Белоруско-полска администрација на Минск

Белоруско-полската администрација на Минск — преоден период во историјата на Минск за време на Првата светска војна, кој траел неколку дена, почнувајќи од евакуацијата на советските сили на 19 февруари 1918 година, па сè до трансферот на власта на германската администрација на 21 февруари. Во овој период, биле активни полските и белоруските доброволни паравоени единици, а на зградата на државната управа во Минск за прв пат се појавило бело-црвено-бело знаме како знаме на белоруската држава.

Историски контекст

По Октомвриската револуција во Русија, од ноември 1917 година Минск бил административен центар на болшевичкиот регионален извршен комитет на Западниот регион и фронт (Облиспкомзап). Тоа бил државен ентитет создаден од воени болшевици надвор од Белорусија под управа на Александар Мјасников. Меѓу луѓето кои довеле до создавање на овие структури, немало локални цивили, а во раководството немало ниту еден Белорусин . Истовремено, во градот се формирале и дејствувале други политички и национални движења, кои се стремеле да се здобијат со власт - пред се белоруски и полски.

Во декември 1917 година, во Минск се одржал Првиот себелоруски конгрес, за време на кој претставниците на белоруските организации требало да донесат одлуки за иднината на регионот. И покрај законитоста од гледна точка на болшевичките власти, конгресот бил дисперзиран од трупи подредени на Регионалниот извршен комитет. Сепак, тој успеал меѓу другото, да донесе одлука за создавање руски воени одреди со помош Централниот белоруски воен совет (ЦБВС) под водство на Константин Езовитов . Се формирал и Советот на Себелорускиот конгрес, кој се прогласил за извршно тело и го презелправото да го претставува белоруското движење. Голем број белоруски организации, вклучително и ЦБВС, биле подредени на Советот. Сепак, Советот немал вистинска моќ и дејствувал во спротивставување на Регионалниот извршен комитет, кој го држел Минск под контрола . На раскрсницата јануари-февруари 1918 година, болшевиците го растуриле ЦБВС, а неговото раководство било уапсено .

Паралелно со белоруските, во Минск се развиле организации и структури поврзани со полското движење. Во мај 1917 година, бил создаден Полскиот совет на минската земја (ПСМЗ), кој собрал различни полски организации во регионот на Минск и имал задача да дејствува како самоуправно тело на полската заедница. На ппочетокот, Советот ги поддржувач националните аспирации на Белорусите, се изјаснил за автономна Белорусија во рамките на Демократската Руска Република, истовремено барајќи гаранции за правата на полското малцинство. По Октомвриската револуција, ПСМЗ ги признал болшевиците како главна закана и, не гледајќи никакви шанси за создавање независна белоруска држава, почнал да зборува за вклучување на регионот Минск во Полска [3][./Белорусско-польская_администрация_Минска#cite_note-_0c288eab75ba8624-5 [5]]. Во исто време овде дејствувале полски одреди и организации од воен карактер. Во летото 1917 година бил создаден I полски корпус, кој на крајот од 1917 и 1918 година имал до 50 илјади војници во Белорусија . Во Минск, од октомври 1917 до јануари 1918 година, делувала милитаристичката Полска граѓанска стража создадена од жителите. По разоружувањето од страна на болшевиците, ПСМЗ одлучил да ја продолжи обуката на своите членови во подземјето . Во градот дејствувала и Полската воена организација (ПВО) .

На 9 февруари 1918 година, Централните сили, спротивставувајќи се на Русија во Првата светска војна, поставиле ултиматум на болшевиците, барајќи итно потпишување мир според нивните услови. Болшевиците го отфрлиле ултиматумот, како резултат на што, на 18 февруари, Германија и Австроунгарија започнале офанзива против нив, брзо движејќи се кон исток . Вечерта истиот ден тие веќе биле во Молодечно, 65 километри од Минск . Станало јасно дека Германците ќе стигнат до градот за неколку дена .

Тек на настаните

Евакуација на болшевиците

Белорускиот командант на Минск Константин Езовитов

Откако веста за почетокот на германската офанзива стигнала до болшевиците, тие почнале да преземаат мерки за заштита на Минск. Извршниот комитет на Советот на народни комесари на Западниот фронт, кој имал моќ во градот, изјавил дека ќе го заштити и штити интегритетот и безбедноста на народната власт . Меѓутоа, болшевичките трупи биле деморализирани од демобилизацијата и пацифистичката агитација, а нивните водачи не биле во можност да ја променат ситуацијата . Во такви услови, на состанокот ноќта меѓу 18 и 19 февруари, Советот на народни комесари усвоил резолуција да не се возвраќа и да се евакуира Смоленск . Особено потешкотии со повлекувањето имале болшевичките комесари, кои железничарите во Минск решиле да не ги пуштат од градот околу пладне .

