Корисник:Dentedeleone/Големи Разводни Планини

'''Големите Разводни Планини''', познати и како '''Источно Австралиски Кордиљери''' или '''Источни Висорамнини''', е планински систем во источна [[Австралија]] кој се состои од многу [[Планински венец|планински венци]], [[Висорамнина|висорамнини]] и [[Рид|ридови]], кој се протега скоро паралелно со [[источниот брег на Австралија]] и е [[Список на најдолги планински синџири на Земјата|петтиот најдолг копнен планински венец на светот]], а најдолг кој целосно се протега во една земја. Тие се најзначајната [[Топографија|топографска карактеристика]] на [[континентална Австралија]] и служи како дефинитивен [[Вододелница|слив]] за [[речен систем|речните системи]] во источна Австралија, па оттука и името. Големите Разводни Планини се протегаат на повеќе од 3500 км; од [[Островот Дауан, Квинсленд|островот Дауан]] во [[Торесов Проток|теснецот Торес]] кај северниот врв на [[Кејп Јорк|полуостровот Кејп Јорк]], и ја поминуваат целата должина на источното крајбрежје низ [[Квинсленд]] и [[Нов Јужен Велс]], а потоа свртуваат на запад преку [[Викторија (Австралија)|Викторија]] пред конечно да исчезнат во [[Вимера|рамнините Вимера]]. Ширината на венецот варира од околу 160 км до над 300 км.<ref name="Shaw">Shaw, John H., ''Collins Australian Encyclopedia'', William Collins Pty Ltd., Sydney, 1984, {{ISBN|0-00-217315-8}}</ref> Во венецот се наоѓаат предели од [[Светско наследство на УНЕСКО|светското наследство]]: [[Областа на Големите Сини Планини|Големите Сини Планини]], [[Дождовни шуми Гондвана|дождовните шуми Гондвана]] и [[Влажни тропски предели на Квинсленд|Влажните тропски предели на Квинсленд]]. Највисокото место во Австралија - [[Кошќушко (планина)|врвот Кошќушко]] (2,228 m), се наоѓа во делот на [[Снежните планини|Снежните Планини]] на јужниот дел од Големите Разводни Планини. == Географија == Големите Разводни Планини не се состојат од еден континуиран [[Планински синџир|планински венец]], туку е комбиниран систем ([[Кордиљера]]) од [[Планински венец|планински масиви]], [[Висорамнина|висорамнини]], [[Рид|ридско]] [[возвишение|планински]] области и [[косина|ескарпи]] со древно и комплексно [[Историска геологија|геолошко минато]]. Затоа се нарекуваат и како ''источноавстралиска кордиљера''. На некои места теренот е релативно рамен, составен од многу ниски ридови.<ref name="goa">{{Наведена книга|title=The Geology of Australia|last=Johnson|first=David|publisher=Cambridge University Press|year=2009|isbn=0-521-76741-5|page=202}}</ref> Обично, висорамнините се високи од 300 до 1600 метри.<ref name="goa" /> Планините и висорамнините, кои се состојат од [[Варовник|варовници]], [[песочник]], [[кварцит|кварцити]], [[Шкрилец|шкрилци]] и [[Доломит (карпа)|доломит]], настанале со раседни процеси и процеси на превиткување.<ref name="eowg">{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=P_1mrjk0IY8C|title=Encyclopedia of World Geography|last=Haggett|first=Peter|publisher=Marshall Cavendish|year=2001|isbn=0-7614-7289-4|page=3211|access-date=23 December 2012}}</ref> [[Срт|Сртовите]] на Големи Разводни Планини ја поставуваат [[Вододелница|границата]] на [[Слив|сливните подрачја]] на [[речен систем|речните системи]] помеѓу источната (крајбрежната или ''[[приветрено и заветрено|дождовната]]'' страна) и западната (внатрешната или ''[[приветрено и заветрено|подветрената]])'' страна од нив. Терминот „Големи Разводни Планини“ може да се однесува на целиот висински комплекс со сите ридови и планини помеѓу источниот брег на Австралија и централните рамнини и низини, или само на разводните сртови. На некои места може да биде широк и до 400 км.