Разгневениот бик
Разгневениот бик или „Разјарениот бик“ или „Разбеснетиот бик“ (англиски: The Raging Bull) е американски филм од 1980 година, во режија на Мартин Скорсезе (Martin Scorsese), снимен според сценариото на Пол Шредер и Мардик Мартин, засновано врз книгата на Џејк Ла Мота, Џозеф Картер и Питер Савиџ. Главните улоги ги толкуваат: Роберт Де Ниро (Robert De Niro), Џо Пеши (Joe Pesci), Кети Моријарти (Cathy Moriarty), а споредните улоги ги толкуваат: Френк Винсент (Frank Vincent), Николас Коласанто (Nicholas Colasanto), Тереза Салдана (Theresa Saldana), Марио Гало (Mario Gallo), Френк Адонис (Frank Adonis) и Џозеф Боно (Joseph Bono). Фотографијата е дело на Мајкл Чепмен, а монтажата ја направила Телма Шунмејкер. „Разјарениот бик“ е едно од најпознатите, а според некои и најдоброто, остварување на Скорсезе. Во една анкета, американските филмски критичари го прогласиле за најдобар филм на 1980-тите, списанието „Entertainment Weekly“ го прогласило за еден од најдобрите филмови на сите времиња, а во анкетата на списанието „Premier“ де Ниро (кој за улогата на Џејк Ла Мота морал да се здебели за 20 килограми) го освоил десеттото место на списокот на најдобрите улоги на сите времиња. Филмот се одликува со мајсторска режија и прекрасна црно-бела фотографија, а режисерот совршено го описал психичкиот профил на главниот јунак. Филмот освоил две награди „Оскар“ (де Ниро за најдобра главна улога и Телма Шунмејкер за монтажа), покрај тоа, филмот имал уште шест номинации (најдобар филм, најдобра режија, најдобра машка и женска споредна улога, најдобар звук и најдобра фотографија).[1] Истата година, Де Ниро освоил и „Златен глобус“ во категоријата „најдобар глумец“, а филмот имал уште шест други номинации за оваа награда. Во 1982 година, филмот освоил две награди „БАФТА“, и тоа: Телма Шунмејкер за „најдобро филмска монтажа“ и Џо Пеши за „најдобар дебитант на филмското платно“.[2] Филмот претставува биографија на големиот боксерски шампион, Џејк Ла Мота (Jake La Motta), по чија книга е пишувано и сценариото за филмот. Филмот трае 129 минути.
| „Разгневениот бик“ | |
|---|---|
 | |
| Режисер | Мартин Скорсезе |
| Продуцент | Ирвин Винклер Роберт Чартоф |
| Главни улоги | Роберт Де Ниро Џо Пеши Кети Моријарти |
| Кинематографија | Мајкл Чапман |
| Монтажа | Телма Шонмејкер |
| Дистрибутер | United Artists |
| Премиера | ноември 14 1980 (Њујорк) декември 19 1980 (САД) |
| Времетраење | 129 минути |
| Земја |  САД |
| Јазик | англиски |
| Буџет | $18 милиони |
| Бруто заработка | $23.4 милиони |
Содржина уреди
Филмот започнува со приказ на подостарениот и здебелен Џејк Ла Мота (Роберт Де Ниро), кој работи како забавувач (стенд-ап комичар) по хотелите и баровите во Њујорк. Потоа, се прикажува подемот и падот во кариерата на ла Мота, во текот на 1940-тите и 1950-тите години. Џејк е млад и силен боксер, кој ги прави почетните чекори во кариерата, воден од неговиот брат, Џои (Џо Пеши), кој истовремено му е менаџер. Мафијата му нуди на Џејк да го земе под закрила, но тој е тврдоглав и сака самиот да си го пробие патот. Поради тоа, иако Ла Мота лесно ги победува своите противници, тој никако не може да стигне до позицијата да стане предизвикувач за шампионската титула.
Пресврт во неговиот живот претставува средбата со преубавата млада девојка Вики (Кети Моријарти), која го привлекува на прв поглед. Џејк започнува врска со неа, а подоцна, двајцата стапуваат во брак, но цело време, Џејк е многу љубоморен и мисли дека таа го изневерува, така што често ја навредува и вика по неа, па дури и ја тепа. И покрај неговата тврдоглавост, Џејк сепак запаѓа во канџите на боксерската мафија, така што еднаш треба да изгуби од еден просечен боксер. Тој со тешко срце го прифаќа лажирањето на борбата, но не сака да падне, туку до крајот останува на нозе. Од периодот на подемот на неговата кариера, легендарни се неговите борби со Реј Шугар Леонард, кого Џејк успева да го нокаутира, иако понекогаш и губи од него, но на бодови, т.е. никогаш не дозволува да биде соборен на подот. Врвот на успехот, Џејк го доживува со освојувањето на шампионската титула.
