Википедија

Голема Романија

Поимот Голема Романија (романски: România Mare) обично се однесува на границите на Кралството Романија во меѓувоениот период,[1] постигната по Големото обединување. Се однесува и како пан-националистичка[2][3] идеја.

Административна карта на Романија во 1930 година

Како концепт, нејзината главна цел е создавање на нација-држава во која би биле вклучени сите што зборуваат романски.[4][5][6][7][8] Во 1920 година, по припојувањето на Трансилванија, Буковина, Бесарабија и делови од Банат, Кришана и Марамуреш, романската држава го достигнала својот најголем мирновременски географски опсег досега (295.049 км2). Денес, концептот служи како водечко начело за обединување на Молдавија и Романија.

Идејата е споредлива со други слични концепции како Голема (Санстефанска) Бугарија, Голема Грција (Мегали идеја), Голема Југославија, Голема Унгарија и Голема Италија.[9][10]

Идеологија уреди

Темата на националниот идентитет отсекогаш била клучна грижа за романската култура и политика.[11] Романската национална идеологија во првите децении на дваесеттиот век бил вообичаен пример за етноцентричен национализам.[12] Концептот на „Голема Романија“ покажува сличности со идејата за национална држава.[13] Романските територијални претензии се засновале на „исконски расни модалитети“, а основната цел на нив била да ги обединат биолошки дефинираните Романци.[14] Градењето на нацијата засновано на францускиот модел на унитарна нација-држава станала приоритет на сите времиња, особено во меѓувоените и комунистичките периоди.[15]

Еволуција уреди

Пред Првата светска војна уреди

Поврзано: Национално будење на Романија и Обединување на Молдавија и Влашка
 
Хипотетичка карта на Романија од Чезар Болјак (1855).
 
„Да живее Голема Романија“, реконструкција на „Дарничкото знаме“, дизајнирано во 1917 година; најпрво било веано од етнички романски дезертери од австро-унгарската армија, кои образувалеДоброволен корпус на романската армија.

Сојузот на Михаил Храбриот, кој владеел со трите кнежевства со романско население (Влашка, Трансилванија и Молдавија) за краток временски период,[16] во подоцнежните периоди бил сметан за претходник на денешна Романија, теза која била аргументирано со забележан интензитет од Николае Балческу. Оваа теорија станала референтна точка за националистите, како и катализатор за различни романски сили да постигнат единствена романска држава.[17]

Влашката револуција во 1848 година веќе го носела семето на националниот сон за обединета и обединета Романија,[6] иако „идејата за обединување“ била позната од претходните дела на Наум Рамничеану (1802) и Јон Будај-Делеану (1804).[16] Концептот го должи својот живот на Димитрие Братијану, кој го вовел поимот „Голема Романија“ во 1852 година.[16] Првиот чекор во обединувањето на Романците било создавањето на Обединетите Кнежевства со обединување на Молдавија и Влашка во 1859 година,[18] кои станале познати како Романија од Уставот од 1866 година и биле претворени во Кралство во 1881 година, по стекнувањето независност од Отоманската Империја . Меѓутоа, пред Австро-унгарскиот компромис, елитата на Трансилванските Романци не го поддржувале концептот на „Голема Романија“, наместо тоа тие сакале само еднаквост со другите народи во Трансилванија.[6] Концептот станал политичка стварност кога, во 1881 година, Романската национална партија на Трансилванија ги собрала Романците на заедничка политичка платформа за да се борат заедно за автономија на Трансилванија.[16] Според Ливезеану, создавањето на Голема Романија со „обединувачки концепт на националност“ започнала да биде развивана кон крајот на 1910-тите.[15] Првата светска војна одиграла клучна улога во развојот на романската национална свест.

