Аспазија (поетеса): Разлика помеѓу преработките

{{Инфокутија Личност|name=Аспазија|image=Aspazija 3.jpg|birth_date={{birth date|1865|3|16|df=y}}|birth_place=[[ZaļeniekiЗалениекска parishпарохија]], [[RussianРуска Empireимперија]]|death_date={{death date and age|1943|11|5|1865|3|16|df=y}}|death_place=[[JūrmalaЈурмала]], [[ReichskommissariatРајхскомесаријат OstlandОстланд|OstlandОстланд]] (Nowденес Latvia[[Латвија]])|occupation=[[Поетеса]], [[драматург]], [[политичар]]| spouse= [[РаинисРајнис]]| movement = [[Романтизам]]}}

'''Аспазија''' беше псевдонимот на '''Елза Јохана Емилија Лизете ПликшанеПлиекшане''' (родена '''Елза Розенберга'''; 16 март 1865 година – 5 ноември 1943),[[Латвија| латвиск]]а поетеса[[поет]]еса и [[драматург]]. Аспазија е [[Латвиски јазик|латвиската]] транслитерација на [[Аспасија]].

Аспазија била родена и израсната во богато селско семејство во близина на [[Јелгава]] во 1865 година, каде што студирала и бешебила активна во младинските организации. Таа ја напушти гимназијата во текот на последната година од студиите, а во 1886 година стапила во брак со Вилхелм Макс Валтер. Подоцна таа стана заинтересирана за [[Книжевност|литературата]], главно од германски автори. Нејзината прва публикација беше во 1887 година во весникот ''Dienas Lapa''. Во 1891 година таа се разведе од нејзиниот сопруг и до 1893 година работела како приватна учителка во JaunsvirlaukaЈаунсвирлаука. Во 1893 година таа се пресели во [[Рига]] и почна да работи како [[новинар]]. Во 1894 нејзините први игри ''Vaidelote'' и ''Zaudētās tiesības'' беа изведена во Рига.<ref name=r1/><ref name=r2/>

Во тиеовој годинипериод таа се сретна со Јанис ПликшансПлиекшане (подобро познат како РаинисРајнис), уредник на весник, поет, адвокат и лидеротлидер на движењето Нова Струјаструја (Jaunā strāva). Под негово влијание Аспазија се приклучи на Нова Струјаструја. ДвојкатаТие сестапиле во венчабрак во 1897 година, кога се преселиле во [[Паневежис]], [[Литванија]], по распуштањето на Нова Струјаструја. Истата година тааАспазија ја објави својата прва збирка на поезија. Поради неговите политички активности РаинисРајнис бил затворен, а подоцна и осуден на пет години во егзил во [[Руско Царство|Русија]] од 1897 до 1903, кадеа Аспазија отишла по него. Заедно тие преведувалеги превеле на латвиски многу од делата на [[Јохан Волфганг фон Гете|Гете]]. Подоцна се вратиле во Латвија и продолжиле со пишувањето, додекаа РаинисРајнис исто такаистовремено учествувал и во [[Социјализам|социјалистичкото]] движење.<ref name=r1/><ref name=r2/>

Револуцијата од 1905 година започна со протести во [[Санкт Петербург]] во јануари. По неколку дена протестите се прошириле кон Рига и многу луѓе биле убиени на 13 јануари 1905 година. Претсавата на Аспазија - "Vaidelote" (Весталката) - беше објавена во јануари и беше толкувана како раскинување со империјалистичка Русија. (Раинис,Рајнис исто така, објави збирка на револуционерни песни, ''Vētras Sēja'' (''Сеењето на бурата'').) Царот нареди да бидат пронајдени востаницивостаниците, многу од кои биле уапсени и убиени во периодот од 1905-6. Поради ова, РаинисРајнис и Аспазија побегнале во [[Швајцарија]] и живееле во егзил во Кастагнола од 1905 до 1920 година.<ref name=r1/><ref name=r2/>

Кога ќе сеПо вратилевраќањето во независнинезависна [[Латвија]] после [[Прва светска војна|Првата светска војна]], Аспазија беше активна во [[Феминизам|женското]] движење. Таа исто така се приклучи и на латвискатаЛатвиската социјалдемократска работничка партија и беше избрана во уставното собрание. По смртта на РаинисРајнис во 1929 година Аспазија живеела многу приватен живот во Рига или во својата викендичка во Дубулти. Таа починалапочина на 5 ноември 1943 година во Дубулти и била погребана во раинискоторајниското гробиште во Рига, веднаш до нејзиниот сопруг.<ref name=r1/><ref name=r2/>

Првите дела на Аспазија биле реалистични, но повеќето од нејзиното творештво е нео-романтичноромантичарско. Некои песни претставуваат носталгичнен поглед кон минатото. На пример, играта ''Vaidelote'' (слугинка на боговите во литванската митологија), напишана во 1894, се одвива во 14-тиот век во Големото војводство Литванија. Претставите ''Едноставни права'' и ''Непостигнати цели'' предизвикале многу дискусии поради нивните протести против [[Патријархат|патријархалното]] општество. Играта ''Сребрен превез'' (''Sidraba šķidrauts'') се смета за нејзино најдобро дело. Во 1923 година, таа напиша игра со наслов ''Аспазија''.<ref name=r1/><ref name=r2/>

Во збирката од поезијата ''Црвени цвеќиња'', едноставните и обични нешта се прикажуваат во романтично светло. Во исто време,Истовремено нејзината поезија била полна со светлина, фантазија и бунтовни расположенија. Во ''Самракот на душата ''(1904 година) предоминираат песимистичките ставови.<ref name=r1/><ref name=r2/>

Додека живеела во странство, Аспазија ги напишала компилациитезбирките на поезија ''Сончев агол'' и ''се Раширени крила'', кои имале помалку социјални аспекти и повеќе интимен текст, помалку бунт против општеството, а повеќе лични чувства.<ref name=r1/><ref name=r2/>