Хилма аф Клинт ( швед. изг. [ˈhɪ̂lːma ˈɑːv ˈklɪnːt] ; 26 октомври 1862 – 21 октомври 1944) била шведска уметница и мистик чии слики се сметале за првите апстрактни дела познати во историјата на западната уметност.[1] Значителен дел од нејзината работа претходи на првите чисто апстрактни композиции на Кандински и Мондријан.[2] Таа припаѓала на групата наречена „Петката“, која сочинувала круг на жени инспирирани од Теозофијата, кои споделуваа верување во важноста да се обидат да контактираат со таканаречените „Високи мајстори“ - често по пат на сеанси.[3] Нејзините слики, кои понекогаш личат на дијаграми, биле визуелен приказ на сложени духовни идеи.[4]

Раниот живот уреди

 
Ефтерсомар (Доцно лето) рано натуралистичко дело, насликано од Аф Клинт во 1903 година, пример за делата што таа ги изложувала на јавноста за време на нејзиниот живот

Хилма аф Клинт била четврто дете на Матилда аф Клинт (родена Зонтаг) и капетанот Виктор аф Клинт, шведски поморски командант, и таа ги поминувала летата со своето семејство во нивниот имот, „Ханмора“, на островот Аделсе на езерото Маларен. Во ова идилично опкружување, таа стапила во контакт со природата во рана фаза од нејзиниот живот, а длабоката поврзаност со природните форми требало да биде инспирација во нејзината работа. Подоцна во животот, Хилма аф Клинт живеела постојано на Мунсо, остров веднаш до Аделсе.

Од нејзиното семејство, Хилма аф Клинт наследила голем интерес за математиката и ботаниката. Таа покажала рана способност во визуелната уметност и, откако семејството се преселила во Стокхолм, студирала на Техничка школа во Стокхолм (Констфак денес), каде научила портрет и пејзаж.

Таа била примена на Кралската академија за ликовни уметности на дваесетгодишна возраст.[5] Во текот на годините 1882-1887 година студирала главно цртање, портретно сликарство и пејзажно сликарство. Таа дипломира со почести и и била доделена стипендија во форма на студио во т.н. "зграда на Ателјеа" (Ateljébyggnaden), сопственост на Академијата за ликовни уметности помеѓу Хамнгатан и Кунстрагарден во центарот на Стокхолм. Ова бил главниот културен центар во шведскиот главен град во тоа време. Во истата зграда се наоѓало и Blanch's Café и Blanchs уметничката галерија, каде што постоел конфликт помеѓу конвенционалниот уметнички поглед на Академијата за ликовни уметности и опозициското движење на „Уметничкото друштво“ (Konstnärsförbundet), инспирирано од француските сликари En Plein Air. Хилма аф Клинт започнала да работи во Стокхолм, добивајќи признание за нејзините пејзажи, ботанички цртежи и портрети.[6]

Нејзиното конвенционално сликарство станало извор на финансиски приход, но нејзиното „животно дело“ останало сосема посебна практика.[7]

Духовни и филозофски идеи уреди

 
aф Клинт во нејзиното студио, о. 1895 година

Во 1880 година починала нејзината помлада сестра Хермина, и токму во тоа време почнала да се развива духовната димензија на нејзиниот живот.[8] Нејзиниот интерес за апстракција и симболика потекнува од инволвираноста на Хилма аф Клинт во спиритизмот, многу модерен на крајот на деветнаесеттиот и почетокот на дваесеттиот век. Нејзините експерименти во духовното истражување започнале во 1879 година.[5] Таа се заинтересирала за теозофијата на Мадам Блаватски и филозофијата на Кристијан Розенкројц. Во 1908 година таа го запознала Рудолф Штајнер, основачот на Антропозофското друштво, кој бил во посета на Стокхолм.[9] Штајнер ја запознал со неговите сопствени теории во врска со уметноста и ќе има одредено влијание врз нејзините слики подоцна во животот. Неколку години подоцна, во 1920 година, таа повторно го сретнала во Гетеанум во Дорнах, Швајцарија, седиштето на Антропозофското друштво. Помеѓу 1921 и 1930 година поминала долги периоди во Гетеанум.

Работата на Аф Клинт може да се разбере во поширокиот контекст на модернистичката потрага по нови форми во уметничките, духовните, политичките и научните системи на почетокот на дваесеттиот век.[10] Сличен интерес за духовноста имале и други уметници во текот на истиот период, вклучувајќи ги Василиј Кандински, Пит Мондријан, Казимир Малевич и францускиот Набис, во кој многумина, како и Аф Клинт, беа инспирирани од Теозофското движење.[11] Сепак, уметничката транзиција кон апстрактната уметност и нефигуративното сликарство на Хилма аф Клинт би се случиле без никакви контакти со современите модерни движења.

