Беџански јазик
Беџанскиот (Bidhaawyeet) е афроазиски јазик, дел од групата на кушитски јазици. Јазикот се зборува на западниот брег на Црвеното Море и е мајчин јазик на Беџанците. Овој јазик го зборуваат околу 1 милион Беџанци во Египет, Судан и Еритреја. Името потекнува од арапскиот назив за народот, а ентонимот е „бидавјет“ (нечленувано) или „тубдави“ (членувано).[1]
| Беџански јазик | |
|---|---|
| Bidhaawyeet / Tubdhaawi | |
| Застапен во | Судан, Еритреја, Египет |
| Народ | Беџанци |
| Говорници | 1–1.1 милион |
| Јазично семејство | |
| Писмо | латиница (делумно) арабица (делумно) |
| Јазични кодови | |
| ISO 639-2 | bej |
| ISO 639-3 | bej |
Класификација
уредиГолем број јазичари го сметаат беџанскиот како кушитски јазик и воедно единствен член од севернокушитскаѕа подгрупа. Така, беџанскиот има уникатни јазични структури од кушитска гледна точка. Вакви уникатни јазични одлики се забележуваат и кај други помали јазици од другите подгрупи, но јазичарите сметаат дека тоа е нормална варијација во рамките на структурната распределеност на јазиците.[2]
Овие уникатни одлики на беџанскиот создале двоумење кај некои јазичари при класификацијата на афроазиските јазици. Така на пример, Роберт Хецрон тврди дека беџанскиот всушност создава своја засебна гранка во афроазиското јазично семејство.[3] Овој предлог е отфрлен од другите јазичари кои се занимаваат со афроазиските јазици. Денес останува прифатлица класификацијата на беџанскиот како севернокушитски јазик.[4]
Фонологија
уреди| двоуснени | усно-запчени | запчени | ретрофлексни | преднонепчени | заднонепчени | грлени | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| рамни | лабијализирани | ||||||||
| носни | m | n | (ɳ) | (ɲ) | (ŋ) | ||||
| експлозивни | безвучни | t | ʈ | k | kʷ | ʔ | |||
| звучни | b | d | ɖ | ɟ | ɡ | ɡʷ | |||
| струјни | безвучни | f | s | ʃ | (x) | h | |||
| звучни | (ɣ) | ||||||||
| вевни | r | ||||||||
| приближни | w | l | j | ||||||
Беџанскиот има пет самоглакси: /a/, /e/, /i/, /o/, и /u/. /e/ и /o/ се само долги, додека /a/, /i/, и / u/ имаат и долга и кратка верзија.[6]
Писмо
уредиЗа јазикот се користат и латиницата и арабицата.[7] Подолната латиница е формата која ја користи владата на Еритреја и се користи за програмите за писменост во Порт Судан, Универзитет на Црвеното Море. Има повеќе арапски верзии за пишување на јазикот, но ниту една не е широко прифатена. Подолната верзија се користела на мрежни страници.[8]
| МФА | ʔ | b | d | ɖ | f | g | ɣ | gʷ | h | ɟ | k | kʷ | l | m | n | r | s | ʃ | t | ʈ | w | x | j |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| латиница | ' | b | d | dh | f | g | gh | gw | h | j | k | kw | l | m | n | r | s | sh | t | th | w | kh | y |
| арабица | ء | ب | د | ڈ | ف | ق | غ | قْو | ه | ج | ك | كْو | ل | و | ن | ر | س | ش | ت | ٹ | و | خ | ي |
Наводи
уреди- ↑ Wedekind, Wedekind & Musa 2004–2005, стр. 10; Vanhove 2017, стр. 6.
- ↑ Zaborski 1988, стр. 491.
- ↑ Hetzron 1980.
- ↑ Vanhove 2016, стр. 3; Tosco 2000.
- ↑ 5,0 5,1 Wedekind, Wedekind & Musa 2004–2005, §26.
- ↑ Wedekind, Wedekind & Musa 2004–2005, §§26, 30.
- ↑ Wedekind, Wedekind & Musa 2004–2005, §25.
- ↑ Wedekind, Wedekind & Musa 2007, стр. 11.
Литература
уреди- Almkvist, Herman (1881). Die Bischari-Sprache Tū-Beḍāwie in Nordost-Afrika. Upsala: Akademisch Buchdruckerei.