Прва светска војна уреди

Договорот од Букурешт (1916) бил потпишан меѓу Романија и силите на Антантата на 4 (стар стил)/17 (нов стил) август 1916 година во Букурешт.[19] Договорот ги пропишува условите под кои Романија се согласува да се приклучи на војната на страната на Антантата, особено територијалните ветувања во Австро-Унгарија. Потписниците се обврзувале да ја чуваат во тајност содржината на договорот додека не биде склучен општ мир.

Романци!

Војната која во последниве две години ги опкружува нашите граници се повеќе и поблиску ги потресе древните темели на Европа до нивните длабочини.

Истиот го донесе денот кој со векови го чека националната совест, од основачите на романската држава, од страна на оние кои ги обединија кнежевствата во војната за независност, од оние одговорни за националната ренесанса.

Тоа е денот на обединувањето на сите гранки на нашата нација. Денес ние сме во можност да ја завршиме задачата на нашите предци и да ја утврдиме засекогаш таа што Михаил Велики успеа да ја воспостави само за момент, имено, романско обединување на двете падини на Карпатите.

За нас планините и рамнините на Буковина, каде што Стефан Велики спиел со векови. Во нашата морална енергија и нашата храброст лежат средствата да му го вратиме неговото раѓање на голема и слободна Романија од Тиса до Црното Море, и да просперираме во мир во согласност со нашите обичаи и нашите надежи и соништа. (...)

Дел од прогласот на кралот Фердинанд, 28 август 1916 година[20]


Лусијан Боја го сумирал територијалниот обем на националистичкиот сон како што следува:

Фразата „De la Nistru pana la Tisa“ (Од Днестар до Тиса) им е добро позната на Романците, таа ги дефинира границите на идеална Романија, иако треба да забележиме дека романското население се протега на исток надвор од Днестар, додека двата брега од Тиса се целосно унгарски во поголемиот дел од должината на реката. На југ, Дунав ја комплетира симболичната географија на Романија: затворен простор помеѓу 3 реки, со површина од 300.000 квадратни километри, споредлива со онаа на Италија или Британските Oстрови. Тогаш реките се перципираат како природни граници, што ги дели Романците од другите.[21]

Mеѓувоена Романија уреди

Поврзано: Мала антанта и Полско-романски сојуз
 
Региони на Кралството Романија (1918–1940).

Концептот „Голема Романија“ бил материјализиран како геополитичка стварност по Првата светска војна.[13] Романија добила контрола над Бесарабија, Буковина и Трансилванија. Границите утврдени со договорите за склучување на војната не биле променети до 1940 година. Добиената држава, честопати наречена „România Mare“ (Голема Романија) или, алтернативно, како романски: România Întregită (грубо преведено на македонски како „Обединета Романија“ или „Составена Романија“), била сметана за „вистинската и цела“ романска држава или, како што вели Том Галагер, „Светиот грал на романскиот национализам“.[22] Нејзиниот устав, прогласен во 1923 година, „во голема мера ги игнорирал новите етнички и културни стварности“.[23]

Романската идеологија била променета поради демографските, културните и општествените промени, но националистичката желба за хомогена романска држава била во судир со повеќеетничката, повеќекултурна вистина на Голема Романија.[5] Идеолошкото препишување на улогата на „духовната виктимизација“, претворајќи ја во „духовна полиција“, била радикална и предизвикувачка задача за романските интелектуалци бидејќи тие морале целосно да го ревидираат националниот идентитет и судбината на романската нација.[12] Во согласност со ова гледиште, Ливезеану наведува дека Големото обединување создало „длабоко фрагментирана“ меѓувоена Романија, каде што определувањето на националниот идентитет наиде на големи тешкотии, главно поради ефектите од стогодишното политичко одвојување.[24] Поради неспособноста на владата да ги реши проблемите на интеграцијата на трансилванските Романци и ефектите од светската и националната економска депресија, „населението постепено ја изгубило вербата во демократската концепција на Голема Романија“.[25]

