Википедија

Кристина (шведска кралица)

Кристина (18 декември 1626 — 19 април 1689), член на династијата Васа — кралица на Шведска од 1632 сè до нејзината абдикација во 1654.[б 1] Таа го наследила својот татко Густав II Адолф по неговата смрт во битката на Лутцен, но почнала да владее со Шведската Империја кога наполнила осумнаесет години во 1644 година.[6]

Портрет на шведската кралица Дротнинг Кристина од Себастиен Бурдон stor.jpg
Портрет на шведската кралица Кристина

Шведската кралица е запаметена како една од најписмените жени во 17 век.[7] Таа сакала книги, ракописи, слики и скулптури. Со нејзиниот голем интерес за религијата, филозофијата, математиката и алхемијата, таа привлекла многу научници во Стокхолм, сакајќи градот да стане „Атина на северот“. Вестфалскиот мир ѝ дозволувал да основа академија или универзитет кога и каде сака.[8]

Во 1644 година таа почнала да издава бакар во грутки од петнаесет килограми за да служи како валута.[б 2] Финансиската екстраваганција на Кристина ја довела државата до работ на банкротирање, а финансиските тешкотии предизвикале немири и бунтови од страна на јавноста. Кристина исто така се залагала за крај на Триесетгодишната војна. Во меѓувреме, таа предизвикала скандал кога решила да не се омажи,[9] и кога тајно во Брисел и јавно во Инсбрук го прифатила католицизмот. „Северната Минерва“ си го отстапила тронот на нејзиниот роднина и се населила во Рим.[10]

Папата Александар VII ја опишал Кристина како „кралица без царство, христијанка без вера и жена без срам“.[9] Таа исто така имала водечка улога во театарската и музичката заедница и заштитила многу барокни уметници, композитори и музичари.

Како гостинка на пет последователни папи,[11] и симбол на контрареформацијата, Кристина била една од ретките жени погребани во ватиканската пештера. Нејзиниот неконвенционален начин на живот и „машката“ облека која ја носела се прикажани во безброј романи, драми, опери и филмови. Во сите биографии за Кристина важна улога играат нејзиниот родов и културен идентитет.[12]

Ран живот уреди

 
Поголемиот дел од шведската национална библиотека и кралските архиви биле уништени кога замокот изгорел во 1697 година.

Кристина е родена во кралскиот замок Тре Кронор на 18ти декември 1626. Нејзини родители биле шведскиот крал Густавус Адолф и неговата германска сопруга Марија Елеонора. Тие веќе имале три деца: две ќерки (мртвородена принцеза во 1621 година, потоа првата принцеза Кристина, која е родена во 1623 година и починала следната година) и мртвороден син во мај 1625 година. [б 3]

Возбудено очекување ја опкружувало четвртата бременост на Марија Елеонора во 1626 година. Кога се родило бебето, прво мислеле дека е машко бидејќи било „влакнесто“ и врескало „со силен, рапав глас“.[13]

Таа подоцна напишала во својата автобиографија дека „dлабок срам се проширил меѓу жените кога ја откриле својата грешка“. Кралот, сепак, бил пресреќен, велејќи: "Таа ќе биде паметна, таа сите нас нè направи будали!"[14]

Шведската круна била наследна во Куќата на Васа, но од времето на кралот Карл IX па наваму (владеела 1604–1111), таа ги исклучувала принцовите Васа кои биле синови на неговиот брат Ерик XIV од Шведска и неговиот внук Сигизмунд III на Полска. Легитимните помлади браќа на Густав Адолф умреле неколку години порано. Неговата полусестра Катерина, била исклучена во 1615 година кога се омажила за нелутеранец. Така Кристина станала претпоставен наследник. По раѓањето на Кристина, кралот Густав Адолф ја признал нејзината способност како женски наследник, и иако била наречена „кралица“, официјалната титула што ја имала од нејзиното крунисување од Риксдагот во февруари 1633 година била крал.[15]

Регентство уреди

 
Родителите на Кристина околу 1632 година

Пред заминувањето на Густав Адолф за Германија за протестантизмот во Триесетгодишната војна, тој го обезбедил правото на неговата ќерка да го наследи престолот, во случај тој никогаш да не се врати, и му заповедал на неговиот маршал Аксел Густафсон Банер,[10] дека Кристина треба да добие образование од типот што вообичаено им се овозможува само на момчињата.

Нејзината мајка, од династијата на Хоенцолерни, била жена со нестабилен темперамент. Можно е да била луда. Откако кралот умрел на 6 Ноември 1632 година на бојното поле, неговиот труп бил донесен дома во ковчег, со неговото срце во посебна кутија. Марија Елеонора наредила кралот да не биде погребан додека таа не биде погребана со него. Таа, исто така, барала ковчегот да се чува отворен и редовно одела да го гледа, тапкајќи го и не забележувајќи го гниењето. На крајот, засрамениот канцелар, Аксел Оксенстиерна, не видел друго решение освен да постави чувар во собата за да се спречат понатамошни епизоди.[16] Како резултат на тоа, тој бил погребан дури на 22 јуни 1634 година, повеќе од осумнаесет месеци подоцна.

Во 1634 година, Инструментот за влада, нов устав, бил воведен од Оксенстиерна. Уставот предвидувал дека „кралот“ мора да има Таен совет, на чело со самиот Оксенстиерна.[17]

Марија Елеонора била рамнодушна кон својата ќерка, но сега, со задоцнување, Кристина станала во центарот на вниманието на нејзината мајка. Густав Адолф одлучил дека во случај на негова смрт, неговата ќерка да се грижи за неговата полусестра, Катерина од Шведска[б 4] и полубратот Карл Гиленхилм како регент. Ова решение не и одговарало на Марија Елеонора, на која и било забрането да оди во замокот. Во 1636 година, канцеларката Оксенстиерна не видела друго решение освен да ја протера вдовицата во замокот Грипшолм, додека управниот регентски совет ќе одлучи кога ќе и биде дозволено да се сретне со нејзината деветгодишна ќерка.[18] Во следните три години, Кристина напредувала во друштво на нејзината тетка Катерина и нејзиното семејство.

Во 1638 година, по смртта на нејзината тетка и згрижувачка мајка Катерина од Шведска, Кралскиот регентски совет под команда на Аксел Оксенстиерна ја увидел потребата да се назначи нова згрижувачка мајка на малолетниот монарх (нејзината мајка била протерана), што резултирало со реорганизација на домаќинство на кралицата. Со цел да се спречи младата кралица да биде зависна од една личност и омилена мајка, Кралскиот совет одлучил да ја подели функцијата на шефицата во чекање (одговорна за женските дворјани на кралицата) и канцеларијата на кралската гувернанта (или згрижувач мајка) во четири, со две жени назначени да ја делат секоја канцеларија. Според тоа, Еба Леијонхуфвуд и Кристина ноќ и ден биле назначени да ја делат позицијата на кралска гувернанта и згрижувачка мајка со титула Дисциплина-Надзорник , додека Беата Оксенстиерна и Еба Рајнинг биле назначени да ја делат позицијата на шефица- во чекање, сите четири со формален чин и титула на Директорка.[19]

 
14-годишната Кристина како кралица, слика од Јакоб Хајнрих Елбфас

Се чини дека методот на Кралскиот совет да ѝ даде на кралицата Кристина неколку згрижувачки мајки за да избегне таа да се приврзе кон едно лице, бидејќи Кристина не ги спомнала своите згрижувачки мајки директно во своите мемоари и се чини дека не формирала никаква приврзаност кон ниту едно лице. од нив; всушност, со само неколку исклучоци, како што се Еба Спаре, Лејди Џејн Рутвен и Луиз ван дер Ноут, Кристина не покажала никаков интерес за ниту една од нејзините дворјани, и генерално ги спомнува во своите мемоари само за да се спореди позитивно нарекувајќи се себеси како помаженствена од нив.[19]

Кристина се школувала како кралски маж. Теологот Јоханес Матиа Готус станал нејзин учител; ѝ одржувал лекции по религија, филозофија, грчки и латински. Канцеларката Оксенстиерна ја подучувала нејзината политика и разговарала со неа за Такит. Оксенстиерна гордо напишала за 14-годишното девојче дека „Таа воопшто не е како женско“ и дека има „светла интелигенција“. Кристина изгледала среќна што учи десет часа на ден. Покрај шведскиот, научила уште најмалку седум јазици: германски, холандски, дански, француски, италијански, арапски и хебрејски. [б 5]

Во 1636–1637 година, Питер Минуит и Самуел Бломаерт преговарале со владата за да ја основаат Нова Шведска, првата шведска колонија во Новиот свет. Во 1638 година, Минуит ја подигнал Форт Кристина во сегашен Вилмингтон, Делавер; Реката Кристина исто така била именувана по неа, како и населбата Квин Вилиџ во Центар Сити, Филаделфија.

