Прва југословенска армија

Прва армија — армија на Народноослободителната војска (НОВЈ) и Југословенската армија (ЈА). Формирана е на 1 јануари 1945 година по наредба на врховниот командант на НОВ и ПОЈ, маршалот Јосип Броз-Тито од Првиот пролетерски корпус и во својот состав ги вклучувала: Прва пролетерска, Шеста личка пролетерска, Петтата и Единаесеттата краишка и Дваесет и првата српска дивизија, како и Првата коњаничка бригада. На 23 март била формирана инженерска бригада, а на 3 април Петнаесеттиот македонски корпус со Четириесет и втората и Четириесет и осмата македонска дивизија се приклучиле на Првата армија; Втора пролетерска и Седумнаесетта источнобосанска дивизија. На 7 март во состав на армијата влегле уште 22. српска дивизија и Втората тенковска бригада.

Прва југословенска армија
Знаме на југословенските партизани
Род	Југословенска армија
Големина	Армија
Битки	Втора светска војна (1945)
Команданти
Истакнати команданти	Пеко Дапчевиќ

Командант на Првата армија бил Пеко Дапчевиќ, политички комесар Мијалко Тодоровиќ, а началник на Генералштабот Саво Дрљевиќ, кој во февруари бил сменет од Милутин Морача.

Борбениот пат на Првата армија

На почетокот на 1945 година Првата армија ја држела одбранбената линија помеѓу реките Сава и Дунав, источно од линијата на селата Сотин-Берек-Оролик-Липовац-Сремска Рача спроти германскиот 34-ти армиски корпус, во кој биле вклучени: 117-ти ловечка, 41-ва пешадиска, 7. СС Принц Еуген, Дивизија за специјална употреба Степхан, борбена група на 264. дивизија, борбената група Скендербег, борбената група Бургемајстер и 11-та полска воздушнодесантна дивизија, како и 13. и 12. Усташко-домобранска дивизија.

Кога Првата армија избила кон селото Отока и ја загрозила пругата Брчко-Винковци, Штабот на армиската група Е му наредила на штабот на 34. армиски корпус да го исправи Сремскиот фронт и десното крило да го потпре на реката Босут и Босутската Шума. На 3 јануари, германскиот армиски корпус презел крилен напад во насока на Оток-Германци и, откако ја изненадил 21. српска дивизија ја отфрлил на левиот брег на Босут и со тоа ја ставил под своја контрола загрозената комуникација Брчко-Винковци.

Бидејќи тоа значително не ја подобрило положбата на германските сили на Сремскиот фронт, бидејќи бочно и од позадина биле загрозени од страна на НОВЈ, штабот на 34. армиски корпус презел нов напад со ограничена цел. На 17 јануари 1945 година, единиците на 34. корпус започнале силен напад и на Сотин-Ороличкиот фронт ги потиснале единиците на Првата армија и ги окупирале Товарник, Мохово, Ловас, а следниот ден Шид, Новак-Бапска и со дел од силите избиле на линијата Шаренград-Шид-Илинци. Првата армија, засилена со Втората пролетерска дивизија и со поддршка на авијацијата на Црвената армија, го запрела германското напредување на 19 јануари, ги вратила Шид и Новак-Бапска и ги принудила Германците да тргнат во одбрана на линијата Мохово-Товарник-Илинци-Батровци-лев брег на Босут до Липовац. На оваа линија фронтот се стабилизирал и до неговиот пробив на 12 април 1945 година, немало значителни промени.

Врз основа на директивата на Главниот штаб на Југословенската армија, за пробивање на Сремскиот фронт, Штабот на Првата армија формирал три оперативни групи на дивизии. Северната група на дивизии ја сочинувале: Првата пролетерска, 21. и 22. српска, 42. и 48. македонска дивизија и Втората тенковска бригада. Босутската група на дивизии ја сочинувале: Шестата личка пролетерска и Единаесеттата краишка дивизија и Коњаничката бригада. Јужната група на дивизии се состоела од: Втора пролетерска, Петта краишка и Седумнаесетта источна босанска дивизија.

