Википедија

Зинаида Гречани

Зинаида Гречани[1] (родена на 7 февруари 1956 година[2]) е молдавски политичар. Таа била претседател на молдавскиот парламент од 8 јуни 2019 до 26 јули 2021 година. Грчеании претходно била и премиер на Молдавија од 31 март 2008 година[2][3] до 14 септември 2009 година. Таа ја водеше Партијата на социјалистите на Република Молдавија (ПСРМ) од 2016 до 2020 година, а претходно била член на Партијата на комунистите на Република Молдавија (ПЦРМ).[4] Таа била првата жена премиер на Молдавија[3] и била втората жена комунистички шеф на влада во Европа, а првата била премиерката Милка Планинц на Југославија. [5] Таа е позната меѓу нејзините колеги во ПСРМ како „Молдавската Маргарет Тачер“.[6]

Зинаида Гречани
Портрет, 2014
Член на Молдавскиот парламент
На должноста
Стапил
29 јули 2009
Претседател на Молдавскиот парламент
На должноста
8 јуни 2019 – 26 јули 2021
Претседател Игор Додон
Маја Санду
Премиер Маја Санду
Јон Чику
Аурелиј Киокој (привремен)
Заменик
Претходник Андриан Цанду
Наследник Игор Гросу
Лидер на Партијата на социјалистите
На должноста
18 декември 2016 – 30 декември 2020
Претходник Игор Додон
Наследник Игор Додон
Премиер на Молдавија
На должноста
31 март 2008 – 14 септември 2009
Претседател Владимир Воронин
Михај Гимпу (привремен)
Заменик
Претходник Василе Тарлев
Наследник Виталиј Пирлог (привремен)
Прв заменик премиер на Молдавија
На должноста
10 октомври 2005 – 31 март 2008
Претседател Владимир Воронин
Премиер Василе Тарлев
Претходник Василе Јов
Наследник Игор Додон
Министер за финансии
На должноста
26 февруари 2002 – 10 октомври 2005
Претседател Владимир Воронин
Премиер Василе Тарлев
Претходник Михаил Маноли
Наследник Михај Поп
Прв заменик министер за финансии
На должноста
26 септември 2001 – 26 февруари 2002
Претседател Владимир Воронин
Премиер Василе Тарлев
Министер Михаил Маноли
Заменик министер за финансии
На должноста
19 јануари 2000 – 26 септември 2001
Претседател Петру Луциншки
Владимир Воронин
Премиер Димитру Брагиш
Василе Тарлев
Министер Михаил Маноли
Лични податоци
Роден(а) Зинаида Бујор
7 февруари 1956(1956-02-07) (68 г.)
Металист, Руска СФСР, Советски Сојуз
(денешна Русија)
Државјанство  Молдавија
Партија Комунистичка партија (пред 2011)
Социјалистичка партија (2011–денес)
Сопружник Алексеј Гречани
Деца 2
Установа Државен универзитет на Молдавија

Ран живот уреди

Грчеани била родена во Томската област во Сибир во Руската СФСР на Советскиот Сојуз. Нејзините родители, Мариоара Урсу (1918–1993) и Петреа Бујор (1906–1996), биле депортирани во 1951 година од Котјужени во северот на Молдавија за време на операцијата „Север“, бидејќи биле Јеховини сведоци. Нејзиниот брат починал за време на депортацијата. Зинаида Грчеании и нејзините родители се вратиле во Котјужени дури во 1968 година. Таа била крстена како православна од нејзината баба од мајчина страна.

Дипломирала на Финансискиот и економски колеџ во главниот град Кишинев и на Државниот универзитет на Молдавија.[2]

Грчеани е во брак со Алексеј Грчеани и има две деца.

Кариера уреди

Во средината на 90-тите таа била вработена како раководител на Секторот во Министерството за финансии.[7] Била заменик министер за финансии од 2000 до 2001 година и прв заменик министер за финансии од 2001 до 2002 година. Претседателот Владимир Воронин ја назначил за привремен министер за финансии на 8 февруари 2002 година, а потоа ја назначил за министер за финансии на 26 февруари 2002 година како единствена жена во кабинетот. По три години на оваа позиција, таа била назначена од Воронин за прв потпретседател на Владата на Молдавија на 10 октомври 2005 година.[2] Во летото, таа победила на изборите во Кишинев во 2005 година, но тие биле прогласени за неважечки поради слабиот одѕив.

Според анкетите направени во 2019 година за најпопуларните политичари на Република Молдавија, Зинаида Грчеани е рангирана на второ место на листата на врвни политичари кои уживаат најголема доверба од страна на молдавските граѓани,[8] а според некои други анкети таа била на шесто[9] и осмо место, соодветно.[10]

Премиер уреди

 
Грчеани со поранешниот руски премиер Владимир Путин во јуни 2008 година.

