Лансароте

еден од Канарските Острови на Шпанија

Лансаротешпански остров, најсеверниот и најисточниот дел од автономните Канарски Острови во Атлантскиот Океан. Сместено е на приближно 125 километри (78 милји) од северниот брег на Африка и 1,000 километри (621 милји) од Пиринејскиот Полуостров. Покривајќи 845,94 квадратни километри (326,62 милји квадратни), Лансароте е четвртиот по големина од островите во архипелагот. Со 152.289 жители на почетокот на 2019 година,[2] тој е третиот најнаселен канарски остров, по Тенерифе и Гран Канарија. Сместен централно-западно на островот е Националниот парк Тиманфаја, една од неговите главни атракции. Островот беше прогласен за резерват на биосфера од УНЕСКО во 1993 година.[3] Главен град на островот е Аресифе, кој лежи на источното крајбрежје.[4] Тој е помалиот главен остров во провинцијата Лас Палмас.

Лансароте
Сателитски поглед (октомври 2019)
Локација во Канарските Острови
Грешка во Lua во Модул:Location_map, ред 522: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/Шпанија со Канарските Острови" does not exist
Географија
МестоАтлантски Океан
Координати29°02′06″N 13°38′06″W / 29.035° СГШ; 13.635° ЗГД / 29.035; -13.635
АрхипелагКанарски Острови
Површина845,94 км2[1]
Брегова линија191 км[1]
Највисоко издигнување671 м[1]
Највисока точкаПенас дел Чаче
Управување
Шпанија
Autonomous communityКанарски Острови
ProvinceЛас Палмас
Главен и најголем градАресифе (pop. 62.988)
President of the cabildo insularМарија Долорес Корујо Бериел
Демографија
Демонимlanzaroteño, -ña; conejero, -a (es)
Население152.289 (2019)[2]
Густина180,0 /km2 (4.700 /sq mi)
ЈазициШпаснки, конкретно Канартски Шпански
Етнички групиШпанци, други помали групи
Дополнителни податоци
Часовен појас
 • Лето (ЛСВ)

Првото запишано име на островот, дадено од картографот од италијанско-мајорка Анџелино Дулцерт, беше Инсула де Ланзартус Мароцелус, по Џеновскиот навигатор Ланчелото Малочело, од каде е изведено и современото име. Името на островот на мајчин јазик Гванче беше Титерогака или Титеројагака, што може да значи „окер“ (што се однесува на преовладувачката боја на островот).[5]

Географија уреди

Лансароте се наоѓа на 11 километри (7 милји) североисточно од Фуертевентура и нешто повеќе од 1 километар (0.62 милји) од Ла Грациоза. Димензиите на островот се 60 километри (37 милји) од север кон југ и 25 километри (16 милји) од запад кон исток. Крајбрежјето на Лазароте е долго 213 километри (132 милји), од кои 10 километри (6 милји) се песок, 16,5 (10 милји) километри се плажа, а остатокот е карпест. Неговиот пејзаж вклучува планински масиви Фамара (671 метар или 2.201 стапки) на север и Ајачес (608 метри или 1,9995 ст) на југ. Јужно од масивот Фамара се наоѓа пустината Ел Џејбл, која ги одделува Фамара и Монтањас дел Фуего. Највисокиот врв е Пењас дел Чаче, кој се издига на 670 метри (2,200 стапки) надморска височина. „Тунелот на Атлантида“, најголемиот подводен вулкански тунел во светот, е дел од лава тунелот Куева де лос Вердес.[6]

Клима уреди

Честопати наречен „Остров на вечна пролет“,[7] Лансароте има суптропска-пустинска клима според Кепеновата климатската класификација.[8] Малата количина на врнежи е главно концентрирана во зима. Врнежите од дожд во текот на летото се редок феномен и многу често летото е целосно суво без врнежи. Во просек, островот прима приближно 16 дена врнежи меѓу декември и февруари. Понекогаш, преовладува топлиот ветер Југо, предизвикувајќи суви и правливи услови низ целиот остров. Просечните врнежи во јуни и август се помалку од 0.5 милиметри (0.020 инчи). Тесно граничи со тропска клима, со зимски температури од 18 °C (64 °F) и летни од 25 °C (77 °F).