Владеење уреди

Во 1644 година, Кристина била прогласена за возрасна, иако крунисувањето било одложено поради војната со Данска-Норвешка. Во декември 1643 година, шведските трупи го прегазиле Холштајн и Јитланд во војната во Торстенсон. Швеѓаните постигнале многу од нивниот изненаден напад, и со Договорот од Бремсебро, Данска ги додала островите Готланд и Осел на доменот на Кристина, додека Норвешка ги загубила областите Јемтланд и Херједален на неа. Под владеењето на Кристина, Шведска, која сега практично го контролирала Балтичкото Море, имала неограничен пристап до Северното Море и повеќе не била опкружена од Данска-Норвешка.[20] Во 1649 година Луис де Гир ја основал шведската африканска компанија и во 1650 година Кристина го ангажирала Хендрик Карлоф за да ја подобри трговијата на Голд Коуст.[21]

Во 1649 година, со помош на нејзиниот вујко, Џон Казимир, и нејзините братучеди, Кристина се обидела да го намали влијанието на Оксенстиерна и го прогласила синот на Џон Казимир, нејзиниот братучед Карл Густав, за нејзин наследник. Следната година, Кристина се спротивставила на барањата на другите имоти (свештени лица, бургери и селани) во Риксдагот на имотите за намалување на бројот на благородните имоти кои биле ослободени од данок. Таа никогаш не спровела таква политика.[22]

Триесетгодишна војна уреди

 
Слика на Кристина на монета од Ерфурт од 10 дукати од 1645 година. Помеѓу 1631 и 1648 година, за време на Триесетгодишната војна, Ерфурт бил окупиран од шведските сили.[23] [б 6]

Нејзиниот татко, Густавус Адолф, им дошол на помош на германските протестанти во Триесетгодишната војна, за да го намали католичкото влијание и да стекне економско влијание во германските држави околу Балтичкото Море. Тој победил во неколку битки, а во 1631 година, кардиналот Ришелје одлучил Франција да ја поддржи Шведска со пари и војници. Но Густавус бил убиен во 1632 година.

Грофот Оксенстиерна станал регент и го продолжил учеството на Шведска во војната. Поразена во битката кај Нордлинген (1634), шведската војска се повлекла од јужна Германија во Померанија. Иако Шведска победила во некои подоцнежни битки, воените напори биле исцрпувачки.

Кристина го достигнала своето полнолетство во 1644 година, а канцеларот Оксенстиерна набрзо открил дека нејзините политички ставови се разликуваат од неговите. Во 1645 година тој го испратил својот син, Јохан Оксенстиерна, на конгресот за мир во вестфалскиот град Оснабрик, за да се расправа против мирот со Светото Римско Царство. Кристина, сепак, сакала мир по секоја цена и испратила свој делегат, Јохан Адлер Салвиус.

Вестфалскиот мир бил потпишан помеѓу мај и октомври 1648 година, со што практично завршиле европските религиозни војни. Шведска добила одштета од пет милиони талери, користени првенствено за плаќање на своите војници. Шведска понатаму ја добила Западна Померанија (отсега натаму Шведска Померанија), Визмар, Архиепископијата во Бремен и Верденската епископија како наследни феуди.[26]

Непосредно пред склучувањето на мировниот договор, таа го примила Салвиус во советот, против желбата на канцеларот Оксенстиерна. Салвиус не бил аристократ, но Кристина сакала да ѝ се противи на присутната аристократија.

Покровител на уметноста уреди

 
Кралицата Кристина (на масата од десната страна) во дискусија со францускиот филозоф Рене Декарт. (Романтизирана слика од Нилс Форсберг (1842-1934), по Пјер Луис Думезнил

Во 1645 година Кристина го поканила Хуго Гротиус да стане нејзин библиотекар, но тој умрел на пат во Росток. Истата година основала весник. Во 1647 година Јохан Фрајнсхајм бил назначен за нејзин библиотекар. По битката кај Прага (1648), каде што нејзините војски го ограбиле Прашкиот замок, многу од богатствата собрани од Рудолф II биле вратени во Стокхолм. Оттука Кристина набавила за својата библиотека голем број вредни илустрирани дела и ретки ракописи. Во инвентарот составен во тоа време се спомнуваат „стотина уметнички книги од различни видови“, меѓу нив и два светски познати ракописи: Кодекс Гигас и Кодекс Аргентеус.[27]

Во 1648 година таа нарачала 35 слики од Џејкоб Џорденс за таванот во замокот Упсала. Во 1649 година, 760 слики, 170 мермерни и 100 бронзени статуи, 33.000 монети и медалјони, 600 парчиња кристали, 300 научни инструменти, ракописи и книги (вклучувајќи го и пофалби на светиот крст од Рабанус Маурус, Кодекс Аргентус, и Кодекс Гигас[28]) биле транспортирани во Стокхолм. Уметноста, од Прашкиот замок, му припаѓала на Рудолф II, светиот римски цар и била заробена од Ханс Кристоф фон Кенигсмарк за време на битката кај Прага и преговорите за мирот во Вестфалија.[29] До 1649-1650 година, „нејзината желба да собира луѓе што учат околу неа, како и книги и ретки ракописи, станал речиси манија“, напишал Голдсмит [30] За да ја каталогизира својата нова колекција, таа го замолила Исак Восиус да дојде во Шведска, а Хеинсиус да купи повеќе книги на пазарот.[31]

„Семирамида од север“ се допишувала со Пјер Гасенди, нејзиниот омилен автор. Блез Паскал ѝ понудил копија од неговиот паскалин. Таа имала цврсто разбирање на класичната историја и филозофија.[32] Кристина го проучувала неостоицизмот, црковните отци и исламот; таа систематски барала копија од Трактатот на тројцата измамници, дело кое дава сомнеж за целата организирана религија.[33] Во 1651 година кабалистот Менасех бен Израел понудил да стане нејзин агент или библиотекар за хебрејски книги и ракописи; тие разговарале за неговите месијански идеи како што тој неодамна ги напишал во својата најнова книга, Надежта на Израел. Други славни научници кои дошле да ги посетат биле Клод Сомез, Јоханес Шеферус, Олаус Рудбек, Јохан Хајнрих Боклер, Габриел Науде, Кристијан Равис, Николас Хеинсиус и Самуел Бохарт, заедно со Пјер Даниел Хует и Маркус Меибомиус, кој напишал книга за танцот.

Кристина била заинтересирана за театарот, особено за драмите на Пјер Корнеј; таа и самата била глумица аматер. Во 1647 година, на италијанскиот архитект Антонио Брунати му било наредено да изгради театарски амбиент во една од поголемите простории на палатата.[34] Дворскиот поет Георг Штиернхиелм напишал неколку драми на шведски јазик, како што е Заробениот Купидон или Лавианку де Дајана, изведена со Кристина во главниот дел на божицата Дијана. Таа поканила странски компании да играат во Болхусет, како што е италијанската оперска трупа во 1652 година со Винченцо Албричи и холандската театарска трупа со Аријана Ноземан и Сузана ван Ли во 1653 година.[35][36] Меѓу француските уметници што ги вработила била и Ана Шабансо де Ла Баре, која станала дворска пејачка.[35] Од 1638 година, Оксенстиерна ја вработила француска балетска трупа под Антоан де Болие, кој исто така морал да ја научи Кристина да се движи поелегантно.[35][36]

Во 1646 година, добриот пријател на Кристина, францускиот амбасадор Пјер Шанут, се сретнал и се допишувал со филозофот Рене Декарт, барајќи од него копија од неговите Медитации. Откако и покажал на кралицата некои од писмата, Кристина се заинтересирала да започне преписка со Декарт. Таа го поканила во Шведска, но Декарт не сакал сè додека не побарала од него да организира научна академија. Кристина испратила брод да го земе филозофот и 2.000 книги.[37] Декарт пристигнал на 4 октомври 1649 година. Тој престојувал со Чанут и ги завршил своите Страсти на душата. Малку е веројатно дека Декарт напишал „Балет на раѓањето на мирот“, изведен на нејзиниот роденден.[38] На ден потоа, 19 Декември 1649 година, тој веројатно ги започнал своите приватни часови за кралицата. Со строгиот распоред на Кристина, тој бил поканет во студениот и суров замок секој ден во 5:00 часот наутро за да разговара за филозофијата и религијата. Наскоро станало јасно дека не се сакаат еден со друг; таа не го одобрувала неговиот механички поглед, а тој не го ценел нејзиниот интерес за старогрчки.[39] На 15 јануари Декарт напишал дека ја видел Кристина само четири или пет пати.[40] На 1 Февруари 1650 Декарт настинал. Починал десет дена подоцна, рано наутро на 11 февруари 1650 година, а според Чанут причината за неговата смрт била пневмонија.[41] [б 7]

