Тенерифе (шпански: Tenerife) — најголемиот и најнаселен остров на седумте Канарски Острови[2]. Со површина од 2.034,38 квадратни километри и 898.680 жители[3], опфаќа 43 % од вкупното население на Канарските Острови[2]. Тенерифе е најголемиот и најнаселен остров во Макаронезија[4].

Тенерифе
Tenerife
Остров
Dracaena draco, Анага, Национален парк „Теиде“, Традиционална куќа и Аудиторио де Тенерифе.
Знаме на Тенерифе
Местоположба на островот
Местоположба на островот
ЗемјаШпанија
Автономна заедницаКанарски Острови
ПокраинаТенерифе
Главен и најголем град Санта Крус де Тенерифе (нас. 221,956)
Површина
 • Вкупна2.034 км2 (785 ми2)
Најг. вис. (Теиде)&100000000000037180000003.718 м
Население (2014)
 • Вкупно889,936[1]
 • Густина442/км2 (1,140/ми2)
 • Етнички групиШпанци и неколку мали групи
Часовен појасWET (UTC±0)
 • Лете (ЛСВ)WEST (UTC+1)
Мреж. местоtenerife.es
Сателитска фотографија на Тенерифе

Околу пет милиони туристи го посетуваат Тенерифе секоја година, според кои податоци Тенерифе е најпосетуваниот остров на архипелагот[5]. Островот е еден од најважните туристички одредишта во Шпанија[6] и во светот. Тенерифе е домаќин на еден од најголемите карневали во светот, а карневалот во Санта Крус де Тенерифе работи за прогласување на настанот од страна на УНЕСКО како нематеријално културно наследство на светот[7][8][9].

Во Тенерифе постојат два аеродроми: Северен и Јужен. Тенерифе претставува економски центар на архипелагот[10][11].

Главниот град на островот, Санта Крус де Тенерифе, исто така е седиште на островотскиот совет (cabildo insular). Градот е главен град на автономната заедница на Канарски Острови (заедно со Лас Палмас), делејќи ги владините институции како што се претседателството и министерствата. Во периодот помеѓу територијалната поделба на Шпанија и 1827 година, Санта Крус де Тенерифе бил единствениот главен град на Канарските Острови. Во 1927 година, Шпанија прогласила два главни градови на Канарските Острови, како што е и денес[12][13]. Во Санта Крус се наоѓа современата сала „Аудиторио де Тенерифе“, архитектонски симбол на Канарските Острови[14][15].

На островот се наоѓа и Универзитетот Ла Лагуна, основан во 1792 година во Сан Кристобал де Ла Лагуна. Овој универзитет е најстариот универзитет во Канарските Острови. Градот Ла Лагуна е вклучен во списокот на светско културно наследство на УНЕСКО и бил главен град на Канарските Острови пред да го замени Санта Крус во 1833 година[16].

Националниот парк „Теиде“ е исто така вклучен во списокот на светско културно наследство на УНЕСКО и се наоѓа во центарот на островот. Во него, планината Теиде се издига на највисока надморска височина во Шпанија и на највисока од островите на Атлантскиот Океан, и трет по големина вулкан во светот од неговата основа[17]. Исто така на островот се наоѓа и Анага, биосферен резерват вклучен во спосокот на УНЕСКО од 2015 година[18]. Резерватот има најголем број на ендемски видови во Европа[18].

Тенерифе е исто така познат по тоа што е место каде се случила најсмртоносната авионска несреќа во историјата во 1977 година.

Топонимија уреди

Домородните народи на островот, Гуанчи, на нивниот јазик островот го нарекувале Акинет или Ченет (овие варијанти се пронајдени во литературата). Според Плиниј Помладиот, берберскиот крал Јуба II испратил експедиција на Канарските Острови и Мадејра. Тој ги именувал Канарските Острови според особено жестоките кучиња на островот[19]. Јуба II и Старите Римјани островот Тенерифе го нарекувале Ниварија, што произлегува од латинскиот збор nix, што значи снег, осврнувајќи се на снегот покриен со вулканот Теиде[20]. Подоцнежните мапи кои датираат од XIV и XV век, островот го споменуваат како Исла дел Инфиерно, што буквално значи „остров на пеколот“, главно поради вулканската активност и ерупциите на вулканот Теиде.

Се смета дека името на островот го дале Бенахоритите (домородци на Лас Палмас), кои островот го нарекувале „Тени“ (планина) и „ифе“ што значи бело. По колонизацијата, поради хиспанизацијата, кон името била додадена буквата „р“ за обединување на двата зборови, по кое се добило името Тенерифе[21][22].

Сепак, низ историјата имало други објаснувања за да се открие потеклото на името на островот. На пример, историчарите од XVIII век, Хуан Нуњес де ла Пења и Томас Аријас Марин де Кубас, меѓу другото, наведуваат дека островот, најверојатно, бил именуван од домородците според легендарниот крал Тинерфе Големиот. Тој владеел со целиот остров во деновите пред освојувањето на Канарските Острови од Кастиља[23]

 
Панорама од Националниот парк „Теиде“

.

Демонимија уреди

Формалната демонимија што ја користат луѓето кои живеат на островот е Тинерфено (Tinerfeño), a исто така се користи колоквијално и терминот чичареро (chicharrero)[24]. Во современото општество, второто име обично се применува само од жителите на главниот град Санта Крус. Терминот некогаш бил навредлив термин што го користеле луѓето од Ла Лагуна, кога градот бил главен и се однесувало на посиромашните жители и рибари од Санта Крус. Рибарите најчесто ловеле скуша, а другите жители јаделе компири, кои се претпоставува дека биле со низок квалитет за разлика од оној на елитата од Ла Лагуна. Додека Санта Крус растела преку трговијата, го замениола Ла Лагуна како главен град на Тенерифе во 1833 година за време на владеењето на Фернандо VII. Тогаш жителите на Санта Крус ја искористиле претходната навреда за да се идентификуваат како жители на новиот главен град, на сметка на Ла Лагуна.

Историја уреди

 
[Мумија од човек припадник на племето Гуанчи

Најраната позната човечка населба на островите датира од околу 200 п.н.е., од берберите познати како Гуанчи[25], иако, пештерата на Гуанчите во општина Икод де лос Винос на север од Тенерифе, ги обезбедила најстарите хронологии на Канарските Острови, со датуми околу шестиот век п.н.е.[26]

Во однос на технолошкото ниво, културата на Гуанчи се одликува со напреден културен развој, најверојатно поврзан со културните одлики на берберските народи, увезени од Северна Африка и слабиот технолошки развој, утврдени поради недостигот на суровини, особено минерали кои овозможуваат екстракција на метали. Главната активност на населението во тоа време била пасење, иако населението исто така било ангажирано во земјоделството, како и во риболовот и собирање школки од брегот или користење риболовни пловни објекти[27].

Што се однесува до верувањата, религијата во Гуанчи била политеистичка, иако астралниот култ бил широко распространет. Покрај него постоела и анимистичка религиозност која сакрализирала одредени места, главно карпи и планини. Меѓу главните богови на племето биле: Ахаман (бог на небото и врховен бог), Чаксиракси (мајка божица), Махек (бог на сонцето) и Гуајота (демонот). Особено голем претставувал култот кон мртвите, практикувајќи мумификација на труповите. Покрај тоа, на островот се појавиле и мали глинени фигури од антропоморфниот и зооморфниот тип поврзани преку разни ритуали и толкувани како идоли. Меѓу нив се истакнува и таканаречениот идол на Гуатимак, за кој се верува дека претставува заштитен дух.

Територијална организација пред освојувањето уреди

 
Територијална карта на Тенерифе пред освојувањето

Околу сто години пред освојувањето од страна на кралот Јуба II, титулата Менеси била дадена на монархот или крал на Гуанчите, кој управувал со царството. Оваа улога подоцна беше наречена „капетанство“ од страна на освојувачите. Тинарфе Големиот, син на Сунта, го управувал островот од Адехе на југ. Меѓутоа, по неговата смрт, неговите девет деца се побуниле и започнал конфликт за тоа како да го поделат островот.

На островот биле создадени два независни achimenceyatos, а островот бил поделен на девет дела (menceyes). Менцеите на островот го формирале она што ќе биде слично на денешните општини[28]. Така, територијата на островот ги опфаќала следните делови:

Шпанско освојување уреди

 
Алфонсо Фернандес де Луго ги претставува заробените кралеви пред Фердинанд и Изабела

Тенерифе бил последниот остров на Канарските Острови што требало да биде освоен и оној што најдолго му требало да се предаде на кастилските трупи. Иако традиционалните датуми на освојување на Тенерифе се воспоставени помеѓу 1494 година (доаѓањето на Алонсо Фернандес де Луго) и 1496 (освојување на островот), мора да се земе предвид дека обидите за анектирање на островот Тенерифе започнале уште од 1464 година[29]. Поради оваа причина, од првиот обид за освојување на островот во 1464, сè додека не бил конечно освоен во 1496, поминале 32 години.

Во 1464 година, Диего Гарсија де Херера, Господарот на Канарските Острови, симболично го посетил островот[30] потпишувајќи мировен договор со водачите на Гуанчи. Договорот дозволувал на Анага да се изгради тврдина и кула, по кое Шпанија и водачите одржувале периодични договори за разговори додека тврдината не била уништена во околу 1472 година[31].

Во 1492 година гувернерот на Гран Канарија, Франсиско Малдонадо организирал напад што завршил со катастрофа за Шпанците кои биле поразени од силите на Анага. Во декември 1493 година, католичките монарси, кралицата Изабела I и кралот Фердинанд II, му дале на Алонсо Фернандес де Луго право да го освои Тенерифе. Доаѓајќи од Гран Канарија во април 1494 година, освојувачот пристигнал на брегот на денешниот град Санта Крус де Тенерифе во мај заедно со околу 2.000 војници и 200 коњаници[32]. По преземањето на тврдината, армијата продолжила кон внатрешноста, подоцна ги заробила кралевите на Тенерифе и ги однела пред Изабела и Фердинанд.

Поделените територии на Тенерифе и нивните владетели имале различни одговори на освојувањето. Едните биле за одржување на мирот (шпански: bando de paz), додека другите биле за продолжување на војната (шпански: bando de guerra). Кон првиот предлог се приклучиле Анага, Гуимар, Абона и Адехе додека кон вториот предлог се приклучиле Тегесте, Таоро, Такоронте, Икоде и Дауте. Оние кои се спротивставувале на освојувањето се бореле против напаѓачите. Кастилските сили доживеале пораз во првата битка кај Ацетехо на 31 мај 1494 година, но биле поразени во Втората битка на 25 декември 1494 година. Гуанчите на крајот биле поразени и се предале на круната на Кастиља во 1496 година[33].

Шпанска управа уреди

Голем дел од домородците починале од нови заразни болести, како што се грип и веројатно големи сипаници, главно поради немање имунитет. Новите колонисти се венчале со месното население. Во текот на еден век по освојувањето, многу нови колонисти се населиле на островот, вклучувајќи и имигранти од различни територии на растечкото Шпанско Царство, како што се Фландрија, Италија и Германија.

Како што растело населението, така започнало и расчистување на боровите шуми на Тенерифе, потребни за гориво и направи за земјоделски култури, потребни како за локална потрошувачка така и за извоз. Шеќерната трска била донесена во 1520-тите како стоковна култура на поголемите плантажи. Таа претставувала работна интензивна култура во сите фази на одгледување и преработка. Во следните векови започнало и производство на вино од грозје за локална потрошувачка и за извоз[34].

Трговија со Америка уреди

 
Амаро Парго (1678-1741).

Во трговијата на Канарските Острови со Американците од XVIII век, Тенерифе претставувал хегемонистички остров, бидејќи надминувал 50 % од бројот на бродови и 60 % од тонажата. На островите Ла Палма и Гран Канарија, процентот бил околу 19 % за првиот и 7 % за вториот[35]. Обемот на сообраќај помеѓу Индија и Канарските Острови бил непознат, но бил многу важен и концентриран речиси исклучиво на Тенерифе[35].

Меѓу производите кои биле извезувани биле рум и шеќерна трска, кои заминувале главно кон пристаништата на Америка, како што се Ла Гуаира, Хавана, Кампече и Веракрус. Многу морнари од Тенерифе се приклучиле на оваа трансконтинетална поморска трговија, меѓу кои и Амаро Родригес Фелипе, попознат како Амаро Парго, Хуан Педро Духардин и Бернардо де Еспиноса, и двајцата придружници на Амаро Парго[36].

Емиграција во Америка уреди

Тенерифе, како и другите острови, одржувале блиски односи со Латинска Америка, бидејќи биле дел од Шпанското Царство. Од почетокот на колонизацијата на Новиот Свет, многу шпански експедиции започнале од островот на пат кон Америка. Тие, исто така, регрутирале голем број на жители од островот во своите екипи, кои биле составен дел од освоените експедиции. Други се приклучиле на бродови во потрага по подобри перспективи. Исто така, важно е да се забележи размената на растителни и животински видови што се случила при тие патувања[37].

По еден век и половина од релативниот раст, врз основа на секторот на одгледување грозје, бројни семејства емигрирале, особено во Венецуела и Куба. Круната сакала да го охрабри населението на неразвиените зони во Америка да ја превенираат окупацијата од страна на странските сили, како што се случило со Англичаните во Јамајка и Французите во Гвајана и западниот дел на Хиспаниола. Поради тоа, голем дел од жителите на Канарските Острови, вклучувајќи ги и оние од Тенерифе, заминале кон Новиот Свет.

Успехот во одгледувањето на нови култури во Америка, како што се какаото во Венецуела и тутунот во Куба, придонело за егзодус на населението од градовите како Буенависта дел Норте, Вилафлор или Ел Саузал кон крајот на XVII век. Селото Сан Карлос де Тенерифе било основано во 1684 година од Канарските Острови на Санто Доминго. Луѓето од Тенерифе биле регрутирани за да го изградат градот поради страв од колонизирање на градот од Французите. Помеѓу 1720 и 1730 година, биле преселени 176 семејства, вклучително и многу луѓе од Тенерифе, на карибскиот остров Порторико. Во 1726 година, жители на околу 25 острови мигрирале во Америка за да учествуваат во основањето на Монтевидео. Четири години подоцна, во 1730 година, уште една група ја напуштила својата матична татковина за да биде основан градот Сан Антонио во денешен Тексас. Помеѓу 1777 и 1783 година, жители од повеќе острови емигрирале од Санта Крус де Тенерифе, населувајќи се во она што денес е познато како Сент Бернард, Луизијана, за време на периодот кога Шпанија владеела со оваа поранешна француска територија западно од реката Мисисипи. Некои групи заминале во Западна или Шпанска Флорида[37].

Во Тенерифе во јуни 1787 година пристигнала Првата Флота, која се состоела од 11 бродови, и која заминала од Портсмут, Англија, на 13 мај 1787 година, кон Австралија, основајќи ја првата европска колонија на континентот. Флотата се состоела од два бродови од Кралската морнарица, три товарни бродови кои носеле меѓу 1.000 и 1.500 осуденици, маринци, морнари, цивилни службеници и слободни луѓе и огромно количество храна. На 3 јуни 1787 година, флотата пристигнала во Санта Крус на Тенерифе. Овде добиле свежа вода, зеленчук и месо. Командантот на флотата, капетанот Артур Филип и главните офицери биле забавувани од страна на локалниот гувернер, додека еден осуденик неуспешно се обидел да избега. На 10 јуни тие тргнале да го преминат Атлантикот во Рио де Жанеиро, искористувајќи ги поволните трговски ветрови и океанските струи.

