Мозаицизам

Мозаицизам — состојба при која организмот поседува клетки со различен генотип. Генерално, секоја соматска клетка во еден организам поседува иста ДНК, односно ист генотип. Понекогаш група на клетки, клеточни линии, ткива и органи поседуваат клетки кои имаат различен генотип.

Кротон, пример на хромозомски мозаицизам кој се изразува на ниво на вариегација на бојата на лисјата

Доколку се земе предвид честотата со која настануваат генетските мутации и „неспособноста“ на клетката секогаш да ја репарира (поправи) мутираната ДНК, може да се каже дека секој организам во одреден размер е мозаичен. Како причина за мозаицизмот може да биде мутација на еден ген, промена во поголем генски регион или, пак, аберација на еден или повеќе хромозоми. Доколку соматските мутации настанат рано во ембрионалниот развој, тогаш бројот на клетките, ткивата и органите кои содржат мутирани гени ќе биде поголем, а со тоа и мозаицизмот во организмот ќе биде застапен во поголем процент. Колку фенотипски ќе биде изразен мозаицизмот зависи од типот на мутираниот ген, бројот и видот на клетките кои се мутирани и способоста на нормалните клетки да ја компензираат нефункционалноста на мозаичните мутрирани клетки. Нормално, колку е помал бројот на мутираните клетки или со други зборови кажано, колку е помал мозаицизмот толку фенотипски неговиот ефект ќе биде помалку изразени и обратно, колку повеќе клетки се мозаични толку фенотипот ќе биде повеќе изразен. Во некои случаи мозаицизмот фенотипски воопшто не е изразен. Х-инактивацијата кај женските единки е типичен пример за мозацизам. За време на раната ембриогенеза еден од двата Х хромозоми кај женските единки на основа на случајност се онеспособува. Притоа, една половина од клетките имаат активен еден Х хромозом кој потекнува од едниот родител, а другата половина од клетките го имаат активен другиот Х хромозом, кој потекнува од другиот родител. Бидејќи двата хромозома можат да носат различни алели од двата родитела, клетките ќе поседуваат различен генотип, а со тоа и организмот ќе биде мозаичен. Доколку има мутација на некој функционален ген на едниот Х хромозом, тогаш онеспособувањето е повеќе насочено кон Х хромозомот на кој се наоѓа мутацијата. Друг класичен пример за мозаицизам се туморите, чии клетки содржат бројни мутации споредбено со останатите клетки на организмот. Доколку мозаицизмот е присутен во гаметите, станува збор за гонаден мозаицизам. Кај овој тип на мозаицизам фенотипски промени не се забележуваат кај мозаичниот поединец, туку промените доаѓаат до израз кај потомството кое ќе ги наследи мутациите преку мозаичните гамети.