Делата на Хилма аф Клинт се главно духовни, а нејзината уметничка работа е последица на ова.[12]

Хилма аф Клинт била целосно свесна за големината на нејзината работа. Никогаш не требало да биде едноставно визуелна. Пораката шифрирана во делото е нејзино наследство. Апстрактното дело и значењето внатре биле толку револуционерни што таа почувствувала дека светот не е подготвен да го види, и посакала делото да остане невидено 20 години по нејзината смрт.[се бара извор]

Дело уреди

 
Примордијален хаос, бр. 16, 1906-07

На Академијата за ликовни уметности ја запознала Ана Касел, првата од четирите жени со кои подоцна работела во „The Five“ ( De Fem ), група уметници кои ги споделувале нејзините идеи. Другите членови биле Корнелија Седерберг, Сигрид Хедман и Матилда Нилсон. „Петката“ го започнала своето здружување како членови на Друштвото Еделвајс, кое ја прифатило комбинацијата на теозофските учења на Хелена Блаватски и спиритизмот. Сите „The Five“ биле заинтересирани за паранормалното и редовно организирале спиритистички сеанси.[5] Секој состанок го отворале со молитва, по што следела медитација, христијанска проповед и преглед и анализа на текст од Новиот завет. После тоа би следела сеанса.[5] Тие запишале во книга сосема нов систем на мистична мисла, во форма на пораки од повисоките духови наречени Високи мајстори („Höga Mästare“). Еден, Грегор, изјавил: „Целото знаење што не е од сетилата, не од интелектот, не од срцето, туку е сопственост што исклучиво му припаѓа на најдлабокиот аспект на вашето битие... знаењето на вашиот дух“.[13]

Преку нејзината работа со петте, Хилма аф Клинт создала експериментално автоматско цртање уште во 1896 година, водејќи ја кон инвентивен геометриски визуелниот јазик способен за конципирање на невидливи сили и на внатрешниот и надворешниот свет.  Таа ги истражувала светските религии, атоми и растителниот свет и опширно пишувала за нејзините откритија.[5] Како што се запознала со оваа форма на изразување, Хилма аф Клинт добила задача од Високите мајстори да ги создаде сликите за „Храмот“ - но таа никогаш не разбрала на што се однесува овој „Храм“.

Хилма аф Клинт почувствувала дека ја насочува сила која буквално ќе ја води нејзината рака. Таа во својот тефтер напишала:

Сликите беа насликани директно преку мене, без никакви прелиминарни цртежи и со голема сила. Немав поим што би требало да прикажуваат сликите; сепак работев брзо и сигурно, без да сменам ниту еден потег на четката.[14]

Во 1906 година, по 20 години уметнички дела и на 44-годишна возраст, Хилма аф Клинт ја насликала својата прва серија апстрактни слики.

 
Сванен ( Лебедот ), бр. 17, група 9, серија SUW, октомври 1914 - март 1915 година, дело кое никогаш не било изложено за време на животот на Клинт

Делата за Храмот биле создадени помеѓу 1906 и 1915 година, извршени во две фази со прекин помеѓу 1908 и 1912 година. Додека Хилма аф Клинт ја открила својата нова форма на визуелен израз, таа развила нов уметнички јазик. Нејзиното сликарство станало поавтономно и понамерно. Духовното ќе продолжи да биде главниот извор на креативност во текот на остатокот од нејзиниот живот.

Колекцијата за Храмот е 193 слики, групирани во неколку под-серијали. Главните слики, датирани од 1907 година, се исклучително големи: секоја слика е приближно 240 x 320 см. Оваа серија, наречена Десетте најголеми, ги опишувала различните фази од животот, од раното детство до староста.

Сосема настрана од нивната дијаграмска намена, сликите имаат свежина и модерна естетика на пробна линија и набрзина доловена слика: сегментиран круг, спирала пресечена и поделена на спектар на лесно обоени бои. Уметничкиот свет на Хилма аф Клинт е исполнет со симболи, букви и зборови. Сликите често прикажуваат симетрични двојности или реципроцитети: горе-долу, внатре и надвор, земно и езотерично, машко и женско, добро и зло. Изборот на боја е метафоричен: сината го означува женскиот дух, жолтата за машкиот и розовата/црвената за физичката/духовната љубов. Лебедот и Гулабот, имињата на двете серии на Слики за храмот, се исто така симболични, односно претставуваат трансценденција и љубов. Сфатени како порти кон други димензии, нејзините слики повикуваат на интерпретација на наративно, езотерично и уметничко ниво, притоа предизвикувајќи исконска геометрија и хуманистички мотиви.[15]

Кога Хилма аф Клинт ги завршила делата за Храмот, духовното водство завршило. Сепак, таа продолжила да се занимава со апстрактно сликарство, сега независно од какво било надворешно влијание.[16] Ако сликите за храмот биле претежно слики во масло, таа сега користела и акварели. Нејзините подоцнежни слики се значително помали по големина. Таа, меѓу другото, насликала серија што ги прикажува ставовите на различните религии во различни фази во историјата, како и претстави на двојноста помеѓу физичкото битие и неговата еквивалентност на езотерично ниво. Додека Хилма аф Клинт го следеше своето уметничко и езотерично истражување, можно е да се согледа одредена инспирација од уметничките теории развиени од Антропозофското друштво од 1920 година наваму.

