Фурка

Фурка — село во Општина Дојран, во областа Бојмија, покрај патот помеѓу Валандово и Нов Дојран.

Фурка
Воздушен поглед на селото Фурка
Фурка Местоположба на Фурка во Македонија Фурка на карта
Координати 41°14′26″N 22°36′47″E
Регион	Југоисточен
Општина	Дојран
Област	Бојмија
Население	459 жит. (поп. 2021)
Пошт. бр.	1485
Повик. бр.	034
Шифра на КО	06030
Надм. вис.	345 м
Слава	Илинден
Фурка на општинската карта Атарот на Фурка во рамките на општината
Фурка на Ризницата

Потекло и значење на името

Сретселото

Името на селото првпат е споменато во турски документи во XVI век. Постојат повеќе тврдења за тоа како селото го добило името. Се поврзува со старословенскиот збор фурка што означува „вид вретено за предење“. Како друго значење се поврзува со романско потекло од фурка со значење вилушка или вила, овде означувајќи место каде што се состануваат два дола.

Според народните преданија старото Фурка (кое се наоѓало 2,5 км од новото, денешно Фурка) имало облик на кириличната буква Ф. Во некои дела на познати историчари, пак, се тврди дека името потекнува од некои странски зборови. Според едни, „фурка“ на грчки значи губилиште (според наводното ослепување на Самуиловите војници на ова место). Според други името води потекло од турскиот „фурсат“ - што значи лоши луѓе. Имено, познато е дека селаните не дозволиле да се населат Турци во селото. Понатаму, се знае дека во определен период му бил придодаден и називот Дервен, поради функцијата што ја имало.

Географија и местоположба

Селото се наоѓа во северозападниот дел на територијата на Општина Дојран, чиј атар нашироко се допира со подрачјето на општините Богданци и Валандово. Исто така, селото се наоѓа недалеку од самиот пат Валандово-Стар Дојран. Селото е ридско, сместено на надморска височина од 320 метри.

До селото води локален асфалтен пат, кој се двои од регионалниот пат 1105.

На запад од реката Вардар, преку Пугана и Габрошка Река, а на исток од Дојранската Котлина, селото лежи на висорамнина. Се наоѓа некаде во средината на замислениот триаголник помеѓу Дојран, Богданци и Валандово. Се наоѓа на надморска височина од 320 метри, а највисокиот врв е на 456 метри.

Историја

Фурка во 1931 година

Подрачјето на Фурка е населено барем од средниот век, за што сведочат остатоци од повеќе наоѓалишта околу селото.

Според историските извори Фурка постои многу одамна, најмалку 1000 години, во кои секогаш ја делело судбината со цела Македонија. Во литературата најрано се спомнува како дел од Самоиловото Царство. Имено, според д-р Стјепан Антолјак, Фурка било местото каде, откако биле заробени на Беласица, биле доведени Самуиловите војници и биле ослепени.

Многу повеќе се знае за селото за време на отоманската власт на Македонија. Тука треба да се напомене дека порано Фурка се наоѓала на 2,5 километри северно од денешната. Тоа била населба од збиен тип, со неколку анови и семејства, сместена на патот Скопје-Солун и на патот кој ги поврзувал Албанија и Цариград. Ваквата местоположба подразбирала дека поминувале многу луѓе, кои отседнувале во фурските анови. Меѓу нив и австрискиот конзул Хан, кој во своето дело „Патување по текот на Дрина и Вардар“, ќе напомене дека „селото Фурка Ан е многу прочуено место на јужниот крај од една клисура, на половина час од Валандово“. Во Османлиската административна поделба селото било дел од Ќустендилскиот Санџак, Бојмиска Нахија, Дојранска Каза, а на феудалниот господар Јусуф - спахија му носела годишен приход од околу 3000 акчиња.

Во овој период, односно во 1530 година Фурка за првпат се спомнува како дервенџиско село. Тоа значи дека луѓето освен со полјоделство и сточарство се занимавале и со дервенџиство, односно ја презеле одговорноста да го чуваат патот Дојран - Валандово, кој минува низ Дервенската Клисура на чиј јужен крај се простирала старата населба Фурка, од разбојниците карактеристични за анархијата во Османлиското Царство. На стража секој ден одел по еден маж од секое семејство. Оттаму и тврдењето на некои историчари дека во одреден период на името Фурка бил придодаден и називот Дервен.

Во 1573 година, Фурка се спомнува како голема населба од 100 домаќинства и 50 неженети. Не е познато како за толку краток период од само 43 години (1530-1573) толку многу се зголемил бројот на жители во селото. Во истиот, селаните на спахиите Али и Мурат им плаќале 8667 акчиња. Фурка се спомнува и во пописот од 1700 година, повторно како дел од Бојмиската Нахија, со годишен приход за спахиите од 4660 акчиња.