Во почетните битки за пробивот на Сремскиот фронт, единиците на Босутските и Јужната група дивизии до 8 април избиле пред Врбања, Сољана и Ѓуриќи, ги зазеле Бјелина, Брезово Поле и Брчко и на тој начин го загрозиле десното крило на германските сили утврдени меѓу Босутските шуми и Дунав. Северната група дивизии на 12 април, по артилериска и авионска подготовка и со учество на Дунавската речна флотила на Црвената армија, го пробила Сремскиот фронт и ослободила голем број населени области, вклучувајќи ги Вуковар и Борово, и стигнала пред одбранбената зона на Винковци. Следниот ден, на 13 април, биле ослободени Винковци и Жупања, додека делови од усташко-домобранската Трета ловечка дивизија и 1232. полк на германската 41. пешадиска дивизија се повлекле кон Ѓаково. За успешниот пробив на Сремскиот фронт, Првата армија била пофалена со наредба на врховниот командант маршалот Тито од 14 април 1945 година.

Во текот 14 и 15 април биле ослободени местата меѓу Винковци и Ѓаково и во областа Шамац и Врпоље, на 16 април биле ослободени Ѓаково и сите места кон Славонски Брод, а на 17 април и важната железничка раскрсница Стризивојна. Во меѓувреме, на 15 април, Втората пролетерска и 22. српска дивизија излегле од составот на Првата армија, на 21 април 17. источнобосанска дивизија била префрлена во Третата армија, а на 23 април, бил расформиран штабот на Петнаесеттиот македонски корпус и неговите дивизии, 42. и 48. македонска, потпаднале под директна команда на Штабот на Првата армија. По извршената реорганизација, составот на Првата армија бил: Прва пролетерска, Шеста личка пролетерка „Никола Тесла“, Петта и Единаесетта краишка, 21. српска, 42. и 48. македонска, Прва коњаничка, Втора тенковска и Инженерска бригада, па Првата армија во средината на април имала околу 66.000 борци.

Од 16 април, Првата армија го префрлила тежиштето на операциите во правец Ѓаково- Славонска Пожега, од каде им нанела големи загуби на непријателските сили кои се наоѓале во поширокиот регион на Славонски Брод и ги принудила на брзо повлекување на запад, во правец на Окучани. Славонски Брод и Плетерница биле ослободени на 20 април, Славонска Пожега на 21 април, Липик на 22 април, Нова Капела и Нова Градишка на 23 април, Пакрац на 24 април и Окучани на 25 април, па единиците на Првата армија избиле на реката Илова. По жестоките битки на реката Илова од 25 до 28 април, единиците на Првата армија ја преминале Илова од 1 до 4 мај на фронтот од Грубишино Поле до Банова Јаруга и, гонејќи ги германските и усташко-домобранските сили во правец на Чазма и Кутина, ги ослободиле Гарешница на 3 мај, Чазма на 5 мај, Иваниќ-Град на 6 мај, и продолжувајќи го напредувањето во правец на Загреб и Хрватско Загорје, каде што ослободиле многу населени места.

Под команда на Штабот на Првата армија бил ставен и Десеттиот загрепски корпус, во кој биле вклучени 32. загорска и 33. хрватска дивизија, а потоа заедно со Втората армија учествувала во ослободувањето на Загреб. На 10 мај 1945 година, Првата армија била пофалена од врховниот командант маршалот Тито за разбивање на противничката одбрана пред Загреб и учество во ослободувањето на градот. Во битките од 4 до 10 мај дивизиите на Првата армија заробиле околу 10.000 непријателски војници и големо количество оружје. Потоа Првата армија со четири дивизии (Петта и Единаесетта краишка, 21. српска и 48. македонска) го продолжила гонењето на непријателот во правец Подсреда-Целје-Шоштањ-Чрна и на 13 мај 1945 година ја пробилајугословенско- австриската граница, каде што го завршила своето воено патување.