Петар Прерадовиќ

Петар Прерадовиќ (Грабровница кај Питомача, 19 март 1818 - Фахрефелд во близина на Виена, 18 август 1872) бил генерал , хрватски поет и преведувач. Тој се сметал за Хрват. Тој е еден од најплодните и најпочитуваните писатели на хрватската книжевност од своето време. Тој им припаѓа на најважните поети на хрватската романса.

Животопис

Петар Прерадовиќ е роден во Грабровница кај Питомача во 1818 година во српско семеjство на татко Иван Прерадовиќ и мајка Пелагија Прерадовиќ, родена Ивчиќ. Во семејството на Иван и Пелагија Прерадовиќ, покрај нивниот син Петар, имало и две ќерки, Марија (20 декември 1812 - 25 февруари 1867) и Ана (11 февруари 1820 - 5 април 1822). Детските и училишните денови ги поминал Прерадовиќ во Грубишко Поле, од каде што бил татко му, воениот офицер и Ѓурѓец. По смртта на неговиот татко, во 1828 година Петар го презеде военото образование и присуствуваше на воената академија во Беловар, потоа во новото место во Виена, каде што ги напиша германските стихови со посебни одлики на романтиката и доби стимулации за работа на националната свест. За време на своето школување во Виена премина од православието во католицизмот што беше условено од неговиот статут, бидејќи напредокот во армијата не беше можен ако идниот службени не е римокатолик. Военото образование заврши во 1838 година, а потоа како поручник беше испратено во Милано. Средбата со Иван Кукуљевиќ Сакцински во 1840 година имаше значајно влијание врз "враќањето" на мајчиниот јазик и го поттикна интересот за хрватската култура и политичката и економската ситуација. Речиси целиот свој живот го помина надвор од татковината, а со книжевноста се занимавал онолку колку што му допуштила службата (генерален чин). Неговиот ентузијазам посветен на илиризмот, во кој "втората фаза", со Станко Враза и Иван Мажураниќ, стана највлијателен поет. Со песните ја искажува грижата за хрватскиот јазик, посветеноста на словенската концепција и вистинскиот патриотизам. . Во 1843 година тој беше префрлен во Задар, каде што ја напиша првата песна на хрватски јазик истата година под наслов "Писмо на Шпири Димитровиќ". На барање на Анте Кузманиќ, кој тогаш бил уредник на Зора далматин, пишува за првото издание на листа (1 јануари 1844) песната "Зора пука, ќе бидат денови". Оттогаш составно продолжува со поезијата на хрватски јазик и тој, исто така, вети дека ќе го прифати Гаевиот правопис во јужна Хрватска. Во 1848 година се пресели повторно во Италија, а во септември истата година отпатува за Дубровник и во Дубровник се оженил со Задранката Павиќ де Понте во октомври. Во 1849 година, тој бил префрлен во Загреб, каде што бил назначен во Одделот за воени завој, а во 1851 година бил назначен за забрана на Јосип Јелачиќ од страна на заменик на боиштето и заменикот на забраната. Кон крајот на 1852 година се преселил во Кремона во Верона во 1853 година, а во септември истата година во Панчево, а по понатамошниот трансфер во Ковин, Арад и Ердел е назначен во Врховна команда на армијата во Виена во 1854 година. Во 1855 година починала неговата сопруга Павица. Во 1865 година се оженил со Ема Регнер и во средината на истата година бил испратен во Верона, каде што нашол војна со Италија.

Царот и кралот Фрањо Јосип I. го одликувал Петар Прерадовиќ со благородништвото на 24 февруари 1864 година и исто така донирал поетскиот дел од личната ризница, бидејќи Прерадовиќ беше во тој момент во лоша финансиска ситуација. Во сеќавањето, подарот напишал нацрт на песната за благодарност:

Светла круно, добар господару! Ти доликува подарок со сѐ! Додека е тука мојата седа глава Колку се радувам на тој подарок, Но, од моите заслуги е поголем, И во срцето песни убави, Колку ме усреќуваш со него, Се поклонувам во благодарна мака Тие ќе дојдат од овие гулаби. Мојата уста не може да каже. И јас сакам да ви дадам рака. Ваша слава и на подарокот благодарам

Чинот на генералот бил промовиран во 1866 година. Во средината на 1871 година тој бил на воените вежби на Брук, а истата година тој бил предложен за кандидатура за хрватската забрана, но бил многу болен и напишал во писмото дека не бил заинтересиран за оваа чест. Неговото здравје се влошило кон крајот на 1871 година и бил испратен на лекување. Откако се разболел безусмешно се лечел во Маријабрун покрај Минхен, а потоа и во Фахрафелд, град во Австралија.