Големата депресија во Романија, која започнала во 1929 година, ја дестабилизирала земјата. Раните 1930-ти биле обележани со општествени немири, висока невработеност и штрајкови. Во неколку случаи, романската влада насилно ги потиснала штрајковите и немирите, особено штрајкот на рударите во Жиуската Долина од 1929 година и штрајкот во железничките работилници во Гривица. Во средината на 1930-тите, романската економија закрепнала и индустријата значително пораснала, иако околу 80% од Романците сè уште биле вработени во земјоделството. Француското економско и политичко влијание било доминантно во раните 1920-ти, но потоа Германија станала подоминантна, особено во 1930-тите.[26]

Територијални промени уреди

 
Проширување на Романското Кралство по Првата светска војна.
Бесарабија уреди
Главни статии: Париски договор (1920) и Обединување на Бесарабија со Романија
Поврзано: Татарбунарско востание

Бесарабија го прогласила својот суверенитет како Молдавска Демократска Република во 1917 година од страна на новоформираниот „Совет на земјата“ („Sfatul Țării“). Државата била соочена со неуредно повлекување низ нејзината територија на руските трупи од распуштените единици. Во јануари 1918 година, Советот ги повикал романските трупи да ја заштитат покраината од болшевиците кои ја ширеле Руската револуција.[27][28][29] По прогласувањето независност од Русија на 24 јануари 1918 година, Советот гласал за обединување со Романија на 9 април 1918 година. Од 138 пратеници во советот, 86 гласале за обединување, 3 против, 36 биле воздржани (најчесто пратениците што ги претставуваат малцинствата, 52% од тогашното население)[30] а 13 не биле присутни. Обединетото Кралство, Франција, Италија и Јапонија го признале вклучувањето на Бесарабија преку Парискиот договор. Меѓутоа, Соединетите Држави и Советскиот Сојуз одбиле да го сторат тоа, а вториот имал претензии за територијата за целиот меѓувоен период. Понатаму, Јапонија не успеала да го ратификува договорот, кој затоа никогаш не стапил во сила.

Буковина уреди
Главни статии: Договор од Сен Жермен и Обединување на Буковина со Романија

Во Буковина, откако бил заземен од романската армија,[31][32] Националниот совет гласал за обединување со Романија. Додека романските, германските и полските пратеници едногласно гласале за обединување,[33] украинските пратеници (претставуваат 38% од населението според австроунгарскиот попис од 1910 година) [34] и еврејските пратеници не присуствувале на советот.[33] Обединувањето било ратификувано со Договорот од Сен Жермен.

Трансилванија уреди
Главни статии: Тријанонски договор и Обединување на Трансилванија со Романија
Поврзано: Унгарско-романска војна

На 1 декември 1918 година, Големото национално собрание на Алба Јулија ја прогласила заедницата на Трансилванија и другите територии со Романија во Алба Јулија, усвоена од пратениците на Романците од Трансилванија и поддржана еден месец подоцна со гласање на пратениците на трансилванските Саксонци.[35] Унгарците од Трансилванија, околу 32% во тоа време (вклучувајќи ја и еврејската заедница од унгарско говорно подрачје), и Германците од Банат не избирале пратеници по распуштањето на АвстроУнгарија, бидејќи тие биле сметани за претставени од владата на Унгарија во Будимпешта. сепак, на 22 декември 1918 година, унгарското Генерално собрание во Клуж (Колошвар) ја потврдило верноста на Унгарците од Трансилванија до Унгарија. Во Тријанонскиот договор од 1920 година, Унгарија бил принудена да се откаже од сите претензии над Трансилванија и договорот ги постави новите граници меѓу двете земји.[36]

Загуби во Втората светска војна уреди

Главни статии: Советска окупација на Бесарабија и Северна Буковина, Второ виенско доделување, Крајовски договор, и Романија ви Втората светска војна
 
Етничка карта на меѓувоена Романија (романски попис од 1930 година).