Имиграцијата во Америка (главно Куба и Венецуела) продолжила и во текот на 19 и почетокот на 20 век, поради недостаток на економски можности и релативна изолација на Канарските Острови. Од крајот на XX век, економските закони за заштита на островот и силниот развој во туристичката индустрија ја зацврстиле економијата и привлекле нови мигранти. Тенерифе има добиено бројни нови жители, вклучувајќи го и враќањето на многу потомци од некои острови кои заминале пет века пред тоа[37].

Воена историја уреди

 
Адмиралот Нелсон во Тенерифе

Најзначајниот конфликт за островот се случил поради британската инвазија на Тенерифе во 1797 година[38]. На 25 јули 1797 година, адмирал Хорацио Нелсон извршил напад во Санта Крус де Тенерифе, сега главен град на островот. По жестоката борба која резултирала со многу жртви, генералот Антонио Гутиерез де Отеро и Сантајана организирал одбрана за да ги принуди на напаѓачите да се повлечат. Во конфликтот Нелсон бил сериозно повреден во десната рака, поради што морало да се изврши ампутација на поголемиот дел од неговата рака[39]. Легендата вели дека бил ранет од шпанскиот топограф Тигар (шпански: Тигре) додека се обидел да се симне на брегот на Пасо Алто[34].

На 5 септември 1797 година, Британците се обиделе уште еднаш да го освојат островот преку регионот на Порто Сантјаго, но и овој обид бил одбиен од жителите. Некои фрлале дури и камења кон Британците од височините на карпите.

Островот исто така бил нападнат од британските команданти Роберт Блејк, Волтер Роли, Џон Хокинс, Вудс Роџерс[40].

Современа историја уреди

Помеѓу 1833 и 1927 година, Санта Крус де Тенерифе бил единствениот главен град на Канарските Острови. Во 1927 година, владата наредила главниот град да се подели со Лас Палмас, како што е останато до денес[12][13]. Оваа промена во статусот го поттикнало развојот во Лас Палмас.

Туристите запоичнале да го посетуваат Тенерифе од Шпанија, Велика Британија и Северна Европа во голем број во 1890-тите. Тие особено биле привлечени од одредиштате во северните градови на Пуерто де ла Круз и Санта Крус де Тенерифе[41]. Независното бродско работење помогнало во зајакнувањето на туристичката индустрија[42]. Природонаучникот Александар фон Хумболт се искачил на врвот на планината Теиде и ја забележал на убавината на островот.

Пред неговото подигање на власта, Франциско Франко на Канарските Острови служел како командант. Во јули Франко бил контактиран и таен состанок кој бил одржан во шумата на Ла Есперанса на Тенерифе, започнале разговори околу започнувањето на воен удар во земјата[43], што резултирало до започнување на граѓанска војна. Островите паднале во рацете на националистите во јули 1936 година. Во 50-тите години, мизеријата на повоените години предизвикало да илјадници жители на островот емигрираат во Куба и во други делови на Латинска Америка.

Тенерифе е местото каде се случила најсмртоносната несреќа досега во комерцијалната авијација. Во авионската несреќа загинале 583 лица, а авионскиот судир се случил на 27 март 1977 година, на аеродромот Лос Родеос во северниот дел на островот, кога се судриле два авиони Боинг 747.

На почетокот на XXI век, таканаречената Ријада де Тенерифе 2002 се одржала на 31 март истата година. Дождовите предизвикале да има 8 мртви, 12 исчезнати и десетици повредени луѓе[44]. Покрај човечките загуби, поплавата предизвикала значителна материјална штета, 70.000 лица останале без светлина, како и целосно или делумно уништување на најмалку 400 домови. Загубите биле пресметани на 90 милиони евра[45].

Од друга страна, во ноември 2005 година, Тенерифе бил Канарскиот остров кој бил најмногу погоден од тропската бура Делта. Ветрови од 140 км/ч биле забележани на брегот и речиси 250 км/ч на врвот на вулканот Теиде.

Географија уреди

 
Дрво од палма во внатрешноста на островот.

Најстарите планински венци на Тенерифе се зголемиле со вулканска ерупција што го родила пред островот околу дванаесет милиони години[46]. Островот како што е денес, бил формиран пред три милиони години со спојување на три острови составени од планинските предели на Анага, Тено и Вале де Сан Лоренцо[46], поради вулканска активност од Теиде. Вулканот е видлив од повеќето делови на островот денес, а кратерот е долг 17 километри во некои точки. Тенерифе е најголемиот остров на Канарските Острови и регионот Макаронезија[4].

Геологија уреди

Тенерифе е вулкански остров создаден од последователни ерупции во текот на неговата историја. Постојат четири историски забележани вулкански ерупции, од кои ниту една не довела до човечки жртви. Првата се случила во 1704, кога вулканите Арафо, Фаснија и Сиете Фуентес избувнале истовремено. Две години подоцна, во 1706 година, најголема ерупција се случила во Тревехо. Овој вулкан произвел големи количества лава и го уништила градот и главна порта на Гарачико, како и неколку помали села. Последната ерупција во XVIII век поврзана со стратовулканите Теиде и Пико Виејо се случила во 1798 година од Наричес дел Теиде на западниот крило на Пико Виејо[47]. Теиде последен пат избил во 1909 од Ел Чињеро[47] на гребенот Сантјаго[48].

Островот се наоѓа помеѓу 28° и 29° на север и меридијани од 16° и 17° запад. Се наоѓа северно Северниот Повратник, заземајќи централна позиција меѓу другите Канарски Острови на Гран Канарија, Ла Гомера и Ла Палма. Островот е оддалечен на околу 300 километри од африканскиот брег и приближно 1.000 километри од Пиринејскиот Полуостров[49]. Тенерифе е најголемиот остров на архипелагот на Канарските Острови, со површина од 2.034,38 км2[50] и има најдолга крајбрежна линија, која изнесува 342 километри[51].

Покрај тоа, највисоката точка, Теиде, со надморска височина од 3.718 метри над морското ниво е највисока точка во цела Шпанија[52]. Врвот на Теиде исто така е трет по големина вулкан во светот од неговата основа на дното од морето. Поради оваа причина, Тенерифе е 10-ти највисок остров во светот. Се состои од околу 200 мали неплодни островчиња или големи карпи, вклучувајќи ги и Анага, Фаснија и Гарачико, додавајќи дополнителни 213.835 м2 на вкупната површина[50].

Потекло и геолошка формација уреди

 

Тенерифе е остров создаден вулкански, изградувајќи се од povr[inata на океанот 20-50 милиони години[53].

Според теоријата на Тектоника на плочите, искачувањето на магмата што потекнува внатрешноста на Земјата се создава од ефектите на тектонската активност кои постојат на океанската плоча. Овие фрактури лежат по структурните оски на самиот остров, и биле формирани од алпската орогенеза за време на терцијарниот период поради движењата на Африканската Плоча.

Подводните пукнатини од ерупции потекнуваат од т.н. пилоу лава, која се создава со брзото ладење на магмата кога станува збор за контакт со вода, добивајќи ја нејзината особена форма. Оваа лава-перница се акумулирала, изградила база на островот под морето. Бидејќи оваа акумулација се приближила до површината на водата, гасовите избувнале од магмата поради намалувањето на притисокот во околината. Вулканските ерупции станале понасилни и имале експлозивен карактер и резултирале во формирање на необични геолошки фрагменти[53].

По долгорочната акумулација на овие фрагменти, раѓањето на островот се случило на крајот од миоценската епоха. Зоните на Тенерифе, познати како Тено, Анага и Адехе, биле формирани пред седум милиони години. Овие формации се нарекуваат Серија I. Овие зони всушност биле три одделни острови што денеска се наоѓа крајниот западен, источен и јужен дел од Тенерифе[54].

Вториот вулкански циклус наречен Пост-миоценска формација или Серија II, III, IV, започнал пред три милиони години. Овој бил многу поинтензивен вулкански циклус, кој ги обединил Тено, Анага и Адехе во еден остров. Оваа нова структура, наречена Cañadas Structure I, претствувала основа за создавање на областа позната како Бандас дел сур (денес југоисточно Тенерифе)[53].

Потоа, по урнатините на Cañadas Structure I, се појавила Cañadas Structure II, која била на 2.500 метри надморска височина и се појавила со интензивна експлозивна активност со помош на фисурална вулканска активност што се случувала помеѓу остатоците од Серија I. Пред околу 800.000 години се случиле две гравитациски свлечишта, што довеле до создавање на денешните долини Ла Оротава и Гумир[53]. Конечно, пред околу 200.000 години, започнле ерупции кои ја изградиле областа Пико Виехо-Теиде во центарот на островот[53].

Орографија и пејзаж уреди

Нерамната и стрмна орографија на островот и неговата различна клима резултирале со разновидност на пејзажи и географски и геолошки формации, со создавање на денешниот Национален парк „Теиде“ со својата богата борова шума, споредени со вулканскиот предел на врвот на Теиде и Гумир, до Акантиладос де Лос Гигантес (карпи на гигантите) со вертикални пропади. На југ постојат области со растенија кои се отпорни на суша. Други области се движат од оние заштитени и затворени во планините како Монтања Роха и Монтања Пелада, долините и шумите со суптропска растителност и клима, до оние со длабоки клисури и пропади како што се Анага и Тено.

Централни височини уреди

Главните структури на Тенерифе, со комплексите Теиде и Пико-Виехо и областите Лас Канедас се најистакнати на островот. Се состои од полукалдера од околу 130 км2 во областа, која потекнува од неколку геолошки процеси. Областа е делумно зафатена од стратовулканот Теиде. Пределот Лос Азулеос, составен од зелено-затемнети карпи, бил создаден со хидротермални процеси[34][53][55].

Јужно од Ла Калдера се наоѓа планината Гуахара, која има височина од 2,718 метри, што се издига над Националниот парк. На дното се наоѓа област, на која има многу ситен седиментарен материјал кој бил депониран од неговите вулкански процеси и е познат како Лано де Ucanca[34][53][55].

Највисоката точка на островот, на шпанска територија и во Атлантскиот Океан е врвот на Теиде, на 3.718 метри надморска височина и над 7.500 метри над површината на океанот. Вулканот е трет по големина на планетата, а неговата централна местоположба и снежен пејзаж во зима му дава уникатна природа. Оригиналните доселеници сметале дека Теиде бил бог, и дека местото претставувало место за обожавање.

Во 1954 година, целата област околу него била прогласена за национален парк, со понатамошно проширување подоцна. Покрај тоа, во јуни 2007 година УНЕСКО областа ја вклучила во списокот на светско културно наследство[56]. На запад се наоѓа вулканот Пико Виехо (Стариот врв). На едната страна од него е вулканот Чахора, каде што последната ерупција се случила во 1798 година.

Теиде е еден од 16-те Декадни вулкани идентификувани од страна на Меѓународната асоцијација за вулканологија и хемија на Земјината внатрешност (IAVCEI).

Масиви уреди

 
Масивот Анага

Масивот Анага (Macizo de Anaga), на североисточниот дел на островот, има неправилен и нерамномерен топографски профил каде што, и покрај генерално скромните височини, Круз де Таборно достигнува висина од 1024 метри. Поради возраста од 5,7 милиони години, длабоки ерозивни процеси и густата мрежа на насипи кои го пробиваат масивот, неговата површина содржи материјали од фонолитичко и трахитско потекло. Голем број на клисури со стрмни ѕидови постојат на овој дел од островот. Вертикалните форми доминираат на брегот на Анага, со ретки плажи главно составени од карпи или црн песок[34][53][55].

 
Масивот Тено со подрачјето на Гигантските Карпи

Масивот Тено (Macizo de Teno) се наоѓа на северозападниот дел на островот. Како и Анага, и овој масив содржи надземни површини и длабоки клисури формирани со ерозија. Сепак, материјалите овде се постари (околу 7,4 милиони години). Планината Гала претставува највисока надморска височина од 1342 метри. Најнеобичниот пејзаж на овој масив се наоѓа на јужниот брег, каде што Акантиладос де Лос Гигантес ги прикажува вертикалните ѕидови кои достигнуваат височини од 500 метри на некои места[34][53][55].

Масивот Адехе (Macizo de Adeje) се наоѓа на јужниот дел на островот. Неговото главно обележје е Роке дел Конде, со надморска височина од 1.001 метри. Овој масив не е толку импресивен како другите поради неговата намалена основна структура, бидејќи во прилог на поголемата геолошка старост на таа местоположба, масивот доживеал голема ерозија на својот материјал, со што се изгубил оригиналниот изглед и обем[34][53][55].

Дорсалес уреди

Планинскиот венец познат како Дорсал на Педро Гил (Dorsal of Pedro Gil) ја покрива областа од самиот почеток на планината Ла Есперанса, на височина од околу 750 метри, до центарот на островот, во близина на Калдера де Лас Канадас, со Изања, како највисока точка на 2.390 метри. Овие планини се создадени поради базалтниот вулканизам преку една од оските што го создале вулканот во оваа област[34][53][55].

Abeque Dorsal бил формиран од еден ланец на вулкани кои се приклучуваат на Тено со централниот врв на Теиде-Пико Виехо, започнувајќи од една од трите оски на геолошките структури на Тенерифе. На овој дорсален дел се наоѓа историскиот вулкан Чинјеро чија последна ерупција се случила во 1909 година[34][53][55].

Dorsal of Adeje или Јужен Дорсал е дел од последната структурална оска. Остатоците од оваа масивна карпа го прикажуваат исконското земјиште, кое исто така покажува поставување на мали вулкански конуси и карпи на јужниот дел на Тенерифе[34][53][55].

Долини и клисури уреди

Најважни долини кои се наоѓаат на островот се Вале де Ла Оротава и Вале де Гуимар, формирани од масовното лизгање на големи количества материјал кон морето. Другите долини имаат тенденција да бидат помеѓу ридовите формирани од депозити на седименти од блиските падини или едноставно преку нивната еволуција станале типични долини[34][53][55].

Тенерифе има голем број на клисури, кои се карактеристичен елемент на пределот, предизвикани од ерозија од површинскиот истек на подолго време. Значајни клисури на островот се Руиз, Фаснија и Гуимар, Инфиерно и Ерке, од кои сите се означени како заштитени природни области.[34][53][55]

 
Панорама од Вале де Ла Оротава

Крајбрежје уреди

Бреговите на Тенерифе обично се стрмни и карпести, особено на север од островот. Сепак, островот има 67,14 километри плажи[57]. На северниот брег има песочни црни плажи, додека на јужниот и југозападниот брег на островот, плажите обично имаат многу пофини и појасни песоци со полесни тонови[34][53][55].

