Василица Премудра
Василица Премудра ( Василица Прекрасна, Елена Прекрасна, Елена Премудра, Марија Занаетчија, Синоока, Царица-Олга, Марија Моревна) - хероина на руските бајки, дарувајќи љубов кон главниот лик кој го победил Змејот или Кошчеј. Нејзините главни одлики се: лојалност, грижа и одлучност. Во повеќето бајки, хероината е ќерка на морскиот крал, обдарена со мудрост и способност да се трансформира.
Типолошки одлики уреди
Во руските народни приказни за т.н. прекрасни невести често се забележува отстапување од патријархалниот стереотип - Марија Моревна, Марија Занаетчија, Елена Мудра, Елена Убава, Василица Премудра, Василица Ппрекрасна, Цар девојка (ќерка на морскиот крал) - овие хероини, покрај убавината, имаат голема интелигенција и извонредна физичка сила во руските бајки: „Марија-Моревна-убавата кралица“, „Марија занаетчија“, „Елена принцезата и Иван Царевич“, „Елена Прекрасна“, „Василиј Принцот и Елена Прекрасна “,„Елена Премудра“,„Вечен сон“,„Василица Премудра и морскиот крал“, „Принцезата жаба“. Тука можеме да ја видиме и родовата конфигурација на позитивни „силни“ хероини и „слаби“ хероини. Хероините ги сакаат мажите со мајчинска љубов - тие се жалат, образуваат, штедат, па дури и се жртвуваат заради нив. Сепак, „Убавата девојка“ Елена Прекрасна или Василица Прекрасна („Приказната за Иван принцот, Жар птица и сивиот волк“, „ Жар птица и принцезата Василица“, „Сивка-Бурка“, „По наредба на штука“) - прилично пасивно, обдарено со непишана убавина и делува како посакувана награда заедно со богатство, престол и признание.
Сликите на Елена Прекрасна, Елена Мудра, Василица Прекрасна, Василица Мудра, Хероината-Синоока го изразуваат естетскиот и моралниот идеал на жената во руската народна приказна.
Заплет уреди
Василица Прекрасна уреди
Приказната раскажува за трговец, неговата убава ќерка и злобната маќеа која се обидува да ја малтретира нејзината поќерка. Василица имала волшебна кукла, која ја наследила од нејзината покојна мајка. Оваа кукла била нејзина амајлија, помошник и советник. Хероината поминува низ многу искушенија, но не ја губи својата добрина, за што како награда станува сопруга на царот.
Морскиот цар и Василица Премудра уреди
Царот патува во други земји а во тоа време неговиот син Иван се раѓа дома. Кога кралот пие вода од езерото, морскиот крал го фаќа за брадата и бара да го даде она што „не го знае дома“. Кралот се согласува. Веднаш по пристигнувањето дома ја сфатил својата грешка. Кога Иван принцот ќе стане возрасен, царот го носи до езерото и му наредува да го бара прстенот што мисли дека го изгубил. По совет на старицата, принцот ја применува помошта на ќерката на морскиот крал, Василица Премудра, која престорена во маска на гулаб (или патка), лета покрај езерото со своите сестри. Кралот на морето му поставува на херојот задачи кои се невозможни за обичен човек (да порасне 'рж за една ноќ, да изгради црква...), тој ги извршува со помош на Василица. Принцот и Василица се венчаат и бегаат од морското кралство. На патот, бегајќи од потерата, Василица се трансформира себеси и сопругот во разни предмети. Враќајќи се кај своето семејство, Иван ја заборава Василица. Таа го потсетува на себе со помош на гласници-гулаби, и тие повторно се заедно.
Принцезата жаба уреди
Кралот имал три сина. Најмладиот се викал Иван Царевич. Дошло време принцовите да си најдат за себе сопруги. Иван Царевич е принуден да се ожени со жаба, бидејќи ја наоѓа како резултат на церемонијата (принцовите стрелале од лакови по случаен избор, каде што ќе удри стрелата - таму ќе ја бараат невестата). Жабата, за разлика од сопругите на браќата на Иван принцот, одлично ги работела сите задачи кои ги побарал царот, нејзиниот свекор, или со помош на вештерство (во една верзија на приказната), или со помош на „дадилки“ (во друга). Кога царот ги поканува Иван и неговата сопруга на гозба, таа пристигнува како една убава девојка. Принцот Иван тајно ја согорува кожата на жабата на неговата сопруга, со што ја принудува таа да го напушти. Иван оди во потрага, ја наоѓа со Кошчеј Бесмртниот и тој ја ослободува својата сопруга.
Жар- птица и принцезата Василица уреди
Кралот имал слуга-стрелец а слугата имал јуначки коњ. Еднаш еден слуга пронашол пердув од Жар птица во шумата, и покрај предупредувањето на неговиот коњ дека пердувот ќе донесе несреќа,тој го земал. Гледајќи го пердувот, царот побарал да ја добие и самата Жар-птица а потоа и принцезата Василица (опција - Цар- девојка, која живее „на крајот на светот, каде што изгрева црвеното сонце“) и плива во златен брод. Стрелецот со помош на неговиот коњ ги извршувал наредбите. Царот сакал да се ожени со Василица. За тоа било потребно извршување на разни задачи што стрелецот ги извршувал наместо кралот. Последниот тест - капење во врела вода - стрелецот го издржал благодарение на коњот а кралот, обидувајќи се да го стори истото, умира. Василица му ја подава својата рака на стрелецот, кого го избираат за нов крал.
Литература уреди
- Приказната за убавата Василица и група бајки слични на неа // Етнографски преглед, 1906, бр. 3-4.
- Василица Премудра // Голем енциклопедиски речник . Електронска верзија / Глава ед. А.М.Прохоров . - М., 2000 година.
- Василица Прекрасна // Голема советска енциклопедија : [во 66 тома] / гл. ед. О.Ј.Шмит . - 1-то издание - М. : Советска енциклопедија, 1926-1947.
- Василица Премудра // Бразос - Вес. - М. : Советска енциклопедија, 1971 година. - ( Голема советска енциклопедија : [во 30 тома] / гл. ед. А.М.Прохоров ; 1969-1978, том. 4)
- Василица Прекрасна (Василиса Премудра) // Русија. Јазичен и културен речник.
- Василица Премудра (Прекрасна) // Современ објаснувачки речник.
- Василица Премудра // Кратка литературна енциклопедија . Т. 1. - М.: Советска енциклопедија, 1962 година.
- Василица Премудра // Голема енциклопедија на рускиот народ.
- Кочарјан А. С., Фролова Е. В. Сликата на жената во руските бајки // Хуманитарно сликање на час : Збирка научни дела. 2004 година, бр. 1 - Харков : ХАІ, 2004 година. - S. 70–76 .
- Романенко М. А. Јазични културни одлики на руската народна приказна // Интеркултурна комуникација и професионално ориентирана настава на странски јазици: материјали на IV меѓународна конференција посветена на 89-годишнината од формирањето на Белорускиот државен универзитет, 29 октомври 2010 година / Уреднички одбор.: В.Г. Шадурски и сор .. - Минск : Ед. центар на БСУ, 2010 година. - S. 116-117 . - ISBN 978-985-476-872-4 .
- Василица Прекрасна / /Енциклопедија од бајките / Комп. Наталија Будур. - М .: ОЛМА-ПРЕС, 2005 година. - СО. 72 - 608 година со.- 5000 примероци. - ISBN 5-224-04818-4 .