Кула (Серско)
Кула или Кулата (грчки: Παλαιόκαστρο, Палеокастро; до 1927 г. Κούλα, Кула[2]) — село во Серско, Егејска Македонија, денес во општината Долна Џумаја на Серскиот округ, Грција. Населението брои 721 жител (2011). Сè до 1924 г. било населено исклучиво со Македонци.[3]
| Кула Παλαιόκαστρο | |
|---|---|
  Кула | |
|
Местоположба во областа   Кула | |
| Координати: 41°10′N 23°25′E / 41.167° СГШ; 23.417° ИГД | |
| Земја | Грција |
| Област | Централна Македонија |
| Округ | Серски |
| Општина | Долна Џумаја |
| Општ. единица | Просеник |
| Надм. вис. | 70 м |
| Население (2011)[1] | |
| • Вкупно | 721 |
| Час. појас | EET (UTC+2) |
| • Лете (ЛСВ) | EEST (UTC+3) |
Во минатото се нарекувало Серска Кула, за да се разликува од блиското село Кулата (Петричка Кула) во Пиринска Македонија, денес во Бугарија.
Географија и местоположба уреди
Селото е сместено во Серското Поле, на 11 км северозападнно од градот Сер и на 9 км североисточно од селото Просеник, во западното подножје на планината Шарлија, на надморска височина од 70 м.[3] Крај селото се наоѓа Кулскиот манастир и патот Сер-Валовишта (ЕО63).
Историја уреди
Во Отоманското Царство уреди
Во XIX век Кула било македонско село во Серската каза на Серскиот Санџак. Во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. во Кулата (Koulata) имало 52 домаќинства и 157 жители Македонци.[4][5]
Во 1891 година Георги Стрезов за селото напишал:
| „ | Кула, чифлик сместен во подножјето на истиот крак на Бродска Планина[6], на 3 часа на североисток од градот. Нивите се во полето и само малку над селото. Црква, во која се служи на грчки. 80 куќи со 360 Македонци.[7] | “ |
Селото било под влијание на Бугарската егзархија. Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 г., во селото Кула имало 510 жители, сите Македонци.[8][9] По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во Кула имало 520 Македонци под врховенство на егзархијата и во селото работело бугарско училиште.[8][10]
По Младотурската револуција чифликот им е продаден на жителите. Во 1910 г. егзархискиот инспектор во Сер Константин Георгиев вели дека главниот учител во селото бил Георги Трајчев од Прилеп.[11] Во училиштето имало 30 ученици, од кои 19 машки и 11 женски.[12]
Во Првата балканска војна, 16 лица од селото се вклучиле во Македонско-одринските доброволни чети.[13]
Во Грција уреди
За време на Првата балканска војна Кула е окупирана од Бугарија, но по Балканските војни во 1913 г. селото е припоено кон Грција согласно Букурешкиот договор, кога броело 240 жители. Нивниот број во 1920 г. се намалил на 182.[3]
Под притисок од грчките власти, голем број Македонци принудно биле иселени во Бугарија (во Петричко и Перничко[14]), а на нивно место се населиле 46 бегалски семејства (вкупно 182 бегалци), така што селото станало мешана населба.[3] Во 1927 година, името на селото било променето во Палеокастро (Παλαιόκαστρο).[2]
Во 1941 г. селото е окупирано од бугарски единици, но по нивното привлекување во 1944 година, уште 10 семејства се иселиле во Бугарија.[8][14]
Стопанство уреди
Населението произведува жито, тутун и други земјоделски производи. Бидејќи селото располага со планински пасишта, внимание му се посветува и на сточарството.[3]
Население уреди
Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:
| Година | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Население | 669 | 642 | 807 | 606 | 612 | 621 | 723 | 721 |
- Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија
Самоуправа и политика уреди
Во 1954 година, селото станало самостојна општина, а атарот на општината опфаќал површина од 18,6 квадратни километри.[3] Општината Мелникич била приклучена во општината Просеник во 1997 година, која била укината во 2011 година и станала дел од поголемата општина Долна Џумаја.
Селото припаѓа на општинската единица Просеник со седиште во истоименото село, која припаѓа на поголемата општина Долна Џумаја, во округот Сер. Воедно, селото е дел од општинскиот оддел Кула, во кој е единствено село.
Културни и природни знаменитости уреди
Верски објекти
- Кулски манастир („Воздвижение на Чесниот Крст“) од 1880 г.
- Црква „Св. Димитриј“ од 1983 г.
