Триесетгодишна војна: Разлика помеѓу преработките

 

== Чешка побуна ==

 

По смртта на императорот Матијас и неоставањето на машки наследник, Матијас уште пред својата смрт настојувал Фердинанд II да го зазеде неговиот престол по неговата смрт, како крал на Чешка и Унгарија. Протестантските лидери на Чешка најмногу се плашале од фактот да не ги изгубат своите верски права кои претходно ги добиле во времето на [[Рудолф II (Света Римска империја)|Рудолф II]]. Поради ова, тие главно барале на тронот да застане [[Фридрих V Палатински]] како [[крал на Чешка]]. Сепак, некои други протестантски унии зазеле сличен став како и католиците, па така [[Фердинанд II (Света Римска империја)|Фердинанд II]] бил избран во [[1617]] година за престолонаследник, а по смртта на Матијас станал и крал на Чешка.

Кон чешките протестанти се придружиле и дел од населението на [[Горна Австрија]] каде живееле доста лутеранци и калвинисти. По ова, движењето ја зафатило и [[Долна Австрија]] по кое протестантската армија на чело со грфот од [[Турн]] во [[1619]] година го опседнале градот [[Виена]]. Во [[Трансилванија]], кнезот [[Габриел Бетлен]] повел поход против [[Унгарија]].

 

 

Така императорот не му останало ништо друго освен да ја реформира својата армија. Припадниците на Протестантската унија на чело со грофот Манфред доживеале пораз на [[10 јуни]] [[1619]] година во [[Битка кај Саблата|битката кај Саблата]]. Овој пораз на протестантите ја оневозможил комуникацијата на грофот со [[Прага]], по кое тој морал да ја прекине опсадата на Виена. По поразот кај [[Саблата]], протестантите изгубиле и значајни свои подржувачи и сојузници, војводата од Савоја, кој бил значаен противник на Хабсбуршката експанзија. Документацијата која била запленета по битката послужела да војводата се откаже од натамошно финансирање на протестантите.

 

== Данска интервенција ==

 

Кралот на Данска, [[Кристијан IV Дански]] ([[1577]]-[[1648]]) бил [[Лутеранство|лутеран]], а како војвода на [[Холштајн]] бил потомок од [[Света Римска империја|Светата Римска империја]]. Тој ги помагал лутеранските влладетели во војната против Светата Римска империја, плашејќи се дека е можно данскиот суверенитет како протестантска нација да биде загрозен. Во текот на првата фаза од војната остварил и територијални придобивки во [[Северна Германија]]. [[Хамбург]] во [[1621]] година го признал суверенитетот на [[Данска]], а синот на Кристијан станал епископ на [[Бремен]].

== Шведска интервенција (1630—1635) ==

 

 

[[Албрехт Валенштајн]] имал голема моќ во тоа време, голема армија, имот и финансии. Станал многу влијателен па често пати католичките сојузници го советувале императорот да го отргне додека не стане доцна. Ова се случило во [[1630]] година. Повторно го повикал во времето кога позициите на Светата империја била поразена од шведскиот крал [[Густав II Адолф]]. Густав II Адолф во војната, како и неговиот дански колега, влегол главно за да им помогне на германските лутерани, да го спречи католичкото ширење и да добие економска стабилност и моќ над германските земји на Балтикот. Како протестант, шведскиот крал застанал против Фердинанд II, но добил подкрепа и од католичка [[Франција]], која била раководена од страна на кардинал [[Арман Жан ди Плеси де Ришелје]]. Во периодот од [[1630]]-[[1634]] година тој успеал да ги врати многуројните одземени протестантски територии. Шведската армија ја нападнала Германија.

 

== Шведско-француска интервенција (1636—1648) ==

 

[[Франција]] во целина била католичка земја, и како таква била голем конкурент на Светата Римска империја и Шпанија. Во војната застанала на страната на протестантите. Кардиналот [[Арман Жан ди Плеси де Ришелје]] бил прв министер на [[Луј XIII]]. Тој сметал дека Хабсбуршката династија сеуште е премногу опасна за Франција бидејќи во нејзини раце биле голем број на територии меѓу кои и источната граница со Франција и големото влијание кон Холандија. Главно поради овие причини, Франција стапила во сојузот со [[Холандија]] и [[Шведска]]. Генералот [[Јохан фон Верт]] и шпанскиот кардинал [[Фердинанд Хабсбург]] започнале со тивкото управување со [[Шампањ]] и [[Бургундија]], а со тоа ја загрозиле состојбата и на [[Париз]] во [[1636]] година. Австриската армија навлегла во Франција и постигнала привремен успешен резултат. Сепак следувал период во кој империјата на повеќе пати била поразувана. [[Бернхард фон Вај]] и мар-Сакс шведскиот генерал Банер победиле во Германија. По ова следувале победата кај [[Витшок]], превземање на тврдината [[Брајзах-ам-Реин]], сметана за една од најнедостапните во [[Европа]] (1638). Во [[1639]] односно [[1641]] година [[Бернхард фон Вај]] и Банер починале. Фердинанд II бил наследен од [[Фердинанд III (Света Римска империја)|Фердинанд III]] ([[1637]]). Во [[1642]] умира и францускиот кардинал Ришелје, а на негово место застанал [[Џулио Мазарини]], кој ја продолжил истата политика како и својот претходник. Германија била истоштена од војната.

[[fi:Kolmikymmenvuotinen sota]]

[[fr:Guerre de Trente Ans]]

[[gl:Guerra dos Trinta Anos]]

[[he:מלחמת שלושים השנים]]