Заминувањето на болшевиците ги потсетило жителите на Минск на враќањето на царската војска во 1915 година, што особено ги исплашило воените бегалци. Од друга страна, тие се плашеле од болшевичките чети, кои, одејќи кон исток, им ги палеле и ограбувале населбите на патот (ова се случило, меѓу другото, и со Којданово). Постоеле озборувања дека гладни, диви и неуредно групи болшевички војници, поразени од I полски корпус кај Осиповичи, се приближуваат кон градот. Полјаците кои живееле во Минск изразиле особена загриженост, убедени дека болшевиците ги гледале како потенцијални непријатели. Полјаците се плашеле од одмазда од нивна страна за поразот во борбата против I полскиот корпус. Ноќта на 18-19 февруари, полските разузнавачи добиле барање од шефот на Западниот фронт, Александар Мјасников, кој повикал на борба против противниците на револуционерната влада. На 19 февруари, шефот на гарнизонот во Минск, Лисаков, го издал своето последно барање, конечна одмазда против Полјаците .

Обука на Белорусите и Полјаците

Полскиот командант на Минск Игнатиј Матушевски „Топур“

На 19 февруари, околу пладне, шестмина затворени членови на ЦБВС добиле вести за тоа дека Германците се приближуваат кон Минск. Искористувајќи го општиот хаос побегнале од портата во која биле затворени, по што околу 14 часот се сретнале во куќата на А.Левицки. Еден час подоцна започнал итен состанок на Извршниот комитет на ЦБВС. Нејзините учесници решиле да се обидат да добијат контрола над градот и да ја пренесат власта на Советот на Себелоруското собрание. Константин Езовитов, шеф на ЦБВС, бил назначен за белоруски командант на градот .

Без разлика на Белорусите, за акција се подготвувале и Полјаците. Во 16 часот, полските воени водачи поврзани со ПВО и I полскиот корпус се состанале кај чевларот Доброшчица. Најпрво тоа било група од 4 лица, вклучувајќи го и капетанот Игнатиус Матушевски, а до 19 часот бројот на нејзините членови се зголемил на седум лица. Тие решиле да извршат офанзивна акција против болшевиците. На позицијата полски командант на градот бил назначен Игнатиј Матушевски , кој ги потпишал барањата со псевдонимот Топур .

За белоруските национални фигури, „ослободувањето на Минск“ било од особено значење, бидејќи се сметало за главен политички центар на регионот и планирана локација на владата на нивната идна република . Полјаците, пак, ја сметале болшевичката влада за закана. Сепак, според мислењето на полскиот историчар Дарјуш Тарасјук, овие дејствија би можеле да се вршат главно за пропагандни цели. Тие биле охрабрени од неорганизираноста на болшевиците и фактот дека во тоа време практично немало моќ во градот. Сепак, квантитативната доминација на болшевиците над белоруските и полските воени одреди била доста голема. Болшевиците имале околу 13 илјади добро вооружени војници во Минск, иако повеќето од нив биле на железничките станици и зафатени со бегство, а вториот дел биле групи на дезориентирани лица и дезертери . Полјаците најверојатно броеле 343 војници вооружени со 27 митралези , иако во помалку авторитетни извори имало бројки од неколку десетици до 1600 . Белорусите можеле да ги искористат предностите на брзо формираните групи воени и синдикалци, меѓу кои биле и железничари и телеграфи . Вториот фактор на ризик за Полјаците бил тоа што акцијата не била координирана со шефот на 1. полски корпус, генерал Јозеф Довбор-Мусницки .