Во 1940 година, романската држава се согласила да ја отстапи Бесарабија на Советскиот Сојуз, како што било предвидено со Пактот Молотов-Рибентроп меѓу Советскиот Сојуз и Германија. Таа, исто така, ги загубила Северна Буковина и регионот Херца, кои не биле споменати во пактот, од Советскиот Сојуз. Ја загубила Северна Трансилванија од Унгарија, преку Второто виенско доделување, и Јужна Добруџа од Бугарија со Крајовскиот договор. Во текот на Втората светска војна, Романија, која била сојузник со Силите на Оската, не само што повторно ги припоила Бесарабија и Северна Буковина, туку и ги зела под административна контрола земји на исток од Днестар (делови од неодамна создадената Молдавска ССР и од Одеската и Виничката Област на Украинската ССР), создавајќи го Придњестровското Губернаторство.

 
Структура на населението во Романија (вклучувајќи го и Придњестровското Губернаторство) според романскиот попис од 1941 година.

И покрај јасното украинско мнозинство во етничкиот состав на губернаторството, покажано со пописот спроведен во декември 1941 година, романската влада се надевала дека ќе го припои на крајот како „компензација“ за Северна Трансилванија која била дадена на Унгарија.

Овие територии биле повторно изгубени кога бранот на војната бил свртен. По војната, Романија ги вратила трансилванските територии изгубени од Унгарија, но не и териториите изгубени од Бугарија или Советскиот Сојуз. Во 1948 година, договорот меѓу Советскиот Сојуз и комунистичка Романија (контролирана од Советскиот Сојуз), исто така, предвидувал пренос на четири ненаселени острови кон Советскиот Сојуз, три во делтата на Дунав и Змискиот Остров во Црното Море.

По Втората светска војна уреди

Поврзано: Националкомунизмот во Романија

По војната, концептот бил протолкуван како „застарен“ поради романскиот пораз.[37] Сепак, дури и комунистичките политичари помеѓу 1944 и 1947 година јасно го поддржале повторното воспоставување на Голема Романија.[38] Реминисценцијата на Георге Апостол го зајакнила ставот за националистичкиот аргумент на комунистите на преговорите со Сталин за иднината на Северна Трансилванија.[24] За разлика од ова гледиште, Ромсич го цитира Валтер Роман, еден од водачите на романската комунистичка партија, кој во својот меморандум од април 1944 година напишал: „двата дела на Трансилванија треба повторно да се обединат како независна држава“.[39]

Било прикажувано однесувањето на романските комунистички политичари како националистички, и оваа околност го донела концептот на национален комунизам[38] кој ги споил елементите на сталинизмот и фашизмот.[40] Според Тронд Гилберг, на режимот му бил потребен силно националистички став поради општествените, економските и политичките предизвици.[38] По повлекувањето на советските трупи од Романија во 1958 година, националната идеологија била повторно родена, но покренала прашања за нејзината помирливост со интернационалистичкиот комунизам.[24] Николае Чаушеску ја замислувал идејата дека создавањето на Голема Романија е плод на крајот на постапката на образување на нацијата.

Постатувањето на (романската) унитарна национална држава пред шест и пол децении била брилијантна историска победа на долгата јуначка борба на масите за создавање на романската нација и остварување на стариот сон на сите Романци да живеат во единство во границите на истата земја, во една слободна и независна држава.

—Чауческу, 1983[24]

Последни случувања уреди

Поврзано: Обединување на Молдавија и Романија и Бесарабија, романска земја
 
Графити со облици на Голема Романија во близина на Брицини, Молдавија.