Прашање за брак уреди

 
Кристина од Дејвид Бек

Веќе на деветгодишна возраст Кристина била импресионирана од католичката религија и заслугите на целибатот.[46] Таа со интерес читала биографија за девицата кралица Елизабета I од Англија. Кристина сфатила дека од неа се очекува да обезбеди наследник на шведскиот трон. Нејзиниот прв братучед Карл бил занесен со неа и тие тајно се вериле пред тој да замине во 1642 година да служи во шведската армија во Германија три години. Кристина во својата автобиографија открила дека чувствува „непремостлива одвратност кон бракот“ и „за сите работи за кои жените зборувале и правеле“. Бидејќи била главно зафатена со студиите, спиела три до четири часа навечер, заборавала да се чешла, набрзина се облекувала и носела машки чевли заради погодност. Нејзината непослушна коса станала нејзин заштитен знак. Нејзината најблиска пријателка била Еба Спаре, со која го делела креветот и веројатно сексуална врска.[47] Кристина, за која се вели дека поседува шарм, ја нарекувала „Прекрасна“ и поголемиот дел од слободното време го поминувала со убавата грофица. На англискиот амбасадор Вајтлок му ја претставила страста на младоста како нејзин „соработник“ и го пофалила и нејзиниот ум и нејзината убавина.[48][49] Кога Кристина ја напуштила Шведска, продолжила да ѝ пишува страсни писма на Спаре, во кои ѝ кажувала дека секогаш ќе ја сака. Меѓутоа, таквите емотивни писма биле релативно вообичаени во тоа време, а Кристина го користела истиот стил кога им пишувала на жени кои никогаш не ги запознала, но на чии дела се восхитувала.[49]

На 26 февруари 1649 година, Кристина објавила дека одлучила да не се омажи и наместо тоа сака нејзиниот прв братучед Карл да биде наследник на тронот. Додека благородништвото се спротивставило на ова, трите други имоти– свештенството, бургерите и селаните– го прифатиле. Крунисувањето се одржало на 22 октомври 1650 година. Кристина отишла во замокот Улриксдал каде што влегла во кочијата за крунисување обвиена во црно кадифе извезено во злато и влечена од три бели коњи. Поворката до Сторкиркан била толку долга што кога пристигнале првите кочии, последните сè уште не го напуштиле Улриксдал (оддалеченост од околу 10,5 км ). Сите четири имоти биле поканети да вечераат во замокот. Фонтаните три дена прскале вино, се служело печено и светкале илуминациите, по што следела тематска парада (Илустрискиот раскош на Фелисити) на 24 октомври.[50]

Религија и лични ставови уреди

 
Себастиен Бурдон, Кристина од Шведска, 1653 година. Подарена од Пиментел на Филип IV од Шпанија, сликата сега се наоѓа во Музејот дел Прадо.[51][52][53]

Нејзиниот учител, Јоханес Матиjа, под влијание на Џон Дури и Јан Амос Коменски, кој од 1638 година работел на новиот шведски училиштен систем, покажал понежен став од повеќето лутерани. Во 1644 година, тој предложил нов црковен поредок, но тој бил одбиен бидејќи тоа се толкувало како крипто-калвинизам. Кралицата Кристина го бранела против советот на канцеларката Оксенстиерна, но три години подоцна предлогот морал да биде повлечен. Во 1647 година, свештенството сакало да ја воведе Книгата на Конкорд (шведски: Konkordieboken)– книга што го дефинирала точниот лутеранизам наспроти ересот, што ги прави невозможни некои аспекти на слободното теолошко размислување. Матија бил силно против ова и повторно бил поддржан од Кристина. Книгата на Конкорд не била воведена.[54]

Таа имала долги разговори за Коперник, Тихо Брахе, Бејкон и Кеплер со Антонио Маседо, секретар и преведувач на португалскиот амбасадор.[55] Македо бил исусовец и во август 1651 година со доверлива личност прошверцувал писмо од Кристина до својот генерал во Рим.[56] Како одговор, Паоло Касати и Франческо Малинес дошле во Шведска во пролетта 1652 година, обучени и за природни науки и за теологија. Таа имала повеќе разговори со нив, се интересирала за католичките ставови за гревот, бесмртноста на душата, рационалноста и слободната волја. Двајцата научници и ги откриле плановите на кардиналот Фабио Чиги. Околу мај 1652 година Кристина одлучила да стане католик. Таа го испратила Матијас Палбицки во Мадрид; во август шпанскиот крал Филип IV го испратил шпанскиот дипломат Антонио Пиментел де Прадо во Стокхолм.[57][58]

Откако владеел речиси дваесет години, работејќи најмалку десет часа на ден, Кристина доживела нешто што некои го протолкувале како нервен слом. Таа страдала од висок крвен притисок, се жалела на лош вид и болки во вратот. Грегоар Франсоа Ду Риц,од 1642 година судски лекар,[59] бил наречен кога таа одеднаш се распаднала во 1651.[б 8] Во февруари 1652 француски лекар Пјер Бурделот пристигнал во Стокхолм. За разлика од повеќето лекари од тоа време, тој не верувал во пропуштање крв; наместо тоа, наредил доволно сон, топли бањи и здрави оброци, наспроти досегашниот аскетски начин на живот на Кристина. Имала само дваесет и пет години и тој ја советувал дека треба повеќе да ужива во животот, Бурделот ја замолил да престане да учи и да работи толку напорно[63] и да ги отстрани книгите од нејзините станови. Со години, Кристина наизуст ги знаела сите сонети од Арс Аматорија и била заинтересирана за делата на Марсијал[64] и Петрониј. Лекарот ѝ ги покажал 16-те еротски сонети на Пјетро Аретино, кои тој ги чувал тајно во својот багаж. Со суптилни средства Бурделот ги поткопал нејзините принципи. Бидејќи била стоичка, таа сега станала епикурејка.[65] Нејзината мајка и де ла Гарди биле многу против активностите на Бурделот, и се обиделе да ја убедат да го промени својот став кон него; Бурделот се вратил во Франција во 1653 година „оптоварен со богатство и клетви“.[66]

Абдикација уреди

Кога Кристина одлучила дека сака нејзиниот прв братучед Карл да биде наследник на тронот, таа се согласила да остане под услов советите никогаш повеќе да не побараат од неа да се омажи. Во 1651 година, Кристина изгубила голем дел од својата популарност по обезглавувањето на Арнолд Јохан Месениус, заедно со неговиот 17-годишен син, кој ја обвинил за сериозно недолично однесување и дека е „Језабел“.[67][68] Според нив „Кристина упропастувала сè и дека не се грижела за ништо друго освен за спорт и задоволство“.[68]

 
Абдикација на Кристина во 1654 година, цртеж на Ерик Далберг

Во 1653 година, таа го основала редот Амарантен. Антонио Пиментел бил назначен за негов прв витез; сите членови морале да ветат дека нема да се венчаат (повторно).[69] Во 1653 година, таа му наредила на Восиус (и Хејнсиус) да направат список од околу 6.000 книги и ракописи кои треба да се спакуваат и да се испратат во Антверпен. Во февруари 1654 година, таа јасно му кажа на Советот за нејзините планови да абдицира. Оксенстиерна и кажа дека ќе зажали за својата одлука во рок од неколку месеци. Во мај, Риксдагот разговараше за нејзините предлози. Таа побарала 200.000 риксталери годишно, но наместо тоа добила доминација. Финансиски била обезбедена преку пензија и приходи од градот Норшепинг, островите Готланд, Оланд Осел и Поел, Волгаст и Нојклостер во Мекленбург и имотите во Померанија.[70]

Нејзиниот план да се преобрати[71] не била единствената причина за нејзината абдикација, бидејќи се зголемувало незадоволството од нејзините произволни и расипнички начини. За десет години, таа и Оксенстиерна[72] создале 17 грофови, 46 барони и 428 помали благородници. За да им обезбедат соодветни апанажи на овие нови врсници, тие продале или ставиле под хипотека имот од круната што претставул годишен приход од 1.200.000 риксталери. Во текот на десетте години од нејзиното владеење, бројот на благороднички семејства се зголемил од 300 на околу 600,[73] наградувајќи ги луѓето како Ленарт Торстенсон, Ду Риц, Луис Де Гир и Јохан Палмструх за нивните напори. Овие донации се одвивале со толкава брзина што не секогаш биле регистрирани, а во некои прилики и двапати се давало исто парче земја.[74]

Кристина абдицирала од својот престол на 6 јуни 1654 година во корист на нејзиниот братучед Карл Густав.[71] За време на церемонијата на абдикација во замокот Упсала, Кристина ги носела своите регалии, кои церемонијално биле отстранети од неа, една по една. Пер Брахе, која требала да ја тргне круната, не се помрднала, па морала сама да ја симне круната. Облечена во едноставен бел тафтански фустан, таа го одржала својот проштален говор со колеблив глас, им се заблагодарила на сите и му го препуштила тронот на Карл X Густав, кој бил облечен во црно. Пер Брахе чувствувала дека таа „стоела таму убава како ангел“. Карл Густав бил крунисан подоцна истиот ден. Кристина ја напуштила земјата за неколку дена.

