Франш Конте
Франш Конте (француски: Franche-Comté; франкоконтски: Fraintche-Comtè; франкопровансалски: Franche-Comtât) — област и историска покраина во источна Франција. Од 1956 до 2015 г. бил управен регион, пред да биде ставен во состав на поголемиот нов регион Бургундија-Франш Конте. Во 2016 г. областа имала 1.180.397 жители.
| Франш Конте Franche-Comté | |||
|---|---|---|---|
| |||
 | |||
| Земја |  Франција | ||
| Префектура | Безансон | ||
| Департмани | |||
| Управа | |||
| • Претседател | Мари-Маргерит Дифе (СП) | ||
| Површина | |||
| • Вкупна | 16.202 км2 (6,256 ми2) | ||
| Население (2016) | |||
| • Вкупно | 1,180,397 | ||
| • Густина | 0/км2 (0,00.019/ми2) | ||
| Часовен појас | CET (UTC+1) | ||
| • Лете (ЛСВ) | CEST (UTC+2) | ||
| ISO 3166 | FR-I | ||
| БДП (2012)[1] | XX во земјата | ||
| Вкупно | 28,6 млј € | ||
| По жител | 24,482 € | ||
| NUTS | FR43 | ||
| Мреж. место | franche-comte.fr | ||
Позначајни градови се Безансон, Белфор, и Монбелјар. Други значајни градови се Дол (престолнина пред областа да биде освоен од страна на Луј XIV во доцниот 17 век), Везул (главен град на Горна Сона), Арбоа ("винската престолнина" на Јура), и Лон-ле-Соние (главен град на Јура).
Историја уреди
Областа бележи човечко присуство уште во времето на Палеолитот и бил населен од страна на Галите. Во 5 век бил дел од териториите на Алеманите а потоа и дел од Кралството Бургундија од 457 до 534. Бил христијанизиран под влијание на Свети Колумбан, кој тука основал неколку манастири. Во 534, станал дел од франското кралство. Во 561 бил дел од меровиншкото кралство Бургундија, под власта на Гунтрам, третиот син на Хлодовик I. Во 613, Хлотар II го обединил франското кралство под своја власт а областа останал дел на Кралството Бургундија за време на Меровинзите и Каролинзите. областа потпаднала под власт на Светото Римско Царство во 1034 и тој дефинитивно се отцепил од војводството Бургундија сè дури повторно не станал дел од Франција во 1477. Таа година во Битката кај Нансси во текот на Бургундските војни, бил убиен во битка последниот војвода Карло Ќелавиот. Областа преминала под власт на Австрија во 1481 и Шпанија во 1556. Франција го повратила оваа област во 1668 но го вратила со договорот од Екс-ла-Шапел. Тој по вторпат бил освоен во 1674, и конечно бил отстапен на Франција во 1678. Енклави како Монбелијар останале надвор од француска контрола. Од 1851 до 1946 населението се намалило за една петтина поради миграцијата село-град (најмногу во Горна Сона и Јура).
Управа и политика уреди
Управниот регион Франш Конте бил поделен на четири департмани, од кои највеќе жители имал Ду, а додека најгусто населен бил департманот Територија Белфор.
| Департман | Бр. | Население | Густина (ж/км2) |
Главен град |
|---|---|---|---|---|
| Ду | 25 | 522 685 | 100 | Безансон |
| Јура | 39 | 260 740 | 52 | Лон-ле-Соние |
| Горна Сона | 70 | 238 548 | 45 | Везул |
| Територија Белфор | 90 | 141 958 | 233 | Белфор |
Франш Конте се состои од 1.786 општини. По францускиоте локални избори во 2007, двајца советници се припадници на социјалистите а единаесет на УМП. 55% од жителите на Франш Конте на претседателските избори својот глас го дале за Никола Саркози во вториот круг на претседателските избори во 2007.
Географија уреди
Местоположба уреди
Франш Конте се наоѓа во западно-централниот дел на Европа. Сместен во источниот дел на Франција се граничи со Швајцарија во близина на Германија и Италија.
Топографија уреди
Франш Конте е планинска област и содржи значаен дел од планинскиот масив Јура, на границата со Швајцарија. На север од областа се наоѓа планинскиот масив Вогези (еден дел од Алзашки Балон се наоѓа во Франш Конте). Трите највисоки планински врвови се Крет Пела на височина од 1495 метри (во Јура), Златниот рид на височина од 1463 m во департманот Ду и Алзашки Балон на височина од 1247 метри во територијата Белфор. Повисоките врвови на масивот Јура се наоѓаат во Швајцарија или во департманот Ен.
Хидрографија уреди
Областа поседува речна мрежа во должина од 5350 км од кои на 4549 км можен е риболов а 320 км од реките се пловни.. Главни реки во областа се Сона, Ена, Кујзанс, Ду, Лу, Оњон, Бјен, Валуза, Сирана, Сеј, Ерисон, Савуреза, Отриш, Ален или Алан (во Франција), Лизон. Се бројат и 80 природни или вештачки езера како Рус (езеро) Рус, Шален, Верноа, езерото Ламура (езеро), Везул-Вевр, Сен-Поан, Реморе, Нарле и познатото езеро Вуглан која е трета француска акумулација со своите 605 милиони кубни литри вода.
