Брат и сестра
„Брат и сестра“ (руски: Сестрица Алёнушка и братец Иванушка, германски: Brüderchen und Schwesterchen) народни приказни, познати во Европа, Америка и на Блискиот Исток. Во индексот на самовилски бајки од Арн-Томпсон, заплетот има број 450 и опис: „Еден брат, одејќи со својата сестра по патот, пие вода од под копито на елен и се претвора во еленче, сестрата се мажи, вештерката ја дави и ја заменува (самата или нејзината ќерка), и тие сакаат да ја заколат козата, сè се појаснува“ [1].
.jpg)
Бајката „Брат и сестра“ на браќата Грим, вклучена во првиот том на првото издание на бајките од 1812 година, раскажува за децата што го напуштиле домот на маќеата вештерка, за неволјите што потоа морале да ги трпат, за тоа како братот бил претворен во елен (еленче), а сестрата се омажила за кралот. Раскажувачите имале на располагање две верзии за развојот на заплетот: во едната, братот се претвора во еленче, а во другата, во коза. Во второто издание (1819), приказната била дополнета со други верзии, братот станал коза. Близу до бајката „Хансел и Гретел“ [2]. Во Русија, овој заговор е попознат од бајката „Сестра Алјонушка и братот Иванушка“ од колекцијата „Руски народни приказни“ на Александар Афанасиев. Приказната е запишана во областа Бобровски во покраината Воронеж. Првата руска публикација во литературната обработка - е во збирката „Погудба“ [3] (1795) [4]. Во рускиот фолклор се познати 24 верзии на оваа приказна, на украински - 12, на белоруски - 5. Сите овие верзии на приказната се враќаат на првото објавување во Погудок [5]. Постојат верзии на приказната во литературната обработка на А. Толстој, А. Нечаева, М. Булатова, И. Панкратиева.
Заплетот на германската бајка
уредиСо доаѓањето на маќеата во куќата, животот на братот и сестрата во неа станува неподнослив. Децата решаваат да си заминат. Скитајќи низ полињата и шумите, ги совладува замор, глад и жед. Но, злобната маќеа-вештерка дури и сега не сака да ги остави децата сами и ги маѓепсува изворите со вода на нивниот пат. Братот е неподносливо жеден, но чувствителната сестра го спречува да го прави ова двапати, бидејќи откако ќе ја испие водата од нив, може да се претвори во диво животно: од првиот извор во тигар, а од вториот во волк. Но, во близина на третиот извор, жедта го победила нејзиниот брат, а неговата сестра не можела да стори ништо. Откако пиел од водата, братот се претворил во елен (во рускиот превод - дива коза).
Сестрата и нејзиниот сакан брат елен се населиле во мала напуштена колиба среде шумата и живееле таму сами, сами, во мир и хармонија еден со друг. Но, еден ден започнал голем бучен кралски лов во таа шума, а братот, кој имал многу малку забава, ја замолил својата сестра да го гледа овој лов, па дури и да учествува во него, бидејќи тој сè уште се чувствувал како елен. Сестрата го пуштила својот брат да замине, но наредила да се врати навечер и тропајќи на вратата да ги изговори зборовите „Сестро, пушти ме внатре“, и самата се заклучила во куќата. Се разбира, ловџиите и кралот забележале младо, разиграно еленче, но не можеле да го уловат, а вечерта еленчето безбедно се вратило кај својата сестра. Вториот ден, ловот се повторил, а еленчето повторно не можело да седи мирно. Но, овој пат еленчето било рането и му влегле во трагата по него. Сите тајни и лозинки на братот и сестрата му биле пренесени на кралот. На третиот ден од ловот, додека ловџиите го бркале еленчето, кралот ја нашол колибата во шумата и тропнал на вратата, ги изговорил зборовите „Сестро, пушти ме внатре“. Сестрата се исплашила кога видела странец наместо нејзиниот брат. И, кралот, се разбира, се вљубил веднаш во убавата млада девојка и ја побарал да стане негова сопруга.
Сестрата кралица и нејзиниот брат елен почнале да живеат во замокот, опкружени со љубов и целосно задоволство. Злобната маќеа и нејзината ќерка дознале за ова и ги зафатила завист. Кога кралицата родила дете, вештерката, маскирана како слугинка, влегла во замокот. Ја заклучила ослабената кралица во бањата и таму ја запалила во пеколен оган, а наместо неа ја ставила својата ќерка во креветот, не дозволувајќи му на кралот да и пријде. Како и да е, вистинската кралица која умирала се појавувала неколку ноќи во детскиот дом кај лулката на нејзиниот син, го доела своето дете, го галела еленчето и тивко исчезнувала. Последната вечер, кралот, кој ја препознал, притрчал кон неа, зборувајќи дознал за случките и ѝ се вратил на кралицата. Вештерката и нејзината ќерка биле затворени и осудени на смрт, со што им се срушило вештерството, а еленчето повторно станало маж.
Преводи на руски јазик
уреди- П. Н. Полевого (Брат и сестра)
- Г. Н. Петников (Брат и сестра)
Адаптации на екранот
уреди- 2008 година - Бридерхен и Швестерхен [Брат и сестра] - Германија (режија. Волфганг Ајслер / Волфганг Ајслер), филмска-приказна
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ Братец и сестрица // Сравнительный указатель сюжетов. Восточнославянская сказка
- ↑ Будур 2005.
- ↑ Старая погудка на новый лад, или Полное собрание древних простонародных сказок. Издана для любителей оных иждивением московского купца Ивана Иванова. Ч. I-III. — М., тип А. Решетникова, 1795.
- ↑ Русские народные сказки. В 2 томах. // Сост. О. Б. Алексеева. Том 1 — С. 290
- ↑ Гримм Я., Гримм В. Сказки. Эленбергская рукопись 810 с комментариями Архивирано на 29 мај 2019 г.. Перевод А. Науменко — М.: Книга, 1988 — С. 357
Литература
уреди- Будур Н. В. Аленушка и Иванушка // Сказочнаја энциклопедия / общ. ред. Н. В. Будур. — М.: Олма-Пресс, 2005. — С. 15. — ISBN 5-224-04818-4.
- Иванова Э. И. Братец и сестрица // Сказочная энциклопедия / общ. ред. Н. В. Будур. — М.: Олма-Пресс, 2005. — С. 60. — ISBN 5-224-04818-4.