Фиџиски јазик
Фиџиски јазик — дел од групата на австронезиски јазици кој се зборува во Фиџи. Јазикот како мајчин јазик го зборуваат околу 350.000 луѓе, што е половина од вкупното население на Фиџи, додека остатокот од населението го зборува јазикот како втор јазик. Со уставот од 1997, фиџискиот е службен јазик на Фиџи, заедно со англискиот јазик и со хиндустанскиот јазик. Постои иницијатива фиџискиот да се прогласи и за национален јазик. Реченичкиот ред на јазикот е глагол-прирок-подмет.
Фиџиски јазик Na vosa vaka-Viti | ||
---|---|---|
Зборуван во: | Фиџи | |
Регион: | Како мајчин јазик се зборува во Вануа Леву, источниот дел од Вити Леву, и островите Кадаву, Најау, Лакеба, Онеата, Моке, Комо, Намука, Кабара, Вулага, Огеа и Ватоа; како вторт јазик се зборува во остатокот од земјата. | |
Вкупно говорници: | — | |
Јазично семејство: | австронезиски малајско-полинезиски централни источни малајско-полинезиски Источни океаниски Централни источни океаниски оддалечени океаниски централнотихоокеански источни-полинезиски јазици источни фиџиски Фиџиски јазик | |
Статус | ||
Службен во: | Фиџи | |
Регулиран од: | не е регулиран | |
Јазични кодови | ||
ISO 639-1: | fj | |
ISO 639-2: | fij | |
ISO 639-3: | id=fij fij |
Стандардниот фиџиски јазик е заснован на јазикот од Бау, кој е и источен фиџиски јазик.
Фонологија
уредиСогласките на фиџискиот јазик се:
Билабијални | Лабио-дентални | Дентално-алвеоларни | Непчани | Веларни | ||
---|---|---|---|---|---|---|
Носни | m | n | ŋ | |||
Плозивни | безвучни | (p) | t | k | ||
пренасализирани | mb | nd | ŋg | |||
Фрикативни | β | (f) | s ð | (x) | ||
Вевни | чисти | r | ||||
пренасализирана | nr | |||||
Апроксимантни | l | j | w |
Звуците [p] и [f] се среќаваат само во позајмени зборови од странски јазици. Звуците [x] и [h] се среќаваат само во одредени региони во државата.
Самогласките на фиџискиот се:
Предни | Централни | Задни | ||||
---|---|---|---|---|---|---|
кратки | долги | кратки | долги | кратки | долги | |
Затворени | i | iː | u | uː | ||
Средни | e | eː | o | oː | ||
Отворени | a | aː |
Затворање до /i/ |
Затворање до /u/ | |
---|---|---|
Првиот дел е /i/ | iu | |
Пвиот дел е /e/ | ei | eu |
Првиот дел е /o/ | oi | ou |
Првиот дел е /a/ | ai | au |
Слоговите можат да се состојат од согласки следени од самогласка (плус согласка) или само од чиста самогласка[1]. Акцентот е заснован на морите, кратка самогласка се смета за една мора а додека дифтонзите и долгите самогласки се сметаат за две мори.
Правопис
уредиФиџиската азбука се заснова на латиницата и ги содржи следните букви:
- A B C D E F G I J K L M N O P Q R S T U V W Y
- a b c d e f g i j k l m n o p q r s t u v w y
Што се однесува за согласките, има еден на еден сразмер помеѓу гласот и знакот:
|
|
Како додатно на ова, диграфот dr го претставува гласот [n̠d̠], а понекогаш [n̠d̠r̠]. Истото важи и за самогласките и не се бележи нивната должина освен во речници или книгуи наменести за учење со користење на макрон.
Синтакса
уредиНормалниот фиџиски реченички распоред на зборовите е глагол-прирок-подмет.
- E rai-c-a (1) na no-na (2) vale (3) na gone (4).
- 3-ед.-под. гледа-транс.-3-ед.-прир. (1) 3-ед.-присв. (2) куќа(3) детето (4).
- (Детето ја гледа својата куќа.)
Национален јазик
уредиВо мај и јуни 2005 година влијателни фиџици се изјасниле за подобрување на статусот на јазикот. Пред да се донесе уставот од 2007, јазикот не бил официјален, па така денес е службен јазик заедно со англиски јазик и со хиндустански јазик. Сѐ уште не дел од школските предмети, како и да е, сегашниот министер за образование на Фиџи да се прогласи за национален јазик на Фиџи. Слични изјави доаѓаат од поголем број влијателни институции во Фиџи и од опозициската партија.
Наводи
уреди- ↑ Dixon 1988:15.
- Dixon, R. M. W. (1988). A Grammar of Boumaa Fijian. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-15428-9.
- Schütz, Albert J. (1985). The Fijian Language. Honolulu: University of Hawaii Press. ISBN 0-8248-1005-8.