Смрт

Петар Пррадовиќ почина од болести на вода , 18 август 1872, во Фахрафелд. Беше погребан на 21 август 1872 година во Виена. Во младинската организација Велебит, во Виена идејата, која беше општо прифатена, беше доведена до внимание на поетите кои ги оставија смртните остатоци во Загреб. На 11 јули 1879 година, неговите остатоци беа отстранети од Виена гробишта и префрлени во арки на Мирога , каде што беше погребан на 14 јули 1879 година. На денот на неговиот погреб, сите продавници и канцеларии во градот беа затворени, свечен марш со војска и музика на почетокот на последното одморалиште на поетесот, каде што беше погребано во една од првите арки, малку јужно од отворен акад. Тогашниот градоначалник на Загреб, Август Сеноа, одржа инспириран говор и ја поттикна химната на Петар Прерадовиќ, кој беше инаугуриран од Јован пл. Зајц. Надгробниот столб за Петар Прерадовиќ, Домовина, го поставил цвеќето на споменикот на поетесот (1878), направен од вајарот Иван Рендиќ.

Литературна креативност

Додека ја посетувал воената академија во Виена, започнува да ги пишува своите први песни (Der Brand von Neustadt, 1834) на германски јазик. Во 1840 година, тој се сретнал со Иван Кукулевич Сакински, кој ќе го разбуди неговиот интерес за хрватската култура и ќе го поттикне да ги напише своите дела на мајчин хрватски јазик. Во 1841 година, во германскиот магазин во Загреб, Хрватска ја објави песната Das Uskoken-Mädchen. На инспирација на Шпири Димитровиќ, во 1843 година, Прерадовиќ ја напишал првата песна на мајчиниот јазик, Шпири Димитровиќ. И неговата прва печатена песна Зора пука, ќе биде објавена во 1844 година во првиот број на Зора далматин. Прерадовиќ останува еден од константите на хрватскиот романтизам со неговото дело.

Первенци: Различни песни од П.Прерадовиќ, Задар, 1846.

Преведувач

Прерадовиќ почнал да го преведува за време на школувањето, на германски јазик, песната Máy, чешкиот поет К. Х. Маше. Во Первенес тој го објавил својот однос на хрватски јазик (Lanau, Scmidt, Lübeck, Gleim, Wieland, Goethe, Bürger). Поттик на Кукуљевиќ преведува дел од Осман, делото на Иван Гундулиќ, на германски. Од француски на хрватски превод на делото на Алан Кардец спиритизмот на разложен: краток цртеж на доктрината за духовни и нивните достигнувања (Загреб, 1865). Во Новите песни ги превел и В.Ј.Пика, а подоцна негови преводи излегле во Виенц (George Gordon Byron, Dante Alighieri, Alessandro Manzoni). Тој знаеше германски, италијански, француски, англиски и речиси сите словенски јазици. Тој го превел од Фрањо Рачкога од 1867 година од хрватски на германски јазик, Риек се молел за Хрватска (Fiume gegenüber von Croatien von Dr. Franz Rački. Aus dem Kroatischen übersetzt von X.Y., Zagreb, 1869.).