Падот на комунистичките режими во Источна Европа и Советскиот Сојуз и економскиот пад што го придружува доведоа до оживување на национализмот во регионот. Романија и Молдавија, држава која го сочинува најголемиот дел од Бесарабија која станала независна по распадот на Советскиот Сојуз, се соочија со нивниот источен сосед, Украина. Букурешт и Кишинев објавиле територијални претензии врз украинските земји (на делови од Черновечката и Одеската Област).[41] Бугарија претпоставува дека концептот на Голема Романија стои зад романската надворешна политика кон Молдавија, затоа изразила загриженост за можните случувања на Добруџа.[8]

Во 1992 година, прашањето за обединување на Молдавија и Романија било преговарано меѓу романската и молдавската влада и тие сакаа да го постигнат тоа до крајот на годината.[42] Сепак, „обединувачите“ кон средината на годината ја загубиле доминацијата во Молдавија.[42] Букурешт го признал постоењето на двете романски држави (Романија и Молдавија) и ги дефинирал приоритетите во однос на ова прашање: „создавање заеднички културен простор; создавање на економски интегрирана зона; и постепена политичка интеграција“.[8] Молдавската влада на Снегур, станала попрагматична и сфатила дека националистичката пропаганда од Букурешт не им помогала на нивните цели, особено во врска со проблемот на „советската припоена Бесарабија“.[8] Романските организации го игнорирале исходот од молдавскиот референдум за независност бидејќи референдумот не ги прашувал Романците во Романија.[8] Романските политичари ги обвинија Русија и молдавскиот режим дека обединувањето станало нестварно.[8] Според Едвард Ожиганов (раководител на Одделот за етнополитички истражувања во Аналитичкиот центар на Советот на Федерацијата во Русија), вооружениот судир во Молдавија се должи на романскиот етнички национализам, со други зборови, „обидот да се создаде унитарна, етничка држава со моќ концентрирана во рацете на етничките националисти во она што всушност беше мултиетничко општество“.[8] Понатаму, однесувањето на Букурешт кон Украина не бил променет до 1997 година кога романските политичари сфатиле дека решавањето на граничните спорови е предуслов за членство во НАТО.[43]

Денешните романски иредентисти (како што се членовите на Партијата „Голема Романија“; Partidul România Mare – PRM) имаат за цел да ги заземат териториите на северна Буковина и Бесарабија.[44][45] Овие региони во моментов припаѓаат на Украина и Молдавија.[44] Руското присуство и тензичната политичка ситуација во Молдавија исто така ги разгоруваат нивните барања.[44] Сепак, радикалите поставуваат територијални барања и кон Унгарија.[44] Партијата „Голема Романија“ е симболичен претставник на горенаведениот концепт, иако концепцијата е поттикната и од други десничарски групи (на пр. организацијата Нова десница (Noua Dreaptă).[44][46] Денес, фразата „ Бесарабија, романска земја “ (Basarabia, pământ românesc, со неколку варијации) најчесто е користена во Романија и претставува територијални претензии над регионот Бесарабија.[47] Користена е и во Молдавија.[48]