Заминување и егзил уреди

 
Портрет на Џејкоб Фердинанд Воет

Во летото 1654 година, Кристина ја напуштила Шведска во машка облека со помош на Бернардино де Реболједо и јавала како гроф Дона низ Данска. Односите меѓу двете земји сè уште биле толку напнати што поранешната шведска кралица не можела безбедно да патува во Данска. Кристина веќе спакувала и испорачала во странство вредни книги, слики, статуи и таписерии од нејзиниот замок во Стокхолм, оставајќи ги неговите богатства сериозно исцрпени.[75] [71]

Кристина го посетила Фредерик III, војводата од Холштајн-Готорп, и додека била таму мислела дека нејзиниот наследник треба да има невеста. Таа испратила писма во кои му препорачала на Карл две од ќерките на Војводата. Врз основа на оваа препорака, тој се оженил со Хедвиг Елеонора.[71] На 10 јули Кристина пристигнала во Хамбург и останала кај Јакоб Куриел во Крамерамтштубен.

Кристина ги посетила Јохан Фридрих Гроновиус и Ана Марија ван Шурман во Холандската Република. Во август, таа пристигнала во Јужна Холандија и се населила во Антверпен. Четири месеци Кристина била сместена во замокот на еден еврејски трговец. Таа била посетена од надвојводата Леополд Вилхелм од Австрија; принцот де Конде, амбасадорот Пјер Шанут, како и поранешниот гувернер на Норвешка, Ханибал Сехештед. Во попладневните часови таа одела на возење, и секоја вечер се одржувале забави; имало претстави за гледање или музика за слушање. Кристина брзо останала без пари и морала да продаде дел од нејзините таписерии, сребрени садови и накит. Кога нејзината финансиска состојба не се подобрила, надвојводата ја поканил во неговата бриселска палата на Куденберг. На 24 декември 1654 година, таа се преобратила во католичката вера во капелата на надвојводата во присуство на доминиканскиот Хуан Гуемес,[76] Раимондо Монтекуколи и Пиментел.[77] Крстена како Кристина Аугуста, таа го усвоила името Кристина Александра.[б 9] Таа не го објавила своето преобраќање јавно, во случај шведскиот совет да одбие да и плати алиментација. Покрај тоа, Шведска се подготвувала за војна против Померанија, што значело дека нејзиниот приход од таму бил значително намален. Ниту папата и Филип IV од Шпанија не можеле отворено да ја поддржат, бидејќи таа сè уште јавно не била католик. Кристина успеала да договори голем заем, оставајќи книги и статуи за да ги подмири долговите.[79]

Во септември таа заминала за Италија со нејзината придружба од 255 лица и 247 коњи. Пратеникот на папата, библиотекарот Лукас Холстениус, кој и самиот бил преобратен, ја чекал во Инсбрук. На 3 ноември 1655 година, Кристина го објавила своето преобраќање во католицизам во Хофкирче и им напишала на папата Александар VII и нејзиниот братучед Карл X за тоа. За да го прослави нејзиното официјално преобраќање, била изведена опера на Антонио Цести. Се вели дека Фердинанд Карл, надвојводата на Австрија, веќе во финансиски проблеми, бил речиси уништен од нејзината посета. Нејзиното заминување било на 8 ноември.[80]

Поаѓање за Рим уреди

 
Прослави за Кристина во Палацо Барберини на 28 февруари 1656 година

Патувањето кон југ низ Италија било детално планирано од Ватикан и имало брилијантен триумф во Ферара, Болоња, Фаенца и Римини. Во Пезаро, Кристина се запознала со згодните браќа Сантинели, кои толку ја импресионирале со нивната поезија и умешност за танцување што таа ги зела во служба, како и со извесен Џан Риналдо Моналдески. Официјалното влегување во Рим се случило на 20 декември, во каучот дизајниран од Бернини [81] преку Портата Фламинија, која денес е позната како Порта дел Пополо.[б 10] Кристина го запознала Бернини следниот ден, истата вечер го поканила во нејзиниот стан и станале доживотни пријатели. „Два дена потоа била одведена во базиликата во Ватикан, каде што папата и дал потврда. Тогаш таа го добила од папата своето второ име Александра, неговата женска форма.“[82] Таа добила свое крило во Ватикан, украсено од Бернини.

Посетата на Кристина на Рим било триумф на папата Александар VII и повод за прекрасни барокни свечености. Таа неколку месеци била единствената преокупација на папата и неговиот двор. Благородниците се натпреварувале за нејзиното внимание и ја почестиле со бескрајна рунда огномети, трескави, лажни дуели, акробации и опери. На 31 јануари Човечки живот била изведена опера од Марко Марацоли. Во Палацо Барберини, на 28 февруари ја пречекале неколку стотици привилегирани гледачи.[83][84]

Палацо Фарнезе уреди

 
Писмо од кралицата Кристина до Децио Ацолино во Националниот архив на Шведска

Кристина се населила во Палацо Фарнезе, која му припаѓала на војводата од Парма. Секоја среда таа ја одржувала палатата отворена за посетителите од повисоките класи кои се занимавале со поезија и интелектуални дискусии. Кристина отворила академија во палатата на 24 јануари 1656 година, наречена Академија Аркадија, каде што учесниците уживале во музика, театар и литература. ѝ бил претставен поетот Рејер Ансло. Припадник на кругот Аркадија бил и Франческо Негри, Францисканец од Равена, кој се смета за првиот турист што го посетил Норт Кејп, Норвешка.[б 11] Друг Францисканец бил Швеѓанецот Ларс Скајт, кој, под името Патер Лаурентиус, служел како исповедник на Кристина осум години.[б 12]

Дваесет и деветгодишната Кристина давала повод за многу озборувања кога слободно се дружела со мажи на нејзина возраст. Еден од нив бил кардиналот Десио Ацолино, кој бил секретар на амбасадорот во Шпанија и одговорен за кореспонденцијата на Ватикан со европските судови.[85] Тој, исто така, бил водач на слободномислечкото движење „Летечки одред“ во рамките на Католичката црква. Кристина и Азолино биле толку блиски што папата побарал од него да ги скрати посетите на нејзината палата; но тие останале доживотни пријатели. Во писмото од 26 јануари 1676 година [86] до Ацолино Кристина пишува (на француски) дека никогаш не би го навредила Бога или не би му дала причина на Ацолино да се навреди, но тоа „не ме спречува да те сакам до смрт, и бидејќи побожноста те олеснува од тоа да бидеш мој љубовник, тогаш те ослободувам од тоа да бидеш мој слуга, зашто ќе живеам и ќе умрам како твој роб“. Бидејќи ветила дека ќе остане во целибат, неговите одговори биле порезервирани.[б 13] Во меѓувреме Кристина дознала дека Швеѓаните ѝ ги конфискувале сите приходи бидејќи принцезата станала католик.

Посета на Франција и Италија уреди

 
Децио Ацолино од Јакоб Фердинанд Воет

Кралот Филип IV од Шпанија владеел со Војводството Милано и со Кралството Неапол. Францускиот политичар Мазарин, и самиот Италијанец, се обидел да го ослободи Неапол од шпанската власт, против која месното население се борело пред создавањето на Неаполската република. Втората експедиција во 1654 година не успела и војводата од Гиз се откажал. Целта на Кристина била да стане посредник меѓу Франција и Шпанија во нивниот натпревар за контрола врз Неапол. Нејзиниот план бил дека таа ќе ги наведе француските трупи да го заземат Неапол и да владеат додека не ја остави круната во Франција по нејзината смрт. Кристина ги испратила дома сите свои шпански слуги, вклучувајќи го и нејзиниот доверлив Пиментел и нејзиниот исповедник Гуемес.[88] На 20 јули 1656 година Кристина испловила од Цивитавекија накај Марсеј каде што пристигнала девет дена подоцна. На почетокот на август таа отпатувала за Париз, придружувана од војводата од Гиз. Мазарин не ѝ дал официјално спонзорство, но им дал инструкции да ја слават и забавуваат во секој град на нејзиниот пат кон север.

