Новруз во Азербејџан

Новруз во Азербејџан (азерски: Novruz Bayramı) е традиционален празник со кој се слави персиската Нова година и доаѓањето на пролетта. Кога Азербејџан бил дел од Советскиот Сојуз, прославата на Новруз била генерално неофицијална, а понекогаш дури и забранета. Во моментов во Азербејџан Новруз се третира како официјален државен празник. Во согласност со член 105 од Законот за работни односи на Азербејџан донесен во 2006 година, работниците добиваат пет дена одмор за Новруз. По соседен Иран, Азербејџан е домаќин на најдолго празнување и број на јавни денови поврзани со Новруз, со вкупно (вклучувајќи викенд) од 5 дена.

Новруз обичаи и прослава

Обично, подготовките за Новруз започнуваат еден месец пред фестивалот. Секој вторник луѓето го слават денот на еден од четирите елементи - вода, оган, ветер и земја. Луѓето чистат куќа, садат дрвја, прават нови фустани, бојадисуваат јајца и прават национални колачи како што се шекербура, пахлава, шоргогал, како додаток на големата разновидност на националната кујна. Пченицата се пржи со суво грозје и ореви. Како почит на предисламските зороастриски верувања, секој вторник во текот на четирите недели пред празникот, децата скокаат преку мали огнови и се палат свеќи. Во пресрет на празникот се посетуваат и негуваат гробовите на роднините.

За време на Новруз, на музичките собири се одржуваат разни традиционални игри и претстави како што се „Кос-коса“ (го симболизира доаѓањето на пролетта), „Кхидир Илјас“ (симболот на плодноста и цутот) и гатање. Фолк пејачите пеат песни додека борачите си ги тестираат силите.

Новруз е семеен празник. Вечерта пред празникот, целото семејство се собира околу празничната трпеза поставена со разни јадења за да биде богата Новата година. Празникот трае неколку дена и завршува со свечено јавно играње, натпревари на национални спортови и други забавни бендови.

Украсувањето на празничната трпеза е познато како хонча. Голем сребрен или бакарен послужавник со самани – зелени ластари од семе од пченица – се става во центарот и свеќи и бојадисани јајца. Обичајот налага трпезата да биде поставена со најмалку седум јадења.

Чаршанбас

Младите од Азербејџан го слават Новруз.

Последните четири зимски вторници (обично започнуваат од последниот вторник на февруари) пред Новруз, Азербејџанците ги слават и ги нарекуваат „Чаршанба“. Според азербејџанските традиции, „Чаршанба“ го означува крајот на зимата и почетокот на пролетта. Според народното верување, првата Чаршанба ја претставува водата и ја слави нејзината прочистувачка природа.

Втората Чаршанба се однесува на елементот оган. Се верува дека дејството на скокање преку огнови и палење свеќи го обновува човекот и го чисти од болеста, овозможувајќи му да ја започне пролетта со позитивност.

Третата Чаршанба во азербејџанската традиција го претставува ветерот, кој го носи почетокот на пролетта на воздухот. Во некои западни региони на Азербејџан, народот овој ден го нарекува црна среда. Азербејџанците треба да ги посетат и да ги обноват гробовите на нивните роднини

Четвртата и последна Чаршанба ја претставува земјата, позната како „Торпаг Чершенбеси“ или „Илахир Чаршанба“. Се верува дека на овој ден природата повторно оживува. Азербејџанците ја сметаат оваа Чаршанба како најважна меѓу четирите и имаат посебни традиции поврзани со овој ден. На пример, на масата треба да има седум видови храна и сите нивни имиња мора да почнуваат со буквата „с“ на азербејџански. Народните приказни велат дека вечерта на четвртата Чаршанба е можно младите девојки да ги видат своите идни сопрузи со приближување до огледалото со свеќа во рацете. Децата тропаат на вратите од соседните куќи и ги оставаат капите или чантите, надевајќи се на бонбони и десерти кои се специјално подготвени за празникот како шакарбура и пахлава.

Церемонии

За време на празникот Новруз се пеат разни песни поврзани со Новруз и на јавните плоштади се одржуваат различни активности како одење по јаже и борење. Друга церемонија е онаа на одгледување самани во чинија, што ја симболизира плодноста на пролетта. Еден особено забележлив дел од фестивалот е традиционалната комична изведба на приказната за Коса и Кецел - постојани ликови во празничната наративност. Овие личности и нивните борби го претставуваат конфликтот помеѓу зимата и пролетта. На крајот на церемонијата, Кецел го добива дуелот, што укажува на победата на пролетта над зимата. Празникот Новруз во Азербејџан трае околу една недела.

Верувања поврзани со Новруз

• Цели семејства се собираат дома и седат околу маса (симболизирајќи дека поминале една година заедно),
• Последната ноќ од годината, членовите на семејството се посипуваат со вода едни со други (тоа значи дека ќе се ослободат од сите тешкотии на старата година).
• На овој ден е задолжително да се послужат седум јадења кои на азербејџански јазик почнуваат со буквата „с“.
• За време на празниците вратите не се заклучуваат и го симболизира гостопримството на домаќинот.
• На првиот ден од Новруз, куќите мора да бидат осветлени во текот на целата ноќ. Исклучувањето на светлото е поврзано со лоша среќа.
• Скокање седум пати над оган (се верува дека огнот ќе ја изгори цврстината од минатата година).
• На масата мора да има огледало и запалени свеќи (огледалото е симбол на среќата, а светлината на свеќата ги оддалечува злите духови од куќата).
• Според верувањето во Азербејџан, времето на првиот ден од Новруз означува пролет, вториот ден по летото, третиот ден е есен, а четвртиот е зима.

Галерија

• 
  Азербејџанска поштенска марка од 1996 година издадена за Новруз
• 
  Традиционални азербејџански народни изведувачи
• 
  Средновековни воини во близина на Моминската кула
• 
  Средновековен воин
• 
• 
  Коса што значи човек со мала или без брада, е карневалски лик познат на средновековниот и модерниот фолклор на Новруз
• 
  Новруз концерт во Баку
• 
  Азербејџанска девојка
• 
  Џинот Самани
• 
  Азербејџански деца танцуваат Овчарски танц