Геологија уреди

 
Атлантски Океан на Лос Пиколос, Лансароте

Лансароте е најсеверниот и најисточниот остров на Канарските острови и има вулканско потекло.[9] Настанат е преку огнени ерупции и има зацврстени потоци на лава, како и екстравагантни карпести формации. Островот се појави пред околу 15 милиони години како производ на жариштето на Канари. Островот, заедно со другите, се појавил по распадот на африканските и американските континентални плочи. Најголемите забележани ерупции се случиле во периодот од 1730 до 1736 година во областа што сега е назначен Национален парк Тиманфаја.[10]

Биоразновидност уреди

 
Малвасија гроздови винова лоза растат во горниот слој на почвата покриени со лапили, во Ла Герија. Ниските, закривени sидови ја штитат винова лоза од постојан, сушен ветер.

Растенија уреди

На островот има петстотини различни видови растенија, од кои 17 видови се ендемски. Овие растенија се прилагодиле на релативниот недостаток на вода на ист начин како и сукулентите. Тие вклучуваат Канарска палма (Phoenix canariensis), која се наоѓа во областите на северот, Канарски бор (Pinus canariensis), папрати и диви маслинови дрвја (Olea europaea). Дрвјата Лаурисилва, кои некогаш ги покриваа највисоките делови на Риско де Фамара, денес ретко се среќаваат. По зимските врнежи, растителноста доаѓа до разнобоен цут помеѓу февруари и март.

Лозјата на Ла Герија, вински регион Лансароте ДО, се заштитено подрачје. Единечни винови лози се засадени во јами со ширина од 4-5 метри (13-16 ст) и 2-3 метри (6 ст 7 инчи-9 ст 10 инчи) длабоки, со мали камени sидови околу секоја јама. Оваа земјоделска техника е дизајнирана да собира врнежи од дожд и роса преку ноќ и да ги заштитува растенијата од ветрови.

Габи уреди

Постојат 180 различни видови на габи кои формираат лишаи. Овие преживуваат во соодветните области како карпести површини и промовираат атмосферски влијанија.

Животни уреди

Освен домородните лилјаци и цицачите кои ги придружувале луѓето на островот (вклучувајќи го и дромедарот, кој се користел за земјоделство и сега е туристичка атракција), на Лансароте има малку видови ’рбетници. Овие вклучуваат птици (како соколи) и влекачи. Неколку интересни ендемски животни се гуштерот Галотија и слепите ракови Munidopsis polumorpha, пронајдени во лагуната Јамеос дел Агуа, формирана од вулканска ерупција. На островот се наоѓа и едно од двете преживеани популации на загрозениот Канарски египетски мршојадец.

Природни симболи уреди

Официјални природни симболи поврзани со Лансароте се Munidopsis polymorpha (слеп рак) и Euphorbia balsamifera (Табаиба дулче).[11]

Демографија и администрација уреди

 
Плажа Папагајо

Заклучно со 2019 година, на Лансароте живеат 152 289 луѓе, што е зголемување за 9,163% во однос на 2008 година (139 506).[2] Седиштето на островската влада е во главниот град Аресифе, кој има население од 62 988 жители во 2019 година. Според пописот од 2011 година, мнозинството жители се Шпанци (72,1%) со значителен број жители на други националности, особено Британците (5,6%), Колумбијците (3,2%), Германците (3,1%) и Мароканците (3,1%). Други популациони групи вклучуваат Италијанци, Корејци, Кубанци и Романци, кои сочинуваат голем дел од преостанатите 12,9% од населението.

Националност Популација %
Шпански 102.720 72,1%
Британси 8.026 5,6%
Колумбиски 4.566 3,2%
Германски 4.404 3,1%
Мароканец 4.384 3,1%
Други националности 18.417 12,9%

Островот има меѓународен аеродром, аеродромот Цезар Манрике-Лансароте, преку кој 7.327.019 патници патувале во 2018 година.[12] Туризмот е столб на економијата на островот повеќе од 40 години, а единствената друга индустрија е земјоделството.

