Ташмајдан

Паркот Ташмајдан се наоѓа помеѓу булеварите Таковска, Илија Гарашанин, Београдска и Крал Александар во просторот каде што некогаш бил каменолом, а потоа во 19 г. век Ташмајдан гробишта.

Име уреди

Името на паркот „Ташмајдан“ потекнува од турското име за каменолом ( турски: taş, камен и, место каде што се вади камен, рудник). Според едно старо сведоштво, слободно може да се каже дека сите стари згради се во Белград. . . изградени со овој камен извлечен одовде“. Во катакомбите создадени по отстранувањето на камените блокови, долго време имало складишта за муниција и воени магацини, а служеле и како засолништа за ранетите војници.

Тука е и природниот споменик Миоценскиот гребен Ташмајдан.

Положба уреди

Ташмајдан започнува на 600 м југоисточно од Теразије и го зафаќа југозападниот дел на општината Палилула. Паркот граничи со општината Врачар на југ и со општината Стари Град на запад. Во потесна смисла, Ташмајдан зафаќа област ограничена со улицата Таковска на северозапад, улицата Илија Гарашанин на североисток, улицата Белград на југозапад и булеварот Крал Александар. Најголема површина зазема самиот парк, додека северниот и западниот дел се урбанизирани. Во поширока смисла, Ташмајдан го опфаќа просторот што се протега на север до потегот помеѓу улицата Илија Гарашанина и 27. март, а на исток до просторот меѓу Белград и улицата Карнеги.

Историја уреди

Во областа Ташмајдан, вадењето камен е забележано уште од римско време. Многу од камењата вградени во аквадуктите, зградите и храмовите на римските згради на Сингидунум потекнуваат од Ташмајдан. Има зачувани саркофази и надгробни споменици од римско време кои потекнуваат од каменот од овој каменолом.^[1] Ова не е единствениот рудник за камен откако е изграден Белград, но секако е најважен. Освен камен, овде се користела и шалитра со која Турците правеле барут.

Некои историчари тврдат дека тука Турците во 1594 година. години ги палеле моштите на Свети Сава. Постари извори тврдат дека тоа било во Мали Врачар, односно дека било меѓу Батал џамијата и Ташмајдан.

За време на опсадата на Белград, есента 1806 г. година Караѓорѓе се улогорил овде и поставил шатор. По Второто српско востание, кнезот Милош Обреновиќ, градејќи го српскиот град во Савамала, наредил околу 1826 г. да се преместат старите српски гробишта од Варошката порта во Ташмајдан, во селото Палилулу недалеку од градот Белград. Изградени се на висорамнината Ташмајдан во 1835 година. Старата црква св. Марко (уништена за време на бомбардирањето на Белград, 6 април 1941 година ). На Ташмајдан на 30 ноември 1830 година бил прочитан султанскиот хатишериф за внатрешната независност на Србија. Гробиштата останале на Ташмајдан до 1888 година кога се преселени на денешните Нови гробишта.

Во 1909 година овде е изградена првата сеизмолошка станица која постои и денес. Во раните 1920-ти, се сметало дека овде ќе се изгради централна железничка станица.^[2] На Ташмајдан и околу него денес се наоѓа црквата Св. Марко (нова, изградена 1931 - 1940 ), Руска црква (1924), Главната пошта (1934), СРЦ „Ташмајдан“, хотелите „Таш“ и „Метропол“, кафе „Мадера“, Радио-телевизија на Србија, Душко Радовиќ. Театар, Петта белградска гимназија и детскиот културен центар. На аголот на крал Александар и Хартвиг / Белград се наоѓала меаната „Гргеч“, пред војната на тоа место било планирано да се изгради Палата на правдата.^[3] Во јули 1935 година била осветена нова противпожарна станица на аголот на Хартвиг и Битолска / Илија Гарашанин.^[4] ^[5] Во доцните 1930-ти, постоел план за изградба на палати на градската управа, Академијата на науките и Државната хипотекарна банка на Ташмајдан.^[6] Во 1940 г. До „Мадера“, „еден вид Јатаган-мале“, се рушеле нехигиенски објекти, каде се продавале половни одела и други работи.^[7]

Пештерите служеле како засолниште од бомбардирањето, за прв пат во 1867 година кога Турците го бомбардирале градот, потоа од австроунгарската артилерија за време на Првата светска војна, и за време на Втората светска војна во пештерите побарале засолниште во пештерите побарале и на бомбардирањето на 6 април за потоа да ги опремат како команда за југоисточниот Вермахт под команда на генералот Александар фон Лер.

По Втората светска војна, било одлучено да се уреди парк на горното плато и стадион во областа на каменоломот, што е направено во 1954 година. Стадионот од 8.500 метри квадратни е реновиран во 2016 година, па сега може да прими 10.500 посетители.^[8] Надворешниот базен со димензии 50 x 22 м е изграден во 1961 година и затворен во 1966 година.

Овде на стадионот на 2 октомври 1971 година се одиграла корида во живо.^[9]

На 23 август 2007 година во паркот бил откриен споменик на поетесата Десанка Максимовиќ.