјаци|вампирски лилјаци]] за свекој член за поширокото семејство.<ref>{{cite web| url = http://www.inkawasitravel.com/peru-travel-information/peru-travel-incas-information/peru-incas-life.htm| title = The Incas of Peru >> The Inca's life| publisher = Inka Wasi Travel| accessdate = 1. 9. 2013.|archive-url=https://web.archive.org/web/20131112000331/http://www.inkawasitravel.com/peru-travel-information/peru-travel-incas-information/peru-incas-life.htm|archive-date = 12. 11. 2013|url-status=dead|df=}}</ref> Во приликата на посетата на овој владар ви 1571 година, конкистадорот Педро Пизаро го запишал следното: ''Индијанец на главата ставив љаути, плетенчиња од обоена волна со дебелина од пола прст и ширина од еден, како можев да приметам. Завиткани се така да представуваат круна, заоблену и со ширина на шака, која ја прекривала целата глава. На челскиот дел, љауту е закачена со киќанка.'' Поредувањето со европската круна потекнува од тоа што Инките не користеле.<ref>{{Cite book| last = Y. Arnold| first = Denise| url = https://books.google.com/books?id=fOxYdXaTN-cC&pg=PT224&lpg=PT224&dq=llawt%27u&source=bl&ots=SWGBESLxeQ&sig=5VomsBgE1r0m2hVmV1w5SNrcjvM&hl=en&sa=X&ei=yDgjUrDjPM_AswaZ6ICwDA&redir_esc=y#v=onepage&q=llawt'u&f=false| title = The Metamorphosis of Heads| publisher = University of Pittsburgh Press| location = Pittsburgh| year = 2006| asin = B0060I8F58}}</ref>
Овој предмет за облекување најчесто го носеле машките, но постоја записи дека ги носеле и жени, посебно кралевата сопруга. Љауто, кој конкистадорите од Шпанија првобитно го нарекле барлас (јазик шпански|barlas), бил еден од првите асоцијации на Инка. После официјалниот пад на инканското царство од 1533, обичниот народ почнал да носи капи и туники слични на царските. Оваквите одела се дел од традиција, а конкистадорите одпрвин се плашеле дека таа би можела во Инките да разбуди националистички чувства.<ref>{{Cite book| last = Pollard Rowe| first = Ann| last2 = A. Meisch| first2 = Lynn| url = https://books.google.com/books?id=kb141n8C8LcC&pg=PA109&lpg=PA109&dq=llawt%27u&source=bl&ots=VWPiIJah2C&sig=7gb4DuiWjYk9j9byal7gyMnzuW8&hl=en&sa=X&ei=yDgjUrDjPM_AswaZ6ICwDA&redir_esc=y#v=onepage&q=llawt'u&f=false| title = Costume and History in Highland Ecuador| publisher = University of Texas Press| location = Austin| year = 2011| isbn = 978-0292725911| pages = }}</ref>
== Референци ==
{{reflist}}
== Литература ==
* {{Cite book | ref = harv| last = Pollard Rowe| first = Ann| last2 = A. Meisch| first2 = Lynn| url = https://books.google.com/books?id=kb141n8C8LcC&pg=PA109&lpg=PA109&dq=llawt%27u&source=bl&ots=VWPiIJah2C&sig=7gb4DuiWjYk9j9byal7gyMnzuW8&hl=en&sa=X&ei=yDgjUrDjPM_AswaZ6ICwDA&redir_esc=y#v=onepage&q=llawt'u&f=false| title = Costume and History in Highland Ecuador| publisher = University of Texas Press| location = Austin| year = 2011| isbn = 978-0292725911}}
* {{Cite book | ref = harv| last = Senchyshyn Trever| first = Lisa| url = http://drum.lib.umd.edu/bitstream/1903/3108/1/umi-umd-2921.pdf| title = Slithering Serpents and the Afterlives of Stones| publisher = University of Maryland| location = College Park| year = 2005}}
* {{Cite book | ref = harv| last = Y. Arnold| first = Denise| url = https://books.google.com/books?id=fOxYdXaTN-cC&pg=PT224&lpg=PT224&dq=llawt%27u&source=bl&ots=SWGBESLxeQ&sig=5VomsBgE1r0m2hVmV1w5SNrcjvM&hl=en&sa=X&ei=yDgjUrDjPM_AswaZ6ICwDA&redir_esc=y#v=onepage&q=llawt'u&f=false| title = The Metamorphosis of Heads| publisher = University of Pittsburgh Press| location = Pittsburgh| year = 2006| asin = B0060I8F58}}
* {{Cite book | ref = harv| title = Diccionario Quechua - Español - Quechua| publisher = Academía Mayor de la Lengua Quechua| location = Cusco| year = 2005}}
* {{Cite book | ref = harv| title = Diccionario Bilingüe Iskay simipi yuyayk'ancha| publisher = Teofilo Laime Ajacopa| location = La Paz| year = 2007}}
[[Категорија:Капи]]
[[Категорија:Инки]]
| |||