Воени акции на 19 февруари

Во 21 часот на улиците на Минск се појавиле првите белоруски и полски одреди кои дејствувале независно еден од друг. Нивната прва цел била да се здобијат со оружје со разоружување на болшевиците присутни во градот. Тие, и покрај значајната нумеричка супериорност, не ги одбиле војниците кои ги разоружале. Според Мелхиор Ванкович, имало случај кога 5 Полјаци разоружале одред од 150 болшевици . Во 21:00 часот, Полјаците го окупирале складиштето за оружје на улицата Скобелевскаја, што овозможило вооружување на 200 полски доброволци . Наскоро, значителна количина оружје паднала во рацете на Белорусите и Полјаците . Имало само мали престрелки, а само околу 100 Црвеногардисти дале вистински одбив. Нови доброволци почнале масовно да се приклучуваат на белоруските и полските формации . Полјаците почнале да поставуваат пунктови на главните точки на градот, а исто така организирале мали, но мобилни патроли. Нивното брзо движење имало задача да создаде впечаток дека бројни полски трупи пристигнале во градот. Во исто време, со цел да се исплаши непријателот, се шириле озборувања за влезот во Минск на одредите на 1-виот полски корпус . Во исто време, околу 21:15 часот, Белорусите го окупирале арсеналот на улицата Московска, во 21:20 часот - Домот на гувернерот, а во 21:25 часот го пробиле главниот влез во хотелот Европа, каде што се наоѓало седиштето на болшевиците Извршниот комитет на Западниот регион, Чека и седиштето на Црвената гарда. Карл Ландер и други комунистички фигури на високо ниво избегале од зградата преку задната врата. Белорусите направиле уште еден обид да ги фатат на железничката станица со помош на железничари; конечно се обиделе да го кренат во воздух возот што го окупирале, предизвикувајќи два вагони да се урнат и вагонот на Карл Лендер да излета од шините . Блокадата на железничката линија, сепак, довела до фактот дека зголемен број болшевички воени единици почнале да се собираат на станиците, кои се вратиле од фронтот и влегле во Минск. Постоела закана дека војниците во очај би можеле да го напуштат транспортот и да заминат во градот или да ја бомбардираат станицата со артилерија и митралези. Затоа, по полноќ, пругата ги деблокирала шините, а болшевичките комесари успеале да го евакуираат градот на исток . Во 22 часот, Белорусите собрале поголем дел од своите сили во близина на плоштадот Катедрала (сега плоштад Свобода) и испратиле автомобили со патроли во градот, кои ги информирале жителите за преземањето на власта од страна на Извршниот комитет на Советот на Себелорускиот конгрес . Еден час подоцна, почнале да пристигнуваат извештаи за разоружување на белоруските одреди и поединци од страна на Полјаците на „исклучително срамоен“ начин . Околу полноќ полската војска на Белорусите им го одзела арсеналот на улица Москва (според Мелхиор Ванкович, акцијата била контролирана од Витолд и Мелхиор Ванковиж) . Толпи граѓани излегле на улица, и покрај доцните часови, за да го набљудуваат развојот на настаните .

Настани од 19 февруари

Белоруското знаме на Домот на гувернерот 19-22 февруари 1918 година

Истовремено со непријателствата, Белорусите и Полјаците почнале да создаваат свои администрации во Минск. Независно едни од други, биле создадени белоруски и полски команданти, кои се натпреварувале едни со други и се обидувале да се потчинат едни со други. Канцеларијата на полскиот командант изјавила дека нејзината цел е да се одржи редот во градот и да се заштити безбедноста не само на Полјаците, туку и на сите жители. Таа, исто така, објавила апел до советските војници мирно да го напуштат градот. Ноќта меѓу 19 и 20 февруари, сепак, работата станала хаотична и неорганизирана. Во очите на Стефан Жарнечки, кој во тоа време бил во нејзиното седиште, таму владееше необичен хаос (...) немаше со кого да се разговара .

Најамбициозните политички одлуки биле донесени во тоа време од Белорусите. Извршниот комитет на Советот на Себелорускиот конгрес, кој претходно издал барање да се добие контрола над градот, требало да се претвори во влада што ќе го претставува целото општество на белоруските земји. Во оваа насока, тој одлучил да вклучи 27 претставници на Минск, 9 од провинциите, 10 претставници на градските совети, како и 15 претставници на националните малцинства: 7 Евреи, 4 Полјаци, 2 Руси и еден Украинец и еден Литванец. . На 19 февруари 1918 година, Извршниот комитет на Советот на Себелорускиот конгрес издал наредба бр. 1, во која се наведува дека тој „ја презел власта во свои раце“. И во 22 часот, Домот на гувернерот бил окупиран како седиште на Советот на Себелорускиот конгрес , а на нејзиниот балкон било закачено бело-црвено-бело знаме на Белорусија. Тоа било прв пат во историјата ова знаме да биде закачено на зградата на државната управа во Минск . Извршниот комитет заседавал таму цела ноќ од 19 до 20 февруари .