Лансароте е дел од провинцијата Лас Палмас и е поделен на седум општини:

Име Област
(км 2 )
Популација
(2001)[2]
Популација
(2011)
Популација
(2019)
Аресифе 22,72 44.980 55.381 62.988
Харија 106,59 4,027 5.054 5.123
Сан Бартоломе 40,89 13.030 18.118 18.816
Тегусе 263,98 12.392 20.294 22.342
Тиас 64,61 12.820 19,148 20.170
Тинајо 135.28 4.512 5.738 6,279
Јаиза 211.85 5.020 14.468 16.571
Вкупни 845,92 96.781 138,201 152,289

Транспорт уреди

Воздух уреди

Главната влезна точка на островот е аеродромот Цезар Манрике-Лансароте, кој, во 2018 година, управувал со 7.327.019 патници.[12] Во 2019 година беше преименувано во името на локалниот уметник Сезар Манрике, во чест на наследството што го оставил на островот и се совпадна со стогодишнината од неговото раѓање.[13] Аеродромот има две терминални згради за патници, Т1 и Т2, при што Т2 се користи исклучиво за меѓуостровски летови од и од другите Канарски острови. Овие меѓуостровски летови ги вршат регионалните авиокомпании Бинтер Канариас и Канарфлај. Аеродромот Лансароте се наоѓа на околу 5 километри (3,1 милји) југозападно од главниот град на островот, Аресифе, со кој е поврзан со патот ЛЗ-2.

Море уреди

Поголемиот дел од стоката пристигнува по море преку пристаништето Арисифе, Порто де лос Мармолес. Ова пристаниште го користат и бродови за крстарење.

Понатаму, има редовни фериботски линии што ги поврзуваат пристаништето Арсифе со Лас Палмас де Гран Канарија, Санта Крус де Тенерифе и Кадис.

Фери бродовите до соседниот остров Фуертевентура заминуваат од Плаја Бланка, најјужниот град на островот.

Двете главни компании кои ги користат овие услуги се Фред Олсен Експрес и Навиера Армас.

Траектите до островот Ла Грациоза заминуваат од Ерзола, најсеверниот град на Лансароте.

Пат уреди

Патот LZ-1 го поврзува главниот град Аресифе со најсеверниот град Орцола. Патот LZ-2 го0 поврзува Аресифе со најјужниот град Плаја Бланка. LZ-3 е автопат кој делува како обиколница околу Аресифе, поврзувајќи го Порто де лос Мармолес од северната страна на градот со LZ-2 од јужната страна. Овие три патишта ја формираат централната патна оска на островот од која другите патишта се поврзуваат со останатите градови на островот, населени места и точки на интерес.

Јавниот превоз на островот е обезбеден од Arrecife Bus, кој работи под името Меѓуградски автобус Лансароте. Компанијата управува со 30 автобуски линии што ги поврзуваат поголемите и помалите населби на островот, како и со аеродромот и вклучува внатрешни автобуски услуги во градовите Плаја Бланка, Сан Бартоломе и Тиас. Повеќето линии започнуваат или завршуваат во главниот град Аресифе.[14] Јавниот автобуски превоз во рамките на градот Аресифе е обезбеден од локалниот совет и се состои од пет линии, вклучително и една до соседниот град Плаја Хонда.[15]

Историја уреди

 
Поглед преку поле со лава кон Монтањас дел Фуего

Се верува дека Лансароте бил првиот Канарски остров кој бил населен. Феникијците можеби ги посетиле или се населиле таму, иако не преживеале никакви материјални докази. Првиот познат запис доаѓа од римскиот автор Плиниј Постариот во енциклопедијата „Натурилис Хисторија“ во експедиција на Канарските острови.[16] Имињата на островите (тогаш наречени Insulae Fortunatae или "Среќни острови“) биле запишани како Јунонија (Фуертевентура), Канарија (Гран Канарија), Нингуарија (Тенерифе), Junунонија Мајор (Ла Палма), Плувијалија (Ел Јеро) и Капрарија (Ла Гомера). Лансароте и Фуертевентура, двата најисточни Канарски острови, биле споменати само како архипелаг на „виолетовите острови“.  Римскиот поет Лукан и грчкиот астроном и географ Птоломеј ги дале дадоа своите прецизни локации.[17] Тоа било населено од страна на Majoс племето од Гуанчес.  По падот на Западното Римско Царство, интеракцијата со Канарските Острови не е заведена пред 999 година, кога Арапите пристигнале на островот, кој го нарекле ал-Џезир ал-Калида (меѓу другите имиња).