Сепак, наскоро започнува крајот на неговата кариера: Џејк треба да боксува со Реј Шугар Леонард, но непосредно пред мечот, него го зафаќа силна љубомора и тој го обвинува својот брат дека имал сексуален однос со Вики. Затоа, Џејк налутен оди во куќата на брат му и пред очите на целото семејство, брутално го претепува. Потоа, за време на борбата со Леонард, Џејк не сака да боксува и стои како закован покрај јажињата, дозволувајќи да биде претепан, но сепак, Леонард повторно не успева да го собори на подот.
По поразот, Џејк се простува од боксот и живее на Флорида, во луксузна куќа. Тој отвора и свој ноќен клуб, но поради присуство на малолетни девојки во клубот, Џејк оди в затвор, а Вики дефинитивно го напушта. По затворот, Џејк започнува да работи како забавувач и еднаш, случајно во Њујорк го среќава својот брат и тие двајцата се смируваат.[2]
Глумци уреди
- Роберт Де Ниро како Џејк Ла Мота
- Џо Пеши како Џои Ла Мота
- Кети Моријaрти како Вики Ла Мота
- Николас Колазанто како Томи Комо
- Тереза Салдана како Ленора Ла Мота (сопруга на Џои)
- Френк Винцент како Селви Бетс
- Џони Барнс како Сугар Реј Робинсон
За филмот уреди
Де Ниро ја прочитал автобиографијата на Џејк Ла Мота и бил фасциниран од ликот на Џејк Ламота. Тој му ја покажа книгата на Мартин Скорсезе во сетот на филмот Алиса Не Живее Тука Повеќе, со надеж дека ќе го разгледа проектот. Ама Скорсезе отсекогаш бил незаинтересиран за спортот, а уште помалку заинтересиран за боксот и неговото мислење за спортот било "нешто со топка, не е добро" . Затоа, постојано одбивал да режира ваков филм, особено од кога слушнал што правел Џејк Ла Мота за живеачка. Тој рекол: "Боксер? Не ми се допаѓа боксот ... Дури и како дете, секогаш мислев дека боксот е досаден ... Тоа беше нешто што не можев, нема да го сфатам". После неуспешните обиди со Скорсезе, книгата беше предадена на Мардик Мартин, евентуален ко-сценарист на филмот, кој рече: "Проблемот е што нештото е направено стотина пати - тепач кој има проблеми со својот брат и со неговата сопруга, а мафијата е по него ". Книгата потоа беше прикажана дури и на продуцентите Роберт Чартов и Ирвин Винклер од Де Ниро, кои беа подготвени да помогнат само ако се согласи и Скорсезе. По речиси умирање од преголема доза на дрога, Скорсезе се согласи да го направи филмот, не само да го спаси својот живот, туку и за да ја спаси својата кариера. Скорсезе почна да се поврзува многу лично со приказната за Џејк Ламота, и во него виде како рингот може да биде "алегорија за она што го правите во животот", што за него го објаснуваше правењето на филмови, "правиш филмови, ти си во рингот секој пат ".
Подготовката на филмот започна со снимањето на Де Ниро во рингот, од страна на Мартин Скорсезе. Скорсезе одлучи да го направи филмот во бела и црна боја поради што сакаше филмот да се разликува од другите филмови во боја и од други причини. Скорсезе отишол на два меча во Медисон Сквер Гарден за да му помогне на неговото истражување, земајќи ги помалите, но суштински детали предвид, како што е крвавиот сунѓер, а подоцна и крвта на јажињата (која подоцна ќе се користи во филмот). Скорсезе инаку не бил и сè уште не е обожавател на спортот или боксот, кои тој ги опишал за здодевни. Кога ги видол крваво натопените сунѓери како се натопуваат во кофата, тој се сеќава како размислувал во себе: "И овие го нарекуваат ова спорт".
Подоцна, под водство на Чартов и Винклер, Мардик Мартин беше замолен да започне да го пишува сценариото. Според Де Ниро, под никакви околности, Обединетите Уметници нема да го прифатеа сценариото на Мартин. Приказната беше заснована на визијата на новинарот Пит Хамил од стилот на 1930-тите и 1940-тите, кога боксот беше познат како "големиот темен принц на спортот". Затоа, сценаристот на Таксист (филм) Пол Шрадер беше ангажиран за да го преработи сценариото во август 1978 година. Де Ниро и Скорсезе ги искористиле промените во сценариото за и тие да преработаат неколку сцени.