На 8 Септември таа пристигнала во Париз и додека ја прикажувале наоколу дамите биле шокирани од нејзиниот машки изглед и однесување и начинот на кој што таа разговарала. При посетата на балетот со Ла гранд Мадмозел, таа, сеќавајќи се на Кристина искоментирала „многу ме изненади - аплаудираше на деловите кои и се допаѓаа, земајќи го Бога за сведок, фрлајќи се наназад на столот, прекрстувајќи ги нозете, потпирајќи ги на рацете на нејзиниот стол, и правеше други пози, какви што никогаш не сум видела освен од Травелин и Џодел, двајца познати буфони... Таа беше во сите погледи најнеобично суштество.“[89]

Младиот Луј XIV и неговата мајка Ана Австриска, во Компиењ ja гледале Кристина со почит. На 22 септември 1656 година, договорот помеѓу неа и Луј XIV бил готов. Тој ја препорачал Кристина за кралица на Кралството Неапол и да служи како гарант против шпанската агресија. Како кралица на Неапол, таа ќе биде финансиски независна од шведскиот крал, а исто така способна да преговара за мир меѓу Франција и Шпанија.[б 14]

На враќање Кристина ја посетила убавата и атеистичка Нинон де л'Енклос во манастирот во Лањи на Марна. На почетокот на октомври таа ја напуштила Франција и пристигна во Торино. Во текот на зимата Кристина живеела во апостолскиот дворец во Пезаро, веројатно за да избега од чумата која веќе зафатила неколку региони, вклучително и Неапол. За време на Неаполската чума (1656) речиси половина од населението умрело во рок од две години.[90] Во јули 1657 година, таа се вратила во Франција, веројатно нетрпелива. Не е познато каде престојувала тоа лето. Во Фонтенбло судот ѝ нареди да запре.

Смртта на Моналдески уреди

На 15 октомври 1657 година ѝ биле доделени апартмани во палатата Фонтенбло, каде што таа извршила дело што ја нарушилo нејзната репутација: погубување на маркизот Џан Риналдо Моналдески, нејзиниот господар на коњот и поранешен водач на француската партија во Рим.[91][92] Два месеци таа се сомневала во Моналдески дека тој бил нелојален, тајно ја запленила неговата кореспонденција, која открила дека навистина ја изневерил. Кристина му дала три пакети со писма на свештеникот Ле Бел, за да и ги чува додека таа била во притвор. Три дена подоцна, во сабота еден часот попладне, таа го повикала Моналдески во "Галеријата на елени", разговарајќи со него за ситуацијата и за писмата. Тој инсистирал на тоа дека предавството треба да се казни со смрт. Таа била убедена дека тој самиот изрекол смртна казна. По околу еден час, Ле Бел требало да го добие своето признание. И Ле Бел и Моналдески молеле за милост, но тој бил избоден од нејзините слуги - особено Лудовико Сантинели - во стомакот и во вратот. Облечен во неговиот оклоп, кој го штител, тие го бркале наоколу во соседната соба пред конечно да успеат да му зададат фатална рана во грлото. „На крајот, тој умре, исповедајќи го својот грев и признавајќи ја невиноста [на Сантинели], кажувајќи дека ја измислил целата фантастична приказна за да го уништи [него]“.[93]

 
Галерија на елените

На отец Ле Бел му било кажано да го погреба внатре во црквата, а Кристина, навидум незаинтересирана, платила во опатијата за да каже неколку миси за неговата душа. Таа „се жалеше што беше принудена да ја преземе оваа погубување, но тврдеше дека правдата била спроведена за неговото злосторство и предавство.[94]

Мазарин, која ја испратила својата стара пријателка Чанут, ја советувала Кристина да ја префрли вината поради тепачката меѓу дворјаните, но таа инсистирала дека само таа е одговорна за чинот. Таа му пишала на Луј XIV, кој две недели подоцна пријателски ја посетил без ништо да спомене. Во Рим луѓето се чувствувале поинаку; Моналдески бил италијански благородник, убиен од странски варварин. Ги немало писмата со кои се докажувала неговата вина. Кристина ги оставила со Ле Бел и само тој можел да потврди дека тие постојат. Кристина никогаш не открила што има во писмата, но според Ле Бел, се претпоставува дека содржат нешто со нејзините „љубовници“, било со Моналдески или со друго лице. Таа самата ја напишала својата верзија на приказната за раскажување во Европа.

Убиството на Моналдески во француската палата било легално, бидејќи Кристина имала судски права над членовите на нејзиниот суд, како што тврдел нејзиниот бранител Готфрид Лајбниц.[95] Како што гледале нејзините современици, Кристина како кралица морала да го нагласи доброто и погрешното, а нејзиното чувство за должност било силно. Таа продолжила да се смета себеси за кралица цел живот.

Таа со задоволство би ја посетила Англија, но не добила охрабрување од Кромвел и останала во Фонтенбло бидејќи никој друг не и понудил место. Ана од Австрија, мајката на Луј XIV, била нестрплива да се ослободи од нејзиниот суров гостин; Кристина немала друг избор освен да замине. Таа се вратила во Рим и го разрешила Сантинели во 1659 година, тврдејќи дека е нејзин амбасадор во Виена без нејзино одобрение .[96]

Назад во Рим уреди

 
Спалната соба на Кристина во Палацо Корсини.

На 15 мај 1658 година, Кристина пристигнала во Рим по втор пат, но овој пат тоа дефинитивно немало триумф. Со погубувањата на Моналдески, таа ја изгубила својата популарност. Папата Александар VII останал во својата летна резиденција и не сакал понатамошни посети од неа. Тој ја опишал како „жена родена од варвар, варварски воспитана и живее со варварски мисли, со жестока и речиси неподнослива гордост“.[97] Таа престојувала во Палацо Роспиљози, која му припаѓала на Мазарин, францускиот кардинал, сместена во близина на палатата Квиринал; па на папата многу му олеснало кога во јули 1659 година се преселила во Трастевере да живее во Палацо Риарио, под Јаникулумот, дизајниран од Браманте. Кардиналот Ацолино, нејзиниот „книговодител“ го потпишал договорот, а и обезбедил нови слуги да го заменат Франческо Сантинели, кој бил џелат на Моналдески. [б 15]

Палатата Риарио станала нејзин дом до крајот на животот. Таа ги украсувала ѕидовите со таписерии од Џовани Франческо Грималди [99] и слики, главно од венецијанската школа и ренесансата; и речиси никакви слики од северноевропски сликари, освен Холбејн, Ван Дајк и Рубенс. Нејзините збирки вклучувале многу малку религиозни теми и изобилство на митолошки слики, па се чини дека Кристина исто така била и многу заинтересирана за класичната историја.[100] Ниту една римска збирка на уметнички дела не можела да се совпадне со нејзината. Таа ја поседувала Данае на Кореџо и две верзии на Тицијановата Венера и Адонис, таписерии, скулптури, медајони, цртежи на Рафаел, Микеланџело, Караваџо, Тицијан, Веронезе и Голциус и портрети на нејзините пријатели Ацолино, Бернини, Дескар Спарее, амбасадорот Чанут и докторот Бурделот.

Повторна посета на Шведска уреди

 
Портрет на Кристина; насликан во 1661 година од Абрахам Вучтерс .

Во април 1660 година Кристина била информирана дека Карл X Густав починал во февруари. Неговиот син, Карл XI, имал само пет години. Тоа лето, таа се вратила назад во Шведска, истакнувајќи дека тронот им го оставила на својот прв братучед и неговиот потомок, па ако умре Карл XI, таа повторно ќе го преземе тронот. Но, бидејќи таа била католик, тоа било невозможно, а свештенството одбило да им дозволи на свештениците во нејзината придружба да слават некаква миса. Кристина го напуштила Стокхолм и отишла во Норшепинг. На крајот таа се подложила на второто откажување од тронот, поминувајќи една година во Хамбург за да ги среди финансиите на враќањето во Рим. Веќе во 1654 година таа го оставила својот приход на банкарот Диего Тешеира во замена за тој да и испраќа месечен надоместок и да ѝ ги покрие долговите во Антверпен. Таа го посетила семејството Тешеира во Јунгфернстиг.