 
Со поглед кон пристаништето во Стариот град на Порто дел Кармен

Во 1336 година, брод пристигнал од Лисабон под водство на Џеневскиот навигатор Ланселото Малочело, кој го користел алијасот „Лансароте да Фрамква“. Подоцна била изградена тврдина во областа Монтана де Гванапај во близина на денешното Тегуизе. Кастиљските ропски експедиции во 1385 и 1393 година заплениле стотици Гваначи и ги продале во Шпанија, иницирајќи трговија со робови на островите.[18][19] Францускиот истражувач Џан де Бетенкур пристигнал во 1402 година, на чело на приватна експедиција под закрила на Кастиља. Бетенкур најпрво го посети јужниот дел на Лансароте кај Плејас де Папагајо, а Французите го совладале островот за неколку месеци. На островот немало планини и клисури за да служат како скривалишта за преостанатото население во Гуанче, и толку многу Гуанчи се однесени како робови, за кои се вели дека останале само 300 мажи од Гванче.

На јужниот крај од општината Јаиза, првата европска населба на Канарските острови се појавила во 1402 година во областа позната како Ел Рубикон, каде започнало освојувањето на Архипелагот.[20] На ова место е изградена катедралата Свети Марсијал од Лимож. Катедралата била уништена од англиски пирати во 16 век. Епархија била преместена во 1483 година во Лас Палмас де Гран Канарија (Римокатоличка епархија во Канарија). Во 1404 година, Кастиљанците (со поддршка на кралот на Кастиља) дошле и се бореле со локалните Гуанче, кои биле дополнително десеткувани. Островите Фуертевентура и Ел Јеро подоцна биле слично освоени. Во 1477 година, одлуката на кралскиот совет на Кастиља го потврдила грантот на Лансароте и Фуертевентура, со помалите острови Феро и Гомера на кастилијанските благородници Ерера, кои го држеле својот фонд до крајот на 18 век.[21] Во 1585 година, османлискиот адмирал Мурат Реис привремено го зазел Лансароте. Во 17 век, пиратите го нападнале островот и зеле 1.000 жители на ропство во Куева де Лос Верде.

 
Зајдисонце со поглед на плажа во Порто дел Кармен

Лансароте и Фуертевентура би биле главните извозници на пченица и житни култури на централните острови на архипелагот во текот на 16, 17 и 18 век; Тенерифе и Гран Канарија.[22] Иако оваа трговија скоро никогаш не била обратна за жителите на Лансароте и Фуертевентура (поради фактот што земјопоседници на овие острови профитирале од оваа активност), создавајќи периоди на глад, па населението на овие острови морало да патува во Тенерифе и Гран Канарија. Островот Тенерифе е најголем фокус на привлечност за жителите на Лансароте и Фуертевентура, па оттука и чувството на унија што отсекогаш постоело во популарната сфера со Тенерифе.

Од 1730 до 1736 година, островот бил погоден од серија вулкански ерупции, произведувајќи 32 нови вулкани во опсег од 18 километри (11 милји).[23] Свештеникот на Јаиза, Дон Андрес Лоренцо Курбело, детално ја документирал ерупцијата до 1731 година. Лава зафатила четвртина од површината на островот, вклучително и најплодната почва и 11 села. 100 помали вулкани се наоѓале во областа наречена Монтањас дел Фуего, „Огнени планини“.[24] Во 1768 година, сушата влијаела на уништениот остров, а зимските дождови не паѓаа. Голем дел од населението било принуден да емигрира во Куба и Америка, вклучително и група која формирала значаен прилог на шпанските доселеници во Тексас кај Сан Антонио де Бексар во 1731 година. Друга вулканска ерупција се случила во рамките на опсегот на Тијагва во 1824 година, што било помалку насилно од најголемата ерупција помеѓу 1730 и 1736 година.

