Википедија

Упростен систем за романизацијата на бугарскиот јазик

Упростениот систем за романизацијата на бугарскиот јазик (англиски: Streamlined System, бугарски: обтекаема система) е создаден од бугарскиот научник Љубомир Иванов и примен во употреба од Бугарската комисија за антарктички имиња на 2 март 1995,[1][2][3][4] а подоцна утврден од бугарската влада[5][6][7] (со декрети бр. 61 од 2 април 1999, бр. 10 од 11 февруари 2000[8], бр. 269 од 3 октомври 2006 и бр. 3 од 26 октомври 2006[9][10]) за пошироко користење во лични карти, пасоши, патни знаци, официјални информатички системи, бази на податоци, веб-места на локални управи и сл.

Користење на системот на карта на Бугарија, види: Lovech (Ловеч), Shumen (Шумен), Vratsa (Враца), Kardzhali (Кърджали), Yambol (Ямбол), Targovishte (Търговище)

Упростениот систем е утврден со Законот за транслитерацијата донесен од Бугарското народно собрание во 2009 г.[11]

Системот е усвоен и од страна на ОН во 2012 година,[12][13] а за службена употреба во САД и Велика Британија, од страна на BGN и PCGN во 2013 година.[14]

А
A		 Б
B		 В
V		 Г
G		 Д
D		 Е
E		 Ж
ZH		 З
Z		 И
I		 Й
Y
К
K		 Л
L		 М
M		 Н
N		 О
O		 П
P		 Р
R		 С
S		 Т
T		 У
U
Ф
F		 Х
H		 Ц
TS		 Ч
CH		 Ш
SH		 Щ
SHT		 Ъ
A		 Ь
Y		 Ю
YU		 Я
YA

Правиот систем е сличен на претходниот Систем BGN/PCGN од 1952 г. за романизација на бугарскиот јазик, коjшто беше со важност во САД и во Обединетото Кралство до 2013 година. Сепак, вториот систем ги транслитерира кириличните букви Х, Ь и Ъ како KH, ’ (апостроф) и Ŭ, докека првиот систем наместо тоа ги користи буквите H, Y и A.[15]

Иванов предлага неговиот пристап кон транслитерацијата да се користи и за други кирилични азбуки, вклучувајќи ги руската и македонската.[16][17]

Приказ преку пример уреди

Пример (Член 1 на Универзалната декларација за човековите права):
Всички хора се раждат свободни и равни

по достойнство и права. Те са надарени
с разум и съвест и следва да се отнасят
помежду си в дух на братство.

Vsichki hora se razhdat svobodni i ravni

po dostoynstvo i prava. Te sa nadareni
s razum i savest i sledva da se otnasyat
pomezhdu si v duh na bratstvo.

Реверзибилност уреди

Системот не е реверзибилен, бидеjќи ги транслитерира А, Ж, Й, Ц, Ш, Щ, Ю, Я на истиот начин какошто и соодветно Ъ, ЗХ, Ь, ТС, СХ, ШТ, ЙУ, ЙA. Една помошна, реверзибилна варијанта на Упростениот систем е предложена од Љ. Иванов, Д. Скордев и Д. Добрев за користење во посебните случаи во кои повторното воспоставување на бугарските зборови од нивните латинични форми ќе биде приоритетна неопходност. Со таа цел, буквите и комбинациите од букви Ъ, Ь, ЗХ, ЙА, ЙУ, СХ, ТС, ТШ, ТЩ, ШТ, ШЦ се транслитерираат соодветно како `A, `Y, Z|H, Y|A, Y|U, S|H, T|S, T|SH, T|SHT, SH|T, SH|TS.[18]

Извори уреди

  1. ↑ Потекло на правиот систем од 1995 година: неофицијална употреба во документ од 1989. (англиски)
  2. ↑ L.L. Ivanov, Toponymic Guidelines for Antarctica, Antarctic Place-names Commission of Bulgaria, Sofia, 1995. (англиски)
  3. ↑ M. Gaidarska, The Current State of the Transliteration of Bulgarian Names into English in Popular Practice, Contrastive Linguistics, XXII, 1998, 112, pp. 69-84. (англиски)
  4. ↑ Inventaire des outils de romanisation. Bibliothèque et Archives Canada. Ottawa 2006. (француски) (2019 edition (англиски))
  5. ↑ L.L. Ivanov, On the Romanization of Bulgarian and English, Contrastive Linguistics, XXVIII, 2003, 2, pp. 109-118. ISSN: 0204-8701; Errata, id., XXIX, 2004, 1, p. 157. (англиски)
  6. ↑ G. Selvelli. Su alcuni aspetti ideologici dei sistemi di traslitterazione degli alfabeti cirillici nei Balcani. Архивирано на 24 јуни 2016 г. Studi Slavistici XII (2015). pp. 159–180. (италијански)
  7. ↑ Andreev A., I. Derzhanski eds. Bulgarian Academy of Sciences: Institute of Mathematics and Informatics, founded 1947. Sofia: Multiprint Ltd., 2007. 64 pp. (англиски) (бугарски) ISBN 978-954-8986-27-4
  8. ↑ Правилник за издавање на бугарските лични документи, Државен весник број 14, 2000 г. (бугарски)
  9. ↑ Министерство за регионален развоj, Наредба № 3 од 26 октомври 2006 г. за латинична транслитерација на бугарските географски имиња, Државен весник број 94, 21 ноември 2006 г. (бугарски)
  10. ↑ United Nations Document E/CONF.98/CRP.71. 17 August 2007. (англиски)
  11. ↑ Државен весник број 19, 13 март 2009 г. (бугарски)
  12. ↑ Bulgarian. Report on the Current Status of United Nations Romanization Systems for Geographical Names. Compiled by the UNGEGN Working Group on Romanization Systems. Version 4.0, February 2013. (англиски)
  13. ↑ Romanization System In Bulgaria. Tenth United Nations Conference on the Standardization of Geographical Names. New York, 2012. (англиски)
  14. ↑ Romanization System for Bulgarian: BGN/PCGN 2013 System. National Geospatial-Intelligence Agency, September 2014. (англиски)
  15. ↑ USBGN, Romanization Systems and Roman-Script Spelling Conventions, 1994, pp.15-16. (англиски)
  16. ↑ Ivanov, L. Streamlined Romanization of Russian Cyrillic. Contrastive Linguistics. XLII (2017) No. 2. pp. 66-73. ISSN 0204-8701 (англиски)
  17. ↑ Romanization of Macedonian: The 2003 Streamlined System (англиски)
  18. ↑ L. Ivanov, D. Skordev and D. Dobrev. The New National Standard for the Romanization of Bulgarian. Mathematica Balkanica. New Series Vol. 24, 2010, Fasc. 1-2. pp.121-130. ISSN 0205-3217 (англиски)
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Упростен_систем_за_романизацијата_на_бугарскиот_јазик&oldid=4651592“