Дела

Первенци: Различни песни од П. Прерадовиќ, Задар, 1846.
Нови песни, Загреб, 1851.
Комеморација на церемонијата на отворање на Народниот театар на 29 јануари 1852 година. Од П. П. Бржотиц дра. Људевита Гаја., Загреб, 1852.
Првите луѓе, 1862.
Poesie di Pietro Preradović., Traduzione di Giovanni Nikolić. Tip. Demarchi-Rougier. Задар, 1866.
Оперска книшка зир и Косара (во 4 чинови)
Лопудка сиротика (недовршен еп.)
Пустината (незавршена еп)

Посмртно

Нецелосна список на дела:

Поезија на Петар Пррадовиќ, Издаден на сметка на луѓето, Загреб, 1873.
Gedichte / Peter Preradović; treu nach dem Kroatischen übersetzt von H. [Herman] S. [Sommer], Druck von I. Franck , Осиек, 1875.
Избрани песни, Вовед напишан од Миливој Шрепел. Изд. Матица Хрватске, Загреб, 1890.
Избрани песни на Петар Пррадовиќ / исто така избраа биографија на Фрањо Бартуш, Загреб, 1896 година.
Песни на Петар Прерадовиќ: Воведни, преведувачи и изговорени, Публикација на книжарницата Велимир Валошиќ, Белград, 1902 година.
Básně / Petr Preradović; z chorvatštiny přeložil Frant. Veverka, J. Otto, Prag, 1904.
Животот и песната на Петар Прерадовиќ, од Рудолф Франјин Маџер, од Хрватскиот писателски клуб Осиек, Осиек, 1916.
Делото на Петар Прерадовиќ / уредено од Бранко Водник, 2 vol., Загреб, 1918-1919.
Песни / Петар Прерадовиќ [уредник: Андра Жежељ], Белград, 1940 година.
Избрани песни, издавачка куќа на Хрватска, Загреб, 1946 година.
Избрани песни, Просвета, Загреб, 1947.
Писмо на Прерадовиќ до Ватрослав Бертиќ / [подготвено од] Иван Еши, ЈАЗУ, Загреб, 1950 година.
Избрани песни, Национален просперитет, Сараево, 1955 година.
Избрани песни / Петар Пррадовиќ, уредник на Драгутин Тадиановиќ, напишан од Антун Барац, Матица хрватска, Загреб, 1956 година.
Избрани дела, Народна книга, Белград, 1966.
Петар Пррадовиќ. Здраво татковина: избрани песни, (селекција и уредништво на Драгутин Тадиановиќ, гитара напишана од Бранимир Донат), Матица хрватска, Загреб, 1968 година.
Избрани песни, Рад, Белград, 1970.
Родар за јазикот / Петар Прерадовиќ, (уредник Драгутин Тадиановиќ), Прерадовиќ музеј во Грабровници, Грабровница, 1972.
Избрани песни, Младост, Загреб, 1972.
Поезија, Веселин Маслеша, Сараево 1977.
Избрани песни, Рад, Белград, 1981.
Мирувај срце мое, избор на песни Звонимир Голоб, Алфа, Загреб, 1984.
Избрани песни / Петар Прерадовиќ, (подготвен и предговор на Мирко Томасовиќ), Еразмус, Загреб, 1994.
Песни, Загребска реалност, Загреб, 1995.
Човеково срце: Избрани песни, уредени од Драгутин Тадиановиќ, Матица хрватска, Огранак Вировитица, Вировитица, 1996.
Избрани дела, (приредено од Цветко Миланја), Матица хрватска, Загреб, 1997.
Песни, Графекс, Мостар, 1998.
Песни, приредил Горан Павошевиќ, Рич, Винковци, 1998.
Петар Прерадовиќ. Избрани песни., Матица хрватска, Загреб, 1999.
Избрани песни, Хрватско културно друштво ХУМ, Мостар 2000.
Патник: Избрани песни, од Божидар Петрач, Кршанска сегашност, Загреб, 2004.

Галерија

Грб на семејството Прерадовиќ од 1626 година.
Петар Прерадовиќ, 1865 година.
Надгробниот споменик на Петар Прерадовиќ на Мирогој, Домовина, сместува цвеќе на споменикот на поетот, 1878 година, од Иван Рендиќ.
Статуата на Петар Прерадовиќ на плоштадот Прерадовиќ (Цветен) во Загреб.
Зградата на народната библиотека "Петар Прерадовиќ" во Беловар.
Спомен плочата до Петар Прерадовиќ во Виенската куќа (Ungargasse 39) во која ги поминал последните две години од својот живот.
Ungargasse br. 39, куќа во Виена каде што Петар Прерадовиќ ги поминал последните две години од својот живот