Клима уреди

Тенерифе е познат на меѓународно ниво како „Остров на вечната пролет“ (Isla de la Eterna Primavera).[58] Островот, кој лежи на иста ширина како пустината Сахара, ужива топла тропска клима со просечна вредност од 18-24 °C (64-75 °F) во зимата и 24-28 °C (75-82 °F) во летото. Островот има поголем број на годишни сончеви денови и ниски врнежи во сите предели освен во планинските области. Умерената клима на Тенерифе е контролирана во голема мера од страна на традиционалните трендови, чија влажност е кондензирана главно во северниот и североисточниот дел на островот, создавајќи облаци кои се движат помеѓу 600 и 1800 метри во височина. Студените морски струи на Канарските Острови, исто така, имаат ефект на ладење на крајбрежјата и нејзините плажи, додека топографијата на пејзажот игра улога во климатските разлики на островот со големиот број на долини. Умерениот ефект на морскиот воздух ја прави екстремната топлина ретка појава. Најниската регистрирана температура во центарот на Санта Крус е 8.1 °C (46.6 °F), најстудениот месец во извештајот сè уште има релативно блага просечна температура од 15.8 °C (60.4 °F)[59]. Летните температури се највисоки во август, со просечно високо ниво од 29 °C (84 °F) во Санта Крус, слично на оние на местата до северно од Барселона и Мајорка, поради поголемо поморско влијание. На повисоките места во Ла Лагуна, климатските транзиции кон средоземна клима со повисоки врнежи и пониски температури во текот на целата година. Климата на Санта Крус е многу типична за Канарските Острови, иако е само малку потопла од климата на Лас Палмас.

Големи климатски контрасти на островот се евидентни, особено во текот на зимските месеци кога е можно да се ужива во топлото сонце на брегот и да се доживее снег на надморска височина од 3.000 метри на Теиде[55]. Исто така, постојат големи контрасти на ниска надморска височина, каде што климата се движи од сува на југоисточната страна претставена од Санта Крус де Тенерифе до Средоземјето на северозападната страна во Буена Виста дел Норте и Ла Оротава[60].

Северот и југот од Тенерифе слично имаат различни климатски одлики. Северозападната страна на островот добива 73 % од сите врнежи на островот, а релативната влажност на воздухот е супериорна. Плувиометриските максимуми се регистрирани на страна на просечна надморска височина од 1.000 до 1200 метри, речиси исклучиво во планинскиот венец Ла Оротава[55]. Сепак, иако постојат климатски разлики во врнежите и сонцето на островот, вкупните годишни врнежи се ниски и летните месеци од мај до септември, вообичаено, се целосно суви. Врнежите, слично како и во Јужна Калифорнија, исто така, може да бидат крајно непредвидливи од една година до друга[61].

Климатски податоци за Санта Крус
Месец Јан Фев Мар Апр Мај Јун Јул Авг Сеп Окт Ное Дек Годишно
Највисока забележана °C (°F) 28.4
(83.1)
31.2
(88.2)
35.4
(95.7)
35.2
(95.4)
36.4
(97.5)
37.1
(98.8)
42.6
(108.7)
40.4
(104.7)
39.3
(102.7)
38.1
(100.6)
34.0
(93.2)
28.2
(82.8)
42.6
(108.7)
Прос. висока °C (°F) 21.0
(69.8)
21.2
(70.2)
22.1
(71.8)
22.7
(72.9)
24.1
(75.4)
26.2
(79.2)
28.7
(83.7)
29.0
(84.2)
28.1
(82.6)
26.3
(79.3)
24.1
(75.4)
22.1
(71.8)
24.6
(76.3)
Сред. дневна °C (°F) 18.2
(64.8)
18.3
(64.9)
19.0
(66.2)
19.7
(67.5)
21.0
(69.8)
22.9
(73.2)
25.0
(77)
25.5
(77.9)
24.9
(76.8)
23.4
(74.1)
21.3
(70.3)
19.4
(66.9)
21.5
(70.7)
Прос. ниска °C (°F) 15.4
(59.7)
15.3
(59.5)
15.9
(60.6)
16.5
(61.7)
17.8
(64)
19.5
(67.1)
21.2
(70.2)
21.9
(71.4)
21.7
(71.1)
20.3
(68.5)
18.4
(65.1)
16.6
(61.9)
18.4
(65.1)
Најниска забележана °C (°F) 9.4
(48.9)
8.1
(46.6)
9.5
(49.1)
9.4
(48.9)
12.0
(53.6)
13.4
(56.1)
16.5
(61.7)
14.6
(58.3)
16.5
(61.7)
14.6
(58.3)
10.1
(50.2)
10.0
(50)
8.1
(46.6)
Прос. дожд мм (ин) 31.5
(1.24)
35.4
(1.394)
37.8
(1.488)
11.6
(0.457)
3.6
(0.142)
0.9
(0.035)
0.1
(0.004)
2.0
(0.079)
6.8
(0.268)
18.7
(0.736)
34.1
(1.343)
43.2
(1.701)
225.7
(8.887)
Прос. бр. дождливи денови (≥ 1.0 mm) 8.0 7.2 6.9 5.5 2.9 0.9 0.2 0.8 2.7 6.1 8.8 9.4 59.4
Прос. релативна влажност (%) 64 65 62 61 61 61 58 60 64 66 65 66 62.8
Сред. бр. сончеви часови месечно 178 186 221 237 282 306 337 319 253 222 178 168 2.887
Извор бр. 1: Државна метеоролошка агенција на Шпанија[62]
Извор бр. 2: Државна метеоролошка агенција на Шпанија[63] (1981–2010), Extremes (1921-Present)
Буенависта дел Норте
Климатограм
ЈФМАМЈЈАСОНД
 
 
&10000000000000167000000167
 
&1000000000000001700000017
&1000000000000001200000012
 
 
&1000000000000009500000095
 
&1000000000000001700000017
&1000000000000001100000011
 
 
&1000000000000007000000070
 
&1000000000000001700000017
&1000000000000001200000012
 
 
&1000000000000001800000018
 
&1000000000000001700000017
&1000000000000001200000012
 
 
&1000000000000001200000012
 
&1000000000000001900000019
&1000000000000001300000013
 
 
&100000000000000090000009
 
&1000000000000002000000020
&1000000000000001400000014
 
 
&100000000000000010000001
 
&1000000000000002200000022
&1000000000000001700000017
 
 
&100000000000000030000003
 
&1000000000000002300000023
&1000000000000001800000018
 
 
&100000000000000040000004
 
&1000000000000002300000023
&1000000000000001700000017
 
 
&1000000000000009000000090
 
&1000000000000002100000021
&1000000000000001600000016
 
 
&10000000000000207000000207
 
&1000000000000001900000019
&1000000000000001500000015
 
 
&10000000000000122000000122
 
&1000000000000001700000017
&1000000000000001300000013
Прос. мин. и макс. температура во °C
Вкупно врнежи во мм
Извор: [70]


Вода уреди

Вулканската почва на Тенерифе, која е порозна и пропустлива, е генерално причината зошто почвата може да ја зголеми апсорпцијата на вода на островот кој има ниски врнежи од дожд, со кондензација во пошумените области и со замрзнување на врвот на островот[71].

Со оглед на неправилноста на врнежите и геолошките услови на островот, изградбата на браната е избегната, така што најголем дел од водата (90 %) доаѓа од бунари и од водни канали, кој ги има илјадници на островот, и важни системи кои служат за извлекување на своите хидролошки ресурси[72]. Овие тунели се многу опасни, со џебови од вулкански гас или јаглерод диоксид, предизвикувајќи брза смрт[73].

Загадување и квалитет на воздухот уреди

Канарските Острови имаат ниски нивоа на загадување на воздухот, благодарение на недостатокот на фабрики и индустрии и традиции кои природно го отстрануваат контаминираниот воздух од островите. Според официјалните податоци што ги нуди Министерството за здравство и индустрија на Шпанија, Тенерифе е едно од најчистите места во земјата со индекс на загадување на воздухот под националниот просек[74]. И покрај ова, сè уште постојат агенси кои влијаат на нивоата на загадување на островот, главните загадувачки се рафинеријата во Санта Крус, термоцентралите во Лас Калетилас и Гранадила и патниот сообраќај, зголемени преку високото ниво на туризам на островот. Покрај тоа, на островот Тенерифе, како во Ла Палма, мора да се контролира и загадувањето на светлината, за да им се помогне на астрофизичките опсерватории што се наоѓаат на врвовите на островот[75]. Водата обично е со многу висок квалитет и сите плажи на островот Тенерифе се каталогизирани од страна на Министерството за здравство како води погодни за капење[76].

Флора и фауна уреди

Островот Тенерифе има извонредна еколошка разновидност и покрај неговата мала површина, што е последица на посебните еколошки услови на островот, каде што неговата посебна орографија ги модифицира општите климатски услови на локално ниво, произведувајќи значајна разновидност на микроклимати. Оваа разноликост на природни микроклимати и, според тоа, живеалишта, значи дека на островот постои богата и разновидна флора (1400 видови растенија), кои повеќе од сто се целосно ендемски на Тенерифе[77]. Ендемските видови ја вклучуваат волчјата опашка. Фауната на островот има многу ендемски безрбетници и уникатни видови влекачи, птици и цицачи. Фауната на Тенерифе вклучува околу 400 видови риби, 56 птици, пет влекачи, два водоземци, 13 копнени цицачи и неколку илјади безрбетници, заедно со неколку видови морски желки, китови и делфини.

Растителноста на Тенерифе може да се подели во шест главни зони кои се директно поврзани со надморската височина и насоката во која се соочуваат.

  • Долна ксерофизичка зона: 0-700 метри (0-2.297 стапки). Ксерофитни грмушки кои се добро прилагодени на интензивно сонце и силни ветрови. Во оваа група спаѓаат следните ендемски видови: Euphorbia canariensis, Ceropegia итн.
  • Термофилна шума: 200-600 метри (660-1.970 стапки). Преодна зона со умерени температури и дождови, но областа е влошена од човековата активност. Во оваа група спаѓаат следните ендемски видови: Juniperus cedrus, Dracaena draco, Phoenix canariensis итн..
  • Шума: 500-1000 метри (1.600-3.300 стапки). Густа шума на големи дрвја, со терцијарна возраст, сместена во зона со чести дождови и магла. Во оваа група спаѓаат следните ендемски видови: Ilex canariensis, Persea indica, Apollonias barbujana итн.
  • Wax myrtle: 1.000-1.500 метри (3.300-4.900 стапки). Сушна растителност, посиромашна за видовите. Овој предел е од големо значење на шумарството. Во оваа група спаѓаат следните ендемски видови: Myrica faya, Erica arborea итн.
  • Борова шума: 800-2000 метри (2.600-6.600 стапки). Во оваа група спаѓаат следните ендемски видови: Pinus canariensis, Genista canariensis итн.
  • Високи планини: над 2.000 метри (6.600 стапки). Овде преовладува ува клима, интензивно сончево зрачење и екстремни температури. Флората добро е прилагодена на условите[77].

Праисториска фауна уреди

Пред доаѓањето на Абориџините, Канарските Острови, а особено островот Тенерифе, биле населени со ендемски животни кои денес главно се исчезнати. Овие примероци достигнале поголеми од вообичаените големини, поради феноменот наречен островски гигантизам.

Меѓу овие видови, најпознатите во Тенерифе се:

Заштитени природни области уреди

 
Карта која ги прикажува заштитените подрачја во Тенерифе

Речиси половина од територијата на островот (48,6 %)[81], е под заштита од Заштитените природни подрачја на Канарските Острови. Од 146 заштитени подрачја под контрола на оваа организација[82], вкупно 43 се наоѓаат на Тенерифе, најзаштитениот остров во групата[83]. Организацијата има критериуми кои ги ставаат областите под нејзино набљудување под осум различни категории на заштита, и сите од нив се претставени на Тенерифе. Освен Националниот парк „Теиде“, на островот постојат и други национални паркови како: Паркот на природата де Канаријас, два рурална паркови (Анага и Тено), четири интегрални природни резервати, шест посебни природни резервати, вкупно четиринаесет природни споменици, девет заштитени пејзажи и шест локации од научен интерес. Исто така Анага од 2015 година е прогласен за биосферен резерват[18] и е место каде што има најголем број на ендемски видови во Европа[18].

Администрација уреди

Законска регулатива уреди

 
Објектот каде се наоѓа Претседателството на автономната влада на Канарските Острови во Санта Крус

Владата на островот Тенерифе е сместена во Кабилдо де Тенерифе[84] која се наоѓа на Плаза де Еспања во главниот град на островот. Политичката Канарска организација нема владино тело на провинција, но наместо тоа, секој остров има свој сопствен Кабилдо (совет). Од своето основање во март 1913 година има серија на должности, наведени во Статутите за автономија на Канарските Острови (шпански: Estatuto de Autonomía de Canarias) и регулирани со Законот 14/1990, од ​​26 јули 1990 година, од Régimen Jurídico de las Administraciones Públicas de Canarias[85].

Кабилдо е составен од следниве административни канцеларии: Претседателство, законодавно тело, владин совет, информативни комисии, канцеларија на портпаролот.

Влада уреди

Тенерифе е автономна територија на Шпанија. Островот има систем на ниво-влада и посебен статус во Европската Унија во кој има пониски даночни стапки во споредба со другите региони. Санта Крус е седиште на половина од регионалните владини институции и парламентот, чии претставници се назначуваат од престолнината Мадрид. Постојат петнаесет членови на парламентот кои работат заедно во усвојувањето на законодавството, организирањето буџети и подобрување на економијата[86].

Општини уреди

Островот, кој е дел од шпанската провинција Санта Крус де Тенерифе, е поделен административно во 31 општини.

Само три општини се на копно: Тегесте, Ел Танке и Вилафлор. Вилафлор е општина со највисока надморска височина на Канарските Острови (главниот град е на височина од 1.400 метри).

Најголемата општина со површина од 207,31 километри е Ла Оротава, која опфаќа голем дел од националниот парк Теиде. Најмалиот град на островот и на архипелагот е Пуерто де ла Круз, со површина помала од 320 квадратни километри[50].

Следува азбучен список на сите општини на островот:

  • Абона
  • Ацентехо
  • Анага
  • Вале де Гуимар
  • Икод
  • Исора
  • Вале де Ла Оротава
  • Тено

Симболи уреди

Знаме и хералдика уреди

 
Грб на Тенерифе

Знамето на Тенерифе првобитно било усвоено во 1845 од страна на морнарицата во неговата база во пристаништето Санта Крус де Тенерифе. Подоцна, и во моментов, ова знаме го претставува целиот остров Тенерифе. Тоа било одобрено од Кабилдо де Тенерифе и од Владата на Канарските Острови на 9 мај 1989 година и објавено на 22 мај во владиниот извештај на Канарските Острови, станувајќи официјално[87].

Грбот на Тенерифе бил донесен со кралски указ на 23 март 1510 година од страна на Фердинанд Католикот во Мадрид, во име на Јована, кралицата на Кастиља. Грбот има златно поле, со слика на Свети Михаил (островот бил освоен на празникот на светителот) над планина прикажана со кафеави, природни бои. Пламен еруптира од планината, симболизирајќи го Теиде. Под оваа планина е прикажан самиот остров околу кој има сини и сребрени бранови. На десната страна се наоѓа замок во црвена боја, а лево, лав повторно во црвена боја. Штитот што го користи Владата на островот е малку поинаков од оној што го користи градската влада на Ла Лагуна. Освен тоа грбот вклучува и гранки од палма на двете страни од грбот[88].