Во 1927 година, Лансароте и Фуертевентура станаа дел од покраината Лас Палмас. Неколку археолошки експедиции откриле праисториска населба во археолошкото наоѓалиште на Ел Бебедеро во селото Тегуиса.[25] Во една од тие експедиции, од тим од Универзитетот во Лас Палмас де Гран Канарија и тим од Универзитетот во Сарагоса, дошле околу 100 римски грнчари, девет парчиња метал и едно парче стакло. Артефактите се пронајдени во слоеви датирани помеѓу 1 и 4 век. Тие покажуваат дека Римјаните тргувале со Канарците, иако нема докази за населби.[17]

Островот има статус на заштитен резерват на УНЕСКО за биосфера. Според извештајот на Фајненшл тајмс, овој статус бил загрозен од скандал со локална корупција. Од мај 2009 година, полицијата го уапси поранешниот претседател на Лансароте, поранешниот градоначалник на Аресифе и повеќе од 20 политичари и стопанственци во врска со недозволени градежни дозволи долж крајбрежјето на Лансароте. УНЕСКО се закани дека ќе му го одземе статусот на резервите на биосфера на Лансароте, „доколку развојот не ги почитува локалните потреби и влијае на околината“.[26][27] Претседателот на Кабилдо од Лансароте негираше „каква било закана за статусот на УНЕСКО на Лансароте“.[28]

Забележителни луѓе уреди

  • Хуан Леал (1676–1742 / 1743), шпански доселеник и политичар, роден на островот
  • Хуан Курбело (1680–1760), шпански политичар, роден на островот, Алкалде (градоначалник) на Сан Антонио де Бексар, Тексас (1737, 1739)
  • Салвадор Родригес (1688 година - непознат), шпански политичар, роден на островот, Реџидор (член на советот) од Сан Антонио де Бексар, Тексас
  • Хосе Клавихо и Фајардо (1726–1806), шпански новинар, роден на островот
  • Блас Кабрера Фелипе (1878–1945), шпански физичар, роден на островот
  • Сезар Манрике (1919–1992), шпански уметник, роден и починал на островот
  • Хосе Сарамаго (1922–2010), португалски писател, престојуваше и почина на островот
  • Мануел Медина (роден во 1935 година), шпански политичар, роден на островот
  • Росана Арбело (родена 1963 година), шпанска пејачка, родена на островот
  • Принцезата Алексија од Грција и Данска (родена во 1965 година), грчки кралски дом, живее на островот
  • Гоја Толедо (родена 1969 година), шпанска глумица и модел, родена на островот
  • Карлос Моралес Квинтана (роден 1970 година), шпански архитект и сопруг на принцезата Алесија, роден и престојува на островот
  • Џонатан Перес Оливеро (роден 1982 година), шпански фудбалер, роден на островот
  • Патриција Дијас Переа (родена 1984 година), шпански триатлонец, го претставува клубот Тријатлон Титанес со седиште во Лансароте
  • Џорди Мартин (роден 1991 година), шпански фудбалер, роден на островот
  • Џорџ Расел (роден 1998 година), британски возач на трки, доаѓа на островот за физичка обука

Фестивали уреди

Најоснованиот фестивал на островот се одржува секоја година на 15 септември во селото Манча Бланка, во чест на Богородица на Долорс (Вирген де лос Долорес), исто така наречена „Богородица на вулканите“ (покровител на Лансароте ) Во овој аџилак учествуваат луѓе од целиот остров, претежно облечени во традиционална носија.