За ангажирањето на глумци, Скорсезе ангажираше многу глумци е глумци нови во професијата. Џо Пеши беше совршен кандидат за улогата на Џои Ла Мота, тој беше непознат глумец во тоа време. Де Ниро и Скорсезе му се јавиле на Пеши, откако Де Ниро го видол во филмот, The Death Collector. За улогата на Вики, втората жена на Џејк, Пеши ја предложил Кети Моријарти. Скорсезе и Де Ниро се уверија дека таа е совршена за улогата, но таа ја доби улогата после неколку тестови. Џо Пеши исто така го натера својот шоу-бизнис пријател и колега од The Death Collector, Френк Винцент, да се обиде да ја земе улогата на Селви Бетс. Чарлс Скорсезе, татко му на Мартин, исто така се појавил во филмот како братучедот на Томи Комо, Чарли.
Додека си го тренирал Бронкс акцентот и додека се припремал за својата улога, Де Ниро се сретнал со Џејк Ла Мота и неговата бивша сопруга Вики. Вики, која живеела во Флорида, раскажа за нејзиниот живот со нејзиниот поранешен сопруг, а исто така дури и покажала стари домски филмови (кои подоцна инспирирале слична сцена што требало да се направи за филмот) . Џејк Ламота, од друга страна, служеше како негов тренер, придружуван од Ал Силвани како тренер во клубот Грамерси во Њујорк, кој го одржа Де Ниро во кондиција. Глумецот открил дека боксирањето му дошло природно;. Тој дури влегол како боксер од средна тежина, победувајќи две од неговите три борби во еден Бруклински ринг и бил наречен "младиот Ла Мота" од коментаторот. Според Џејк Ламота, Де Ниро бил еден од првите 20 најдобри боксери во средна тежина на сите времиња.
Според продукциниот миксер, Мајкл Евје, филмот почнал да се снима во олимпискиот аудиториум во Лос Анџелес на 16 април 1979 година. На 7 мај, продукцијата се пресели во Кулвер Сити студиото и се снимаше таму до средината на јуни. Скорсезе стави до јасно знаење дека за време на снимањето дека не го сака традиционалниот начин во филмовите за прикажување на борби од гледиштето на гледачите. Тој инсистираше на тоа една камера, управувана од директорот на фотографија, Мајкл Чепмен, да биде ставена внатре во рингот, за да можаат гледачите да ги видат емоциите на борците, особено оние на Џејк. Според Скорсезе, продукцијата на филмот потоа била дури затворена околу четири месеци со исплатата на целиот екипаж, за Де Ниро да може да оди на патувања околу северна Италија и Франција за да си ја зголеми тежината. Кога се вратил во САД, неговата тежина се зголемила од 66 до 97 килограми. Сцените со подебелиот Џејк Ламота беа завршени до приближувањето на Божиќ 1979 година во рок од седум до осум недели, за да не се влоши здравствените проблеми кои влијаеле на држењето, дишењето и зборувањето на Де Ниро .
Според Евје, делот со ноќниот клуб на Џејк бил снимен во затворен клуб кај Сан Педро на 3 декември. Последната секвенца каде што Џејк Ламота е пред огледалото и зборува пред него беше снимена на последниот ден од снимањето и беа потребни 19 пати, со тоа што само 13-тиот пат беше искористен за филмот. Скорсезе сакаше да има атмосфера што ќе биде толку студена што зборовите ќе имаат влијание додека тој се обидува да го помири неговиот однос со својот брат.
Уредувањето на Разгневениот Бик започна кога продукцијата беше привремено стопирана и беше завршено во 1980 година. Скорсезе работел со уредникот, Телма Шонмејкер, за да постигне финален пресек на филмот. Разгневениот Бик потоа помина низ скрин-тест пред мала публика, вклучувајќи ги и главните директори на Обединетите Уметници, Стивен Бах и Енди Албек. Скринингот беше прикажан во МГМ скрининг-соба во Њујорк околу јули 1980 година. Подоцна, Албек го пофалил Скорсезе, нарекувајќи го "вистински уметник".
Според продуцентите Роберт Чартов и Ирвин Винклер, работите се влошиле кога Обединетите Уметници одлучиле да не го дистрибуираат филмот, но ниту едно студија не било заинтересирано кога се обиделе да ги продадат правата. Скорсезе се погрижил за своите права за време на пост-продукција.
Во 2012 година, „Разгневениот бик“ бешепрогласен од Motion Picture Editors Guild за најдобро монтираниот филм во историјата.