Природни симболи уреди

Официјалните природни симболи поврзани со Тенерифе се сина ѕвингалка (Fringilla teydea) и Змејско дрво(Dracaena draco) tree.[89]

Демографија уреди

 
Велигден во Лос Реалехос

Според податоците на INE од 1 јануари 2011 година, Тенерифе има најголема популација од седумте Канарски Острови и е најнаселен остров Шпанија со 908.555 регистрирани жители, од кои околу 25 % (220.902) живеат во главниот град Санта Крус де Тенерифе и речиси 50 % (424.200) во метрополитенската област Санта Крус Ла Лагуна[90]. Санта Крус де Тенерифе и градот Сан Кристобал де Ла Лагуна се всушност една урбана област, така што заедно имаат население од над 382.331 жители[91][92].

По градот Санта Крус, главните градови и општини се Сан Кристобал де Ла Лагуна (144.347), Арона (72.328), Ла Оротава (40.644), Адехе (38.245), Лос Реалехос (37.224), Абона (36.224) и Пуерто де ла Круз (31.131). Сите други општини имаат помалку од 30.000 жители, а најмалата општина е Вилафлор со 1.900 жители. Покрај регистрираното население, има и бројни нерегистрирани жители, првенствено туристи.

 
Демографска еволуција на Тенерифе

Неодамна Тенерифе доживеал пораст на населението значително повисоко од националниот просек. Во 1990 година, имало 663.306 регистрирани жители, кои се зголемиле на 709.365 во 2000 година, што претставува зголемување од 46.059 или годишен раст од 0.69 проценти. Меѓутоа, помеѓу 2000 и 2007 година, населението се зголемило за 155.705 односно на 865.070, годишен пораст од 3.14 проценти[93].

Овие резултати го одразуваат општиот тренд во Шпанија, каде што од 2000 година имиграцијата го променила растот на населението, по колапсот на стапката на наталитет од 1976 година. Сепак, од 2001 година вкупната стапка на раст во Шпанија има околу 1,7 проценти на годишно со 3,14 проценти на Тенерифе, една од најголемите зголемувања во земјата[94].

Стопанство уреди

 
Пристаниште

Тенерифе е економски главен остров на Канарските Острови[10][11]. Во моментов, Тенерифе е островот со највисок БДП на Канарските Острови[95]. Иако економијата на Тенерифе е високо специјализирана во услужниот сектор, што претставува 78 % од вкупниот производствен капацитет, важноста на останатите економски сектори е клучна за развојот на производството. Во оваа смисла, примарниот сектор, којшто претставува само 1,98 проценти од вкупниот производ, групира активности кои се важни за одржливиот развој на економијата на островот. Енергетскиот сектор кој придонесува со 2,85 проценти има примарна улога во развојот на обновливите извори на енергија. Индустрискиот сектор, кој учествува со 5,80 %, е растечка активност на островот, во однос на новите можности создадени со технолошкиот напредок. Конечно, градежниот сектор со 11,29 % од вкупното производство има стратешки приоритет, бидејќи тоа е сектор со релативна стабилност што овозможува повеќекратни можности за развој и можности за вработување[96].

Туризам уреди

Туризмот е една од најистакнатите индустрии, а Тенерифе заедно со околните острови се една од главните туристички одредишта во светот.

Во 2014 година, 11.473.600 туристи (со исклучок на оние од другите делови на Шпанија) дошле на Канарските Острови. Тенерифе имал 4.171.384 туристи таа година, со исклучок на бројот на шпански туристи кои сочинуваат дополнителни 30 % од вкупниот број кои пристигнале на островот. Според Извештајот за туризам во Канарскиот статистички центар (ISTAC) за 2017 година, најголем број туристи од која било земја доаѓаат од Обединетото Кралство, со повеќе од 3.980.000 туристи во 2014 година. На второто место доаѓа Германија, следена од Шведска, Норвешка, Холандија, Франција, Ирска, Белгија, Италија, Данска, Финска, Швајцарија, Полска, Русија и Австрија.

Туризмот е поприсутен на јужниот дел на островот, кој е потопол и посув и има многу добро развиени одморалишта како што се Плаја де лас Америкас и Лос Кристијанос. Неодамна, крајбрежниот развој се проширил на север од Плаја де лас Америкас и сега ја опфаќа поранешната мала енклава Ла Калета (омилено место за туристите). По актот Moratoria, усвоен од парламентот во Санта Крус де Тенерифе, на островот не треба да се градат повеќе хотели освен ако не се класифицирани како 5 ѕвездички и содржат различни услуги како што се терени за голф или конвенционални објекти. Овој чин бил усвоен со цел да се подобри стандардот на туристичката услуга и да се промовира развојот на животната средина.

 
Зајдисонце на плажа во Плаја де Лас Америкас, Тенерифе

Областа позната како Коста Адехе (Las Américas-Callao Salvaje) има многу можности за слободно време покрај морето и песокот, како што се трговски центри, терени за голф, ресторани, водени паркови (најпознат е Сијам Парк (Тенерифе), животински паркови и театар погоден за мјузикли или конвенциски центар.

Во северниот дел на островот, главниот развој за туризам е во градот Пуерто де ла Круз. Самиот град го чува дел од стариот пристаништен градски шарм помешан со северно-европски влијанија. Сепак, туристичкиот бум во 1960-тите го сменил изгледот на градот, истовремено создавајќи го пријатно место и космополитски, и фаворит за повозрасниот турист (особено германскиот и шпанскиот турист). Градот, исто така, е дом на зоолошката градина број еден во светот, Лоро Парк, кој ја освоил наградата Trip Advisers[97].

Во XIX век и поголемиот дел од XX век на островот дошле голем број странски туристи, особено Британци, кои покажале интерес за земјоделството на островите. Со светските војни, овој сектор започнал да слабее, но почетокот на втората половина на векот донело нови форми на туризам. Поради својата топла клима, првиот акцент бил ставен на Пуерто де ла Круз, а за сите атракции што ги понудил Вале де ла Оротава, и по промотивното сонце и плажи, околу 1980 година туристичкиот бум е роден во јужниот дел на Тенерифе. Акцентот бил ставен на градовите како Арона или Адехе, пренасочувајќи се во туристичките центри како Лос Кристијанос или Плаја де Лас Америкас, каде што сега се сместени 65 % од хотелите на островот. Тенерифе секоја година добива повеќе од 5 милиони туристи. Од Канарските нарските острови, Тенерифе е најпопуларен. Сепак, овие податоци исто така го одразуваат и големиот квалитет на ресурсите што ги троши туризмот (простор, енергија, вода итн.)[34][98]

Во моментов, општината Адехе на југот на островот има највисока концентрација на хотели со пет ѕвезди во Европа[99], а исто така го има и она што се смета за најдобар луксузен хотел во Шпанија споредWorld Travel Awards.[100]

Земјоделство и риболов уреди

 
Ботаничка градина

Бидејќи туризмот доминира во економијата, услужниот сектор е најголем. Индустријата и трговијата придонесуваат за 40 % од не-туристичката економија[101]. Примарниот сектор ја изгубил својата традиционална важност на островот поради индустрискиот и услужниот сектор. Земјоделството придонесува помалку од 10 отсто од БДП на островот, но неговиот придонес е од витално значење, бидејќи исто така генерира индиректни придобивки, преку одржување на руралниот изглед и поддршка на културните вредности на Тенерифе.

Земјоделството е центрирано на северните падини, а исто така се определува и од висината и ориентацијата: во крајбрежната зона, доматите и бананите се одгледуваат, обично во пластични куќишта, овие производи со висок принос се за извоз во Шпанија и Европа. Во сушната средна зона, се одгледуваат компири, тутун и пченка, додека на југ, кромид.

 
Поглед кон полињата околу Анага

Бананите се особено значајни култури, бидејќи на Тенерифе растат повеќе банани од другите Канарски Острови, со тековно годишно производство од околу 150.000 тони, што е намалување од максималното производство од 200.000 тони во 1986 година[102]. Повеќе од 90 проценти од вкупниот број се наменети за меѓународниот пазар, а бананата расте на околу 4200 хектари. По бананата, најважните култури се, според важност, домати, грозје, компири и цвеќиња. Рибарството исто така е главен фактор во економијата на Тенерифе, бидејќи Канарските Острови се втората најважна рибарска територија во Шпанија.

Индустрија и трговија уреди

Трговијата на Тенерифе игра значајна улога во економијата, која е засилена од туризмот, што претставува речиси 20 отсто од БДП, а трговскиот центар Санта Крус де Тенерифе генерира најголем дел од заработувачката. Иако постојат разновидни индустриски објекти кои постојат на островот, најважна индустриска активност е нафтата, што претставува 10 отсто од БДП на островот, повторно во голема мера поради Санта Крус де Тенерифе со рафинеријата. Таа обезбедува нафтени производи не само на архипелагот на Канарските Острови, туку исто така е активна и на пазарите на Пиринејскиот Полуостров, Африка и Јужна Америка.

Историско наследство уреди

Споменици уреди

 
Замокot Сан Андрес

На островот има многу споменици, особено од времето по освојувањето. Помеѓу нив се истакнуваат катедралата Сан Кристобал де Ла Лагуна. Во Базиликата Канделарија секоја година, на 14 и 15 август во овој храм доаѓаат голем број на верници бидејќи датумот е поврзан со патронатот на градот, девица Канделарија која е светец-заштитник на Канарските Острови.[103], а како таква била прогласена во 1596 година од страна на кралот Филип III од Шпанија. Исто така забележливи на островот се одбранбените замоци сместени во селото Сан Андрес, како и многу други низ целиот остров.

Меѓу другите импресивни структури е Аудиторио де Тенерифе, еден од најсовремените во Шпанија, кој се наоѓа на влезната порта во главниот град (во јужниот дел на пристаништето Санта Крус де Тенерифе). Друга истакната структура е Торес де Санта Крус, облакодер од 120 метри висок (највисока станбена зграда во Шпанија и еден од највисоките облакодери на Канарските Острови)[104].

Археолошки наоѓалишта уреди

Островот, исто така, има неколку археолошки наоѓалишта во времето на Гуанчи (пред освојувањето), кои обично се пештерски слики кои се расфрлани низ целиот остров, но повеќето се наоѓаат на југ од островот.

Две од најзначајните археолошки наоѓалишта на островот се Пештерата Ганче, каде што се најдени најстарите остатоци во архипелагот[105], кои датираат од VI век п.н.е.[106] и Пештерите на Дон Гаспар, каде што наоѓањето на растителните остатоци во вид на карбонизирани семиња укажува на тоа дека Гуанчите практикувале земјоделство на островот[105]. Други важни локации се археолошкото наоѓалиште Лос Камбадос и археолошкото наоѓалиште Ел Баранко дел Реј во Арона[107].

Исто така, постојат траги кои го откриваат присуството на Пуните на островот, месноста којшто се нарекува „Каменот од Таганана“ во градот Таганана. Ова наоѓалиште се состои од структура формирана од камен блок со камени резби на неговата површина. Меѓу нив е присуството на претставата на картагенската божица Танит[108], претставена со симбол во облик на шише опкружено со крстовидни мотиви.

Култура и уметност уреди

Литература уреди

Во XVI и XVII век, Антонио де Вијана, роден во Ла Лагуна, ја составил епската песна Antigüedades de las Islas Afortunadas (Антиквитети на среќните острови), работа вредна за антрополозите, бидејќи продира во светлината на канарскиот живот за тоа време[109]. Просветителството во Шпанија пристигнало, а со тоа и на островот, во кој период се издвојуваат следните книжевни и уметнички личности: Хосе Виера и Клавихо, Томас де Иријарте, Ангел Гимера и Хорхе, Мерцедес Пинто и Доминго Перес Миник.

Сликарство уреди

 
Томас де Иријарте

Во текот на XVI век, неколку сликари работеле во Ла Лагуна, како и во други места на островот, вклучувајќи ги населените места Гарачико, Санта Крус де Тенерифе, Ла Оротава и Пуерто де ла Круз. Кристобал Ернандес де Кинтана и Гаспар де Квеведо, кои се сметаат за најдобри сликари од XVII век на Канарските Острови, биле домородци на Ла Оротава, а нивната уметност може да се најде во црквите на Тенерифе[110].

Делата на Луис де ла Круз и Риос може да се најдат во црквата Nuestra Señora de la Peña de Francia во Пуерто де ла Круз. Роден во 1775 година, тој станал сликар на Фернандо VII и постигнал поволна позиција во кралскиот двор. Тој бил познат таму со прекарот на „Ел Канарио“[111].

Пејзажниот сликар Валентин Санц (роден во 1849 година) е роден во Санта Крус де Тенерифе, а во Museo Municipal de Bellas Artes de Santa Cruz се наоѓаат многу од неговите дела. Овој музеј ги содржи и делата на Хуан Родригес Ботас (1880-1917), кој се смета за прв импресионист од островот[112].

Фреските од експресионистот Маријано де Косио можат да се најдат во црквата Санто Доминго, во Ла Лагуна. Франциско Бонин Герин (роден во 1874) е роден во Санта Крус и основал училиште за да ги охрабри уметниците. Оскар Домингес е роден во Ла Лагуна во 1906 година и е познат по неговата разновидност во работата. Тој припаѓал на надреалистичкото училиште и ја измислил техниката позната како decalcomania[113].

Скулптура уреди

Пристигнувањето од Севиља на Мартин де Андухар Кантос, архитект и вајар, донело нови техники за скулптурите на училиштето во Севиља, кои биле предадени на неговите ученици, вклучувајќи го и Блас Гарсија Равело, роден во Гарачико. Тој бил обучуван од мајсторот вајар Хуан Мартинес Монтанес[114].

Други значајни вајари од XVII и XVIII век се Себастијан Фернандес Мендез, Лазаро Гонсалес де Окампо, Хосе Родригес де ла Олива и, најважниот, Фернандо Естевез, роден во Ла Оротава и студент на Лухан Перес. Естевез придонел со голема колекција на религиозни слики и резби, откриени во бројни цркви на Тенерифе, како што е во главната парохија на Свети Јаков Велики (Parroquia Matriz del Apóstol Santiago), во Лос Реалехос во катедралата Ла Лагуна, Иглесија де ла Консепсион во Ла Лагуна и базиликата Канделарија во Ла Оротава.

Музика уреди

 

Еден од најзначајните музичари од Тенерифе е Теобалдо Повел и Луго Виња, роден во Санта Крус и пијанистот и композитор Кантос Канатиос[115]. Химната на Канарските Острови ја носи својата мелодија од Arrorró зоздадена од Кантос Канатиос[116].

Фолклорната музика, исто така, цвета на островот, и, како и во другите острови, се одликува со употреба на канарскиот Тимпл, гитара, бандурија, и разни перкусиони инструменти. Локалните фолклорни групи, како што се Лос Сабанденос, работат за да ги спасат музичките форми на Тенерифе во услови на зголемување на културниот притисок[117].

Тенерифе е дом на типовите песни наречени isa, folía, tajaraste, и malagueña.

Архитектура уреди

 
Пирамиди Гуимар
 
Архитектура во Санта Крус
 
Аудиторио де Тенерифе, главна архитектонска забележителност на Канарските Острови[118]

Тенерифе се одликува со архитектура чии најдобри претставници се локалните куќи, а исто така и најскромните и најчести живеалишта. Овој стил, под влијание на оние на Андалусија и Португалија, сепак имаат многу посебен и мајчин карактер[55].