Поврзано уреди

Наводи уреди

  1. ↑ Cas Mudde. Racist Extremism in Central and Eastern Europe
  2. ↑ Peter Truscott, Russia First: Breaking with the West, I.B.Tauris, 1997, p. 72
  3. ↑ „Moldova's Political self and the energy Conundrum in the Context of the European neighbourhood Policy“ (PDF). ISN ETH Zurich. 2012. Архивирано од изворникот (PDF) на 2016-03-04. Посетено на 2 април 2024.
  4. ↑ „The Romanian Holocaust in Memory and Commemoration, The Jewish fate during World War II in postwar commemoration“. University of Amsterdam. 2012. Посетено на 2 април 2024.
  5. ↑ 5,0 5,1 Irina Livezeanu, Cultural Politics in Greater Romania: Regionalism, Nation Building & Ethnic Struggle, 1918-1930, Cornell University Press, 2000, p. 4 and p. 302
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Iván T. Berend, History Derailed: Central and Eastern Europe in the Long Nineteenth Century, University of California Press, 2013, p. 112 and p. 252
  7. ↑ Lavinia Stan, Lucian Turcescu, Religion and Politics in Post-Communist Romania, Oxford University Press, 2007 p. 53
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 Alekseĭ Georgievich Arbatov, Managing Conflict in the Former Soviet Union: Russian and American Perspectives, MIT Press, 1997, pp. 202-204
  9. ↑ Giuseppe Motta, Less than Nations: Central-Eastern European Minorities after WWI, Volume 1 Архивирано на 4 март 2016 г., Cambridge Scholars Publishing, 2013, p. 11
  10. ↑ Klaus Roth, Ulf Brunnbauer, Region, Regional Identity and Regionalism in Southeastern Europe, Part 1, LIT Verlag Münster, 2008, p. 52
  11. ↑ Michael D. Kennedy, Envisioning Eastern Europe: Postcommunist Cultural Studies, University of Michigan Press, 1994, p. 121
  12. ↑ 12,0 12,1 „Ideas And Ideology In Interwar Romania“. www.icr.ro. 2007. Посетено на 2 април 2024.
  13. ↑ 13,0 13,1 Petre Berteanu, Romanian nationalism and political communication: Greater Romania Party (Partidul Romania Mare), a case-study, In: Jaroslav Hroch, David Hollan, George F. McLean, National, Cultural, and Ethnic Identities: Harmony Beyond Conflict, CRVP, 1998, pp. 161-176
  14. ↑ Aristotle Kallis, Genocide and Fascism: The Eliminationist Drive in Fascist Europe, Routledge, 2008, p. 75
  15. ↑ 15,0 15,1 Tristan James Mabry, John McGarry, Margaret Moore, Brendan O'Leary, Divided Nations and European Integration, University of Pennsylvania Press, 2013, p. 113 and p. 117
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 Juliana Geran Pilon, The Bloody Flag: Post-Communist Nationalism in Eastern Europe : Spotlight on Romania, Transaction Publishers, 1982, p. 56
  17. ↑ Giurescu, Constantin C. (2007) [1935]. Istoria Românilor. Bucharest: Editura All., p. 211–13.
  18. ↑ Pablo Cardona, Michael J. Morley, Manager-Subordinate Trust in Different Cultures, Routledge, 2013, p. 119
  19. ↑ Constantin Kirițescu, "Istoria războiului pentru întregirea României: 1916-1919", 1922, p. 179
  20. ↑ „Primary Documents - King Ferdinand's Proclamation to the Romanian People, 28 август1916“. firstworldwar.com. Посетено на 2 април 2024.
  21. ↑ Lucian Boia, "Romania: Borderlands of Europe", Reaktion Books Publishing, 2001, p. 59
  22. ↑ Gallagher, Tom (2005). Modern Romania: the end of communism, the failure of democratic reform, and the theft of a nation. New York: New York University Press. стр. 28. ISBN 0-8147-3172-4.
  23. ↑ Keith Hitchins, A Concise History of Romania, Cambridge University Press, 2014, стр. 183, ISBN 9781107782709
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 Konrad Hugo Jarausch, Thomas Lindenberger, Annelie Ramsbrock, Conflicted Memories: Europeanizing Contemporary Histories, Berghahn Books, 2007, pp. 39-42