Прегледи уреди

 
Хача Гранде, на југот на островот, погледнат од патот до плажата Папагајо
 
Салинас де Јанубио, на запад од островот
 
Кратер и лагуна во Ел Голфо

Наводи уреди

  1. 1,0 1,1 1,2 „Estadística del Territorio“ [Territory Statistics] (шпански). Instituto Canario de Estadística (ISTAC). Посетено на 2019-07-17.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 „Población de derecho de Lanzarote según municipio. Evolución (1996-2019)“ [Legal population of Lanzarote by municipality. Evolution (1996-2019)]. Centro de Datos. Cabildo de Lanzarote (шпански). Посетено на 2019-07-15.
  3. „UNESCO - MAB Biosphere Reserves Directory“. UNESCO. Посетено на 2019-04-05.
  4. Hernández Luis, José Ángel; Sobral García, Silvia Inmaculada; González Morales, Alejandro (2006). „Planeamiento territorial, desarrollo urbano-turístico y sostenibilidad en Lanzarote“. Ciudad y Territorio. Estudios Territoriales. Madrid: Ministerio de Fomento. XXXVIII (148): 315. ISSN 1133-4762.
  5. „Diccionario Ínsuloamaziq-Tyterogaka“. Архивирано од изворникот на 21 October 2013.
  6. „Eyeless Creature Discovered in Undersea Tunnel“. LiveScience. LiveScience. 25 August 2009.
  7. „Lanzarote Weather and Climate“. spain-lanzarote.com. Посетено на 2017-11-22.
  8. „Arrecife, Spain Köppen Climate Classification (Weatherbase)“. weatherbase.com.
  9. „The Geology of the Canary Islands - 1st Edition“. www.elsevier.com. Посетено на 2020-10-22.
  10. „Timanfaya“. Lanzarote Guide. Посетено на 1 August 2017.
  11. „BOC – 1991/061. Viernes 10 de Mayo de 1991 – 577“. gobcan.es. Архивирано од изворникот на 8 August 2011. Посетено на 29 September 2016.
  12. 12,0 12,1 „Introduction - César Manrique-Lanzarote Airport - Aena.es“. Aena.es. Посетено на 2019-07-16.
  13. „Orden FOM/211/2019, de 27 de febrero, por la que se modifica la denominación oficial del Aeropuerto de Lanzarote“ [Order FOM/211/2019, of 27 February, by which the official designation of Lanzarote Airport is modified] (шпански). 2019-03-01.
  14. „Lines and Timetables“. Arrecife Bus, S.L. Посетено на 2019-07-17.
  15. „Transportes, Guaguas, Recorrido“ [Transport, Buses, Routes] (шпански). Ayuntamiento de Arrecife. Архивирано од изворникот на 2017-09-06. Посетено на 2019-07-17.
  16. Pliny the Elder. „Ch 37 The Fortunate Islands“. Во John Bostock (уред.). The Natural History. Book VI. Посетено на 18 November 2016.
  17. 17,0 17,1 „Roman Trade with the Canary Islands“. Посетено на 24 November 2009.
  18. Crosby, Alfred W. (2004). Ecological Imperialism: The Biological Expansion of Europe, 900–1900. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-39404-9.
  19. Mercer, John (1980). The Canary Islanders: their prehistory, conquest, and survival. Collings. стр. 148–159. ISBN 978-0-86036-126-8.
  20. San Marcial del Rubicón y los Obispados de Canarias
  21. Kamen, Henry (2004). Empire: How Spain Became a World Power, 1492-1763. HarperCollins. стр. 11. ISBN 978-0-06-093264-0.
  22. „Jornadas de Estudios sobre Lanzarote y Fuerteventura“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2020-08-03. Посетено на 2021-04-24.
  23. Troll, Valentin R.; Carracedo, Juan Carlos; Jägerup, Beatrice; Streng, Michael; Barker, Abigail K.; Deegan, Frances M.; Perez‐Torrado, Francisco; Rodriguez‐Gonzalez, Alejandro; Geiger, Harri (2017). „Volcanic particles in agriculture and gardening“. Geology Today (англиски). 33 (4): 148–154. doi:10.1111/gto.12193. ISSN 1365-2451.
  24. Carracedo, Juan Carlos; Troll, Valentin R. (2021-01-01), Alderton, David; Elias, Scott A. (уред.), „North-East Atlantic Islands: The Macaronesian Archipelagos“, Encyclopedia of Geology (Second Edition) (англиски), Oxford: Academic Press: 674–699, doi:10.1016/b978-0-08-102908-4.00027-8, ISBN 978-0-08-102909-1, Посетено на 2021-03-17
  25. Atoche Peña, Pablo. „EXCAVACIONES on the Canary islands“. www.personales.ulpgc.es. Посетено на 18 November 2016.
  26. Barr, Caelainn; Mulligan, Mark (5 July 2010). „Lanzarote faces losing its eco status“. Financial Times. London, Madrid. Посетено на 12 November 2010.
  27. Building craze threatens to end Lanzarote's biosphere status The Independent. 7 July 2010
  28. Greenslade, Roy (8 July 2010). „Canary Islands protests at Financial Times investigation“. Greenslade Blog. London: The Guardian. Посетено на 12 November 2010.