Од најважните куќи, најдобрите примери можат да се најдат во Ла Оротава и во Ла Лагуна, кои се одликуваат со нивните балкони и со постоењето внатрешни патио и широката употреба на дрвото познато како пино чај. Овие куќи се одликуваат со едноставни фасади и дрвени решетки со мали украси[55]. Внатрешните патио функционираат како вистински градини кои служат за да им дадат дополнителна осветленост на собите, кои се поврзани преку патио од галерии кои често се крунисани од дрво и камен. Елементи како пумпи за вода или клупи се чести за дел од овие патио[55].

Традиционалните куќи генерално имаат два спрата, со груби ѕидови со разновидни бои. Понекогаш континуитетот на овие ѕидови е прекинат со присуство на камени блокови кои се користат за декоративни цели[55].

Владините згради и верските објекти биле изградени според променливите стилови на секој век. Урбаните јадра на Ла Оротава и Ла Лагуна се прогласени за национални историско-уметнички споменици[119].

Во последниве години, различни влади го предводат концептот за развој на архитектонски проекти, понекогаш огромното оние, дизајнирани од страна на реномирани архитекти, на пример, ремоделирањето на Плаза де Еспања во Санта Крус де Тенерифе од страна на швајцарските архитекти Herzog & de Meuron. Други примери ги вклучуваат проектот Плаја де лас Тереситас од страна на Французинот Доминик Перо, центарот познат како Magma Arte & Congresos, Торес де Санта Крус и Аудиторио де Тенерифе[120].

Занаетчиство уреди

 
Традиционална носија

Посебно место во занаетчиството на островот е тенерифската тантела (calado canario), која се состои од работен вез[121] These decorated, small pieces are afterwards joined, to produce distinct designs and pieces of cloth.[122]. Друга индустрија со седиште во Тенерифе е кабина. На северот на островот произлегле разни мајсторски занаетчии кои изработувале посебни балкони, врати и прозорци, како и мебел што се состои од парчиња направени од добро дрво[123]. Грнчарството има долга историја на островот, односно уште од времето кога овде живееле Гуанчите. Тие не биле запознаени со грнчарското тркало и користеле рачно изработена глина, која им дава на нивната керамика карактеристичен изглед. Грнчарството се користело за производство на домашни предмети, како што се садови, или украсни парчиња, како што се огради или предмети познати како pintaderas[34].

Традиционални прослави уреди

Карневал на Санта Крус уреди

Можеби најважниот фестивал на Тенерифе, популарен на национално и на меѓународно ниво, е карневалот во Санта Крус де Тенерифе, кој е прогласен за фестивал од меѓународен туристички интерес (Fiesta de Interés Turístico Internacional)[124]. Карневалот се слави на многу локации на север и југ од островот, но е најголем во делокругот на градот Санта Крус[125]. Карневалот вклучува групи од улични музичари (murgas), групи менестрели (rondallas de Tenerife), маскаради (comparsas) и разни асоцијации (agrupaciones). Откако ќе биде избрана кралицата на фестивалот, завршува првиот дел од карневалот, а потоа започнува вистинскиот уличен карневал, во кој голем број луѓе се собираат во центарот на Санта Крус, a целосниот карневалски настан е во траење од десет дена[126].

Поклоништво уреди

Најтрадиционалните и најраспространети религиозни фестивали на островите се познати како romerías[127]. Овие настани, кои ги вклучуваат христијанските и нехристијанските елементи, се слават на разни начини во чест на светецот-заштитник на одредено место. Процесите се придружени со локални танци, локални јадења, фолклорни активности, локални уметности и занаети, локални спортови и носење традиционален фустан (trajes de mago). Потеклото на овие настани може да се припише на прославите што ги правеле најбогатите класи на островот, кои се собирале за да ги почитуваат нивните патронски светости, посакувајќи добри плодови, плодни земјишта, обилни дождови, лекување на болести, завршување на епидемии итн.

Празникот на Богородица Канделарија уреди

Богородица од Канделарија е покровител на Канарските Острови. Празникот се одржува во нејзина чест двапати годишно, во февруари и август. Прославата на Богородица Канделарија се слави секој 14 август во сите општини на островот. Друг значаен чин на празникот на Богородица Канделарија е наречен „Прошетката до Канделарија“, која се одржува во ноќта од 14 до 15 август, во која верниците прават поклонение пешки од различни делови на островот, дури и доаѓајќи од други острови за да пристигнат до нејзиното светилиште во Канделарија. На 2 февруари се слави празникот Канделарија. Исто така на овој ден доаѓаат во градот многу верници.

Празникот Кристо де Ла Лагуна уреди

Се празнува секој 14 септември во чест на многу почитувана слика на Христос во архипелагот, Кристо де Ла Лагуна која се наоѓа во Сан Кристобал де Ла Лагуна

Корпус Кристи уреди

 

Религиозниот фестивал Корпус Кристи е особено важен, и традиционално се слави со поставување на цветни теписи на улиците. Особено значајни се прославите во Ла Оротава, каде што многу голем тепих, од различни обоени вулкански почви, го покрива градскиот плоштад.. Прославата е прогласена за важен културен интерес помеѓу официјалните традиционални активности на островот[128].

Велигден уреди

Меѓу бројните други прослави кои ја дефинираат културата на островот, Велигден останува најважен. Тој се слави низ целиот остров, но е особено значаен во општините Ла Лагуна, Ла Оротава и Лос Реалехос, каде што се одвиваат традиционалните настани поврзани во четвртокот, Велики петок и Велигденска недела или „Воскресение во неделата“. Светата недела во градот Сан Кристобал де Ла Лагуна е најголем празник во Канарските Острови[129].

Религија уреди

Како и со остатокот од Шпанија, Тенерифе е главно католички[130]. Сепак, практиката на другите религии и деноминации повеќе се проширила на островот поради туризмот и имиграцијата, како исламот, хиндуизмот, будизмот, евангелизмот, јудаизмот и афроамериканската религија[131] Малцинските религии на островот: кинески религии[132], Бахајство[132] и неопаганство, Црквата на народот Гуанче итн.[132]

 
Базилика Канделарија

Важен католички фестивал е прославата на празникот поврзани со Богородица Канделарија, светец-заштитник на Канарските Острови, кој претставува обединување на културите на Гуанчи и Шпанија[133]. Гуанчите го поттикнале култот кон Богородица.

 
Педро де Бетанкур бил станал канонизиран ветец

На Тенерифе се родени двајца католички светци, кои биле едни од најголемите мисионери во Америка: Педро де Бетанкур и Хосе де Анхиета. Првиот бил мисионер во Гватемала и основач на Редот на Пресвета Богородица од Витлеем (прв верски поредок на Америка), а вториот бил мисионер во Бразил, и еден од основачите на Сао Паоло и Рио де Жанеиро. Исто така позната мисионерка е и Марија де Леон и Делгадо. Оваа калуѓерка е почитувана низ Канарските Острови. Нејзиното тело се наоѓа во манастирот Санта Каталина де Сиена во Сан Кристобал де Ла Лагуна.

Главни католички места за обожавање на островот вклучуваат:

  • Базилика Канделарија (во Канделарија): Место каде што се наоѓа икона од Богородица Канделарија. Базиликата е дизајнирана од страна на архитектот Хосе Енрике Мареро Регаладо.[134] Базиликата има капацитет од 5,000 верници кое означува дека е една од поголемите во Шпанија. Изградбата на денешниот објект започнала во 1949 а завршшила во 1959 година.[135]
  • Катедрала Ла Лагуна (во Сан Кристобал де Ла Лагуна): Во неа се наоѓа седиштето на Бискупијата во Тенерифе. Изградбата на соборниот храм започнала во 1904 година а завршила во 1913 година. Храмот е посветен на Девица Лос Ремедиос. Ова е едно од најважните светилишта на Канарските Острови.[136]
  • Реал Сантуарио дел Кристо де Ла Лагуна (во Сан Кристобал де Ла Лагуна): Една од најважните цркви на Канарските Острови, ја содржи почитуваната слика на Кристо де Ла Лагуна и е симбол на градот.
  • Главната парохија на Свети Јаков Велики (Parroquia Matriz del Apóstol Santiago): Оваа парохиска црква е сместена во Вила де Лос Реалехос, и била првата христијанска црква изградена на островот по неговото освојување од страна на кастилките сили. Таа е посветена на Свети Јаков Велики, бидејќи конквистата овде била завршена на празникот на светителот на 25 јули 1496 година.

[[File:Catedral de La Laguna, Tenerife.jpg|thumb|right|upright|Катедрала Ла Лагуна

Првиот светец на Тенерифе[137] и Канарските Острови[138] бил Педро де Бетанкур, роден во градот Вилафлор, Тенерифе. Неговото светилиште е пештера во Гранадиља де Абона, во близина на брегот, каде што живеел во својата младост.

Друга значајна градба на островот е масонскиот храм во Санта Крус де Тенерифе, кој генерално се смета за најдобар пример за архитектурата на масонски храм во Шпанија[139]. Тој бил масонски центар на земјата до воената окупација на островот од режимот на Франко[140].

Седиштето на Исламската федерација на Канарските Острови е на Тенерифе; организацијата е основана за обединување на муслиманската заедница[141].

Образование уреди

Формалното образование на Тенерифе започнало преку основањето на религиозните ордени. Во 1530 година, Доминиканскиот Ред основал школа по филозофијата во манастирот во Ла Лагуна. Сепак, до XVIII век, Тенерифе во голема мера немал образовни институции. [[File:UniversityLaLaguna.JPG|thumb|left|Универзитет Ла Лагуна, најстариот и најголем универзитет на Канарските Острови.]]

Таквите институции, започнале да се развиваат благодарение на работата на „Кралското Економско Друштво на Пријатели на Земјата“, во кое биле основани неколку училишта во Сан Кристобал де Ла Лагуна. Првиот од нив бил институт за средно образование основан во 1846 година[142].

Според анексот од 1850 година бил основан Ескула Нормал Елементал, прв колеџ за наставници на архипелагот, кој станал познат како Escuela Normal Superior de Magisterio од 1866 година наваму. Тие биле единствените високообразовни институции додека диктаторот Мигел Примо де Ривера не основал неколку институции. Пресвртната точка дошла во времето на подемот на Втората Шпанска Република. Од 1929 до 1933 бројот на училишта речиси двојно се зголемил.

Кратко по ова, со почетокот на Граѓанската војна во Шпанија проследена со диктатурата на Франциско Франко започнал значителен пресврт во образованието. Образованието во рацете на религиозните групи имало одредена важност на островот, сè до 1970 година кога бил донесен т.н. Ley General de Educación („Општ закон за образование“). Државните училишта го продолжиле својот развој за време и после транзицијата на Шпанија кон демократијата. Денес, Тенерифе има 301 центри за детска едукација (предучилишни установи), 297 основни училишта, 140 средни училишта и 86 постсредни училишта[143]. Исто така има и пет универзитети или постдипломски училишта: Универзитет Ла Лагуна, Национален универзитет за далелинско образование, Меѓународен Универзитет Менендез Пелахо, Универзитет Алфонсо Х Мудриот и Универсидад де Вик. Најголемиот од нив е Универзитетот Ла Лагуна.

Европскиот Универзитет на Канарските Острови се наоѓа во Ла Оротава и е првиот приватен универзитет на Канарските Острови[144].

Наука и истражување уреди

 
Опсерваторија Теиде

Иако Тенерифе не е познат во историјата на научните и академските истражувања, тој е дом на Астрофизичкиот институт на Канарските Острови. Исто така постои Биооргански институт Антонио Гонсалес на Универзитетот Ла Лагуна. Исто така на универзитетот се наоѓаат и Институтот за лингвистика, Центарот за средновековни и ренесансни студии, Институтот за бизнис, Правен нститутот, Универзитетскиот институт за политички и општествени науки и Институтот за тропски болести. Последниот е еден од седумте институции на Истражувачкиот центар за тропски болести (RICET), која се наоѓа во различни делови на Шпанија.

Пуерто де ла Круз има Институт за шпанска студии на Канарските Острови, сличен на Институтот за шпанска култура во Мадрид. Во Ла Лагуна се наоѓа седиштето на Шпанскиот национален истражувачки совет за Канарските Острови и Меѓународниот центар за заштита на наследство. Други истражувачки капацитети во Тенерифе се Институт по технологија, Институт по вулканологија, Институт по енергетика, Институт по океанологија итн.

Музеи уреди

 
Мумија од член на народот Гуанчи
 
Фигури од Гуанич во Ла Оратава

Островот може да се пофали со различни музеи од различни природи, под власта на различни институции. Можеби најразвиените се оние кои припаѓаат на Автономната организација на музеи и центри, кои ги вклучуваат следните[145]:

  • Музејот на природата и човекот: сместен во Санта Крус де Тенерифе, овој музеј ги прикажува природните богатства на Канарските Острови и на предхиспанските луѓе кои го населувале регионот. Комплексот е составен од три музеи:
    • Музеј на природни науки
    • Архитектонски музеј на Тенерифе
    • Канарски институт за биоантропологија
  • Музеј на историјата на Тенерифе: се наоѓа во градот Ла Лагуна, историјата на музејот претставува преглед на институционалниот, социјалниот, економскиот и културниот развој на островот во периодот од XV до XX век.
  • Музеј на науката и космосот, исто така, се наоѓа во Ла Лагуна во непосредна близина на Институтот за астрофизика.
  • Музеј за антропологија на Тенерифе, во Ла Лагуна, држанва институција за истражување, зачувување и ширење на популарната култура
  • Центар за канарско-американска документација, сместен во Ла Лагуна со мисија за зајакнување на културните односи и елементи на заеднички идентитет меѓу островите и Америка, преку средства како што се конзервација, информирање и дифузија од нивното споделено документарно наследство.
  • Центар за фотографија Исла де Тенерифе кој се наоѓа во Санта Крус де Тенерифе и нуди годишна програма на изложби што овозможува контакт со тенденции и дела на разни познати фотографи на Канарските Острови.
  • Центар на уметноста, кохј се наоѓа во Санта Крус де Тенерифе

Независно од Organismo Autónomo de Museos y Centros се:

  • Каса дел Карнавал, која се наоѓа во Санта Крус де Тенерифе, и е музеј посветен на историјата на карневалот во Санта Крус де Тенерифе. Комората има две изложбени области; еден за привремени изложби, а исто така и за собраниска сала, а другата за постојани изложби во кои се изложени костимите на кралицата на карневалот од секоја година, оригиналните постери на карневалот, тематски видеа итн.
  • Општински музеј за ликовни уметности во главниот град, има постојана изложба на слики и скулптури на Хосе де Рибера, Федерико Мадразо, Хоакин Сороља, Маноло Миларес и Оскар Домингес.
  • Каса де Вино Ла Баранда, член на Асоцијацијата на музеи[146] се наоѓа во општината Ел Саузал.
  • Каса де ла Миел, за поддршка и развој на секторот за пчеларство на Тенерифе. Центарот нуди експонати за историјата на оваа индустрија на островот и начинот на кој се спроведува пчеларството, како и информативни услуги и можности[147].
  • Музеј на Иберо-американското занаетчиство се наоѓа во стариот манастир Сан Бенито Абад, во Ла Оротава. Фондацијата е финансирана од Министерството за индустрија, трговија и туризам. Има пет галерии, специјализирани за популарни музички инструменти, текстил и нови дизајни во занаетчиството, керамиката и популарната уметност.
  • Археолошкиот музеј на Пуерто де ла Круз во истоимениот град се наоѓа во традиционална касона (тип на куќа што датира од XVIII-XIX век), и нуди архивска колекција која содржи повеќе од 2.600 примероци на предмети од културата на Гуанче[148].
  • Регионален воен музеј на Канарските Острови, се наоѓа во Санта Крус де Тенерифе. Неговите галерии ја прикажуваат целата воена историја, вклучувајќи го и отфрлањето на нападот од британскиот адмирал Нелсон, како и други настани и борби што се воделе на островите[149].

