Википедија

Индекс на среќна планета

Индексот на среќна планета (HPI) е индекс на човековата благосостојба и влијанието врз животната средина што беше воведен од Фондацијата New Economics во 2006 година. Вредноста на HPI на секоја земја е функција на нејзиното просечно субјективно задоволство од животот, очекуваниот животен век при раѓањето и еколошкиот отпечаток по глава на жител. Точната функција е малку посложена, но концептуално приближно го множи задоволството од животот и очекуваниот животен век и го дели со еколошкиот отпечаток. Индексот е пондериран да дава прогресивно повисоки оценки на нациите со пониски еколошки отпечатоци.

Карта на која се прикажани земји засенчени од нивниот резултат во Индексот на среќна планета (2019).

Индексот е дизајниран да ги оспори добро воспоставените индекси на развој на земјите, како што се бруто домашниот производ (БДП) и Индексот на човеков развој (HDI), за кои се смета дека не ја земаат предвид одржливоста. БДП особено се смета за несоодветен, бидејќи вообичаената крајна цел на повеќето луѓе не е да бидат богати, туку да бидат среќни и здрави.[1] Понатаму, се верува дека поимот одржлив развој бара мерка на еколошките трошоци за остварување на тие цели.[2]

Од 178 земји испитани во 2006 година, земјите со најдобри резултати беа Вануату, Колумбија, Костарика, Доминика и Панама. Во 2009 година, Костарика беше земја со најдобар резултат меѓу 143-те анализирани земји,[3] а по неа биле Доминиканската Република, Јамајка, Гватемала и Виетнам. Танзанија, Боцвана и Зимбабве се најдоа на дното од листата.[4]

За рангирањето во 2012 година, беа споредени 151 земја, а земја со најдобар резултат вторпат по ред беше Костарика, а по неа биле Виетнам, Колумбија, Белизе и Ел Салвадор. Земјите со најниско рангирање во 2012 година беа Боцвана, Чад и Катар.[5][6] Во 2016 година, од 140 земји, Костарика се најде на врвот на индексот трет пат по ред.[7] По неа следуваа Мексико, Колумбија, Вануату и Виетнам.[8] На дното беа Чад, Луксембург и Того. Најновото ажурирање беше објавено во 2021 година од страна на Wellbeing Economy Alliance. Според тоа ажурирање, првите 10 земји (во 2019 година) беа Костарика, Вануату, Колумбија, Швајцарија, Еквадор, Панама, Јамајка, Гватемала, Хондурас и Уругвај.[9] Ажурирањето од 2021 година, исто така, за прв пат, ги истакна трендовите со текот на времето, забележувајќи на пример подобрување во Западна Европа и Африка, но опаѓачки резултати во Јужна Азија.

Методологија уреди

HPI се заснова на општи утилитарни принципи – дека повеќето луѓе сакаат да живеат долг и исполнет живот, а земјата што е најуспешна е онаа која им дозволува на своите граѓани да го сторат тоа, притоа избегнувајќи да ја наруши можноста на идните генерации и луѓето во другите земји да го сторат истото. Всушност, тој го операционализира повикот на IUCN (Меѓународен сојуз за заштита на природата) за метрика способна да го мери „производството на човековата благосостојба (не мора да значи материјални добра) по единица на екстракција или наметнување на природата“.[10] IUCN е меѓународна организација која работи на полето на зачувување на природата и одржливо користење на природните ресурси. Таа го мери она што е важно - одржлива благосостојба за сите.

Човечката благосостојба е конципирана како среќен животен век.[11] Наметнувањето над природата се оценува со мерење на еколошкиот отпечаток по глава на жител, со кој се проценува бројот на природни ресурси потребни за одржување на животниот стил во дадена земја. Земја со голем еколошки отпечаток по глава на жител користи повеќе од нејзиниот фер удел на ресурси, со црпење на ресурси од други земји како и со предизвикување трајна штета на планетата што ќе влијае на идните генерации.[12]

Како таков, HPI не е мерка за тоа кои се најсреќните земји во светот. Земјите со релативно високи нивоа на задоволство од животот, како што се мери во анкетите, се наоѓаат од самиот врв (Колумбија на третото место) до самото дно (САД на 108-то место) на ранг-листата. HPI е најдобро замислен како мерка за еколошката ефикасност за поддршка на благосостојбата во дадена земја. Таквата ефикасност може да се појави во земја со средно влијание врз животната средина (на пр Костарика) и многу висока благосостојба, но може да се појави и во земја со само просечна благосостојба, но минимално влијание врз животната средина (на пр. Виетнам).