Во XVIII век, дервенџиите веќе не можеле да ја спречат големата наезда на турски разбојници (башибозук). Тоа ги натерало селаните на најрадикалниот чекор - иселување од селото. Според легендата, тројца калуѓери патувајќи од Штип за Солун застанале да преноќат во ановите. Но, биле фатени од разбојници и биле убиени над селото на местото Колникот. Селаните, исплашени, почнале да се иселуваат на висорамнината над селото каде им биле трлата. Од стара Фурка денес нема речиси никави остатоци, освен двете селски чешми Дервенска и Дилирова. Сега тоа место се нарекува Аниште, се разбира, поради тоа што стара Фурка била позната по ановите.

Била основана нова населба, со истото име. Луѓето брзо почнале да создаваат услови за нормален живот. Продолжиле да се занимаваат со полјоделство и сточарство. Во овој период била изградена и црква на заштитникот на Фурка, Свети Илија, во 1878 година. Оттогаш, Илинден се слави како празник на селото.

Вкупно 2 жители на оваа населба се заведени како жртви во Втората светска војна.

Стопанство

Атарот на селото зафаќа простор од 21,4 км², при што преовладуваат шумите со површина од 1.168 хектари, на обработливите површини отпаѓаат 618 хектари, додека на пасиштата 210 хектари.

Селото, во основа, има полјоделско-шумарска функција. Во него работела земјоделска задруга, а денес поседува услужни објекти.

Околу селото има повеќе ритчиња, составени главно од песоклива почва и гранитни карпи. Каде што е тоа можно, луѓето го користат земјиштето за лозарство и овоштарство, а помалку и за други гранки.

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 647 —     1953 641 −0.9% 1961 715 +11.5% 1971 681 −4.8% 1981 633 −7.0%	Година Нас. ±% 1991 558 −11.8% 1994 586 +5.0% 2002 570 −2.7% 2021 459 −19.5%

Според податоците од 1873 година во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“, селото имало 120 домаќинства со 355 жители христијани.

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Фурка живееле 420 жители, сите Македонци. Според егзархискиот секретар Димитар Мишев, („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Фурка имало 520 Македонци, под врховенството на Бугарската егзархија.

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 500 Македонци.

Селото е средно по големина, коешто во 1961 година имало 715 жители, од кои 694 биле Македонци и 20 жители Срби. Во 1994 година бројот се намалил на 586 жители, од кои 582 биле Македонци и двајца жители Срби.

Според пописот на населението на Македонија од 2002 година, селото имало 570 жители, од кои 563 Македонци, 6 Срби и 1 останат.

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 459 жители, од кои 445 Македонци, 1 Србин, 3 останати и 10 лица без податоци.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	420	520	647	641	715	681	633	558	586	570	459

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.

Општествени установи

• Основно училиште „Кочо Рацин“, петгодишно основно училиште во состав на ОУ „Кочо Рацин“ - Нов Дојран
• Амбуланта
• Дом на културата (во руини)
• Пензионерски клуб

• 
  Пензионерски клуб
• 
  Домот на културата во руини
• 
  Основното училиште во селото

Самоуправа и политика

Селото влегува во рамките на Општина Дојран, една од малкуте општини кои не биле изменети со новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната Општина Стар Дојран.

Во периодот 1955-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Гевгелија.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Дојран, во која покрај селото Фурка се наоѓале селата Ѓопчели, Николиќ, Нов Дојран, Сретеново, Стар Дојран, Црничани и Чаушли. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Нов Дојран, во која влегувале селата Ѓопчели, Николиќ, Стар Дојран, Сретеново, Фурка, Чаушли и Црничани.

Избирачко место

Во селото постои избирачкото место бр. 0378 според Државната изборна комисија, сместено во просториите на основното училиште.

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 408 гласачи. На локалните избори во 2021 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 411 гласачи.

Културни и природни знаменитости

Поглед на црквата „Св. Илија“

Археолошки наоѓалишта

• Аниште — средновековна населба и некропола;
• Деволски Мост — средновековен мост;
• Манастир — средновековен сакрален објект; и
• Црвеница — средновековна населба.

Цркви

• Црква „Св. Илија“ — главна селска црква.

Култура и спорт

ФК Борец, играл осум сезони по ред во третата лига Југ, од 1996/97 до 2003/04 кога излегува од лигата.

Галерија

• 
  Воздушен поглед на сретселото
• 
  Воздушен поглед

Поврзано

• Општина Дојран
• Бојмија

Надворешни врски

• Фурка на Ризницата ^?