Низ нејзиниот живот, Хилма аф Клинт ќе се обидела да ги разбере мистериите со кои дошла во контакт преку нејзината работа. Со своите мисли и студии изработила повеќе од 150 тетратки.[17]

Во 1908 година, Клинт го запознал Рудолф Штајнер за прв пат. Во едно од ретките преостанати писма, таа го замолила Штајнер да ја посети во Стокхолм и да го види готовиот дел од серијата Слики за храмот, вкупно 111 слики. Штајнер навистина ги видел сликите, но главно не бил импресиониран, наведувајќи дека нејзиниот начин на работа е несоодветен за теозоф. Според Х.П. Блаватски, медиумството било погрешна практика, која ги водела своите вешти на погрешен пат на окултизмот и црната магија.[18] Меѓутоа, за време на нивната средба, Штајнер изјавил дека современиците на Клинт нема да можат да ги прифатат и разберат нивните слики и дека ќе бидат потребни уште 50 години за да се дешифрираат. Од сите слики што му биле прикажани, Штајнер посветил посебно внимание само на Групата Примордијален хаос, забележувајќи ги како „најдобри симболично“.[19] По средбата со Штајнер, Аф Клинт била уништена од неговиот одговор и престанала да слика 4 години. Интересно е што Штајнер чувал фотографии од некои уметнички дела на Аф Клинт, некои од нив дури и рачно обоени. Подоцна истата година го запознала Василиј Кандински, кој сè уште не дошол до апстрактно сликарство. Некои историчари на уметност претпоставуваат дека Кандински можел да ги види фотографиите и можеби бил под влијание на нив додека го развивал својот сопствен апстрактен пат. Подоцна во нејзиниот живот, таа донела одлука да ја уништи целата нејзина кореспонденција. Таа му оставила колекција од повеќе од 1200 слики и 125 дневници на нејзиниот внук, Ерик аф Клинт. Меѓу нејзините последни слики направени во 1930-тите, има два акварели кои ги предвидуваат настаните од Втората светска војна, насловени Блиц и Борба во Медитеранот.[20]

И покрај популарното верување дека Хилма аф Клинт избрала никогаш да не ги изложува своите апстрактни дела за време на нејзиниот живот, во последниве години историчарите на уметност како Џулија Вос открија доволно докази дека Аф Клинт правела вистински напори да ја покаже својата уметност на јавноста. Околу 1920 година во Дорнах, Швајцарија, Аф Клинт се запознал со холандската евритмистка Пеги Клоперс-Молцер, која исто така била член на Антропозофиското друштво . Подоцна, уметницата отпатувала во Амстердам, каде што таа и Клоперс разговарале за можната изложба со уредниците на списанието за уметност и архитектура Wendingen. Иако разговорите во Амстердам не донеле никаков резултат, барем една изложба на апстрактните дела на Хилма аф Клинт всушност се случила во Лондон неколку години подоцна. Во јули 1928 година во Лондон се одржала Светската конференција за духовна наука, при што Клоперс била една од членовите на организацискиот комитет. Првично, Хилма аф Клинт била исклучена од кругот на учесници, но по инсистирањето на Клоперс, работата била решена. Во јули 1928 година Хилма аф Клинт патувала со брод од Стокхолм до Лондон, заедно со некои нејзини слики од големи размери. Во нејзината разгледница до Ана Касел (откриена дури во 2018 година) aф Клинт пишува дека не била сама за време на ова 4-дневно патување. И покрај тоа што Клинт не го наведува името, Џулија Вос сугерирала дека најверојатно нејзин придружник бил Томасин Андерсон и стар пријател од деновите на Де Фем. Вос исто така изјавила дека и покрај тоа што списокот на претставени слики е непознат, можеме да сугерираме дека тоа се некои извадоци од серијата Слики за храмот.[21]

Хилма аф Клинт починала во Џуршолм, Шведска [22] во 1944 година, на речиси 82 години, како последица на сообраќајна несреќа, откако ги изложувала своите дела само неколку пати, главно на духовни конференции и собири.[23] Таа е погребана во Галарварвскиркогарден во Стокхолм.[24]