Критика уреди

Голем дел од критиките за индексот се должат на коментаторите кои погрешно го разбрале како мерка за лична среќа, кога тој всушност е мерка за „среќата“ на планетата. Со други зборови, тој е мерка за еколошката ефикасност во поддршката на благосостојбата.[13][14] Понатаму, индексот на среќна планета беше критикуван бидејќи користените податоци не се доволно сеопфатни. Во Извештајот на HPI од 2006 година било нагласено дека „биле принудени да ги проценат податоците за отпечатокот и задоволството од животот во неколку земји“ . Понатаму, тие додаваат дека „има очигледни проблеми со податоците од некои земји, особено кога тие се собираат и дистрибуираат од владата на земјата“.[15]

Покрај тоа, критиките се фокусираат на следново:

  • Истражувањето за светските вредности опфаќа само малцинство од нациите во светот и се спроведува само на секои пет години. Како резултат на тоа, голем дел од податоците за индексот мора да се земаат од други извори или се проценуваат со помош на регресии.

Индексот беше критикуван за преголемото значење кое било дадено на јаглеродниот отпечаток, до тој степен што САД ќе мораа да бидат универзално среќни и ќе мораа да имаат очекуван животен век од 439 години за да се изедначат со резултатот на Вануату во индексот од 2006 година.[16]

Сепак, HPI и неговите компоненти се разгледувани во политичките кругови. Еколошкиот отпечаток, промовиран од Светскиот фонд за природа, е широко користен и од локалните и од националните влади, како и од наднационалните организации како што е Европската комисија. Самиот HPI беше наведен во 2007 година во Британската конзервативна партија како можна замена за БДП.[17] Прегледот на индикаторите за напредок од 2007 година изготвен од Европскиот парламент[18] ги наведува следните добри и лоши страни за користење на HPI како мерка за националниот напредок:

Позитивна страна:
  • ги разгледува вистинските „краеви“ на економската активност во форма на задоволство од животот и долговечноста
  • ги комбинира аспектите на благосостојбата и животната средина
  • едноставна и лесно разбирлива шема за пресметување на индексот
  • споредливост на резултатите ('EF' и 'очекуван животен век' може да се применат во различни земји)
  • податоци достапни на интернет, иако остануваат некои празнини во податоците.
  • мешавина од „меки“ и „тврди“ критериуми; ја зема предвид благосостојбата на луѓето и користењето на ресурсите на земјите.
Негативна страна:
  • „среќата“ или „задоволството од животот“ се многу субјективни и лични: постојат културни влијанија и сложено влијание на политиките врз среќата.
  • збунетост за името: индексот не е мерка за среќа, туку мерка за еколошката ефикасност за поддршка на благосостојбата во дадена земја.

Меѓународно рангирање уреди

Рангирање за 2019 година уреди

При рангирањето во 2019 година, беа споредени истражувања во 152 земји, а осум од десетте врвни земји беа сместени во Централна и Јужна Америка, и покрај високите нивоа на сиромаштија. Ранг-листата беше предводена од Костарика со HPI оценка од 62,1, при што се смета дека ова се должи на нејзиниот многу долг животен век од 77 години.[19] Утврдено е дека граѓаните на Костарика доживеале поголема благосостојба од многу побогати нации, а земјата имала по глава на жител отпечаток помал од една третина од големината на САД.[20] Втората најсреќна земја беше Вануату. Највисоко рангирана земја од ОЕЦД беше Костарика,[21] на 1-во место, а највисоко-рангирана земја во Европа е Швајцарија, на 4-то место, веднаш зад Колумбија на третото место.[22]