Настани од 20 февруари

Железничката станица Либава-Роменски, која се наоѓала во полската зона на Минск

Заедно со развојот на настаните, односите меѓу белоруските и полските формации станувале сè понапнати, дошло до употреба и на оружје . Сепак, страните успеале да избегнат конфронтација, а на 20 февруари бил склучен официјален договор меѓу канцелариите на белоруската и полската команда. Наскоро дошло до заеднички апел на здружените команданти кои предвидувале соработка за воведување ред во градот . Минск бил поделен на 2 зони. Белорусите го контролирале северозападниот дел, кој, меѓу другото, го вклучувал плоштадот на катедралата (сега плоштад Свобода), Куќата на гувернерот и хотелот Европа, додека Полјаците го окупирале југоисточниот дел . Во 15 часот, Полјаците ја окупирале станицата Либаво-Роменски (Виленски), а во близина на електраната, на Железнички мост и на плоштадот на касарната, имало неколку крвави престрелки со болшевиците . Белорусите ја дефинирале белоруско-полската демаркациона линија по улиците: Тракт Којдановски - Москва - Захариевска - Гомел тракт и им дале на белоруските воени одреди поорганизирана структура. Првиот белоруски полк бил создаден под раководство на И. Рачкевич, коњаничките одреди биле предводени од Немкевич и Медведев, а Флоријан Жданович ја презел командата на полицијата. . Меѓутоа, во иднина и белоруските и полските патроли во градот не биле многубројни. Дополнително, тие биле ослабени од замор произлезен од акцијата, која веќе траела неколку десетици часа, како и од студот. Во меѓувреме кај цивилното население владеел ентузијазам, а животот поминал без промени. Продавниците работеле без пречки, се издавале дневните весници .

Сепак, покрај формалниот белоруско-полски договор, имало и разни инциденти кои ја зголемиле тензијата. Белорусите имале слаби воени сили, што ги привлекло Полјаците да го прекршат договорот и да ги истиснат тие окупирани позиции . Друга причина за недоразбирањата биле случаите кога Белорусите вооружувале луѓе кои Полјаците претходно ги сметале за болшевици и ги разоружувале . Според историчарот Олег Латишонок, очигледно, имало дури и едноставни престрелки меѓу белоруските и полските војници . И двете страни се плашеле од влезот во градот на другите болшевички одреди кои се враќале на исток. Во исто време, Полјаците очекувале дека полскиот I корпус ќе има време да влезе во градот пред Германците . Ноќта на 19-20 февруари, полската страна објавила дека ќе обезбеди ред до пристигнувањето на трупите на генералот Довбор-Мусницки, а исто така изразила очекување дека сите национални организации ќе ѝ се подложат. Ова предизвикало огорченост на белоруската страна, која го сметала I полскиот корпус за закана. Белорусите испратиле барање до Полјаците во врска со авторитетот на нивните акции и во исто време повикале на помош од белоруските одреди од Витебск. И кога се покажало дека нема потреба да се чека помош, тие испратиле воз до 4-от корпус од Романскиот фронт .

На 20 февруари 1918 година, Советот на Себелорускиот конгрес продолжил да создава белоруски државни структури во Минск. Проширен еден ден претходно, Извршниот комитет се прогласил за највисок орган во Белорусија: Белоруската регионална канцеларија . Командантот на Минск К. Езовитов, назначен од Извршниот комитет на Советот на Себелорускиот конгрес, издал наредбата за воведување воена состојба.

Настани од 21 февруари

Околу полноќ во ноќта на 20-21 февруари, полската војска во Минск ја добила веста дека раководството на I полски корпус испратило на помош две офицерски легии, кои броеле околу половина илјада луѓе. Полјаците почувствувале дека нивната позиција во градот се зајакнува и на 21 февруари во 4 часот наутро ја окупирале железничката станица Варшавски (Александровски), која се наоѓала на територијата на белоруската зона . Сепак, ниту полскиот 1 корпус ниту белорускиот 4 корпус немале време да пристигнат во Минск пред Германците.

На 21 февруари, Извршниот комитет на Советот на Првиот себелоруски конгрес ја издал Првата уставна грамота на народите во Белорусија, во која тој се прогласил за привремена власт на Белорусија. Осврнувајќи се на правото на народите на самоопределување, авторите на повелбата тврделе дека моќта во Белорусија треба да се формира по волја на народите што ја населуваат земјата. Овој принцип морало да се имплементира преку демократски избори на Себелорускиот конститутивен совет. Извршниот комитет го создал Народниот секретаријат на Белорусија и за нејзин претседател го назначил Јосиф Воронко. Во писмото за прв пат не се споменува автономија и потребата да се остане дел од федерална Русија. Нејзиниот текст на белоруски и руски бил залепен низ целиот Минск.