<ref name="goa">{{Наведена книга|title=The Geology of Australia|last=Johnson|first=David|publisher=Cambridge University Press|year=2009|isbn=0-521-76741-5|page=202}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFJohnson2009">Johnson, David (2009). </cite></ref> По правило, реките источно/југоисточно од Разводните Планини се влеваат директно во [[Тихи Океан|Јужниот Пацифик]] и [[Тасманово Море|Тасманското Море]], или на југ во [[Басов Проток|теснецот Бас]]. Реките западно од Разводните Планини се влеваат во: [[Голем Австралиски Залив|Големиот Австралиски Залив]] преку крајбрежното [[Александринско Езеро (Јужна Австралија)|езеро Александрина]]; <ref name="goa">{{Наведена книга|title=The Geology of Australia|last=Johnson|first=David|publisher=Cambridge University Press|year=2009|isbn=0-521-76741-5|page=202}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFJohnson2009">Johnson, David (2009). </cite></ref> [[Ер (езеро)|езерото Ер]] во источниот дел на централна Австралија; а бројните реки на западниот [[Кејп Јорк|полуостров Кејп Јорк]] во североисточна Австралија се влеваат директно во [[Карпентариски Залив|Карпентарискиот Залив]] . === Клима === Остриот пораст помеѓу крајбрежните низини и источните висорамнини влијаеше на климата на Австралија, главно поради [[Врнежи|орографските врнежи]], а овие области со највисок релјеф открија импресивна клисура. <ref>{{Наведена книга|title=Australia:Portrait of a Continent|last=Löffler|first=Ernst|last2=A.J. Rose|last3=Anneliese Löffler|last4=Denis Warner|publisher=Hutchinson Group|year=1983|isbn=0-09-130460-1|location=Richmond, Victoria}}</ref> Областите на исток од планинскиот венец во јужниот дел на Нов Јужен Велс обично го доживуваат [[Фен (ветар)|ефектот Фен]], кој е сув ветер кој потекнува од Големи Разводни Планини кој нагло ја зголемува температурата на воздухот во подлогата на тој планински венец и ја намалува атмосферската влага. <ref>Drechsel, S., Mayr, G.J. (2008) Objective forecasting of foehn winds for a subgrid-scale alpine valley. </ref> Овој сув ветер, кој ја зголемува опасноста од пожар во топлите месеци, се јавува поради делумната орографска опструкција на релативно влажниот воздух на ниско ниво и спуштањето на посувиот воздух од горното ниво во подветреноста на планините. Посувиот воздух потоа се загрева повеќе поради [[Адијабатски процес|адијабатската]] компресија како што се спушта по падини на дожд, формирајќи дождовна сенка . <ref>Sharples, J.J. Mills, G.A., McRae, R.H.D., Weber, R.O. (2010) ''Elevated fire danger conditions associated with foehn-like winds in southeastern Australia. ''</ref> <ref>Sharples, J.J., McRae, R.H.D., Weber, R.O., Mills, G.A. (2009) ''Foehn-like winds and fire danger anomalies in southeastern Australia''. </ref> <ref>Hoinka, K.P. (1985) Observation of airflow over the Alps during a foehn event. </ref> Покрај тоа, во студената сезона, Големи Разводни Планини би заштитил голем дел од југоистокот (т.е [[Сиднеј]], централниот брег, долината Хантер, Илавара, [[Австралиска престолнинска територија|АЦТ]], Монаро и Јужниот брег ) од југозападните поларни експлозии кои потекнуваат од [[Јужен Океан|Јужниот Океан]], кои носат замрзнат дожд, [[лапавица]] и врнежи од снег на спротивната страна на ветриштата, како што се во регионите на Централните Тајблландс, Југозападните падини и Снежните Планини - сите имаат повлажни зими. <ref>[https://www.willyweather.com.au/news/5291/rain+shadows.html Rain Shadows] by Don White. </ref> <ref>[https://thenewdaily.com.au/weather/2020/05/28/bom-winter-weather-forecast-2020/ And the outlook for winter is … wet] by Kate Doyle from [[The New Daily]]. </ref> == Историја == [[Податотека:GreatDividingRangeSign.jpg|мини| Знак за Големи Разводни Планини на автопатот Кингс помеѓу Браидвуд и Бунгендор, Нов Јужен Велс]] Големи Разводни Планини бил формиран за време на [[Карбон|периодот на]] јаглерод — пред повеќе од 300 милиони години — кога Австралија се судрила со денешните делови од Јужна Америка и Нов Зеланд. <ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=E82GDwAAQBAJ&pg=PA98|title=The Geology Companion: Essentials for Understanding the Earth|last=Prost|first=G.|last2=Prost|first2=B.|publisher=CRC Press|year=2017|isbn=978-1-4987-5609-9|page=98|access-date=February 2, 2020}}</ref> Оттогаш опсегот доживеа значителна ерозија. (Види Геологија на Австралија . ) Десетици илјади години пред британската колонизација, опсезите беа дом на различни австралиски народи и кланови на Абориџините. Остануваат докази во некои места за нивниот традиционален начин на живот, вклучувајќи украсени пештери, кампови и патеки кои се користат за патување помеѓу крајбрежните и внатрешните региони. Многу потомци на овие народи постојат и денес, а некои остануваат традиционални сопственици и чувари на нивните земји. По британската колонизација во 1788 година, полињата беа пречка за истражување и населување од страна на британските доселеници. Иако не се високи, делови од висорамнините беа многу груби. Преминувањето на Сините Планини беше особено предизвик поради погрешната идеја дека треба да се следат потоците наместо сртовите и речиси непробојните, лавиринтски, песочник планини. <ref name="cgr">{{Наведена мрежна страница|url=http://australia.gov.au/about-australia/australian-story/crossing-the-great-dividing-range|title=Crossing the Great Dividing Range—surveying an ancient land|date=10 December 2008|work=About Australia|publisher=Australian Government|archive-url=http://archive.wikiwix.com/cache/20111220051440/http://australia.gov.au/about-australia/australian-story/crossing-the-great-dividing-range|archive-date=20 December 2011|accessdate=19 December 2011}}</ref> Иако е најзастрашувачката пречка за западното ширење на колонијата, Сините Планини всушност лежат на исток од сливот што ги дели системот Хоксбери - Непеан и системот Мареј-Дарлинг, вистинскиот Голем Големите Разводни Планини. Сливот во оваа област лежи западно од Литгоу, поминувајќи во близина на месноста планина Ламби <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.lithgowmercury.com.au/story/1797368/big-blue-when-it-comes-to-the-great-dividing-range/|title=Big blue when it comes to the Great Dividing Range|date=2013-09-24|work=Lithgow Mercury|language=en|accessdate=2020-02-27}}</ref> и селото Каперти . <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://lithgow-tourism.com/capertee.htm|title=Capertee - Lithgow Tourism|work=lithgow-tourism.com|accessdate=2020-02-27}}</ref> Таму, како и на некои други места во Нов Јужен Велс, Големата поделба е само мал пораст на околната топографија. Знаејќи дека локалните Абориџини веќе воспоставиле маршрути кои го минуваат опсегот и користејќи ги патеките за пешачење на Абориџините, Европејците конечно откриле употреблива рута до врвот на гребенот директно на запад од Сиднеј преку Сините Планини до Батурст од страна на експедиција, заедно предводена од Грегори Блаксланд., Вилијам Лосон и Вилијам Чарлс Вентворт . <ref name="ADB-Blaxland">{{Наведена мрежна страница|url=http://adb.anu.edu.au/biography/blaxland-gregory-1795|title=Gregory Blaxland|work=Australian Dictionary of