Наводи уреди

  1. ↑ Sen, Amartya (1999). Development as Freedom. New York, New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-289330-0.
  2. ↑ Hawken, Paul; Lovins, Amory; Hovins, L. Hunter (1999). Natural Capitalism. New York, New York: Little Brown & Co. ISBN 0-316-35300-0.
  3. ↑ „Costa Rica is world's greenest, happiest country“. the Guardian (англиски). 2009-07-04. Посетено на 2021-01-16.
  4. ↑ Abdallah, S., Thompson, S., Michaelson, J., Marks, N., Steuer, N. et al. (2009). The Happy Planet Index 2.0 Архивирано на {{{2}}}.. New Economics Foundation.
  5. ↑ New Economics Foundation (2012-06-14). „Happy Planet Index 2012“. New Economics Foundation. Архивирано од изворникот на 2012-06-18. Посетено на 2012-06-14.
  6. ↑ Fiona Harvey (2012-06-14). „UK citizens better off than EU counterparts, says happiness index“. The Guardian. London. Посетено на 2012-06-14.
  7. ↑ Garrigues, Lisa. „Why Costa Rica Tops the Happiness Index“. YES! Magazine. Посетено на 4 August 2022.
  8. ↑ „Vietnam has surpassed the likes of Bhutan to rank fifth among a total of 140 countries worldwide in the Happy Planet Index results, coming in second in the Asia-Pacific region“. VietnamPlus (англиски). 20 March 2021. Посетено на 4 August 2022.
  9. ↑ „The latest Happy Planet Index: Costa Rica tops the list, beating Western economies on sustainable wellbeing : Wellbeing Economy Alliance“. weall.org (англиски). 2022. Посетено на 24 March 2023.
  10. ↑ Adams WM (2006). The future of sustainability: Re-thinking environment and development in the twenty-first century. Report of the IUCN Renowned Thinkers Meeting. Also, Paehlke R (2005). Sustainability as a bridging concept. Conservation Biology 19:36-8.
  11. ↑ Veenhoven R (1996). Happy life expectancy: a comprehensive measure of quality-of-life in nations. Social Indicators Research 39:1-58.
  12. ↑ Ecological Footprint - Ecological Sustainability. Global Footprint Network.
  13. ↑ Heavy Lifting - thoughts and web finds by an economist. Heavy Lifting. July 12, 2006
  14. ↑ Who’s happiest: Denmark or Vanuatu?. Spiked. August 7, 2006
  15. ↑ Nic, Marcs (2006). The Unhappy Planet Index. An index of human well-being and environmental impact. UK: New Economics Foundation (online available for free as .pdf). стр. 45. ISBN 1-904882-11-0.
  16. ↑ „Energy use and growth: An optimistic view“. The Economist. 2013-07-26. Посетено на 26 July 2013.
  17. ↑ Cameron to offer green tax cuts. The Sunday Times. September 9, 2007.
  18. ↑ Goossens Y, et al. (2007). Alternative progress indicators to Gross Domestic Product (GDP) as a means towards sustainable development. IP/A/ENVI/ST/2007-10. The study provided for the European Parliament's Committee on the Environment, Public Health, and Food Safety. „архивски примерок“ (PDF). Архивирано од изворникот на 2012-10-30. Посетено на 2023-05-29.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
  19. ↑ Roser, Max; Ortiz-Ospina, Esteban; Ritchie, Hannah (2013-05-23). „Life Expectancy“. Our World in Data.
  20. ↑ „Ecological Footprint by Country 2023“. worldpopulationreview.com. Посетено на 2023-03-22.
  21. ↑ „List of OECD Member countries - Ratification of the Convention on the OECD“. www.oecd.org. Посетено на 2023-03-22.
  22. ↑ „Happy Planet Index – How happy Is the planet“ (англиски). Посетено на 2023-03-22.

Надворешни врски уреди

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Индекс_на_среќна_планета&oldid=5114498“