Медиуми уреди

Заедно со многу радио и телевизиски станици на шпански јазик, Тенерифе има две официјални радио станици на англиски јазик. Coast FM емитува мешавина на современа музика и е единствената локална информативна служба која емитува на англиски јазик. Како поголема од двете станици, Coast Coast FM може да се чуе преку Тенерифе и голем дел од Канарските Острови од своите предаватели на 106.6, 92.2 и 89.4. Energy FM е музичка станица која исто така емитува локални вести и информации.

Сообраќај уреди

 
Санта Крус де Тенерифе

Во Тенерифе постојат два аеродроми: Северен Аеродром или Лос Родеос и Јужен Аеродром или Реина Софија .

Лос Родеос е помал од двата аеродроми и се наоѓа во близина на областа Санта Крус Ла Лагуна (423.000 жители). Таа им служи за меѓуостровските летови, како и за национални и европски летови а во последните две години има воспоставено неделна линија до Венецуела. Аеродромот Реина Софија е најпрометниот аеродром во Тенерифе, на 7-мо место во Шпанија. Тој обично служи за масата на редовни чартер летови кои постојано пристигнуваат од поголемиот дел од Европа. Аеродромот Лос Родеос исто така бил место на несреќата на аеродромот во Тенерифе, во која загинале 583 лица и е најсмртоносната авионска несреќа во историјата.

Друг начин да се пристигне на Тенерифе е со ферибот.

Мрежата што се состои од два брзи автопати (TF1 и TF5) кои не се бесплатни, го опфаќа речиси целиот остров, поврзувајќи ги сите главни градови и одморалишта со метрополитенската област. Исклучок е на Запад, од Адехе до Икод де Лос Винос, кој поминува низ помал планински пат. Сепак, во тек се планови за завршување на автопатот, што предизвикало голема дебата меѓу еколозите и локалните стопанственици. Далеку од главните автопати, постои мрежа на секундарни и комунални патишта, кои варираат од широки до стрмни, тесни патишта.

Јавниот превоз на островот е обезбеден од широката мрежа на автобуси управувана од TITSA, кои работи со флота од современи автобуси со климатизација[150]. Автобусите на TITSA го покриваат поголемиот дел од островот и се прилично чести. За повеќе од едно патување, клиентите можат да купат BonoBus картички од 15 € или 25 €, кои работат многу поевтино од поединечни готовински цени. BonoBus може да се купи кај повеќето автобуски станици и на аеродромот Реина Софија, спроти портата 47. BonoBus важи и за трамвајот во главниот град Санта Крус.

Автомобил за изнајмување понекогаш е добра опција за откривање на далечните региони на дивината, иако TITSA работи со сигурни автобуски услуги на најоддалечените места, како што се масивот Тено преку Маска (355) и до планините Анага (247). TITSA дури и спроведува две дневни услуги до Теиде - од Пуерто де ла Круз (348) и од Лос Кристијанс/Лас Америкас (342) до Теиде Парадор, Телеферико жичарница, Монтана Бланка и Ел Портиљо. Единствените компании за изнајмување на автомобили кои имаат канцеларии на аеродромите се: Autoreisen, Avis, Cicar, Europcar, Goldcar (само на јужниот аеродром) и Hertz[151][152][153]

Метрополитската Област Санта Крус и Ла Лагуна се служи со трамвај, кој бил отворен во почетокот на 2007 година, по 3 години интензивни работи. Прилично долгата линија од Санта Крус до Ла Лагуна има 20 постојки. Втората линија во Ла Лагуна била додадена во 2009 година.

Патишта уреди

 
Автопатот TF5

Главната сообраќајна мрежа во Тенерифе е поврзана со автопати. Најважни од нив се Северниот и Јужниот автопат кои поминуваат од метрополската зона на југ и север, соодветно. Овие два автопати се поврзани со помош на Autovía de Interconexión Norte-Sur во предградието на метрополската зона. Во рамките на мрежата на патишта на островот Тенерифе постојат и други помали патишта кои се користат за вклучување кон автопатот од Сан Андрес и Санта Крус[154].

Планирано е и изградба на пат за заобиколување северно од метрополската област Санта Крус де Тенерифе, Ла Лагуна. Трасата ќе биде долга околу 20 километри и ќе чини околу 190 милиони евра[155].

Аеродроми уреди

Во Тенерифе постојат два аеродроми: Реина Софија и Лос Родеос, во близина на Санта Крус. Секој има летови до главните градови на другите острови и до градови низ Европа, како и во Каракас, Дакар и Мајами. Севкупно, Тенерифе има највисок број на патници и најголем број пристигнувања, кои се повеќе популарни од честотата на евтини летови од многу европски одредишта. Северниот Аеродром бил место на најсмртоносната несреќа во историјата на воздухопловството: во 1977 година се судриле два боинг 747-и на пистата, при што загинале 583 лица. Северниот аеродром и Јужниот Аеродром пренесуваат околу 14 милиони патници годишно. Од двата аеродроми на островот, Јужниот е попопуларен за туристите[156][157].

Пристаништа уреди

Покрај воздушниот транспорт, Тенерифе има две главни поморски пристаништа: пристаниште Санта Крус де Тенерифе, кое служи за главните градови на Канарските Острови, особено оние на запад и пристаништето Лос Кристијанос кое им служи на разните островски престолнини. Првото пристаниште исто така има патнички услуги, кои се поврзуваат со пристаништето во Кадис (и обратно). Во 2017 година, на југот на островот било отворено големо пристаниште, пристаништето Гранадила, а другото пристаниште се планира да се изгради на запад, во Фонсалија[158] . Пристаништето Санта Крус де Тенерифе е првото рибарско пристаниште на Канарските Острови со приближно 7500 тони риба, според Статистичкиот годишник на државните пристаништа 2006.

Автобуси (гуагуа) уреди

Тенерифе има широк систем на автобуси, кои се нарекуваат гуагуа на Канарските Острови. Автобускиот систем се користи и во градовите и ги поврзува повеќето градови на островот. Постојат автобуски станици во сите поголеми градови, како што се Интеркамбиодор де транспортес де Санта Крус де Тенерифе.

Такси уреди

На островот постои добро регулиран такси-сервис.

Трамвај уреди

 
Трамвај

Од 2007 година, трамвајот во Тенерифе ги поврзува Санта Крус де Тенерифе и Ла Лагуна низ предградието на Тако. Има 20 постојки и зафаќа растојание од 12,5 км. Трамвајот поминува на некои точки од интерес, вклучувајќи ги и двете најголеми болници во Тенерифе, универзитетскиот комплекс Гуагара и голем број музеи и театри.

Железнички планови уреди

До 2005 година, плановите за мрежа на лесна железница што ќе го поврзува главниот град со југот бил одобрен и од Советот на Тенерифе и од Владата на Канарските Острови, иако дискусијата со централната шпанска влада застанала во врска со буџетските прашања[159]. Првичната намера била да се воспостават два железнички системи кои ќе им служат на северните и јужните страни на островот што ги поврзуваат овие со главниот град[160]. До март 2011 година, овие намери биле заменети со напредни планови за една железничка линија од 80 километри, кој ќе го поврзува Санта Крус де Тенерифе со Адехе преку Санта Марија де Ањаза, Канделарија, Сан Исидро, Јужниот Аеродром и главната станица во Адехе, која ќе биде дизајнирана да сервисира до 25.000 патници дневно. Возовите би се воделе на секои 15 минути за време на сообраќајните часови, и би постигнале брзина до 220 км/ч. Проектот, кој вклучува 9 тунели, 12 лажни тунели (заедно 22,1 км) и 33 вијадукти (8,3 км), биле буџетирани на 1,7 милијарди евра. Ова наидело на жестокареакција од опозицијата[161]. Исто така, бил изнесен и алтернативен план за трансрапид со голема брзина[162][163].

Спорт уреди

На островот Тенерифе се практикуваат голем број спортови, како на отворени, така и во затворени простории во разни објекти достапни низ целиот остров. Спортовите се бројни - нуркање, качување по карпи, прошетки, велосипедизам, едрење, голф, сурфање, картинг, параглајдинг[164] и тоа во текот на целата година правејќи го идеален за широк спектар на отворени спортови. Исто така, постојат многу затворени спортски објекти, вклучувајќи го целосно опремениот центар „Тенерифе Топ тренинг“ во Адехе на југот на островот. Најпознат спортски тим е фудбалскиот клуб ЦД Тенерифе со седиште во Санта Крус. Клубот долго време се натпреварувал во првата шпанска фудбалска лига, но во последниве децении првенствено настапува во втората лига. Исто така вреди да се спомене е ултрамаратонот CajaMar Tenerife Bluetrail, најголемата трка во Шпанија и втора по големина во Европа[165], со учество на неколку земји.

Здравствена грижа уреди

 
Универзитетска болница на Канарските Острови

Главните болници на островот се болницата Универзитетската болница на Канарските Острови и Универзитетската болница на Канделарија. И двете се болници од трето ниво, со специјализирани објекти кои ги опслужуваат сите жители на Канарските Острови[166]. И двете болници се поврзани со образовната и истражувачката мрежа на Универзитетот Ла Лагуна. Сепак, тие припаѓаат на различни тела, бидејќи првиот е под директивите на Servicio Canario de la Salud (Канарска здравствена служба)[167][168]. Универзитетската болница на Канделарија е најголемиот болнички комплекс на Канарските Острови[169].

Покрај тоа, неодамна биле изградени две големи нови болници во северните и јужните делови на островот, кои се наоѓаат во општините Икод де Лос Винос и Арона. Болницата Дел Норте де Тенерифе (Северна болница во Тенерифе) била отворена во 2012 година и во 2015 година била отворена болницата Дел Сур де Тенерифе[170]. Овие центри, според нивната класификација, функционираат како болници од второ ниво, со услуги на хоспитализација, напредна дијагностика, амбулантни возила и итни случаи и рехабилитација. Исто така, постојат вкупно 39 центри за примарна здравствена заштита и специјализирани клиники кои ја комплетираат санитарната инфраструктурата на Тенерифе[171].

Кујна уреди

Поради географската состојба на Тенерифе, островот ужива со изобилство на различни видови риби. Типичното месо со свински такос е многу популарно јадење подготвено за градските свечености во баровите, рестораните и приватните домовиref>„Fiesta Meat-Carne de fiesta de Tenerife(Official Canary Islands Tourism)“. turismodecanarias.com. Архивирано од изворникот на 29 јуни 2010. Посетено на 18 април 2017.</ref>. Говедско месо, свинско месо и живина, исто така, редовно се консумира[34][55].

 
Канарски компир

Рибните јадења заедно со месото честопати се придружени со Канарски компир. Ова е типично канарско јадење кое едноставно се однесува на начинот на кој изгледа варениот компир. Мохо, збор што веројатно е од португалско потекло, го опишува типичниот канарски сос, кој служи како придружба кон храната. Сосовите се наоѓаат во различни бои. Зелениот мохо обично вклучува коријандер, магдонос и лук, додека црвениот е пикантен и е направен од мешавина на топли и слатки пиперки. Се користат и широк спектар на други состојки, вклучувајќи; бадеми, сирење, шафран и пржен леб[34][55]. Мохос се служи најчесто со месо.

Сирење уреди

Тенерифе извезува околу 3.400 тони сирење годишно, што претставува околу 50 проценти од производството на островот и околу 25 проценти од Канарските Острови. По освојувањето на Канарските Острови, една од првите комерцијални активности што требало да се започне било производство на сирење. Продажбата на сирење им овозможило на жителите приходи и сирењето дури да се користи како форма за размена и продажба, станувајќи клучен производ во земјоделските површини на островот. Сирењето станало еден од најчесто произведените и конзумирани производи на островот и редовно служи како дел од предјадење. Фармите во Арико, Ла Оротава и Тено произведуваат различни сирења. Денес главниот производ е козјото сирење, иако одредени количини се направени од овчо или кравјо млеко, а според Регистро Санатирио де Алименто, се произведуваат околу 75 различни сирења[172]. Сирењата на Канарските Острови добиле добри меѓународни критики, поради нивната сладост што ги разликува од некои други европски сирења[34][55][173]. Особено, сирењето „Тенерифан“ било наградено како најдобро сирење во 2008 година, на фестивал што се одржал во Даблин, Ирска[174].

Гофио уреди

 
Гофио

Гофио е еден од повеќето традиционалните елементи на готвење на островот. Тој е направен со житни зрна, кои се печени и потоа се мелани. Во најголем дел, за изготвување на гофио се користи пченица, иако постојат и други видови, и тие често се направени со пилешко и грашок. Релативно честа варијанта е мешан тип со пченица. Гофио било јадење кое се служело и пред шпанското освојување. Во подоцнежните времиња на оскудност или глад, гогио бил главен елемент на популарната канарска исхрана. Денес се јаде како главно јадење (gofio escaldado) или во придружба на различни јадења како месо, риби, супи, десерти. Некои познати готвачи дури и направиле и сладолед, добивајќи добри коментари од критичарите[34][55].

Вина уреди

Виноградството во архипелагот, а особено во Тенерифе, датира од освојувањето, кога доселениците донеле различни лози на растенија. Во XVI и XVII век, производството на вино имаки важна улога во економијата, а многу семејства биле посветени на културата и бизнисот. Од посебно спомнување е malvasía canary, кое се смета за најдобро вино на Тенерифе и во тоа време едно од најпосакуваните вина во светот[175]. Писателите како Вилијам Шекспир и Валтер Скот упатуваат на виното во некои од нивните дела[176]. Тенерифе има пет главни региони за вино. Тука спаѓаат Абона, Вале де Гимир, Вале де Ла Оротава, Такоронте-Ацентехо и Икоден-Дауте-Исора[177].

Во популарната култура уреди

Кино уреди

Во последните неколку години, Тенерифе стана популарна локација за снимање, која се појавува во неколку холивудски блокбастери[178]. Некои од најважните филмови направени на островот се:

Музика уреди

Слично на филмот, островот е место каде биле снимени неколку музички спотови:

Видеоигри уреди

Литература уреди

Помеѓу важните книжевни дела што ја имаат позадината на островот или се однесуваат, се истакнуваат следните[190]: La señorita de compañía и El hombre del mar' од Агата Кристи, La cueva de las mil momias од Алберто Васкес-Фигероа,El picnic de los ladrones од Лесли Чартерис, El Sarcófago de las tres llaves од Помпејо Реина Морено и Atentado од Маријано Гамбин,[191].

