Википедија

Горногермански јазици

Горногермански јазици или горногермански наречја[1] (германски: hochdeutsche Mundarten) — група наречја на германскиот јазик кои се говорат јужно од Бенратската и Ирдингенската изоглоса во средна и јужна Германија, Австрија, Лихтенштајн, Швајцарија, Луксембург и источна Белгија, како и соседните делови од Франција (Елзас и северна Лотарингија), Италија (Јужен Тирол), Чешка (Бохемија) и Полска (Горна Шлеска). Застапени се и во дијаспората во Романија, Русија, САД, Бразил, Аргентина, Мексико, Чиле и Намибија.

Горногермански јазици
Географска
распространетост:		германојазична Европа
Класификација:индоевропски
Гранки:

Групата ја одликува горногерманското поместување на согласките, што ја дели од долногерманската (долносаксонска) и долнофранконската (вклучувајќи го холандскиот) во склоп на континенталниот западногермански дијалектен континуум.

Класификација уреди

 
Денешната распределеност на континенталните горногермански јазици:
  Средногермански дијалекти
  Горногермански дијалекти

Како стручен поим, „горно-“ потекнува од наречјата во попланинските делови на Германија, од кои произлегле литературниот (стандарден) германски, јидиш и луксембуршкиот. Се однесува на Германското Средногорје и алпските подрачја на средна и јужна Германија; тука влегуваат и Луксембург, Австрија, Лихтенштајн и најголемиот дел од Швајцарија. Наспроти ова имаме долногермански говори, кои се зборуваат во низинските краишта и долж рамните крајбрежја на Северногерманската Низина.

Горногерманските јазици во оваа поширока смисла можат да се поделат на горногермански дијалекти (Oberdeutsch, каде спаѓаат австриските и швајцарските дијалекти), средногерманските (каде влегува луксембуршкиот, кој самиот денес е литературен) и горнофранконскиот, кој е преоден.[2]

Се разликуваат од другите западногермански јазици по тоа што има го имаат претрпено горногерманското поместување на согласките oколу 500 г. Еве споредба:[3]

Македонски Долнгоермански Горногермански Поместување
тава Pann Pfanne од [p] во [p͡f]
два twee zwei од [t] во [t͡s]
прави maken machen од [k] во [x]

Кај најјужните горноалемански дијалекти се случило уште поголемо поместување; Sack се изговара [z̥ak͡x] (од [k] во [k͡x]).

Историја уреди

Старогорногерманскиот настанал околу 500 г. Околу 1200 г. швапските и источнофранконските дијалекти на средногорногерманскиот се наметнале како дворски и поетски јазици под власта на дијастијата Хоенштауфен.

Поимот „горногермански“ во средна и јужна Германија (Горна Саксонија, Франконија, Швабија, Баварија) и Австрија првпат е засведочен во XV век. Постепено истиснувајќи ги долногерманските наречја почнувајќи од раниот нов век, раноновогорногермански наречја, особено источносредногерманските на Лутеровата Библија ги удриле темелите за создавањето на литературниот германски.[4]

Семејство уреди

Поделбата на потсемејства и групи на германските говори не е јасно определена, бидејќи највеќето се прелеваат еден во друг, при што соседните се меѓусебно разбирливи, а одделените не се. Покрај ова, никогаш не постоел „прагорногермански јазик“. Од овие и други причини, замислата да се претстават западногерманските јазични облици во дрво е доста спорна меѓу јазичарите. Следнава класификација треба да ја има предвид таа поставеност на нештата.

Поврзано уреди

Наводи уреди

  1. ↑ Ова не треба да се помеша со горногерманските дијалекти (Oberdeutsch), кои се подгрупа на овие наречја.
  2. ↑ Russ, Charles. The Dialects of Modern German: A Linguistic Survey. Routledge, 1989
  3. ↑ Robinson, Orrin. Old English and its Closest Relatives. Routledge, 1994.
  4. ↑ Russ, Charles. The German Language Today: A Linguistic Introduction. Routledge, 1994.
  5. ↑ „Ethnologue: East Middle German“. Посетено на 24 ноември 2010.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Горногермански_јазици&oldid=4619678“