- Appleyard, David (2007). „Beja Morphology“. Во Kaye, Alan S. (уред.). Morphologies of Asia and Africa. Winona Lake, Ind.: Eisenbrauns. стр. 447–479. ISBN 978-1-57506-109-2.
- Browne, Gerald (2003). Textus blemmyicus in aetatis christianae. Champaign, Illinois: Stipes Publish L.L.C. ISBN 978-1-58874-275-9.
- Hamid Ahmed, Mohamed-Tahir (2010). „L'Espace et la poésie bedja (Soudan)“. Journal des Africanistes. 79 (2): 171–187. Посетено на 11 November 2017.
- Hetzron, Robert (1980). „The Limits of Cushitic“. SUGIA. 2: 7–125.
- Lamberti, Marcello (1991). „Cushitic and Its Classifications“. Anthropos. 86 (4/6): 552–561.
- Mohammed Ahmed, Mahmud (2004). Oomraay. Asmara: Semhar Press.
- Reinisch, Leo (1893). Die Beḍauye-Sprache in Nordost-Afrika. Wien: Kaiserlich Akademie der Wissenschaften.
- Roper, E.M. (1927). „The Poetry of the Haḍenḍiwa“. Sudan Notes and Records. 10: 147–158.
- Roper, E.M. (1928). Tu Beḍawiɛ: An Elementary Handbook for the Use of Sudan Government Officials. Hertford: Stephen Austin and Sons, Ltd.
- Satzinger, Helmut (2014). „The Barbarian Names on the Ostraca from the Eastern Desert (3rd Century CE)“. Inside and Out. Interactions between Rome and the Peoples on the Arabian and Egyptian Frontiers in Late Antiquity. LAHR. стр. 199–212. ISBN 978-90-429-3124-4.
- Swackhamer, Jeanette. „Dabaab“. Bidhaawyeetiit Kitaabaati Kitab. Посетено на 11 November 2017.
- Swackhamer, Jeanette (2013). „Ooktaab Oowin“. Bidhaawyeetiit Kitaabaati Kitab. Посетено на 11 November 2017.
- Tosco, Mauro (2000). „Cushitic Overview“. Journal of Ethiopian Studies. 33 (2): 87–121.
- Vanhove, Martine (2011). „Towards a semantic map of the Optative in Beja (North-Cushitic)“. Во Busetto, Luca; Sottile, Roberto; Tonelli, Livia; Tosco, Mauro (уред.). He bitaney lagge. Dedicato a / Dedicated to Marcello Lamberti. Saggi di Linguistica e Africanistica. Essays in Linguistics and African Studies. стр. 231–246.
- Vanhove, Martine (2006). „The Beja Language Today in Sudan: The State of the Art in Linguistics“. Proceedings of the 7th International Sudan Studies Conference April 6 – 8 2006. University of Bergen.
- Vanhove, Martine (2016). „North-Cushitic“. HAL.
- Vanhove, Martine (2014). „Beja Grammatical Sketch“. Посетено на 11 November 2017.
- Vanhove, Martine (2017). Le Bedja. Leuven: Peeters. ISBN 978-9042935167.
- Wedekind, Klaus; Wedekind, Charlotte; Musa, Abuzeinab (2004–2005). Beja Pedagogical Grammar (PDF). Aswan and Asmara.
- Wedekind, Klaus; Wedekind, Charlotte; Musa, Abuzeinab (2007). A Learner's Grammar of Beja (East Sudan). Cologne: Rüdiger Köppe Verlag.
- Wedekind, Klaus (2010). „More on the Ostracon of Browne's Textus Blemmyicus“. Annali, Sezione Orientale. 70: 73–81. ISSN 0393-3180.
- Wedekind, Klaus; Musa, Musa; Mahamed, Feki; Talib, Mohamed (2017). „Forthcoming - Klaus Wedekind, with Abuzeinab Musa, Feki Mahamed, Mohamed Talib, et. al., "Trilanguagel dictionary of Beja" [arranged by the provenience of entries: S. Egypt, E. Sudan, N. Eritrea]“. Посетено на 11 November 2017.
- Zaborski, Andrzej (1988). „Remarks on the Verb in Beja“. Во Arbeitman, Yoël (уред.). Fucus: A Semitic/Afrasian Gathering in Remembrance of Albert Ehrman. John Benjamins Publishing. стр. 491–498. ISBN 978-9027235527.
- Zaborski, Andrzej (1997). „Problems of the Beja Present Seven Years Ago“. language Posnaniensis. 39: 145–153.