Стил уреди

Подоцнежната апстрактна уметност на Хилма Аф Клинт (1906-1920) навлегла во симболизмот со комбинација на геометрија, фигурација, научно истражување и религиозни практики. Нејзините студии за органски раст, вклучувајќи школки и цвеќиња, и помогнале да го прикаже животот преку духовна леќа.[25]

Нејзиниот индивидуален или препознатлив стил, исто така, бил обележан со впечатоци од научните откритија од крајот на 19 и почетокот на 20 век, како и под влијание на современите духовни движења како што се теозофијата и антрософијата. Идејата да се надмине физичкиот свет и ограничувањата на претставителната уметност е видлива во нејзините апстрактни слики.[26]

Нејзиниот симболичен визуелен јазик има подредена прогресија што го одразува нејзиното разбирање за мрежи, кругови, спирали и форми слични на ливчиња - понекогаш дијаграмски, понекогаш биоморфни.[27] Нејзините слики, исто така, ја истражувале дихотомијата на светот.[28]

Спиралните форми често се појавувале во нејзината уметност, како и во автоматските цртежи на Де Фем. Додека секоја таква геометриска форма, во овој случај, Спиралата сугерира раст, напредок и еволуција, изборот на бои е исто така метафоричен по природа.[29]

Како една од прото-феминистичките уметници, нејзиниот стил го претставува возвишеното во уметноста.[30]

Наследство уреди

Во својот тестамент, Хилма аф Клинт ги оставила сите свои апстрактни слики на нејзиниот внук, заменик-адмиралот Ерик аф Клинт од Кралската шведска морнарица. Таа прецизирала дека нејзиното дело треба да се чува во тајност најмалку 20 години по нејзината смрт. Кога кутиите биле отворени на крајот на 1960-тите, многу малку луѓе знаеле што ќе биде откриено.

Во 1970 година нејзините слики биле понудени како подарок на Moderna Museet i Stockholm, но донацијата била одбиена. Потоа, Ерик аф Клинт донирал илјадници цртежи и слики на фондацијата што го носи името на уметницата во 1970-тите.[31] Благодарение на историчарот на уметност Аке Фант, нејзината уметност била претставена на меѓународната публика во 1980-тите, кога тој ја претставил на конференцијата Нордик во Хелсинки во 1984 година.

Колекцијата на апстрактни слики на Хилма аф Клинт вклучува повеќе од 1200 парчиња. Таа е во сопственост и управувана од Фондацијата Хилма аф Клинт [32] во Стокхолм, Шведска. Во 2017 година, норвешката архитектонска фирма Snøhetta ги претставила плановите за изложбен центар посветен на аф Клинт во Јарна, јужно од Стокхолм, со проценети трошоци за изградба од 6 до 7,5 милиони евра.[31] Во февруари 2018 година, Фондацијата потпиша долгорочен договор за соработка со Музејот Модерна, со што се потврдила трајноста на собата Хилма аф Клинт, односно наменскиот простор во музејот каде континуирано се прикажуваат десетина дела на уметницата.[33]

Културни референци уреди

  • Хилма аф Клинт и нејзината работа се претставени во филмот Личен купувач, во кој главниот лик, кој го игра Кристен Стјуарт, истражува уметност што е инспирирана од духови.[34]
  • Уметноста на Хилма аф Клинт ја инспирирала Acne Studios за летната колекција од 2014 година.[35]
  • Делото на Хилма аф Клинт го наведува Џејн Вивер како инспирација за модерната космологија.[36]
  • Аф Клинт била тема на долгометражен документарен филм од 2019 година на германската режисерка Halina Dyrschka [de], насловен како Надвор од видливото - Хилма аф Клинт.[37]
  • Делото на Аф Клинт е претставено во краткиот филм од 2020 година „Точка и линија до рамнина“, по сценарио и режија на Софија Бохданович. Краткиот текст ја прикажува изложбата на музејот Соломон Р. Гугенхајм од 2018 година „Хилма Аф Клинт: Слики за иднината“, која се гледа во средината на инсталацијата.[38]

Изложби (посмртни) уреди

Апстрактното дело на Хилма аф Клинт било прикажано за прв пат на изложбата „Духовното во уметноста, апстрактното сликарство 1890–1985“ организирана од Морис Тухман во Лос Анџелес во 1986 година. Оваа изложба била почетна точка на нејзиното меѓународно признание.