По оставката на премиерот Василе Тарлев на 19 март 2008 година, претседателот Владимир Воронин ја номинирал Грчеани за премиер.[4] Кабинетот на Зинаида Грчеани бил одобрен од Парламентот на 31 март; добил 56 гласа „за“ од вкупно 101 член на Парламентот. Според Грчеани, непосреден фокус на нејзиниот кабинет ќе биде „слободата на медиумите, активен дијалог со граѓанското општество и независното правосудство“. Таа го зголемила бројот на жени министри од 2 на 5 (25 проценти) и ги ажурирала законите за полова еднаквост.[11]

Грчеани поднела оставка на 9 септември 2009 година, наведувајќи дека не може да ги извршува функциите премиер и член на парламентот во исто време. На 10 септември 2009 година, претседателот на Молдавија Владимир Воронин потпишал декрет со кој го назначил министерот за правда Виталиј Пирлог за вршител на должноста премиер од 14 септември до формирањето на новата влада.

Настаните од 7 април 2009 година уреди

Зинаида Гречани, премиерката на Република Молдавија, во врска со настаните од 7 април 2009 година, станала позната во јавноста по нејзините симболични изјави дека полицајците се подготвени да го употребат оружјето против демонстрантите и дека: „Организаторите на најголемиот криминал се подготвени да ги искористат децата во следните денови. Ако тоа се случи, ќе биде многу тешко да се избегнат жртви. Полицијата ќе ги искористи сите неопходни мерки за одбрана на уставноста, вклучително и оружјето“. Шест години подоцна, во април 2015 година, Грчеани во ТВ-емисијата на Интерпол, емитувана од ТВ7, изјавила дека постапила правилно кога во 2009 година изјавила дека „ќе има крвопролевање“.[12][13][14]

Во истрагата за настаните од 7 април, Зинаида Гречани останала во историјата со својата изјава со која ги молела „мајките во земјата“ да ги чуваат своите деца дома поради оружјето што морало да се користи. Во врска со ова, таа била сослушана еднаш од обвинителите, но и тогаш само како сведок.[15]

Претседателски избори во Молдавија, мај-јуни 2009 година уреди

Нејзината партија победила на изборите во април 2009 година со 49,48% од гласовите и таа освоила едно од 60-те места на ПЦРМ во молдавскиот парламент. Таа двапати била неуспешен кандидат на ПКРМ за претседател на Молдавија, на 20 мај и 3 јуни 2009 година, кога ѝ фалел само еден глас за да го добие потребниот минимум од 3/5 (61) гласови. Во двата круга, алтернативни машки кандидати биле исто така номинирани од ПКРМ и освоиле 0 гласови, доколку Гречани ги освоила сите 60 гласови на Комунистичката партија.[16]

Кога биле одржани новите парламентарните избори во јули 2009 година Грчеани повторно освоила место во молдавскиот парламент, но ПЦРМ добил само 48 места, а опозицијата на Комунистичката партија, Алијансата за европска интеграција, се согласила да создаде владина коалиција.[17]

Напуштање на ПКРМ и приклучување кон ПСРМ уреди

Во есента 2011 година, Зинаида Гречани, заедно со Игор Додон, ја напуштиле ПЦРМ[18] и се приклучиле на Партијата на социјалистите (ПСРМ) предводена од Вероника Абрамчиуц. Во 2011 година Игор Додон станал партиски лидер и на оваа функција останал до 2016 година. По изборот за претседател на Република Молдавија, вршител на должноста лидер на Партијата на социјалистите станала Зинаида Гречани, која на 18 декември 2016 година била официјално избрана за претседател на партијата.[19] На изборите од 30 ноември 2014 година, Зинаида Гречани била на првото место на изборната листа на ПСРМ.[20]

Последователна кариера уреди

Таа се кандидирала за градоначалник на Кишинев на локалните избори во 2015 година, каде што напредувале во вториот круг против актуелниот претседател Дорин Чиртоака. На крајот таа била неуспешна, губејќи со 46,56% од гласовите наспроти Чиртоака кој победил со 53,46% од гласовите на 28 јуни.

На 18 ноември 2016 година, таа била избрана за претседател на Социјалистичката партија, преземајќи ја функцијата на 23 декември 2016 година. Таа била избрана за 12-ти претседател на молдавскиот парламент на 8 јуни 2019 година, што предизвикало кратка 8-дневна уставна криза во земјата.