Во летото 1662 година, таа пристигнала во Рим по трет пат, по што следеле прилично среќни години. Различни поплаки и наводи ја натерале повторно да се реши во 1666 година да се врати во Шведска. Таа продолжила не подалеку од Норшепинг, каде што добила декрет дека и било дозволено да се насели само во Шведска Померанија. Кристина веднаш решила да се врати во Хамбург. Таму била информирана дека Александар VII, нејзиниот покровител и мачител, починал во мај 1667 година. Новиот папа Климент IX, победил на ескадронот Воланте,[101][102] бил редовен гостин во нејзината палата. Воодушевена од неговиот избор, таа приредила брилијантна забава во Хамбург, со илуминации и вино во фонтаната надвор. Забавата го збеснала лутеранското население во Хамбург, а завршила со пукање, обид за заземање на кралицата и нејзино бегство маскирана низ задната врата.[103] Таа повторно се сретнала со шарлатанот Џузепе Франческо Бори.[104]

На 16 септември 1668 година, Јован II Казимир абдицирал од полско-литванскиот престол и се вратил во Франција. Полската монархија била изборна и Кристина, како член на династијата Васа, се ставила себеси како кандидат за тронот.[105] Таа се препорачала да биде католик, стара слугинка и имала намера да остане таква.[106] Таа добила поддршка од папата Климент IX; но се чини дека нејзиниот неуспех ја радувал бидејќи тоа значело дека може да се врати кај својот сакан Азолино.[106] Таа го напуштила градот на 20 октомври 1668 година.[107][108]

Подоцнежен живот уреди

 
Постарата Кристина

Четвртото и последното влегување на Кристина во Рим се случило на 22 ноември 1668 година. Климент IX често ја посетувал; имале заеднички интерес за претстави. Кристина организирала состаноци на Академијата во Големата сала [109] која имала „платформа за пејачи и глумци“.[110] Кога папата доживеал мозочен удар, таа беше меѓу ретките што тој сакал да ги види на смртната постела. Во 1671 година Кристина го основала првиот јавен театар во Рим во поранешениот затвор, Тор ди Нона.[111]

Новиот папа, Климент X, бил загрижен за влијанието на театарот врз јавниот морал. Кога Инокентиј XI станал папа, работите станале уште полоши; за неколку години го направил театарот на Кристина во складиште за жито, иако бил чест гостин во нејзината кралска кутија со другите кардинали. Тој им забранил на жените да настапуваат со песна или глума и да носат деколте фустани. Кристина мислела дека оваа одлука е тотална глупост и им дозволила на жените да настапуваат во нејзината палата. Во 1675 година го поканила Антонио Виеира да стане нејзин исповедник.[112] Лекар и жител на благодатта, Николас Хеинсиус Помладиот, легитимираниот син на поранешна литературна личност во дворот на Кристина во Стокхолм, пристигнал во Рим во 1679 година, се преобратил и бил назначен за личен лекар на кралицата до околу 1687 година, обезбедувајќи автобиографски материјал за неговиот пикарески роман, Прекрасни авантури и прекрасен живот на Мирандор (1695).[113] Кристина напишала недовршена автобиографија, од која има неколку нацрти,[114] есеи за нејзините херои Александар Велики, Кир Велики и Јулиј Цезар, за уметноста и музиката,[32] музичарите и поетите како Винченцо да Филикаја,[б 16] Карло Амброџо Лонати, и Џакомо Карисими.[115][116] Алесандро Страдела и Бернардо Паскини компонирале за нејзе, а Арканџело Корели нејзе ѝ го посветил своето прво дело, Црковна соната оп.1.[117][118] На 2 февруари 1687 година Корели или Алесандро Скарлати диригирал огромен оркестар[119] изведувајќи кантата на Паскини во пофалба за Џејмс II, првиот католички монарх на Англија по Марија I[120] да му посака добредојде на Роџер Палмер, првиот гроф од Каслмејн како нов амбасадор во Ватикан, придружуван од сликарот Џон Мајкл Рајт, кој го познавал Рим и зборувал италијански.[121]

Во 1656 година Кристина го назначила Карисими за нејзин нејзиниот маестро на хорот на камерниот концерт.Ларс Енглунд од Катедрата за музикологија на Универзитетот во Упсала претпоставил дека раното вклучување на Кристина со италијанската музика, а особено црковната музика од Рим, „било дел од намерна само-трансформација, од владејачки лутерански регент до католичка кралица без земја."[122]

Политиката и бунтовничкиот дух на Кристина опстојувале долго по нејзината абдикација од власта. Кога Луј XIV го отповикал Нантскиот едикт, укинувајќи ги правата на француските протестанти ( хугеноти ), Кристина напишала огорчено писмо, на 2 февруари 1686 година, упатено до францускиот амбасадор Сезар д'Естрис. Луис не ги ценел нејзините ставови, но Кристина не можела да се замолчи. Во Рим, таа го натерала папата Климент X да го забрани обичајот да се бркаат Евреи по улиците за време на карневалот. На 15 август 1686 година, таа издала декларација дека римските Евреи се под нејзина заштита, потпишана со la Regina – кралицата.[123][124]

Кристина цел живот останала многу толерантна кон верувањата на другите. Таа, од своја страна, повеќе ја привлекувале ставовите на шпанскиот свештеник Мигел Молинос, кого го вработила како приватен теолог. Светата инквизиција го испитувала затоа што објавил дека гревот припаѓа на долниот сензуален дел на човекот и дека не е подложен на слободна волја на човекот. Кристина му испратила храна и стотици писма кога бил затворен во Кастел Сант Анџело.[66]

Смрт и погреб уреди

Во февруари 1689 година, 62-годишната Кристина тешко се разболела по посетата на храмовите во Кампанија и ги добила последните обреди. Таа боледувала од шеќерна болест. Се чинело дека Кристина закрепнала, но во средината на април развила акутна бактериска инфекција со стрептокока позната како еризипела, а потоа добила пневмонија и висока температура. На смртната постела таа му испратила порака на папата во која го прашала дали може да и ги прости навредите. Таа починала на 19 април 1689 година во Палацо Корсини во шест часот наутро.[125]

 
Саркофагот на Кристина во големата папска крипта во Ватикан

Кристина побарала едноставен погреб во Пантеонот, Рим, но папата инсистирал таа да биде изложена на осветлена парада четири дена во палатата Риарио. Таа била балсамирана, покриена со бел брокат, сребрена маска, позлатена круна и жезол. „Кралицата носела тенка мантија, украсена со стотици круни и крзно со хермелин, под тоа прекрасна облека во два дела, тенки ракавици и нараквици од плетена свила и пар елегантни текстилни чизми“.[126] На сличен начин како кај папите, нејзиното тело било ставено во три ковчези – еден од чемпрес, еден од олово и на крајот еден од даб. Погребната поворка на 2 мај водела од Санта Марија во Валичела до базиликата Свети Петар, каде што била погребана во Грот Ватикан - една е од само трите жени што некогаш ја добиле оваа чест (другите две се Матилда од Тоскана и Марија Клементина Собиеска ). Нејзините црева биле ставени во висока урна.[б 17]

Во 1702 година Климент XI нарачал споменик за кралицата, при чие преобраќање тој напразно предвидел враќање на нејзината земја кон верата и на чиј придонес кон културата на градот се осврнал со благодарност. Овој споменик е поставен во телото на базиликата, а во изведба на уметникот Карло Фонтана.[б 18]

Кристина го именувала Азолино за свој единствен наследник за да се погрижи да и се подмират долговите, но тој биил премногу болен и изнемоштен дури и да се придружи на нејзиниот погреб и починал во јуни истата година. Неговиот внук, Помпео Азолино, бил негов единствен наследник и тој брзо ги продал уметничките колекции на Кристина.