Галерија уреди

Наводи уреди

  1. „Tenerife data“. www.ine.es. Посетено на 3 September 2016.
  2. 2,0 2,1 „Instituto Nacional de Estadística. (National Statistics Institute)“. Ine.es. Архивирано од изворникот на 21 January 2009. Посетено на 19 September 2012.
  3. „Cifras de población referidas al 01/01/2011 Real Decreto 1612/2011, de 7 de diciembre“. INE.es. Instituto Nacional de Estadística (Spain)-Instituto Nacional de Estadística. Архивирано од изворникот на 2015-12-07. Посетено на 18 April 2017.
  4. 4,0 4,1 La Macaronesia. Consideraciones geológicas, biogeográficas y paleoecológicas Архивирано на 17 ноември 2015 г., Museo de Tenerife
  5. Terra Noticias (12 August 2009). „Canarias recibe 593.604 turistas extranjeros durante el mes de julio, un 16% menos que los registrados en 2008“. Noticias.terra.es. Архивирано од изворникот на 2012-06-05. Посетено на 19 September 2012.
  6. „Posicionamiento turístico de Tenerife“ (PDF). ull.es. Посетено на 18 April 2017.
  7. "Una fiesta única que merece ser Patrimonio de la Unesco", Natalia Torres, Diario de Avisos, 18-12-2016. [Retrieved 21-04-2018]
  8. "El Carnaval de Santa Cruz, relegado como candidato a Patrimonio de la Humanidad", Natalia Torres, Diario de Avisos, 02-12-2016. [Retrieved 21-04-2018]
  9. "Cádiz y Santa Cruz de Tenerife, de la mano para que sus carnavales sean Patrimonio Mundial" Архивирано на 17 август 2018 г., La Voz del Sur, 09-Nov-2017 [Retrieved 21-04-2018]
  10. 10,0 10,1 „Ricardo Melchior: 'Tenerife es el motor de la economía canaria'. Canarias7.es. Посетено на 18 April 2017.[мртва врска]
  11. 11,0 11,1 „Datos corporativos de CajaCanarias“. cajacanarias.es. Архивирано од изворникот на 20 јули 2011. Посетено на 18 април 2017.
  12. 12,0 12,1 Real Decreto de 30 de noviembre de 1833 en wikisource
  13. 13,0 13,1 Real Decreto de 30 de noviembre de 1833 Архивирано на 22 јули 2012 г., sitio web oficial del Gobierno de Canarias
  14. Auditorio Tenerife, información Архивирано на 10 декември 2012 г., Treklens website
  15. Correos emite seis sellos con obras emblemáticas de la arquitectura española e incluye el Auditorio de Tenerife Архивирано на 11 април 2008 г., La Region Internacional
  16. arquba.com. „San Cristóbal De La Laguna – Arquitectura Y Construccion“. Arquitectuba.com.ar. Архивирано од изворникот на 5 јануари 2009. Посетено на 19 септември 2012.
  17. Parque nacional del Teide Архивирано на 26 август 2009 г., web oficial de Turismo de Tenerife
  18. 18,0 18,1 18,2 18,3 „El macizo de Anaga alberga mayor concentración de endemismos de toda Europa“. Efeverde.com. Посетено на 18 April 2017.
  19. O'Brien, Sally and Sarah Andrews. (2004) Lonely Planet Canary Islands, "Lonely Planet". p. 59. ISBN 1-74059-374-X.
  20. Charles Knight, The English Cyclopaedia, 1866, Bradbury, Evans
  21. Abreu Galindo, FR. J. Historia de la conquista de las siete islas de Canaria (шпански). Goya. ISBN 978-84-400-3645-2.
  22. Bethencourt Alfonso, Juan (1997). Historia del pueblo guanche (шпански). Francisco Lemus Editor SL. ISBN 978-84-87973-10-9.
  23. "El nombre de Tenerife." Joaquín Caridad Arias, Dial Net
  24. „Real Academia Española“. rae.es. Посетено на 18 April 2017.
  25. „g“. Nido Language Travel. Архивирано од изворникот на 23 декември 2006. Посетено на 15 октомври 2008.
  26. Arco Aguilar, Marcelino J. del; Arco Aguilar, María del Carmen del; Arco Aguilar, María Mercedes del; Atiénzar Armas, Emilio; González Hernández, Cecilia; Rosario Adrián, María Candelaria (2000). „El menceyato de Icod en el poblamiento de Tenerife. D. Gaspar, Las Palomas y Los Guanches. Sobre el poblamiento y las estrategias de alimentación vegetal entre los guanches“ [he menceyato of Icod in the settlement of Tenerife. D. Gaspar, Las Palomas and Los Guanches. On the settlement and the plant feeding strategies among the Guanches] (PDF). Eres. Arqueología/Bioantropología (шпански). Santa Cruz de Tenerife: Museo Arqueológico de Tenerife (9): 67–129. ISSN 1130-6572.
  27. La población prehispánica: los guaches - Gran Enciclopedia Virtual de Canarias
  28. „El Portal de las Islas Canarias“. Архивирано од изворникот на April 29, 2009.
  29. Rumeu de Armas, Antonio (1975). „VI-XIII-XV“. La Conquista de Tenerife (1494-1496) (1. изд.). Aula de Cultura de Tenerife. стр. 155–171, 291–294, 350–354. ISBN 84-500-7108-9.
  30. Eduardo Aznar Vallejo (25 November 1994). „Conquests of the Canary Islands“. Во Stuart B. Schwartz (уред.). Implicit Understandings: Observing, Reporting and Reflecting on the Encounters Between Europeans and Other Peoples in the Early Modern Era. Cambridge University Press. стр. 144. ISBN 978-0-521-45880-1.
  31. Antonio Rumeu de Armas (1975). „Planes de Dominación Política“. La conquista de Tenerife, 1494-1496 (шпански). Aula de Cultura de Tenerife. стр. 74, 76. Архивирано од изворникот на 2021-03-01. Посетено на 2018-12-06.
  32. Antonio Rumeu de Armas (1975). „La Primera Entrada“. La conquista de Tenerife, 1494-1496 (шпански). Aula de Cultura de Tenerife. стр. 177. Архивирано од изворникот на 2021-03-01. Посетено на 2018-12-06.
  33. Antonio Rumeu de Armas (1975). „La Victoria de Acentejo“. La conquista de Tenerife, 1494-1496 (шпански). Aula de Cultura de Tenerife. стр. 278. Архивирано од изворникот на 2021-03-01. Посетено на 2018-12-06.
  34. 34,00 34,01 34,02 34,03 34,04 34,05 34,06 34,07 34,08 34,09 34,10 34,11 34,12 34,13 34,14 34,15 34,16 34,17 34,18 Hernández, Pedro (2003). Natura y Cultura de las Islas Canarias. Tafor. ISBN 978-84-932758-0-8.
  35. 35,0 35,1 „El comercio canario-americano en el siglo XVIII (I parte)“. www.canariascnnews.com. Архивирано од изворникот на 2018-07-07. Посетено на 30 November 2017.
  36. De Paz Sánchez, Manuel; García Pulido, Daniel (2015). El corsario de Dios. Documentos sobre Amaro Rodríguez Felipe (1678-1747). Documentos para la Historia de Canarias. Francisco Javier Macías Martín (ed.). Canarias: Archivo Histórico Provincial de Santa Cruz de Tenerife. ISBN 978-84-7947-637-3. Посетено на 8 June 2016.
  37. 37,0 37,1 37,2 (шпански) "Emigration to the Americas throughout history", Gobierno de Canarias
  38. (шпански) Instituto de Historia y Cultura Militar de Canarias[мртва врска]
  39. „Nelson's Health“. aboutnelson.co.uk. Посетено на 2017-03-14.
  40. (шпански) Asociación canaria para la enseñanza de las ciencias- Viera y Clavijo Архивирано на 10 септември 2015 г.
  41. „Página web Ayuntamiento Puerto de la Cruz“. puertodelacruz.es. Архивирано од изворникот на 3 март 2007. Посетено на 18 април 2017.
  42. „Linked with the island's“. Tenerife News. 24 August 2013. Посетено на 3 September 2016.
  43. „Las raíces insulares de Franco (The island roots of Franco)“ (шпански). Elpais. Архивирано од изворникот на 23 May 2013. Посетено на 15 April 2013.
  44. Ya son OCHO los muertos. El Día. 09/04/2011
  45. „ATAN Riada del 31 de март de 2002“. Архивирано од изворникот на 2009-04-11. Посетено на 2018-12-06.
  46. 46,0 46,1 „Origins of the island“. About Tenerife.com. Архивирано од изворникот на 19 октомври 2008. Посетено на 15 октомври 2008.
  47. 47,0 47,1 Carracedo, J. C., Rodríguez Badioloa, E., Guillou, H., Paterne, M., Scaillet, S., Pérez Torrado, F. J., Paris, R., Fra-Paleo, U., Hansen, A., 2007. "Eruptive and structural history of Teide Volcano and rift zones of Tenerife, Canary Islands." Bulletin of the Geological Society of America, 119(9–10). 1027–1051
  48. (шпански) Instituto Geográfico Nacional Архивирано на 30 октомври 2008 г.
  49. García Rodríguez (1990). Atlas interinsular de Canarias. Editorial interinsular canaria. ISBN 978-84-86733-09-4.
  50. 50,0 50,1 50,2 Estadísticas de la Comunidad Autónoma de Canarias Архивирано на 23 март 2010 г.
  51. „Instituto Nacional de Estadística“. ine.es. Посетено на 18 April 2017.
  52. „Red de Parques Nacionales (Ministerio de Medio Ambiente)“. mma.es. Архивирано од изворникот на 14 јануари 2009. Посетено на 18 април 2017.
  53. 53,00 53,01 53,02 53,03 53,04 53,05 53,06 53,07 53,08 53,09 53,10 53,11 53,12 53,13 53,14 53,15 „Origen y formación - TENERIFE - (GEVIC) Gran Enciclopedia Virtual Islas Canarias“. gevic.net. Посетено на 22 April 2017.
  54. „Información del Cabildo de Tenerife“. idecnet.com. Архивирано од изворникот на 9 ноември 2007. Посетено на 18 април 2017.
  55. 55,00 55,01 55,02 55,03 55,04 55,05 55,06 55,07 55,08 55,09 55,10 55,11 55,12 55,13 55,14 55,15 55,16 55,17 55,18 55,19 55,20 González Morales, Alejandro (2000). Canarias isla a isla (clima). Centro de la Cultura Popular Canaria. ISBN 84-7926-357-1.
  56. Centre, UNESCO World Heritage. „Teide National Park“. unesco.org. Посетено на 18 April 2017.
  57. Estadísticas del Gobierno de Canarias Архивирано на 23 март 2010 г.
  58. „Tenerife“. turismodecanarias.com. 27 March 2015. Архивирано од изворникот на 2015-04-22. Посетено на 18 April 2017.
  59. „Santa Cruz All Time Records“. Aemet.es. Посетено на 10 December 2015.
  60. „Turismo Tenerife: Alojamiento, Carnaval, Actividades... - Tenerife“. webtenerife.com. Посетено на 18 April 2017.[мртва врска]
  61. „More variable tropical climates have a slower demographic growth“ (PDF). Hal.archives-ouvertes.fr. Посетено на 2012-09-19.
  62. „Valores Climatológicos Normales. Santa Cruz De Tenerife“.
  63. „Valores Climatológicos Extremos. Santa Cruz de Tenerife“.
  64. „Standard Climate Values. Tenerife Sur Aeropuerto“.
  65. „Valores Climatológicos Extremos. Tenerife Sur Aeropuerto“.
  66. „Standard Climate Values. Tenerife Norte Aeropuerto“.
  67. „Valores Climatológicos Extremos. Tenerife Norte Aeropuerto“.
  68. „Standard Climate Values. Izaña“.
  69. „Documento informativo del Plan Especial del paisaje protegido de Ifonche“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 4 март 2016.
  70. „ESP S.C.TENERIFE - BUENAVISTA -TENERIFE-“. ucm.es. Посетено на 18 April 2017.
  71. „Turismo Tenerife: Alojamiento, Carnaval, Actividades... - Tenerife“. webtenerife.com. Архивирано од изворникот на 15 октомври 2008. Посетено на 18 април 2017.
  72. „Información del Consejo Insular de Aguas de Tenerife“. aguastenerife.org. Архивирано од изворникот на 3 март 2016. Посетено на 18 април 2017.
  73. „Chesapeake Bay Journal : Article“. Bayjournal.com. Архивирано од изворникот на 23 февруари 2012. Посетено на 19 септември 2012.
  74. Aire, Troposfera.org | Portal de Calidad del. „Troposfera.org -- Portal de Calidad del Aire - 404 Error“. troposfera.org. Посетено на 18 April 2017.[мртва врска]
  75. „Página oficial de ATAN: Contaminación“. atan.org. Архивирано од изворникот на 2001-02-18. Посетено на 22 April 2017.
  76. „Información sobre la Calidad del agua de baño“ (PDF). msc.es. Архивирано од изворникот (PDF) на 30 October 2008. Посетено на 18 April 2017.
  77. 77,0 77,1 „Cabildo de Tenerife (Flora y Fauna: introducción)“. idecnet.com. Архивирано од изворникот на 7 март 2008. Посетено на 18 април 2017.
  78. „Aportaciones de D. Telesforo Bravo al conocimiento de la fauna de vertebrados terrestres de las islas Canarias“ (PDF). iehcan.com. Посетено на 18 April 2017.
  79. „GOBIERNO DE CANARIAS“. gobiernodecanarias.org. Архивирано од изворникот на 28 декември 2009. Посетено на 18 април 2017.
  80. The Recently Extinct Plants and Animals Database Extinct Reptiles: Geochelone burchardi. Архивирано на 19 јуни 2016 г. Consultado el 17 de junio de 2016.
  81. NTI. „LA PROTECCIÓN DE LOS ESPACIOS NATURALES EN CANARIAS“. gobiernodecanarias.org. Посетено на 18 April 2017.
  82. „Red Canaria de Espacios Naturales Protegidos - Información“. gobcan.es. Архивирано од изворникот на 21 ноември 2016. Посетено на 18 април 2017.
  83. „Red Canaria de Espacios Naturales Protegidos - Información“. gobcan.es. Архивирано од изворникот на 21 мај 2017. Посетено на 18 април 2017.
  84. „Cabildo de Tenerife“. tenerife.es. Посетено на 18 April 2017.
  85. „Ley 14/1990, de 26 de julio, de Régimen Jurídico de las Administraciones Públicas de Canarias. TITULO IV. Los Cabildos Insulares“. juridicas.com. Посетено на 18 April 2017.
  86. „SpainTenerife“. spain-tenerife.com. SpainTenerife. n.d. Посетено на 1 December 2016.
  87. „BOC - 1989/070. Lunes 22 de Mayo de 1989 - 496“. gobiernodecanarias.org. Посетено на 18 April 2017.
  88. „Información del Cabildo de Tenerife“. idecnet.com. Архивирано од изворникот на 8 ноември 2007. Посетено на 18 април 2017.
  89. „BOC - 1991/061. Viernes 10 de Mayo de 1991 - 577“. gobcan.es. Посетено на 18 April 2017.
  90. Datos del proyecto AUDES5 „Población de España - datos y mapas (áreas urbanas)“ [Population of Spain - data and maps (urban areas)] (шпански). Архивирано од изворникот на 9 февруари 2012. Посетено на 9 февруари 2012.
  91. Dos ciudades, una Isla y un millón de opciones Архивирано на 16 јули 2011 г.
  92. „Turismo Tenerife: Alojamiento, Carnaval, Actividades... - Tenerife“. webtenerife.com. Посетено на 18 April 2017.[мртва врска]