„Хилма Аф Клинт: Слики за иднината“ Изложбата на музејот Соломон Р. Гугенхајм била најпосетуваната изложба во 60-годишната историја на музејот. Изложбата ја посетиле над 600.000 посетители.[39]

Избрани изложби уреди

  • Духовното во уметноста: Апстрактно сликарство 1890–1985 година, Музеј на уметност во округот Лос Анџелес, Лос Анџелес, САД. 23 ноември 1986 година – 8 март 1987 година [40] Патувачка изложба : Музеј на современа уметност, Чикаго, САД. 17 април – 19 јули 1987 година ; Gemeentemuseum Den Haag, Холандија. 1 септември – 22 ноември 1987 година
  • Hilma af Klints hemliga bilder, Нордиско уметничко здружение, Свеаборг Хелсинки, Финска 1988–1989
  • Тајните слики од Хилма аф Клинт], MoMA PS1, Квинс, Њујорк. 15 јануари – 12 март 1989 година [41]
  • Ockult målarinna och abstrakt pionjär, Moderna Museet во Стокхолм, Шведска 1989–1991 година. Патувачка изложба : Гетеборгс Констхал, Гетеборг, Шведска ; Лундс Констхал, Лунд, Шведска ; Fyns Kunstmuseum, Данска.
  • Okkultismus und Abstraktion, Die Malerin Hilma af Klint, Албертина, Виена, Австрија 1991–1992 година. Патувачка изложба : Kunsthaus Graz, Австрија ; Модерен музеј на Пасау, Германија
  • Målningarna till templet (Сликите на храмот), Liljevalchs konsthal, Стокхолм, Шведска 1999–2000
  • 3 x Abstraction: New Methods of Drawing, Центарот за цртање, Њујорк, САД 2005–2006;[42] Музеј на уметност во Санта Моника, САД;[43] Ирски музеј за модерна уметност, Даблин, Ирска 2005–2006 година
  • Атом во универзумот, Центар за уметност Камден, ОК 2006 година [44]
  • Алпската катедрала и Градот-круна, Џосија Мекелхени . Модерен музеј во Стокхолм, Шведска. 1 декември 2007 година – 31 март 2008 година (претставен со 14 слики)
  • Пораката. Медиумот како уметник – Das Medium als Künstler Музеј во Бохум, Германија. 16 февруари – 13 април 2008 година (претставено со 4 слики)
  • Traces du Sacré Centre Pompidou, Париз, Франција. 7 мај – 11 август 2008. (претставено со 7 слики)
  • Hilma af Klint – Une modernité rélévée Centre Culturel Suédois, Париз, Франција. април - август 2008 година (претставен со 59 слики)
  • Traces du Sacré Haus der Kunst, Минхен, Германија. 18 септември 2008 – 11 јануари 2009 година
  • De geheime schilderijen van Hilma af Klint, Музејот на Moderne Kunst, Арнем, Холандија. 7 март 2010 – 30 мај 2010 година [45]
  • Надвор од бојата, види! Боја! – Четири изложби во Културниот центар во Јарна, јужно од Стокхолм, Шведска. Џејмс Турел, Рудолф Штајнер, 14 мај - 2 октомври 2011 година
  • Хилма аф Клинт – пионер на апстракцијата беше продуцирана и прикажана во Музејот Модерна во Стокхолм, Шведска, од 16 февруари до 26 мај 2013 година,[46] пред турнејата во Хамбургер Банхоф – музеј за Гегенварт во Берлин, Германија, од 15 јуни. до 6 октомври; Музејот Пикасо Малага, Шпанија, од 21 октомври 2013 година до 9 февруари 2014 година;[47] Музеј на модерна уметност во Луизијана, Хамблбек, Копенхаген, Данска 2014 година;[48] Henie Onstad Kunstsenter, Осло, Норвешка 2015 година; Куму, Талин, Естонија 2015 година
  • Делата на Аф Клинт беа изложени на Централниот павилјон на 55-то Венециско биенале, Италија. 1 јуни – 24 ноември 2013 година [49]
  • Cosa mentale – Имагинариите на телепатијата на уметноста на 20-тиот век, Центар Помпиду, Мец, Франција. 28 октомври 2015 – 28 март 2016 година [50] (9 слики)
  • Сликање на невиденото, Serpentine галерии, Лондон, ОК. 3 март – 15 мај 2016 година [51]
  • The Keeper, Нов музеј на современа уметност, Њујорк, САД 20 јули - 2 октомври 2016 година [52]
  • Отаде ѕвездите - Мистичниот пејзаж од Моне до Кандински, Музеј Д'Орсеј, Париз, Франција. 14 март - 25 јуни 2017 година [53] (1 слика)
  • Jardin infini. Де Живерни во Амазонија , Центар Помпиду, Мец, Франција. 18 март - 28 август 2017 година (7 слики)
  • L'emozione dei COLORI nell'arte, Galleria civica d'arte moderna e contemporanea GAM од Торино, Италија. 14 март – 23 јули 2017 година [54]
  • Како горе, така долу, Ирски музеј за модерна уметност, Даблин, Ирска. 13 април - 27 август 2017 година [55][56]
  • Интуиција, Палацо Фортуни во Венеција, Италија. 13 мај – 26 ноември 2017 година [57]
  • Гетеборг меѓународно биенале за современа уметност (GIBCA), Гетеборг Констхал во Гетеборг, Шведска. 9 септември – 19 ноември 2017 година [58]
  • Хилма аф Клинт, Пинакотека до Естадо де Саун Пауло во Саун Пауло, Бразил. 3 март - 16 јули 2018 година [59]
  • Hilma af Klint: Paintings for the Future, музеј Соломон Р. Гугенхајм во Њујорк, САД. 12 октомври 2018 - 23 април 2019 година [60][61]
  • Хилма аф Клинт: Тајните слики, Уметничка галерија на Нов Јужен Велс, 12 јуни - 19 септември 2021 година [62][63]