Уметнички колекционер уреди

 
Кристина од Дејвид Бек

До 1649 година, кога Кристина имала дваесет и три години, шведската кралска уметничка колекција била неимпресивна, со добри таписерии, но за слики, малку повеќе од „околу сто дела од малолетни германски, фламански и шведски сликари“.[127] Но, во мај 1649 година пристигнал чудесниот плен од окупацијата на Прашкиот замок претходната година, со изборот на колекцијата собрана од опсесивниот колекционер Рудолф II, светиот римски цар (1552–1612), еден од најважните во Европа. Големите купувања на Рудолф ја вклучувале познатата колекција на водечкиот министер на императорот Карл V , кардинал Гранвел (1517–86), која тој ги принудил внукот и наследникот на Гранвел да му ја продадат. Гранвел бил „најголемиот приватен колекционер на своето време, пријател и покровител на Тицијан и Леони и многу други уметници“.[128]

Кристина била воодушевена од нејзиниот нов имот и останала жесток колекционер до крајот на својот живот, а како колекционер на уметнички дела била надмината само од Катерина Велика од Русија во раниот нов век. Рудолф собирал стари и современи дела и од Италија и од северна Европа, но италијанските слики ја возбудиле Кристина, а до нејзината смрт нејзината колекција содржела релативно малку северни дела освен портрети.[129]

Поголемиот дел од пленот од Прага останал во Шведска по заминувањето на Кристина во егзил: таа со себе понела само околу 70 до 80 слики, вклучувајќи околу 25 портрети на нејзините пријатели и семејството, како и околу 50 слики, главно италијански, од прашкиот плен. како статуи, накит, 72 таписерии и разни други уметнички дела. Таа била загрижена дека кралските колекции ќе ги бара нејзиниот наследник и внимателно ги испратила во Антверпен со брод во август 1653 година, речиси една година пред да абдицира, што било ран знак за нејзините намери.[130]

Кристина во голема мера ја проширила својата колекција за време на нејзиниот егзил во Рим, на пример додавајќи ги петте мали панели Рафаел пред дела од олтарниот дел на Колона, вклучувајќи го и Агонијата во градината сега повторно обединета со главниот панел во Њујорк, кои биле купени од манастир во близина на Рим.[131] Очигледно ѝ била дадена Тицијановата смрт на Актеон од најголемиот колекционер на времето, надвојводата Леополд Вилијам од Австрија, вицекрал во Брисел - таа добила многу такви подароци од католичкото кралско семејство по нејзиното преобраќање,[132] и самата дала некои дарежливи подароци. Таа, исто така, подарила две слики од Питер Бројгел Постариот, Досадна Грет и Сакатите (сега Лувр). На тој начин рамнотежата на нејзината колекција се префрлила на италијанската уметност.[133]

 
Биста на Кристина од Џулио Картари во Паласио Реал де Ла Грања де Сан Илдефонсо

Кристина сакала да нарачува портрети од себе, од пријателите, а исто така и од значајни луѓе што не ги запознала, од 1647 година испраќајќи го Дејвид Бек, нејзиниот холандски дворски сликар, во неколку земји за да наслика познати личности.[134] Таа ги охрабрувала уметниците да ја проучуваат нејзината колекција, вклучувајќи ги и цртежите, и изложила некои од нејзините слики, но освен портрети, нарачала или купила неколку дела од живи сликари, освен цртежи. Вајарите работеле прилично подобро, а Бернини ѝ бил пријател, додека други добиле задача да ја обноват големата колекција на класични скулптури што таа почнала да ја составува додека сè уште била во Шведска.[135]

По нејзината смрт, таа ја остави својата колекција на кардиналот Десио Ацолино, кој и самиот умрел за една година, оставајќи му ја колекцијата на неговиот внук, кој му ја продал на Дон Ливио Одескалки, командант на папската војска,[136] во тој момент содржел 275 слики,140 од нив италијански.[137] Годината по смртта на Одескалки во 1713 година, неговите наследници започнале долготрајни преговори со големиот француски познавач и колекционер Пјер Крозат, дејствувајќи како посредник за Филип II, војводата од Орлеанс, од 1715 година, регентот на Франција. Продажбата конечно била завршена и 123-те слики вклучени во продажбата биле испорачани во 1721 година, формирајќи го јадрото на колекцијата Орлеанс, сликите кои најчесто се продавале во Лондон по Француската револуција, а многу од нив биле изложени во Националната галерија.[138] Француските експерти се пожалиле дека Кристина отсекла неколку слики за да одговараат на нејзините тавани,[139] и премногу ги реставрирала некои од најдобрите дела, особено Кореџо, во што го вмешала и Карло Марати.[140]

Отпрвин, отстранувањето на нејзините колекции од Шведска се сметало за голема загуба за земјата; но во 1697 година, замокот во Стокхолм изгорел со губење на речиси сè внатре, па тие ќе биле уништени доколку останеле таму. Денеска многу малку големи дела од нејзината колекција сè уште се останати во земјата. Колекцијата на скулптури била продадена на кралот на Шпанија, а главно останале во шпанските музеи и палати.[141] Нејзината голема и важна библиотека ја купил Александар VIII за библиотеката во Ватикан, додека повеќето од сликите завршиле во Франција, како јадро на колекцијата Орлеанс - многу остануваат заедно и во Националната галерија на Шкотска. 1700 цртежи од нејзината колекција (меѓу нив и дела на Микеланџело и Рафаел) биле купени во 1790 година од Вилем Ана Лестевенон за музејот Тејлерс во Харлем, Холандија.[142]

Изглед уреди

 
Персиски мантил во сопственост на Кристина, веројатно ткаен за време на владата на Шах Абас II (1586–1628)

Историските извештаи за Кристина вклучуваат редовно повикување на нејзините физички одлики, манири и стил на облекување. За Кристина се знаело дека има свиткан грб, деформирани гради и неправилни рамења. Некои историчари шпекулирале дека референците за нејзините физички атрибути можеби се премногу застапени во поврзаната историографија, со што се добива впечаток дека тоа е од поголем интерес за нејзините современици отколку што било всушност случајот.[143] Меѓутоа, со оглед на тоа колку влијателна станала Кристина во нејзината ера (особено за оние во Рим), веројатно нејзиниот стил и манири биле барем од општ интерес за оние околу неа, а тоа се рефлектирало во многу извештаи.[85][143] Како резултат на спротивставени и неверодостојни извештаи (некои не се подобри од озборувања), начинот на кој е опишана Кристина, дури и денес, е предмет на дебата.[126]

Според автобиографијата на Кристина, акушерките при нејзиното раѓање најпрво поверувале дека таа е момче бидејќи била „целосно влакнеста и имала груб и силен глас“. Таквата двосмисленост не завршила со нејзиното раѓање; Кристина давала криптични изјави за нејзиното здравје и тело во текот на нејзиниот живот. Кристина исто така верувала дека медицинската сестра невнимателно ја спуштила на подот кога била бебе. Рамото на коската се скршило, оставајќи го едното рамо повисоко од другото до крајот на животот.[б 19] Голем број нејзини современици се осврнале на различната висина на нејзините раменици.[145]

Како дете, манирите на Кристина веројатно најдобро би можеле да се опишат како манири на момченце. Нејзиниот татко инсистирал таа да добие „образование на принц“, а некои тоа го протолкувале како прифаќање, од страна на кралот, дека имала машки одлики или дека има некаква форма на родова нејаснотија во нејзиното воспитување.[66] Се школувала како принц и учела (и уживала) мечување, јавање коњи и лов на мечки.[123][146]

Како возрасна, се вели дека Кристина „оди како маж, седи и јава како маж и можела да јаде и да пцуе како најгрубите војници“.[66] Современикот на Кристина, Џон Баргрејв, го опишал нејзиниот костим на сличен начин, но рекол дека сведоците го припишуваат нејзиниот стил повеќе на детството или лудилото отколку на мажественоста.[85] Кога пристигнала во Рим во 1655 година, ја избричила главата и носела голема, темна перика.[66] До 1665 година, според Едвард Браун, таа редовно носела кадифе, вратоврска, и (перика).[66]

Иако Кристина можеби не била сама во своето време во изборот на машка облека (Леонора Кристина Улфелд, на пример, била позната по тоа што се облекувала на ист начин), таа исто така имала физички одлики некои опишани како машки.[66] [б 20] [147] Според Хенри II, војводата од Гиз, „таа носи машки чевли и нејзиниот глас и речиси сите нејзини постапки се машки“.[148] Кога пристигнала во Лион, таа повторно носела ток и ја обликувала косата како на млад човек. Било забележано дека носела и големи количини пудра и крем за лице. Во една прошетка таа „изгорела на сонце и изгледала како египетска улична девојка, многу чудна и повеќе алармантна отколку привлечна“.[66]

 
Кристина во подоцнежните години

Живеејќи во Рим, таа формирала блиска врска со кардиналот Ацолино, што било контроверзно, но симболично за нејзината привлечност кон врски кои не биле типични за жена од нејзината ера и статус.[85][149] Таа ја напуштила својата машка облека и почнала да носи деколте фустани толку ризични што наишла на укор од папата.[66]

Половата нејасност и сексуалност уреди

 
Еба Спаре се омажила во 1652 година за брат на Магнус Габриел де ла Гарди. Слика од Себастиен Бурдон