Контроверзии уреди

Увоз на електрична енергија уреди

Зинаида Грчеании и Игор Додон биле вмешани во договарачка шема за увоз на електрична енергија и станале предмет на жалба поднесена до Канцеларијата на јавниот обвинител. Од 1 јуни 2008 година, Молдавија купувала струја од Украина по цена што била за 10% повисока од онаа што била платена во мај. Првиот вицепремиер Игор Додон ја објавил новата цена како „извонреден успех“, образложувајќи дека првично украинската страна барала зголемување од 50%. Меѓутоа, во ходниците во Кишинев се зборувало за тоа дека поскапувањето е направено во корист на компанија регистрирана во Унгарија зад која ќе стојат лица делегирани од раководството на Молдавија и Украина.[21] По „преговорите“, во украинската шема за увоз бил вклучен и приватен посредник. Во меѓувреме, енергетските експерти добиле повеќе официјални информации од АНРЕ, кои покажале дека пред само една година компанијата посредник од разликата во цената на енергијата добила добивка од над 14,5 милиони долари. Владата била одговорна за увоз на струја. А според одредбата потпишана од тогашната премиерка Зинаида Гречани, преговарачката група за потпишување на договорот за снабдување со електрична енергија во Украина била составена од Игор Додон, кој во тоа време бил министер за економија, Александр Гусев, директорот на Енергоком и од Марку Римиш од Moldelectrica.[22][23]

Кредити од БЕМ уреди

Во 2008 година, Зинаида Грецании била министерка за финансии, а нејзиниот сопруг Алексеј бил член на Управниот одбор на Фабриката Вин Којусна, компанија која зела кредит од Банка де Економи (БЕМ) во износ од 1,63 милиони евра и 500.000 американски долари. За семејството Грчеании не било проблем да го добијат овој заем, дотолку повеќе што Министерството за финансии било одговорно за државниот пакет средства на БЕМ. Две години претходно, во 2010 година, фабриката Којусна банкротирала, а во 2011 година одредена фирма „Алсвит-принт“, основана од оф-шор компанија контролирана од Алексеј Гречани, го купил имотот на фабриката, заложен во банка, со уште еден кредит од 40 милиони МДЛ исто така склучен од БЕМ.[24] Една година по отпочнувањето на процесот на ликвидација на БЕМ, износите што произлегле од продажбата на средствата и имотот на банката биле незначителни. Најскапоцената продажба на аукцијата била на Фабриката за вино Којусна која се нашла пред суд откако Алексеј Гречани, сопругот на поранешната премиерка и актуелна лидерка на социјалистите Зинаида Гречани, не вратил десетици милиони МДЛ.[25]

На 15 јули 2019 година, лидерот на ПЛ, Дорин Чиртоаца, презентирал неколку документи според кои се покажало дека Зинаида Грчеании била вклучена во добивањето на кредитите на БЕМ, кои не биле вратени.[26] Тој побарал од Зинаида Грчеании да поднесе оставка од функцијата претседател на молдавскиот парламент, обвинувајќи ја за вмешаност во банкарска измама.[27]

Интегритет уреди

Пред парламентарните избори на 28 ноември 2010 година, Граѓанската иницијатива за чист парламент, која составила листа на кандидати со проблеми со интегритетот, забележала дека поради министерката за финансии, Зинаида Грчеании, Молдавија била осудена пред Европскиот суд за човекови права во случајот со фирмата „Понуда плус“, поради што државата требала да плати отштета и неподмирени долгови кон компанијата во износ од 2,5 милиони евра.[28]