Население уреди
Населението броело 1.151.000 жители во 2007. Порастот на населението изнесувал околу 0,20 % годишно меѓу 1990 и 1999[2]. Од демографски аспект, Франш Конте е релативно густо населен иако на високите висорамнини и басени населението се раселило во градовите напуштајќи ги селата и малите градови. Од друга страна има два големи демографски басени и двата ситуирани во департманот Ду. Во Безансон и околината, живеат повеќе од 220.000 жители и тој е најзначајниот град во областа. Само во градот Безансон има 134.000 жители, потоа следат Монбелјар, 117.000 жители и Белфор, 92.400 жители. 5,9 % од населението на Франш Конте се имигранти во однос на 7,4 % на национално ниво, и тоа од земји како Мароко (15,7 %), Алжир (14,1 %), Португалија (13,9 %), Италија (12 %) и Турција (10,6 %).
Поважни градови уреди
|
Сите податоци се преземени од INSEE за 2008.
|
|
Стопанство уреди
Земјоделското производство се потпира на одгледување говеда (Монбелјар) и производство на сирење. Значајно е и одгледувањето на житните култури (144 380 ha) и маслодајните култури (38 450 ha) [3]. Областа поседува и винови насади во областа Јура и и се произведува вино од пет различни сорти. Значајно е и шумартството со самиот факт дека шумите опфаќаат 42% од вкупната територија на областа. Франш Конте, пропорционално со неговата популација е првиот индустриска област во Франција, 6 од 10 вработувања се во стопанските гранки а нивото на невработеност изнесува околу 8,5 %. Бруто-домашниот производ, БДП по жител во 2002 изнесувал 21897 €. Тој воедно е и област со најразвиен извоз во Франција. Во 2003, БДП се искачил на 25,6 милијарди евра[4] или 1,6% од националниот БДП. Монбелјар-Белфор е економско средиште на областа, особено посветен на автомобилската индустрија и на TGV. Индустрискиот Пежо – Цитроен Сошо е прв во Франција со 13.841 вработени во септември 2006 а воедно и најголемиот работодавач во областа. Пежо и неговите филијали заземаат 10 % од производството на Франција.
Туризам уреди
Во тек на зимската сезона, туризмот е сконцентриран на планинските масиви (главно во туристичките центри Рус и Метабиеф). Центрите не се адаптирани за алпско скијање но сепак, рекреативното се практикува на повеќе места. Во летниот период Франш Конте им нуди на туристите активности како велосипедизам околу Алзашкиот Балон, риболов на брегот на реките и езерата, како и речен туризам во долината на Сона.
-
Езерото Вуглан. -
Водопадите на Ерисон -
Бом-ле-Месје -
Пештерата Пудре, најширока во Франција.
_-_l%27%C3%A9ventail.JPG)
Јазик уреди
Жителите на Франш Конте освен на службен француски јазик зборуваат и на други два јазика:
- Франко-конски јазик, на север
- Франкопровансалски, на југ
Франко-контски јазик уреди
Франко-контскиот јазик [5] е дијалект кој припаѓа на јазиците оил и се зборува во Франш Конте. Се користи во Јура во Швајцарија. Франко-контскиот јазик е дел од групата јазици во кои спаѓаат и пикардискиот, валонскиот како и лоренскиот. Овие јазици имаат заеднички одлики а воедно и германско влијание. Јазикот се зборува во Горна Сона, Територија Белфор, Ду, во дел на источна Јура, како и во кантонот Јура во Швајцарија и во еден мал дел на департманот Горна Рајна во Алзас.
Франкопровансалски јазик уреди
Јужниот дел на Франш Конте (јужно во департманите Јура и Ду) зборува на « франкопровансалски јазик » [6]. Франкопровансалскиот е еден од трите големи романски јазици, заедно со окситанскиот (јазик ок) и групата оил. Овој јазик поседува бројни локални варијанти и се дели на бројни дијалекти. Постои дијалектална варијанта која се зборува на југот на Франш Конте наречена јурски јазик.
Културно наследство уреди
Областа благодарение на бурното минато бележи големо културно наследство а воедно се одликува со зачувани питорескни села. Едни од позначајните споменици на културата се:
- Тврдината во Безансон е една од најубавите тврдини на Вобан и е дел на светското културно наследство на УНЕСКО.
- Кралската солана е дело на архитектот Клод Никола Леду и е дел од светското културно наследство на УНЕСКО.
- Лавот од Белфор е скулптура на Фредерик Бартолди. Делото симболизира јуначки отпор на Белфор против пруската војска 1870-1871.
-
Тврдина во Безансон - цитаделата е најпосетуваното место во областа -
Селото Лод, кое се смета за едно од поубавите во Франција -
лавот од Белфор -
Кралските солани во Арк и Сенан -
Замокот Орикур од 12 век, најдобро зачуван замок во областа. -
_04.jpg)
Познати личности уреди
Наводи уреди
- ↑ INSEE. „Produits intérieurs bruts régionaux et valeurs ajoutées régionales de 1990 à 2012“. Посетено на 4 March 2014.
- ↑ Variation de population en Franche-comté Insee; 2003
- ↑ DRAAF Besançon, Service régional de l'information statistique et économique, Mémento de la statistique agricole édtion 2010, p. 14
- ↑ Le PIB Franc-comtois en 2003 Insee, 2006
- ↑ Le franc-comtois[мртва врска]
- ↑ Le francoprovençal[мртва врска]
Надворешни врски уреди
- Некогашниот регионален совет на Франш Конте
- Тематско досие на INSEE, демографска и социјална статистика Архивирано на 27 април 2014 г.
- Туристичко биро на Франш Конте
- http://www.dmoz.org/World/Fran%c3%a7ais/R%c3%a9gional/Europe/France/R%c3%a9gions/Franche-Comt%c3%a9/ на Curlie (англиски)
- Генеалогија и наследство на Франш Конте