  25. ↑ „Siebenbürgen ohne Siebenbürger?“. University of Vienna. 2013. Посетено на 2 април 2024.
  26. ↑ William A. Hoisington Jr, "The Struggle for Economic Influence in Southeastern Europe: The French Failure in Romania, 1940." Journal of Modern History 43.3 (1971): 468-482.
  27. ↑ Ion Nistor, Istoria Basarabiei, Cernăuți, 1923, reprinted Chișinău, Cartea Moldovenească, 1991 and Humanitas, Bucharest, 1991. ISBN 973-28-0283-9
  28. ↑ Charles Upson Clark, Bessarabia: Russia and Roumania on the Black Sea Архивирано на 12 јануари 2009 г.
  29. ↑ Pantelimon Halippa, Anatolie Moraru, Testament pentru urmași, Munich, 1967, reprinted Chișinău, Hyperion, 1991, p. 143
  30. ↑ Results of the 1897 Russian Census at demoscope.ru: Молдавский и румынский: 469,852; 451067; total population--"Moldavian and Romanian: 920,919 people", Архивирано на 30 мај 2016 г.
  31. ↑ Volodymyr Kubijovyč, Arkadii Zhukovsky, Bukovyna, in "Encyclopedia of Ukraine", Canadian Institute of Ukrainian Studies, 2001
  32. ↑ Sherman David Spector, "Rumania at the Paris Peace Conference: A Study of the Diplomacy of Ioan I. C. Brătianu", Bookman Associates, 1962, p. 70
  33. ↑ 33,0 33,1 Irina Livezeanu (2000). Cultural Politics in Greater Romania: Regionalism, Nation Building, and Ethnic Struggle, 1918–1930. Cornell University Press. стр. 59. ISBN 978-0-8014-8688-3.
  34. ↑ Donald Peckham, Christina Bratt Paulston, "Linguistic Minorities in Central and Eastern Europe", Multilingual Matters, 1998, p. 190
  35. ↑ Dennis P. Hupchick (1995). Conflict and chaos in Eastern Europe. Palgrave Macmillan. стр. 83. ISBN 978-0-312-12116-7.
  36. ↑ „Text of the Treaty of Trianon“. World War I Document Archive. Посетено на 2 април 2024.
  37. ↑ Bernard A. Cook, Europe Since 1945: An Encyclopedia, Volume 2, Taylor & Francis, 2001, p. 1074
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 Paul Roe, Ethnic Violence and the Societal Security Dilemma, Routledge, 2004, p. 128
  39. ↑ Ignác Romsics, The Paris Peace Treaty of 1947, In: Storia & Diplomazia Rassegna dell’Archivio Storico del Ministero degli Affari Esteri, 2013, p. 18
  40. ↑ Costica Bradatan, Serguei Oushakine, In Marx's Shadow: Knowledge, Power, and Intellectuals in Eastern Europe and Russia, Lexington Books, 2010, p. 225
  41. ↑ Bohdan Nahaylo, The Ukrainian Resurgence, C. Hurst & Co. Publishers, 1999, pp. 408-409
  42. ↑ 42,0 42,1 „Ideas And Ideology In Interwar Romania“ (PDF). University of Southern California. Архивирано од изворникот (PDF) на 2016-03-04. Посетено на 2 април 2024.
  43. ↑ Marta Dyczok, Ukraine: Movement Without Change, Change Without Movement, Routledge, 2013, p. 108
  44. ↑ 44,0 44,1 44,2 44,3 44,4 „The Extreme Right in Eastern Europe and Territorial Issues“. www.cepsr.com. 2009. Архивирано од изворникот на 2021-02-14. Посетено на 2 април 2024.
  45. ↑ „THE EXTREME RIGHT IN CONTEMPORARY ROMANIA“ (PDF). Bibliothek der Friedrich-Ebert-Stiftung. 2012. Посетено на 2 април 2024.
  46. ↑ Uwe Backes, Patrick Moreau, The Extreme Right in Europe: Current Trends and Perspectives, Vandenhoeck & Ruprecht, 2011, p. 276
  47. ↑ Dumitrica, Delia (2019). „The ideological work of the daily visual representations of nations“. Nations and Nationalism. 25 (3): 910–934. doi:10.1111/nana.12520. |hdl-access= бара |hdl= (help)
  48. ↑ Stan, Liviu G. (27 ноември 2017). „Elevă din Rep. Moldova a Școlii de Poliție din Câmpina: "Basarabia e pământ românesc"“. InfoPrut (романски).

Дополнителна книжевност уреди

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Голема_Романија&oldid=5190851“