Наводи уреди

  1. ↑ Also iterated Zinaida Petrovna Greceanaia after the former Soviet and modern Russian form of the name
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Page on Greceanii at government website Архивирано на 7 април 2008 г..
  3. ↑ 3,0 3,1 "Moldova's Parliament approves new government" Архивирано на {{{2}}}., Associated Press (International Herald Tribune), 31 March 2008.
  4. ↑ 4,0 4,1 "Moldova's Leader Nominates First Female Prime Minister", Associated Press (The Moscow Times), 24 March 2008.
  5. ↑ „Women Prime Ministers“. Архивирано од изворникот на 1 May 2008. Посетено на 30 April 2008.; Skard, Torild (2014) "Zinaida Greceanîi" in Women of power - half a century of female presidents and prime ministers worldwide, Bristol, Policy Press, ISBN 978-1-44731-578-0, pp. 326-30, 358-60
  6. ↑ „Игорь и Галина Додон поздравили Зинаиду Гречаный с днём рождения (ФОТО)“. Aif.md (руски). 2020-02-07. Архивирано од изворникот на 2020-04-14. Посетено на 2020-11-21.
  7. ↑ „Zinaida Greceanîi - alegeri.md“, Alegeri.md/w/zinaida_grecean%c3%aei, Посетено на 20 June 2019
  8. ↑ „Sondaj BOP: Cei mai apreciați politicieni din Republica Moldova“, UNIMEDIA, 7 February 2019, Посетено на 18 February 2019
  9. ↑ „Sondaj: Cine sunt politicienii în care moldovenii au cea mai mare încredere“, stiri.md, Посетено на 18 February 2019
  10. ↑ „Partidele care ar ajunge in legislativ daca duminica viitoare ar avea loc alegeri parlamentare. Top trei politicieni care se bucura de cea mai mare incredere. Sondaj iData“, protv.md, Посетено на 18 February 2019
  11. ↑ Skard, Torild (2014), p. 359
  12. ↑ „7 aprilie 2009. Piramida ruşinii“, Anticoruptie.md/ro/investigatii/integritate/7-aprilie-piramida-rusinii, Посетено на 20 June 2019
  13. ↑ „VIDEO. Zinaida Greceanîi: "Nu regret declarațiile mele din aprilie 2009"“, AGORA, Посетено на 20 June 2019
  14. ↑ „(video) Zinaida Greceanîi nu regretă declarațiile pe care le-a făcut în aprilie 2009 - #diez“, Diez.md/2015/06/26/video-zinaida-greceanii-nu-regreta-declaratiile-pe-care-le-a-facut-in-aprilie-2009/, 26 June 2015, Посетено на 20 June 2019
  15. ↑ https://www. Zdg. Md/author/admin (23 February 2012), „Dosarul 7 aprilie: Martorii Voronin şi Saachian“, Ziarul de Gardă, Посетено на 20 June 2019
  16. ↑ http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8059039.stm; http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8071251.stm Архивирано на 9 април 2023 г.; Inter-Parliamentary Union, IPU: "Republic of Moldova, Parliament", www.ipu.org/parline-e/reports/2215_E.htm
  17. ↑ IPU
  18. ↑ I. R. (4 November 2011), „Rep. Moldova: Doi oameni cheie ai comunistilor, Igor Dodon si Zinaida Greceanai, parasesc partidul - International“, HotNews.ro, Посетено на 20 June 2019
  19. ↑ „Partidul Socialiştilor din Republica Moldova (PSRM) / partide.md“, E-democracy.md/parties/psmpr/, Посетено на 20 June 2019
  20. ↑ „Nr.1 pe listele partidelor intrate în Parlament: milionari și... bugetari“, MOLDOVACURATA, Архивирано од изворникот на 2019-06-20, Посетено на 20 June 2019
  21. ↑ „Afacerea "scumpirea energiei din Ucraina"“, Investigatii.md/ro/investigatii/economic/afacerea-scumpirea-energiei-din-ucraina, Посетено на 20 June 2019
  22. ↑ „DOC // Schemă frauduloasă de import a energiei electrice. Igor Dodon și Zinaida Greceanîi, subiecții unei plângeri depusă la Procuratura Generală“, Anticoruptie.md/ro/stiri/doc-schema-frauduloasa-de-import-a-energiei-electrice-igor-dodon-si-zinaida-greceanii-subiectii-unei-plangeri-depusa-la-procuratura-generala, Посетено на 20 June 2019
  23. ↑ „De ce au mințit Grecianii și Dodon?“, Investigatii.md/ro/investigatii/economic/de-ce-au-mintit-grecianii-si-dodon, Посетено на 20 June 2019
  24. ↑ „CV-ul și averea noului președinte al Parlamentului“, Ziarul de Gardă, 8 June 2019, Посетено на 20 June 2019
  25. ↑ „BEM nu poate recupera banii de la soțul Zinaidei Greceanîi - moldNova“, moldNova, 18 November 2016, Посетено на 20 June 2019
  26. ↑ „Conferinta de presa sustinuta de conducerea Partidului Liberal cu tema "Probe privind implicarea familiei Grecianii in sustragerea a 5 mln de euro de la BEM" - VIDEO“, Pro TV, Посетено на 22 July 2019
  27. ↑ „Dorin Chirtoaca cere demisia Zinaidei Greceanii din functia de Presedinte al Parlamentului. Acesta o acuza pe lidera PSRM ca ar fi participat la frauda bancara, dupa ce ar fi luat un credit de cinci milioane de euro, pe care nu l-a mai intors - VIDEO“, Pro TV, Посетено на 22 July 2019
  28. ↑ „Cunoaşte-ți candidatul“ (PDF), Moldovacurata.md/upload/pages/11.pdf, Архивирано од изворникот (PDF) на 2019-06-20, Посетено на 20 June 2019
Политички функции
Претходник
Василе Тарлев 		Премиер на Молдавија
2008–2009 		Наследник
Виталиј Пирлог
Привремен
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Зинаида_Гречани&oldid=5106023“