Biography|archive-url=http://archive.wikiwix.com/cache/20130601145434/http://adb.anu.edu.au/biography/blaxland-gregory-1795|archive-date=1 June 2013|accessdate=30 May 2013}}</ref> <ref name="cgr">{{Наведена мрежна страница|url=http://australia.gov.au/about-australia/australian-story/crossing-the-great-dividing-range|title=Crossing the Great Dividing Range—surveying an ancient land|date=10 December 2008|work=About Australia|publisher=Australian Government|archive-url=http://archive.wikiwix.com/cache/20111220051440/http://australia.gov.au/about-australia/australian-story/crossing-the-great-dividing-range|archive-date=20 December 2011|accessdate=19 December 2011}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://archive.wikiwix.com/cache/20111220051440/http://australia.gov.au/about-australia/australian-story/crossing-the-great-dividing-range "Crossing the Great Dividing Range—surveying an ancient land"]. </cite></ref> Градовите во Сините Планини подоцна биле именувани по секој од овие луѓе. Ова беше почеток на развојот на земјоделските области во внатрешноста на [[Нов Јужен Велс]] . Во рок од шест месеци осудениците изградија пат до Блаксленд. Полесни правци до внатрешноста на Нов Јужен Велс беа откриени кон Гулбурн на југозапад и на запад од [[Њукасл (Австралија)|Њукасл]] . Последователните истражувања беа направени низ и околу полињата од страна на Алан Канингем, Џон Оксли, Хамилтон Хјум, Пол Едмунд Стрзелецки, Лудвиг Лајххард и Томас Мичел . Овие истражувачи главно се занимавале со пронаоѓање и присвојување на добро земјоделско земјиште. До крајот на 1830-тите биле истражени најплодните вериги во непосредна близина на планинските масиви, присвоени од традиционалните жители, а некои се населиле. Тие ги вклучуваа регионите Гипсланд и Риверина на југ, до рамнините на Ливерпул и Дарлинг Даунс на север. Различни патни и железнички патишта беа воспоставени последователно низ многу делови од полињата, иако многу области остануваат оддалечени до ден-денес. На пример, во источна Викторија има само еден главен пат што ги преминува висорамнините од север кон југ, Големиот алпски пат . == Природни компоненти == [[Податотека:Worldwind-SnowyMountains.jpg|мини| Алпскиот регион Снежните Планини]] [[Податотека:BrightVictoria2.jpg|мини| Mt Feathertop гледано од Смоко.]] Делови од висорамнините кои се состојат од релативно рамно и, според австралиските стандарди, добро наводнето земјиште беа развиени за земјоделски и пасторални намени. Ваквите области ги вклучуваат Атертон Тејблленд и Дарлинг Даунс во Квинсленд, и Северните Тајбллендс, Јужните Хајленд и Јужните Тајблленд во [[Нов Јужен Велс]] . Другите делови од висорамнините се премногу груби за земјоделство и се користеле за шумарство.  Многу делови од висорамнините кои не беа развиени сега се вклучени во [[Национален парк|националните паркови]] . Сите [[Австралија (континент)|алпски области на копното на Австралија]], вклучувајќи ја и нејзината највисока планина, [[Кошќушко (планина)|планината Кошчиушко]] ( {{Convert|2228|m|ft}} AHD ), се дел од овој опсег, наречен Главен опсег . <ref name="goa">{{Наведена книга|title=The Geology of Australia|last=Johnson|first=David|publisher=Cambridge University Press|year=2009|isbn=0-521-76741-5|page=202}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFJohnson2009">Johnson, David (2009). </cite></ref> Највисоките области во јужниот дел на Нов Јужен Велс и источна Викторија се познати како Австралиски Алпи . Централното јадро на Големи Разводни Планини е прошарано со стотици врвови и е опкружено со многу помали планински масиви или