Јаков Ненадовиќ
Јаков Ненадовиќ (Бранковина околу 1765 - Бранковина, 1836) бил војвода од Првото српско востание и претседател на Управниот совет на Србија.
Биографија уреди
Тој бил помлад брат на Алексо Ненадовиќ . Во мемоарите на протата Матија Ненадовиќ стои дека семејството на Нанадовиќ е од Херцеговина. По големата преселба на Србите кон крајот на 17 век, тие преку Босна и Осечина дошле во плодната Бранковина, каде што нашле нов дом. Таму биле во семејството на Стефан Ненадовиќ, угледен домаќин, околу 1765 година е роден Јаков Ненадовиќ. Уште како момче, а по барање на дваесетгодишниот брат Алексо, се преселил во Србија и Срем и се стекнал со основно образование. Се вратил во Бранковина, каде, за разлика од неговиот бунтовен постар брат, решил да тргува со свињи.[1]
Трагичната смрт на Алексо во Колење на принцовите ќе го промени текот на животот на тогаш веќе угледниот и богат трговец. Како нов поглавар на семејството Ненадовиќ и кнез на Ваљевската нахија, а со поддршка на неговиот син Матеј Ненадовиќ, ја започнал борбата против Турците. Излегло дека овој „трговец со свињи“ во себе криел извонредно способен војсководец. Ги ослободил Шабац и Ваљево, кои биле под окупација на јаничарите, склучил примирје со босанските бегови и се борел против тиранијата на ајдуците кои се обиделе да го искористат востанието во своја полза.[1]
Набрзо воспоставил власт во цела Западна Србија и две години успешно се спротивставувал на нападите на турската војска од Босна. Само по пробивот на фронтот во 1806 година, побарал помош од Караѓорѓе. Следела решавачка победа во битката кај Мисара, која му овозможила на Караѓорѓе да ги стави под своја власт нахиите на Ненадовиќ. Имено, тој поставил нова влада во нахиите Шабац и Сокој, а на Јаков му ја оставил само ваљевската нахија.[1]
Управен совет уреди
По Караѓорѓе и Јанко Катиќ имал највисоко реноме во државата, па бил еден од лидерите на опозицијата против Караѓорѓе. Придонел за тоа што во Србија во 1805 г. го претставил Управниот совет. Во 1810 година Караѓорѓе морал да ѝ попушти на опозицијата, па на местото на Младен Миловановиќ за претседател на советот беше поставен Јаков Ненадовиќ. Потоа се приближил до Караѓорѓе, согласувајќи се со уставните одредби од 1811 година, и стана повереник ( министер ) за внатрешни работи. За време на востанието Јаков Ненадовиќ заробил француски топ со француска војници испратени од Наполеон Бонапарт да им помогне на Турците. Не се знае судбината на артилеријата, но се знае дека Јаков го закопал топот и дека по востанието го ископал Петар Николајевиќ Молер и го употребил во Второто српско востание.[2] .
За време на неговото двегодишно министерство, тој се обидел да воспостави ред и мир во хаотичната состојба, да создаде основи за развој на фер полициски сили и да им даде на граѓаните чувство на сигурност, лична и имотна. Тој бил и еден од првите српски дипломати на кои му биле доверени исклучително важни дипломатски претставништва во Русија и Влашка. По пропаѓањето на Првото српско востание во 1813 г. со Караѓорѓе ја напуштил Србија и емигрирал во Австрија, а следната 1814 г. тој пристигнал во Бесарабија. Тој бил со Караѓорѓе во застапништвото на дворот на императорот Александар I во Санкт Петербург во 1816 година. години
Животот надвор од Србија уреди
Додека другите востаници бегале од Србија, мислејќи само како да си ги спасат животите, Јаков останал лојален на државата. Собрал и зел со себе бројни и значајни државни акти. Со себе ги земал заедно со семејствата сопругата Нерања, децата Јеврем, Пантелија, Јулка и Александра.
Во следните две децении, семејството Ненадовиќ ќе основа дом далеку од дома во Бесарабија, на брегот на Днестар. Таму во мај 1830 година ќе се омажи Персида, внука на Јаков и ќерка на Јеврем, со Александар, помладиот син на Караѓорѓе. Благодарение на овој брак, Ненадовиќ повторно ќе се издигне меѓу српската владејачка елита по егзилот на принцот Милош.[1]
Војвода Јаков Ненадовиќ истата година ќе се врати во Србија по речиси две децении егзил. Доцните години ќе ги помине во ваљевската нахија. Тој добил симболична пензија од 60 талери од државата и од принцот Милош, со напомена дека „на име пензија веќе добива капитал, од кога тој и неговото семејство уживаат“. Не треба да се спомене дека поради самоволието на Милош, меѓу Ненадовиќ и принцот постоела голема нетрпеливост.
Овој конфликт ќе биде причина за приказната дека самиот принц Милош е одговорен за смртта на Ненадовиќ. Имено, се шпекулирало дека кога Јаков тешко се разболел при крајот на животот, побарал помош во Белград. Таму, наводно, лекарот на принцот Куниберт му препишал лек кој Јаков го испил и набргу потоа починал. Ова било повод да се нагласи како принцот наредил погубување на моќен политички противник.[1]
Во секој случај, официјална година на смртта е 1836 година. години, а како место Бранковина.[1]
Денеска една од улиците во белградската населба Борча Греда го носи името на војводата и првиот белградски полицаец.[1]
Литература уреди
Владимир Кривошејев, Војвода Јаков Ненадовиќ - скици за биографија, Ваљево - Белград, МВР, 2001 г.
Наводи уреди