Галерија уреди

Поврзано уреди

  • Хилма аф Клинт и Теософија

Публикации уреди

  • Духовникот во уметноста, Апстрактно сликарство 1890-1985 година, publ. Музеј на уметност во округот Лос Анџелес, 1986 година.ISBN 0-89659-669-9, 0-87587130-5 LACMA : pbk
  • (in Swedish) Хилма од Клинт, Растер Форлаг, Стокхолм. Шведски текст, околу 100 слики.ISBN 91-87214-08-3
  • (in Swedish) Односно до храмот, Rosengårdens Förlag. Шведски текст, 30 скици. Го опишува наставниот период за да стане медиум.ISBN 91-972883-0-6
  • (in Swedish) Enheten bortom mångfalden, Rosengårdens Förlag. Шведски текст, 32 слики. Два дела, еден филозофски и еден уметничко-научен.ISBN 91-972883-4-9
  • Го опишувам патот и во меѓувреме продолжувам по него, Rosengårdens Förlag. Краток вовед на англиски јазик со 3 слики.ISBN 91-972883-2-2ISBN 91-972883-2-2
  • 3 X Апстракција, Кетрин де Зегер и Хендел Тејхер (уред. ), Прес на Универзитетот Јеил и Центарот за цртање, Њујорк, 2005 годинаISBN 978-0300108262, 0300108265
  • (in German) Okkultismus und Abstraktion, die Malerin Hilma af Klint, Аке Фант, Албертина, Виена 1992 година,ISBN 3-900656-17-7 .
  • (in Danish) Мод Лисет – Белиј, Гете, Хилма аф Клинт, Јеихау, Кандински, Мартинус, Розенкранц, Штајнер Гл. Музејот Holtegaard и Nordjyllands Kunstmuseum. 2004 година.ISBN 87-884995-2-9
  • Хилма аф Клинт, величината на нештата, Џон Хачинсон (ед. ), Галерија Даглас Хајд, Даблин 2005 година. Англиски текст, 23 слики.ISBN 0-907660-99-1ISBN 0-907660-99-1 .
  • Пораката. Уметност и окултизам. Со есеј од Андре Бретон . Хрсг. v. Клаудија Дихтер, Ханс Гинтер Голински, Мајкл Крајевски, Сузане Зандер. Kunstmuseum Бохум. Walther König: Келн 2007 година,ISBN 978-3-86560-342-5 .
  • Шведски жени уметници: Сигрид Хјертен, Хилма аф Клинт, Натали Џурберг, Сигне Хамарстен-Јансон, Александра Мир, Улрика Паш, Books LCC, 2010 година.ISBN 978-1155646084ISBN 978-1155646084
  • Наследството на Хилма од Клинт: Девет современи одговори (англиски / германски), Ен-Софи Норин, Даниел Бирнбаум, Verlag der Buchhandlung Walther König, 2013 година. ASIN B00FOT4GAM
  • Хилма од Клинт. Уметноста на гледање на невидливото , од Курт Белфраж, Луиз Алмквист (уред.), 2015 ASIN B01K3I9A1S
  • Хилма аф Клинт – Пионер на апстракцијата, уредена од Ирис Милер-Вестерман со Џо Видоф, со придонеси на Дејвид Ломас, Паскал Русо и Хелмут Зандер, изложбен каталог на Музејот Модерна бр. 375, 2013 година.ISBN 978-91-8624-348-7ISBN 978-91-8624-348-7
  • Хилма аф Клинт – Сликање на невиденото, уредено од Даниел Бирнбаум и Ема Ендерби, со придонеси на Џулија Пејтон-Џонс, Ханс Улрих Обрист, Џенифер Хиги и Џулија Вос . Серпентина галерии / Koenig Books, 2016 година.ISBN 978-1-908617-34-7ISBN 978-1-908617-34-7
  • (in Swedish) Хилма – en roman om gåtan Хилма аф Клинт [Хилма – роман за енигмата Хилма аф Клинт], Ана Лаестадиус Ларсон, изд. Piratförlaget, 24 мај 2017 годинаISBN 978-91-642-0489-9
  • Hilma af Klint – Seeing is Believing, Курт Алмквист и Луиз Белфраж, König Books, 7 октомври 2017 годинаISBN 9783960981183
  • (in French) Ni vues, Ni connues стр. 42–44, Collectif Georgette Sand, издавач Hugo Doc collection Les Simone, 5 октомври 2017 г.ISBN 9782755635393
  • Хилма аф Клинт: Белешки и методи, со вовед и коментар од Ирис Милер-Вестерман, Прес на Универзитетот во Чикаго, 2018 годинаISBN 978-0-226-59193-3 