Полјаците од Минск не ја признале новата белоруска влада. Полскиот совет на земјата целосно ги игнорирал сите белоруски организации .

Во меѓувреме, во 11 часот, во градот влегле германските кирасири, а набргу потоа и други трупи . Реакцијата на нивното доаѓање била мешана, главно претпазлива. Германците биле особено пречекани од многу Евреи од Минск. Полскиот совет усвоил резолуција да ги поздрави формално и студено. Полјаците, заедно со претставниците на белоруските десничарски организации, формирале добредојдена делегација, во која учествувале Е. Ивашкевич, И. Виткевич и С. Нагурски, а од белоруска страна биле Роман Скирмунт и Павел Алексјук. Германците им рекле дека доаѓаат по барање на генералот Довбор-Мусницки. Белоруско-полските делегати го сметале тоа за малку веројатно, но по некои сомнежи решиле да ја пренесат власта над градот на Германците, а конечната одлука ја оставиле на шефот на I полски корпус .

Резултати

Полјаците, кои го окупирале поголемиот дел од Минск и ги принудиле Белорусите да заминат во дефанзива , не биле во можност да ја искористат оваа акција политички. Некои од нив изразиле задоволство од доаѓањето на Германците и ги сметале болшевиците за многу поголема закана. Друг дел верувал дека новата окупација ќе биде уште еден удар за полскиот идентитет на оваа земја . Загубите на полската страна како резултат на акцијата биле мали - еден офицер и неколку војници загинале а 17 лица биле повредени .

Белоруските акции немале вистински резултат, бидејќи целата моќ во Белорусија била во рацете на командата на германската армија. На 22 февруари било наредено полските единици да го напуштат Минск, а на белоруските единици да го положат оружјето. За да не ги комплицираат односите со Русија, Германците не ја признале белоруската влада, го окупирале седиштето на Народниот секретаријат, го реквизирале неговиот имот, ги симнале белоруските национални знамиња од зградите и им забраниле на службениците да го напуштат градот. Сепак, на крајот на февруари, дошло до преговори меѓу Секретаријатот и германската воена администрација, како резултат на што напаѓачите ја признале владата на Воронко како претставник на белоруското население. Германците му дозволиле на Секретаријатот да врши законски активности на територијата на регионот Минск, главно во областа на создавање локална администрација, училишта и издаваштво.

Настаните во Минск на 19-21 февруари 1918 година биле еден од првите вистински успеси на претставниците на белоруското национално движење, како и еден од првите случаи кога белоруските воени формации презеле иницијатива, ја започнале борбата и ги исполниле своите должности. . Политичките одлуки кои биле донесени тогаш - создавањето на првата белоруска влада, Народниот секретаријат - многу помогнале за формирањето на белоруската државност. Последица на ова било прогласувањето независност на Белоруската Народна Република на 25 март 1918 година .

Од првите денови на германската окупација, болшевичките организации започнале подземни активности. На 28 февруари 1918 година, во Минск се одржал нелегален состанок на иницијатива на група болшевици, на кој бил избран подземниот комитет на Минск, реорганизиран во април 1918 година во Подземен регионален комитет на Минск на РКП (б). Во Декларацијата „До белоруските работници и селани“, усвоена на 14 април 1918 година од II конгрес на Советите на Западниот регион, прогласувањето независност на Белоруската Народна Република било оквалификувано како контрареволуционерна акција, а оние што барале остварување на нејзиниот државен суверенитет – како „непријатели на советската социјалистичка моќ“. Главната содржина на тактиката на болшевиците останала употребата на сила во борбата

Литература

• Michaluk D. Białoruska Republika Ludowa 1918—1920. U podstaw białoruskiej państwowości (польск.). — Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika[pl], 2010. — 597 с. — ISBN 978-83-231-2484-9.
• Łatyszonek O. Białoruskie formacje wojskowe 1917—1923 (польск.). — Białystok: Białoruskie Towarzystwo Historyczne, 1995. — 273 с. — ISBN 83-903068-5-9.
• Tarasiuk D. Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905—1918. (польск.). — Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej[pl], 2007. — 211 с. — ISBN 978-83-227-2629-7.
• Мірановіч Я. Найноўшая гісторыя Беларусі (белор.). — Санкт-Пецярбург: Неўскі прасцяг, 2003. — 243 с. — ISBN 5-94716-032-3.