Биоакумулација
Биоакумулација – постепено натрупување на материи, како што се пестицидите или други хемикалии, во организмот.[1] До биоакумулација доаѓа кога организмот ја апсорбира супстанцата побрзо отколку што таа се губи со катаболизмот и системот за излачување. Значи, колку што биолошкото полувреме на елиминација на токсичната материја е подолго, толку е поголем ризикот од хронично труење, дури и ако количините на токсин во опкружувањето не се многу високи.[2] Биоакумулацијата, на пример кај рибите, може да се предвиди со модели.[3][4] Податоците не ја поддржуваат хипотезата за критериумите за одредување на големината на молекулите за употреба како потенцијален показател на биоакумулацијата.[5] Биотрансформацијата може снажно да ја модифицира биоакумулацијата на хемикалии во организмот.
_Biomagnification_Graphic_(ba40f463-9f49-4a28-bcd9-a1e65a0d1dee).jpg)
Биоакумулацијата се однесува на внесување на сите извори заедно (на пр. вода, храна, воздух, итн.), додека биоконцентрацијата се однесува на внесување и акумулација на некоја супстанца само од водата.[1]
Примери уреди
Земја уреди
Пример на труење на работното место може да се види од изразот „луд како шеширџија“ (Англија од 18 и 19 век). Процесот на зацврстување на филцот користен за изработка на шешири пред повеќе од сто години вклучувал жива, која формира органски јони како метил на ([CH3Hg]+), кој е растворлив во липидите и има тенденција на натрупување во мозокот, што резултира со труење со жива. Останати отрови растворливи во липидите ги вклучуваат тетраетиленски соединенија (олово во оловен бензин) и ДДТ. Овие соединенија се складираат во масните ткива, а кога масните ткива се трошат за енергија, соединенијата се ослободуваат и предизвикуваат акутно труење.
Стронциум-90, дел од врнежите од атомски бомби, хемиски е доволно сличен на калциумот па се користи во остеогенеза, каде неговото зрачење може да нанесе долготрајна штета.
Некои животински видови покажуваат биоакумулација како начин на одбрана. Со консумирање токсични билки или животински плен, видот може да акумулира токсин кој на тој начин го одбива потенцијалниот грабливец. Еден таков пример е тутунскиот молец, кој го концентрира никотинот до токсично ниво во своето тело додека консумира тутунски билки. Труењето на малите потрошувачи може да се пренесе долж ланецот на исхрана така што има влијание на подоцнежните потрошувачи. Останатите соединенија кои обично не се сметаат за токсични може да се насобере до ниво на токсичност во организмите. Класичен пример е витаминот А кој се концентрира во црниот дроб на месојадите, на пр. белите мечки: како чист месојад кој се храни со други месојади (фоки), во своите црни дробови насобираат исклучително големи количини на витамина А. Староседелците на Арктикот знаеле дека црниот дроб на месојадите не треба да се јаде, но арктичките истражувачи претрпеле хипервитаминоза А, бидејќи ги јаделе џигерите на мечките (а постои барем еден пример на слично труење на антарктичките истражувачи кои јаделе џигери од кучињата хаски). Еден пример за тоа е експедицијата на сер Даглас Мосон, кога член на неговата експедиција и истражувач умрел заради јадење на црн дроб на едно од неговите кучиња.
Вода уреди
Крајбрежните риби (како Tetractenos glaber) и морските птици (како тупикот) често се посматраат заради биоакумулацијата на тешки метали. Метил живата влегува во слатководните системи преку индустриските емисии и дождови. Како што нејзината концентрација се зголемува во ланецот на исхрана, таа може да достигне опасни нивоа и за рибите и за луѓето кои својата исхрана ја засноваат на рибите.[6]
Природно произведените токсини исто така може да се биоакумулираат. Цутењето на морските алги, познато како „црвена плима“ може да доведе локалните организми кои се хранат со организми како мушули и остриги да станат токсични. Рибите од коралните гребени може да бидат одговорни за труењето познато како цигуатера кога го акумулираат токсин наречен цигуатоксин од гребенските алги.
Во некои еутрофични водени системи може да дојде до биоразблажување. Овој тренд е смалување на контаминатите со порастот на трофичкото ниво и настанува заради поголемите концентрации на алги и бактерии кои ја „разблажуваат“ концентрацијата на загадувачот.
Поврзано уреди
- Biomagnification
- Chelation therapy
- International POPs Elimination Network
- Persistent organic pollutants (Постојани органски загађивачи)
- Phytoremediation (уклањање загађујућих маерија биоакукулацијом у биљкама)
- Environmental impact of pesticides
Наводи уреди
- ↑ 1,0 1,1 Alexander (1999). „Bioaccumulation, bioconcentration, biomagnification“. Environmental Geology. Encyclopedia of Earth Science. стр. 43–44. doi:10.1007/1-4020-4494-1_31. ISBN 978-0-412-74050-3.
- ↑ "Bioaccumulation of Marine Pollutants [and Discussion]", by G. W. Bryan, M. Waldichuk, R. J. Pentreath and Ann Darracott. Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences.
- ↑ Stadnicka, J; Schirmer, K; Ashauer, R (2012). "Predicting Concentrations of Organic Chemicals in Fish by Using Toxicokinetic Models". Environ. Sci. Technol. doi:10.1021/es2043728.
- ↑ Otero-Muras, I; Franco-Uria, A; Alonso, A A; Balsa-Canto, E (2010). "Dynamic multi-compartmental modelling of metal bioaccumulation in fish". Environ. Modell. Soft. doi:10.1016/j.envsoft.2009.08.009.
- ↑ Jon Arnot et al. "Molecular size cutoff criteria for screening bioaccumulation potential: Fact or fiction?" Integr Environ Assess Manag. 2010 Apr;6(2):210-24. doi:10.1897/IEAM_2009-051.1.
- ↑ „Mercury: What it does to humans and what humans need to do about it“. IISD Experimental Lakes Area. 2017-09-23. Посетено на 2020-07-06.