Личности уреди
Родени во Кула
- Ангел Дончев (1881 - ?) — револуционер на ВМРО и борец во Македонско-одринските доброволни чети
- Андон Христов (1877 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, I чета на XI Серска дружина[15]
- Аргир Хаџиев — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, Нестороева чета на XI Серска дружина[15]
- Атанас Стоев (1885 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, I чета на XI Серска дружина[15]
- Васил Георгиев (1886 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, I чета на XI Серска дружина[15]
- Велик (Велико) Златков (1881 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, III чета на XI Серска дружина[15]
- Велко Георгиев (1887 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, III чета на VII Кумановска дружина[15]
- Георги Василев (1887 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, I чета на XI Серска дружина[15]
- Георги Григоров (Глигоров) (1882 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, I чета на XI Серска дружина[15]
- Димитар Гостелинов — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков[15]
- Димитар Костадинов (1887 - 1922) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, I чета на XI Серска дружина[15]
- Димитар Јанев — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, I чета на XI Серска дружина[15]
- Дино Гушев — револуционер на ВМРО[16]
- Митруш Дончев (Дончов, 1871 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, I чета на XI Серска дружина[15]
- Никола Анд. Кулски — борец во Македонско-одринските доброволни чети, IV чета на XIII Штипска дружина[15]
- Никола Антонов — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Таската Серски[15]
- Иван Костадинов (1872 - ?), — борец во Македонско-одринските доброволни чети, IV чета на X Прилепска дружина, I чета на XI Серска дружина[15]
- Тома Толев (Талев, 1872 - ?) — борец во Македонско-одринските доброволни чети, во четата на Георги Занков, I чета на XI Серска дружина[15]
Наводи уреди
- ↑ „Попис на населението од 2011 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
- ↑ 2,0 2,1 „Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας“. Πανδέκτης: Name Changes of Settlements in Greece. Посетено на 17 март 2024.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Симовски, Тодор (1998). Населените места во Егејска Македонија : географски, етнички и стопански одлики. II дел. Скопје: Институт за национална историја. стр. 259.
- ↑ Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
- ↑ Македония и Одринско : Статистика на населението от 1873 г. София: Македонски научен институт – София, Македонска библиотека № 33. 1995. стр. 116–117. ISBN 954-8187-21-3.
- ↑ Како Долно Христос и Мелникич
- ↑ Стрезов, Г. Два санджака от Източна Македония. Периодично списание на Българското книжовно дружество в Средец, кн.XXXVII-XXXVIII, 1891, стр. 860.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
- ↑ Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 176. ISBN 954430424X.
- ↑ Brancoff, D. M (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques (PDF). Paris: Librarie Plon, Plon-Nourrit et Cie, Imprimeurs-Éditeurs. стр. 198–199.
- ↑ Галчев, Илия. „Българската просвета в Солунския вилает“, УИ, 2005, София, стр. 142.
- ↑ Трайчев, Георги. „Манастирите в Македония“, С., 1933, стр. 188.
- ↑ Македоно-одринското опълчение 1912-1913 г. : Личен състав по документи на Дирекция „Централен военен архив“ (PDF). София: Главно управление на архивите, Дирекция „Централен военен архив“ В. Търново, Архивни справочници № 9. 2006. стр. 856. ISBN 954-9800-52-0.
- ↑ 14,0 14,1 Иванов, Йордан Н (1982). Местните имена между долна Струма и долна Места : принос към проучването на българската топонимия в Беломорието. София: Издателство на Българската академия на науките. стр. 22.
- ↑ 15,00 15,01 15,02 15,03 15,04 15,05 15,06 15,07 15,08 15,09 15,10 15,11 15,12 15,13 15,14 15,15 Македоно-одринското опълчение 1912-1913 г. : Личен състав по документи на Дирекция „Централен военен архив“ (PDF). София: Главно управление на архивите, Дирекция „Централен военен архив“ В. Търново, Архивни справочници № 9. 2006. стр. 46, 109, 149, 150, 182, 184, 248, 270, 363, 364, 394, 649, 749, 760, 817. ISBN 954-9800-52-0.
- ↑ Македонцитѣ въ културно-политическия животъ на България: Анкета отъ Изпълнителния комитетъ на Македонскитѣ братства (PDF). София: Книгоиздателство Ал. Паскалевъ и С-ие, Държавна печатница. 1918. стр. 106.
Надворешни врски уреди
- Говорот на селото Кула - Серско, лингвистичка монографија на Веселинка Лаброска, 2003 г.