Надворешни врски уреди

  1. Cain, Abigail. What Was the First Abstract Artwork?. Artsy.net (англиски). Посетено на 2017-03-31.
  2. „A Brief History of Abstract Art with Turner, Mondrian, and More“. www.tate.org.uk. Tate Modern.
  3. Bashkoff, T., ed., et al., Hilma Af Klint (New York: Solomon R. Guggenheim Museum, 2018).
  4. Bashkoff, Tracey, Hilma af Klint: Paintings for the Future, ArtBook, 2018
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Klint, Hilma af (2018). Hilma af Klint : Notes and Methods. The University of Chicago Press. ISBN 9780226591933. OCLC 1090316599.
  6. „Hilma af Klint: Painting the Unseen“. Serpentine Galleries (англиски). Посетено на 2017-03-11.
  7. Cattelan, M., Gioni, M., & Subotnick, A., eds., Charley, Issue 5 (New York: D.A.P., 2007).
  8. Kellaway, Kate (2016-02-21). „Hilma af Klint: a painter possessed“. The Guardian (англиски). ISSN 0261-3077. Посетено на 2017-03-11.
  9. Gaze, D., Concise Dictionary of Women Artists (Abingdon-on-Thames: Routledge, 2001), p. 413.
  10. Liam Taft – Invisible art: rediscovering the work of Hilma af Klint Архивирано на 17 ноември 2021 г. National Student, April 19, 2017
  11. „Hilma af Klint“. www.theosophyforward.com.
  12. [Hilma af Klint – Painting the Unseen Serpentine Galleries, 2016. ISBN 978-1-908617-34-7, p.24]
  13. Heiser, J., & Higgie, J., eds., Frieze: Contemporary Art and Culture, Vols 88-91 (London: Durian Publications, 2004).
  14. „Topics and central works“. Moderna Museet i Stockholm.
  15. Erkan, Ekin. „Hilna Af Klint at The Guggenheim: Metaphysics as it Patrols Mortality's Borders“. AEQAI. Архивирано од изворникот на 2020-08-01. Посетено на 7 September 2019.
  16. Fiore, J., "How the Swedish Mystic Hilma af Klint Invented Abstract Art", Artsy, October 12, 2018.
  17. Witt, Karolina. „Hilma af Klint Tempelbilderna och historieskrivningen“ (PDF). www.diva-portal.org. Halmstad University. Посетено на 4 Dec 2015.
  18. Blavatsky, Helena P. (1889). The Key to Theosophy. London: The Theosophical Publishing Company. Theosophy Trust Books. 2007. ISBN 0979320526. Theosophical University Press Online Edition: The Key to Theosophy by H. P. Blavatsky. ISBN 1-55700-046-8.
  19. Hilma af Klint: Notes and Methods, With an Introduction and Commentary by Iris Müller-Westerman, University of Chicago Press, 2018 ISBN 978-0-226-59193-3
  20. Hilma af Klint – A Pioneer of Abstraction, Edited by Iris Müller-Westermann with Jo Widoff, with contributions by David Lomas, Pascal Rousseau and Helmut Zander, exhibition catalogue of Moderna Museet nr 375, 2013. ISBN 978-91-8624-348-7
  21. Voss, Julia. 2020. Hilma af Klint – Die Menschheit in Erstaunen versetzen. ISBN 3103973675
  22. Phaidon Editors (2019). Great women artists. Phaidon Press. стр. 24. ISBN 978-0714878775.
  23. Wolfe, S., "Lost (and Found) Artist Series: Hilma af Klint", Artland, October 2018.
  24. Lindblom, L., "Hilma af Klint—Artist, pioneer of abstract art, spiritualist", trans. A. Grosjean, Svenskt kvinnobiografiskt lexikon, March 8, 2018.
  25. Jacobs, Rita D. (2019). „Review: [Untitled]“. World Literature Today. vol. 93, no. 1: 104–06 – преку JSTOR.
  26. 'They called her a crazy witch': did medium Hilma af Klint invent abstract art?“. the Guardian (англиски). 2020-10-06. Посетено на 2021-10-20.
  27. Müller-Westermann, Iris; Widoff, Jo; Lomas, David; Rousseau, Pascal; Zander, Helmut; Klint, Hilma af; Moderna museet (Stockholm, Sweden), Nationalgalerie im Hamburger Bahnhof, Museum für Gegenwart--Berlin; Museo Picasso Málaga (2013). Hilma af Klint: a pioneer of abstraction (English). ISBN 978-91-86243-48-7. OCLC 828860209.CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)