  93. „Evolución histórica de la población de Tenerife (ISTAC)“. gobiernodecanarias.org. Архивирано од изворникот на 13 ноември 2010. Посетено на 18 април 2017.
  94. „Instituto Nacional de Estadistica. (Spanish Statistical Office)“. ine.es. Посетено на 18 April 2017.
  95. „Tenerife, motor del turismo de Canarias“. abc.es. 14 June 2016. Посетено на 18 April 2017.
  96. (шпански) Informe elaborado por el Observatorio Económico de Tenerife (SOFITESA) Архивирано на 22 јули 2011 г.
  97. „Best Zoos - the World - TripAdvisor Travelers' Choice Awards“. www.tripadvisor.com (англиски). Посетено на 2018-06-20.
  98. Principal'!A1 Estadísticas de Turismo de Tenerife[мртва врска]
  99. Las nuevas ‘catedrales’ del turismo en Tenerife
  100. Tenerife tiene el mejor hotel de lujo de España
  101. „Página oficial de Turusmo de Tenerife“. idecnet.com. Архивирано од изворникот на 10 ноември 2007. Посетено на 18 април 2017.
  102. „Estadísticas de la Asociación de Productores de Plátanos de Canarias (ASPROCAN)“. platanodecanarias.net. Архивирано од изворникот на 28 June 2012. Посетено на 18 April 2017.
  103. „Virgen de Candelaria, Patrona de Canarias - in Spanish“. Архивирано од изворникот на 2011-05-17. Посетено на 2018-12-07.
  104. „phpMyAdmin“. pgigrup.net. Архивирано од изворникот на 2016-03-05. Посетено на 18 April 2017.
  105. 105,0 105,1 viajes, Turiscom CIT: turismo y. „Protohistoria de Tenerife“. opennemas.com. Посетено на 18 April 2017.
  106. „Palomas y Los Guanches. Sobre el poblamiento y las estrategias de alimentación vegetal entre los guanches“ (PDF). museosdetenerife.org. Посетено на 18 April 2017.
  107. „Monumentos y patrimonio de Tenerife“. patrimonionacional.biz. Архивирано од изворникот на 18 јуни 2017. Посетено на 18 април 2017.
  108. „Canarias Arqueológica“ (PDF). Посетено на 30 November 2017.
  109. „Revista multimedia (Mundo Guanche)“. mundoguanche.com. Посетено на 18 April 2017.
  110. NTI. „ARTE EN CANARIAS“. gobiernodecanarias.org. Посетено на 18 April 2017.
  111. „Página oficial del ayuntamiento de Puerto de la Cruz“. puertodelacruz.es. Архивирано од изворникот на 2 март 2007. Посетено на 18 април 2017.
  112. „Turismo Tenerife: Alojamiento, Carnaval, Actividades... - Tenerife“. webtenerife.com. Архивирано од изворникот на 15 октомври 2008. Посетено на 18 април 2017.
  113. País, Ediciones El (24 January 1996). „El CAAM rescata del "inexplicable olvido" la figura de Óscar Domínguez“. elpais.com. Посетено на 18 April 2017.
  114. „Cofradía del Nazareno (Los Realejos)“. cofradiadelnazareno.com. Архивирано од изворникот на 6 октомври 2008. Посетено на 18 април 2017.
  115. Alemán, Gilberto. Teobaldo Power. Idea. ISBN 978-84-96161-15-3.
  116. „Himno de Canarias“. parcan.es. Посетено на 18 April 2017.
  117. „De asociación a marca“. eldia.es. 14 June 2007. Посетено на 18 April 2017.
  118. „TrekLens - Auditorio Tenerife Photo“. treklens.com. Архивирано од изворникот на 2012-12-10. Посетено на 18 April 2017.
  119. „Áreas de Cultura: Patrimonio Cultural - Ministerio de Educación, Cultura y Deporte“. mcu.es. Посетено на 18 April 2017.
  120. „Turismo Tenerife: Alojamiento, Carnaval, Actividades... - Tenerife“. webtenerife.com. Архивирано од изворникот на 15 октомври 2008. Посетено на 18 април 2017.
  121. „Todo Tenerife – Welcome to Tenerife“. Todotenerife.es. Посетено на 2012-09-19.
  122. „Museo Casa de Los Balcones“. casa-balcones.com. Архивирано од изворникот на 5 април 2014. Посетено на 18 април 2017.
  123. „Turismo Tenerife: Alojamiento, Carnaval, Actividades... - Tenerife“. webtenerife.com. Архивирано од изворникот на 15 октомври 2008. Посетено на 18 април 2017.
  124. „Página oficial del Carnaval de Santa Cruz de Tenerife“. carnavaltenerife.es. Архивирано од изворникот на 30 септември 2008. Посетено на 18 април 2017.
  125. „Información del Cabildo Insular acerca de todos los carnavales de Tenerife“. idecnet.com. Архивирано од изворникот на 15 January 2009. Посетено на 18 April 2017.
  126. „Apartado de Fiestas de la página web del Ayuntamiento de Santa Cruz de Tenerife“. sctfe.es. Архивирано од изворникот на 2010-09-28. Посетено на 18 April 2017.
  127. „Turismo Tenerife: Alojamiento, Carnaval, Actividades... - Tenerife“. webtenerife.com. Архивирано од изворникот на 15 октомври 2008. Посетено на 18 април 2017.
  128. „Página del ayuntamiento de la Villa de La Orotava“. villadelaorotava.org. Архивирано од изворникот на 4 јуни 2008. Посетено на 18 април 2017.
  129. „Semana Santa en La Laguna 2010“. sobrecanarias.com. 22 February 2010. Посетено на 18 April 2017.
  130. „Información turística de España“. spain.info. Посетено на 18 April 2017.[мртва врска]
  131. „Religiones entre continentes. Minorías religiosas en Canarias“ (PDF). Посетено на 30 November 2017.
  132. 132,0 132,1 132,2 Tenerife, La Opinión de. „Un 5% de canarios profesa una religión minoritaria - La Opinión de Tenerife“. laopinion.es. Посетено на 18 April 2017.
  133. Tenerife, La Opinión de. „Tenerife - La Opinión de Tenerife - Hemeroteca 03-02-2008“. laopinion.es. Архивирано од изворникот на 28 June 2012. Посетено на 18 April 2017.
  134. Basilica de Candelaria - Wikipedia Spanish Versión
  135. Página oficial de los Dominicos de la Basílica de Candelaria - in Spanish
  136. „Historia de la Diócesis Nivariense - in Spanish“. Архивирано од изворникот на 2009-12-17. Посетено на 2018-12-07.
  137. „Viaje Apostólico a la Ciudad de Guatemala: Santa misa de canonización del beato hermano Pedro de San José Betancurt en el Hipódromo del Sur, Ciudad de Guatemala (30 de julio de 2002) - Juan Pablo II“. vatican.va. Посетено на 18 April 2017.
  138. „Museos de Tenerife - Intemporales: "Hermano Pedro, primer santo de las Islas Canarias". museosdetenerife.org. Архивирано од изворникот на 2017-05-17. Посетено на 18 April 2017.
  139. „Masonería en Canarias - Masoneria Regular“. masoneria.org. Посетено на 18 April 2017.
  140. „El templo masónico, bien de interés cultural“. eldia.es. 17 October 2002. Посетено на 18 April 2017.
  141. Tenerife, La Opinión de. „Los musulmanes de la Isla constituyen la primera Federación Islámica de Canarias“. laopinion.es. Посетено на 18 April 2017.
  142. „Universidad de La Laguna“. ull.es. Архивирано од изворникот на 11 јануари 2010. Посетено на 18 април 2017.
  143. „Buscador de centros educativos y oferta educativa - Consejería de Educación y Universidades - Gobierno de Canarias“. gobcan.es. Посетено на 18 April 2017.
  144. „Universidad Europea de Canarias en La Orotava“. villadelaorotava.org. Архивирано од изворникот на 7 април 2014. Посетено на 18 април 2017.
  145. „Museos de Tenerife - Museos de Tenerife“. museosdetenerife.org. Посетено на 18 April 2017.
  146. „Socios de la Asociación de Museos del Vino de España“. museosdelvino.es. Архивирано од изворникот на 16 октомври 2008. Посетено на 18 април 2017.
  147. „Página de la Casa de la Miel de Tenerife“. casadelamiel.org. Архивирано од изворникот на 15 септември 2008. Посетено на 18 април 2017.
  148. „Fondo museográfico del espacio“. arqueopc.museum. Архивирано од изворникот на 11 јануари 2009. Посетено на 18 април 2017.
  149. „Official site of the Centro de Historia y Cultura Militar de Canarias“. mde.es. Архивирано од изворникот на 26 септември 2008. Посетено на 18 април 2017.
  150. "Tenerife's main bus service, TITSA, is efficient and covers the island well. Most of the vehicles are new, air conditioned, clean and painted white and green." Barrett, Pam (2000) Insight Guide Tenerife and Western Canary Islands (4th ed.) Insight Guides, APA Publications, Singapore, p. 280, ISBN 1-58573-060-2
  151. „Car Rental Companies in Tenerife North Airport“. aena-aeropuertos.es. Архивирано од изворникот на 17 мај 2012. Посетено на 18 април 2017.
  152. „Car Rental Companies in Tenerife South Airport“. aena-aeropuertos.es. Архивирано од изворникот на 2014-02-23. Посетено на 18 April 2017.
  153. Lanzarote. „Alquiler de coches en Tenerife first=Car Hire Tenerife - Autoreisen - Car Hire“. autoreisen.es. Посетено на 18 April 2017. Недостасува права црта во: |title= (help)
  154. „Red de carreteras de Tenerife“. tenerife.es. Посетено на 18 April 2017.
  155. „Plan Insular de Ordenación de Tenerife“. tenerife.es. Посетено на 18 April 2017.
  156. „Informe estadístico anual (2007) de Aena“ (PDF). aena.es. Посетено на 18 April 2017.[мртва врска]
  157. „Vuelos Tenerife desde 20 €. Ofertas de vuelos directos a Tenerife TCI - Logitravel.com“. logitravel.com. Посетено на 18 April 2017.
  158. „Inicio - Autoridad Portuaria de Santa Cruz de Tenerife“. puertosdetenerife.org. Посетено на 18 April 2017.
  159. Navarro, Ricardo Melchior (23 October 2005) "Apuesta por el transporte público" El Dia (Odds for Public Transportation)
  160. „Inicio MetroTenerife“. www.metrotenerife.com. Архивирано од изворникот на 2013-08-09. Посетено на 30 November 2017.
  161. „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2011-07-16. Посетено на 2011-03-06.
  162. „Transrapid Revival on the Canary Islands? Berlin Pushes Industry on High-Speed Maglev Rail“. Spiegel Online. 22 April 2011.
  163. „Maglev System on the Island of Tenerife“. 10–13 October 2011. Архивирано од изворникот на 2016-06-23. Посетено на 2018-12-08.
  164. „Paragliding, fly with the experts“.
  165. „Tenerife Bluetrail, la carrera más alta de España“. Посетено на 30 November 2017.
  166. „Información del Gobierno de Canarias sobre hospitales y servicios de referencia“. gobiernodecanarias.org. Архивирано од изворникот на 16 октомври 2008. Посетено на 18 април 2017.
  167. „Hospital Universitario de Canarias“. Servicio Canario de la Salud (шпански). Gobierno de Canarias. Посетено на 2018-01-03.
  168. SCS. „Pagina Principal Servicio Canario de la Salud“. www.hospitaldelacandelaria.com. Посетено на 30 November 2017.
  169. Tenerife, La Opinión de. „El Hospital de La Candelaria cumple 50 años de servicio“. laopinion.es. Посетено на 18 April 2017.
  170. SCS. „Hospital del Sur“. gobiernodecanarias.org. Посетено на 18 April 2017.
  171. „Información del Gobierno de Canarias sobre los centros de atención primaria y especializada de Tenerife“. gobiernodecanarias.org. Архивирано од изворникот на 1 јануари 2003. Посетено на 18 април 2017.
  172. „Web Oficial del Cabildo de Tenerife“. tenerife.es. Посетено на 18 April 2017.
  173. „Cheeses of Tenerife-El queso tinerfeño (Official Canary Islands Tourism)“. turismodecanarias.com. Архивирано од изворникот на 29 јуни 2010. Посетено на 18 април 2017.
  174. „Artículo recogido en el periódico digital canarias24horas.com“. canarias24horas.com. Архивирано од изворникот на 21 ноември 2008. Посетено на 18 април 2017.
  175. „Información de las Jornadas de comercialización y marketing vitivinícola desarrolladas por HECANSA“ (PDF). gobiernodecanarias.org. Архивирано од изворникот (PDF) на 26 март 2009. Посетено на 18 април 2017.
  176. „Información del Cabildo de Tenerife en relación con los vinos de Tenerife“. idecnet.com. Архивирано од изворникот на 9 ноември 2007. Посетено на 18 април 2017.
  177. „Denominaciones de origen (Casa del vino-La Baranda)“. cabtfe.es. Архивирано од изворникот на 2 август 2011. Посетено на 18 април 2017.
  178. Tenerife, La Opinión de. „Canarias, la tierra prometida de Hollywood“. Посетено на 30 November 2017.
  179. „One Million Years B.C. (1966)“. Посетено на 30 November 2017 – преку www.imdb.com.
  180. „Tenerife acoge el estreno de 'Furia de Titanes'. Посетено на 2 April 2010.
  181. „Ruta Furia de Titanes“. Guía Repsol. Архивирано од изворникот на 2017-12-01. Посетено на 30 November 2017.
  182. Tenerife, La Opinión de. 'Los últimos de Filipinas', rodada en Tenerife y Gran Canaria, estrena tráiler“. Архивирано од изворникот на 2017-12-01. Посетено на 30 November 2017.
  183. 20Minutos. „El rodaje de 'Bourne 5' convierte a la ciudad de Santa Cruz de Tenerife en Atenas“. Посетено на 30 November 2017.
  184. 'Rambo V' dejará en Tenerife más de ocho millones de euros
  185. Tenerife, La Opinión de. „El guitarrista Brian May estará en ´Starmus´ - La Opinión de Tenerife“. www.laopinion.es. Посетено на 30 November 2017.
  186. happysingles.viajes (4 July 2014). „Happy Singles - Rutas obligadas al visitar la isla de Tenerife“. www.happysingles.viajes. Архивирано од изворникот на 2017-12-01. Посетено на 30 November 2017.
  187. Tenerife estará en Eurovisión
  188. Manel Navarro graba en Tenerife el videoclip de 'Do it for your lover'
  189. „Asphalt 8: Airborne añade la ubicación de Tenerife y más“. Архивирано од изворникот на 2018-08-26. Посетено на 2018-12-08.
  190. Tenerife, La Opinión de. „Doce libros ambientados en Canarias“. Посетено на 30 November 2017.
  191. Tenerife, La Opinión de. 'Atentado' en el Templo Masónico“. Посетено на 30 November 2017.

Надворешни врски уреди