млазови, [[Кањон|кањони]], [[Долина|долини]] и рамнини од регионално значење. Некои од главните рамнини ги вклучуваат Високите Рамнини на Југоисточна Австралија, Јужните висорамнини, Централните висорамнини и Високите Рамнини Богонг во Викторија. Други плочести површини кои се сметаат за дел од Големи Разводни Планини се Атертон Таблланд, винскиот регион Канбера и јужните табели . Опсегот Данденонг, врвовите Барингтон, планините Буња, Сините планини, веригата Ливерпул, Мекферсон и Мунби опсегот се некои од помалите млазови и опсези кои го сочинуваат поголемиот опсег на делење. Други значајни опсези и површини кои се дел од Големи Разводни Планини ги вклучуваат полињата Ливерпул, Маунт Кралскиот опсег и областа Монаро . Додека некои од врвовите на висорамнините достигнуваат респектабилна височина од малку повеќе од {{Convert|2000|m}}, староста на опсегот и неговата ерозија значат дека повеќето од планините не се многу стрмни и практично до сите врвови може да се стигне без планинарска опрема. Во некои области, како што се Снежните Планини, Викторијанските Алпи, Сценскиот раб и источните стрмнини на регионот на Нова Англија, висорамнините формираат значајна бариера. Источната стрмнина е место на многу спектакуларни водопади кои биле формирани од реките што се спуштаат од таблите. Во други области падините се благи, а на места опсегот е едвај забележлив. <ref name="Shaw">Shaw, John H., ''Collins Australian Encyclopedia'', William Collins Pty Ltd., Sydney, 1984, {{ISBN|0-00-217315-8}}[[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/0-00-217315-8|0-00-217315-8]]</ref> Добро познатите пропусници на опсегот вклучуваат Кокс Гап, Канингемс Гап, Дед Хорс Гап, Ноулендс Гап и Спајсерс Гап . Главните градови лоцирани на висорамнините на опсегот ги вклучуваат [[Канбера]], Туумба и надворешните предградија на [[Сиднеј]], [[Мелбурн]], [[Бризбејн]], Голд Коуст и Кернс во северен Квинсленд. Многу градови и градови се лоцирани на опсегот, а исто така и во низинските области и подножјето во непосредна близина на висорамнините. Постои силна природна историја и културна приврзаност кон регионот на Разводните Планини во градовите и на многу, понекогаш оддалечени, земјопоседници. Некои од градовите/градовите кои се наоѓаат на опсегот вклучуваат: === Заштитени подрачја === Голем дел од опсегот се наоѓа во низа [[Национален парк|национални паркови]] и други резервати . Повеќето од националните паркови се наведени подолу, а има речиси двојно повеќе државни шуми. <ref>''Melway'', Edition 35 2008, Touring Maps</ref> <ref>''Brisway'', Edition 1, 2005</ref>{{Столб-почеток}} {{Колона-прелом}} *[[Alpine National Park]] – VIC *[[Annan River National Park]] - QLD *[[Bago Bluff National Park]] - NSW *[[Bald Rock National Park]] – NSW *[[Barrington Tops National Park]] – NSW *[[Baw Baw National Park]] – VIC *[[Bellinger River National Park]] - NSW *[[Blackbraes National Park]] - QLD *[[Blackdown Tableland National Park]] - QLD *[[Blue Mountains National Park]] – NSW *[[Border Ranges National Park]] – NSW *[[Brindabella National Park]] – NSW *[[Brisbane Ranges National Park]] – VIC *[[Budawang National Park]] – NSW *[[Budderoo National Park]] - NSW *[[Bunya Mountains National Park]] – QLD *[[Burrowa-Pine Mountain National Park]] – VIC *[[Cape Melville National Park]] - QLD *[[Carnarvon National Park]] – QLD *[[Cathedral Rock National Park]] – NSW *[[Conimbla National Park]] - NSW *[[Conondale National Park]] – QLD *[[Cottan-Bimbang National Park]] - NSW *[[Cunnawarra National Park]] – NSW *[[Daintree National Park]] – QLD *[[Dandenong Ranges National Park]] – VIC *[[Deua National Park]] – NSW *[[Dharug National Park]] – NSW *[[Dipperu National Park]] - QLD {{Колона-прелом}} *[[Forty Mile Scrub National Park]] – QLD *[[Gibraltar Range National Park]] – NSW *[[Girraween National Park]] – QLD/NSW *[[Girringun National Park]] - QLD *[[Goobang National Park]] - NSW *[[Goulburn River National Park]] - NSW *[[Grampians National Park]] – VIC *[[Greater Bendigo National Park]] - VIC *[[Guy Fawkes River National Park]] – NSW *[[Hann Tableland National Park]] - QLD *[[Heathcote-Graytown National Park]]- VIC *[[Humboldt National Park]] - QLD *[[Jardine River National Park]] – QLD *[[Kanangra-Boyd National Park]] – NSW *[[Kara Kara National Park]] - VIC *[[Koreelah National Park]] - NSW *[[Kosciuszko National Park]] – NSW *[[Kroombit Tops National Park]] - QLD *[[Kulla National Park]] – QLD *[[Kumbatine National Park]] - NSW *[[Kuranda National Park]] – QLD *[[Lake Eildon National Park]] – VIC *[[Lamington National Park]] – QLD *[[Lockyer National Park]] - QLD *[[Macalister Range National Park]] – QLD *[[Main Range National Park]] – QLD *[[Morton National Park]] – NSW *[[Mount Buffalo National Park]] – VIC *[[Mount Kaputar National Park]] - NSW *[[Mount Lewis National Park]] – QLD *[[Mowbray National Park]] – QLD {{Колона-прелом}} *[[Mummel Gulf National Park]] – NSW *[[Namadgi National Park]] – ACT *[[Nattai National Park]] – NSW *[[New England National Park]] – NSW *[[Nowendoc National Park]] – NSW *[[Nymboida National Park]] - NSW *[[Oxley Wild Rivers National Park]] – NSW *[[Oyala Thumotang National Park]] - QLD *[[Paluma Range National Park]] - QLD *[[Ravensbourne National Park]] - QLD *[[Snowy River National Park]] – VIC *[[South East Forests National Park]] – NSW *[[Springbrook National Park]]- QLD *[[Starcke National Park]] - QLD *[[Sundown National Park]] – QLD *[[Tapin Tops National Park]] - NSW *[[Towarri National Park]] - NSW *[[Toonumbar National Park]] – NSW *[[Ulidarra National Park]] - NSW *[[Undara Volcanic National Park]] – QLD *[[Wadbilliga National Park]] – NSW *[[Washpool National Park]] – NSW *[[Werrikimbe National Park]] – NSW *[[White Mountains National Park]] – QLD *[[Willi Willi National Park]] - NSW *[[Woko National Park]] - NSW *[[Wollemi National Park]] – NSW *[[Wollumbin National Park]] - NSW *[[Woomargama National Park]] - NSW *[[Wooroonooran National Park]] - QLD *[[Yarra Ranges National Park]] – VIC *[[Yengo National Park]] – NSW {{Столб-крај}} [[Податотека:Mt_hotham_alpine_range_scenery.jpg|центар|мини| Големи Разводни Планини, како што се гледа од близина на планината Хотам, [[Викторија (Австралија)|Викторија]]]] [[Податотека:Mt._Feathertop444_edit.jpg|центар|мини| Погледот од врвот на планината Федертоп, свртен кон северо-исток, ги прикажува Фајнтерс и други планини]] == Поврзано == * Список на планински масиви * Список на планини во Австралија * Голем ескарпмент, Австралија == Надворешни врски == * [https://web.archive.org/web/20071103075843/http://www.culture.gov.au/articles/rocksandmountains/ Австралиски карпи и планини] * [http://www.australianexplorer.com/great_dividing_range.htm Австралиски истражувач] * [https://web.archive.org/web/20070928024859/http://www.cultureandrecreation.gov.au/articles/greatdividingrange/ Преминување на Големите Разводни Планини] * [http://nrgeology.blogspot.com.au/search/label/great%20dividing%20range Блог за геологија на северните реки (NSW) – Голем Големите Разводни Планини] <nowiki> [[Категорија:Големи Разводни Планини]] [[Категорија:Координати на Википодатоците]] [[Категорија:Страници со непрегледан превод]] </nowiki>