  28. Gaze, Delia (2013). Concise Dictionary of Women Artists. United States: Taylor & Francis. стр. 415. ISBN 9781136599019.
  29. Pothast, Emily (2021-03-04). „The Visionary Practice of Hilma af Klint“. Form and Resonance (англиски). Посетено на 2021-10-20.
  30. „Hilma af Klint Paintings, Bio, Ideas“. The Art Story. Посетено на 2021-10-20.
  31. 31,0 31,1 Clemens Bomsdorf (April 13, 2017), Museum for pioneer of abstraction Hilma af Klint is stuck in limbo The Art Newspaper.
  32. „Hilma af Klint Foundation“.
  33. More Hilma af Klint at Moderna Museet, 26 February 2018
  34. Stewart, S., "Kristen Stewart's Personal Shopper will get under your skin", New York Post, March 7, 2017.
  35. „Acne Studios – Projects – Hilma af Klint. Архивирано од изворникот на 2017-04-28. Посетено на 2017-04-06.
  36. Williams, H. (2017-07-10). „Jane Weaver on the mystical inspiration for her space rock“. The Independent (англиски). Посетено на 2018-01-15.
  37. King, J. P., "New doc Hilma af Klint reclaims female artist's place in history", Washington Blade, February 4, 2020.
  38. Nayman, Adam (September 16, 2020). „TIFF 2020: Point and Line to Plane (Sofia Bohdanowicz, Canada)“. Cinema Scope. Архивирано од изворникот на August 12, 2021. Посетено на November 4, 2021.
  39. Rees, Lucy (2019-04-19). „See the Guggenheim Museum's Most Popular Show Ever“. Galerie (англиски). Посетено на 2021-10-08.
  40. Brenson, Michael (December 21, 1986). „ART VIEW; HOW THE SPIRITUAL INFUSED THE ABSTRACT“.
  41. The Secret Pictures by Hilma af Klint, MoMA PS1
  42. „The Drawing Center: Guillermo Kuitca: Diarios“. The Drawing Center: Guillermo Kuitca: Diarios.
  43. 3 x Abstraction – Santa Monica Museum of Art Архивирано на 20 август 2017 г.
  44. „Adrian Searle on Hilma af Klint's revelatory paintings“. the Guardian. March 14, 2006.
  45. „The Secret Painter Hilma af Klint at MMKA - Reviews - Metropolis M“. www.metropolism.com.
  46. Hilma af Klint – A Pioneer of Abstraction, Moderna Museet i Stockholm.
  47. Hilma af Klint – a Pioneer of Abstraction, Museo Picasso Málaga Архивирано на 17 ноември 2021 г.
  48. Hilma af Klint – a Pioneer of Abstraction, Louisiana Museum of Modern Art Архивирано на 2 февруари 2017 г.
  49. Staff, "Hilma af Klint going to Venice Biennale 2013", Moderna Museet, May 23, 2013.
  50. „Cosa mentale. Les imaginaires de la télépathie dans l'art du XXe siècle | Centre Pompidou Metz“. www.centrepompidou-metz.fr. Архивирано од изворникот на 2021-11-17. Посетено на 2021-11-17.
  51. Hilma af Klint : Painting the Unseen, Serpentine Galleries
  52. The Keeper, New Museum of Contemporary Art
  53. Beyond Stars – The Mystical Landscape from Monet to Kandinsky, Musée d'Orsay Архивирано на 2 февруари 2017 г.
  54. L'emozione dei COLORI nell'arte
  55. As Above, So Below
  56. Aidan Dunne -An alternative history of art of the last century Irish Times, April 18, 2017
  57. Intuition, Axel Vervoodt Foundation
  58. „GIBCA • Gothenburg International Biennial for Contemporary Art“. www.gibca.se.
  59. „Pinacoteca – Hilma af Klint: Mundos Possíveis“. pinacoteca.org.br. Архивирано од изворникот на 2021-11-17. Посетено на 2021-11-17.
  60. „The Guggenheim Museums and Foundation“. The Guggenheim Museums and Foundation.
  61. Smith, R., "'Hilma Who?' No More", The New York Times, October 11, 2018.
  62. Chloe Wolifson: "Crowd-pulling paintings arrive in Sydney, revealing a woman ahead of her time", The Sydney Morning Herald, 11 June 2021
  63. Mitsuji, T., "Hilma af Klint’s ‘miraculous’ art: ‘In dialogue with spirits, she found her own voice’", The Guardian, June 15, 2021.