Во својата Автобиографија (1681) Кристина флертува со нејзината андрогина личност.[12] Прашањето за нејзината сексуалност се дебатира, дури и бидејќи голем број современи биографи генерално сметаат дека таа била лезбејка, а нејзините односи со жените биле забележани за време на нејзиниот живот;[49] Изгледа дека Кристина пишувала страсни писма до Еба Спаре, а Гилие предложила врска помеѓу Кристина и Габриел де Рошекуар де Мортемарт, Рејчел, внука на Диего Тешеира,[150] и пејачката Анџелина Џорџино.[11] Некои историчари тврдат дека таа одржувала хетеросексуални,[9] несексуални,[151] лезбејски,[152] или бисексуални врски во текот на нејзиниот живот во зависност од кој извор се консултира.[153][154] Според Вероника Бакли, Кристина била „пагажник“ која нејзините современици ја „насликале како лезбејка, проститутка, хермафродит и атеист“, иако „во таа бурна доба, тешко е да се одреди која била најпроклетната етикета“.[66][155] Кристина пред крајот на својот живот напишала дека не е „ниту машко, ниту хермафродит, како што некои луѓе во светот ме нарекоа“.[66]

Баргрејв раскажал дека врската на Кристина со Азолино била и интимна и „љубоморна“ и дека Ацолино бил испратен (од Папата) во Романија како казна.[85] Бакли, од друга страна, верувал дека има „во Кристина љубопитна мрзливост во однос на сексот“ и дека „сексуалниот однос меѓу неа и Азолино, или кој било друг маж, изгледа малку веројатна“.[66] Врз основа на историските извештаи за физичката состојба на Кристина, некои научници веруваат дека таа можеби била интерсексуална индивидуа.[46][66][156]

Во 1965 година, овие спротивставени извештаи довеле до истрага за посмртните останки на Кристина. Физичкиот антрополог Карл-Херман Хјортсјо, кој ја презел истрагата, објаснил: „Нашето несовршено знаење во врска со ефектот на интерсексот врз скелетната формација [...] го оневозможува одлучувањето кои позитивни скелетни наоди треба да се бараат врз кои ќе се заснова дијагнозата.“ Сепак, Хјортсјо шпекулирал дека Кристина има разумно типични женски гениталии бидејќи нејзините лекари Бурделот и Макиати забележале дека имала менструација.[157]

Некои од симптомите може да се должат на синдром на полицистични јајници, сложено мулти- ендокрино пореметување вклучувајќи хирзутизам (машки модел/тип на раст на косата) поради зголемено ниво на андрогени хормони и абдоминална дебелина поради дефекти на хормонските инсулински рецептори. Бакли сугерирал дека нејзиното слабо разбирање за потребата од повеќето општествени норми, малата желба да се однесува, да се облекува или да прави други општествени норми и нејзината претпочитање да се облекува, дејствува и да го прави само она што таа го смета за логично практично, укажуваат на тоа дека има продорно развојни нарушувања, како што е Аспергеров синдром.[66]

Наследство уреди

Комплексниот лик на Кристина инспирирал бројни драми, книги и оперски дела:

  • Операта на Јакопо Форони од 1849 година Кристина, регина ди Свезија е заснована на настаните околу нејзината абдикација. Други опери врз основа на нејзиниот живот, вклучуваат Алесандро Нини (1840), Џузепе Лило (1841)
  • Август Стриндберг ја објавил Кристина (1901)
  • Захарија Топелиус напишал историска алегорија (1899–1900)
  • Животот на Кристина бил славно измислен во класичниот игран филм Кралицата Кристина (1933). Овој филм, со Грета Гарбо во главната улога, прикажува хероина чиј живот значително се разликува од оној на вистинската Кристина.
  • Во италијанскиот филм Љубов и отров (1950/52) Кристина ја игра глумицата Лоис Максвел.
  • Каари Утрио ја објавил Картанохера и каунис Кристин (1969).
  • Во Абдикацијата (1974), со Лив Улман во главната улога, Кристина пристигнува во Ватикан и се заљубува во кардиналот Азелино. Сценариото е базирано на драма на Рут Волф.
  • Херта Ј. Еневолдсен напишал два романи на дански за нејзиниот живот во 1975 и во 1976.
  • Лаура Рухонен ја напишала „Кралицата К“ (2003), која претставува жена со векови пред своето време која живее по свои правила.
  • Во серијата за алтернативна историја на Ерик Флинт од 1632 година, дел од неговиот универзум на Асити Шардс, таа е главен лик.
  • Комичарот Џејд Естебан Естрада ја портретирал (2004) во соло мјузикл.
  • Драмата на Мишел Марк Бушар, Кристина, Девојката крал, е биографски приказ на краткото владеење на кралицата Кристина, премиерно прикажано во 2012 година.
  • Филмот на Мика Каурисмаки, Девојката крал, базиран на драмата, премиерно беше прикажан на 11 декември 2015 година. Во него таа е претставена како лезбејка, љубовница со грофицата Еба Спаре.
  • Таа е претставена како водач на шведската цивилизација во пакетот за проширување на видео игрите Civilization VI: Gathering Storm, иако нејзиното име е напишано Кристина. Нејзината уникатна способност ги доделува нејзините згради и чуда со слотови Great Works (Мора да има 3 слота за згради и 2 слота за чуда) автоматско тематирање (доделување бонуси за туризам и култура) откако ќе бидат исполнети со Great Works без да се земат предвид нормалните правила за тематизација. Дополнително, таа има уникатна зграда на Владината Плаза која ѝ доделува повеќекратни слотови за Големи дела и дополнителни поени за Големите луѓе кои можат да ги создадат споменатите Големи дела.

Имиња на места:

Наводи уреди

 

  1. ↑ J. Guinchard (1914). Sweden: Historical and statistical handbook. Stockholm: P. A. Norstedt & Söner. стр. 188.
  2. ↑ Stefan Donecker/Roland Steinacher (2009) Der König der Schweden, Goten und Vandalen. Königstitulatur und Vandalenrezeption im frühneuzeitlichen Schweden. In: Vergangenheit und Vergegenwärtigung. Frühes Mittelalter und europäische Erinnerungskultur. Ed. by Helmut Reimitz and Bernhard Zeller (= Forschungen zur Geschichte des Mittelalters 14; Wien 2009).
  3. ↑ Stolpe 1974 pp. 142 & 145
  4. ↑ Stefan Donecker/Roland Steinacher, Rex Vandalorum. The Debates on Wends and Vandals in Swedish Humanism as an Indicator for Early Modern Patterns of Ethnic Perception. In: Der Norden im Ausland – das Ausland im Norden. Formung und Transformation von Konzepten und Bildern des Anderen vom Mittelalter bis heute, ed. Sven Hakon Rossel (Wiener Studien zur Skandinavistik 15, Wien 2006) 242–252
  5. ↑ A Journal of the Swedish Embassy in the Years 1653 and 1654, Vol II. by Whitlocke. Project Gutenberg. 2005-12-28. Посетено на 10 July 2017.
  6. ↑ „Sweden“. World Statesmen. Посетено на 19 January 2015.
  7. ↑ Stephan, Ruth: Christina, Queen of Sweden.
  8. ↑ Instrumentum Pacis Osnabrugensis
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Lindsay, Ivan (2 June 2014). The History of Loot and Stolen Art: from Antiquity until the Present Day. Andrews UK Limited. ISBN 9781906509576. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  10. ↑ 10,0 10,1 Script from Clark.edu by Anita L. Fisher Архивирано на 2 април 2015 г.
  11. ↑ 11,0 11,1 Hofmann, Paul (8 October 2002). The Vatican's Women: Female Influence at the Holy See. St. Martin's Press. стр. 42. ISBN 9781429975476. Посетено на 10 July 2017 – преку Internet Archive.
  12. ↑ 12,0 12,1 Zimmermann, Christian von (10 July 2017). Frauenbiographik: Lebensbeschreibungen und Porträts. Gunter Narr Verlag. ISBN 9783823361626. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  13. ↑ Zirpolo, Lilian H. (2005) Christina of Sweden's Patronage of Bernini: The Mirror of Truth Revealed by Time, Vol. 26, No. 1 pp. 38-43
  14. ↑ Aasen, Elisabeth Barokke damer, dronning Christinas europeiske reise (2005) ISBN 82-530-2817-2 (edited by Pax, Oslo. 2003, ISBN 82-530-2817-2)
  15. ↑ „Expressions of power: Queen Christina of Sweden and patronage in Baroque Europe, p. 57 by Nathan A. Popp“. Посетено на 10 July 2017.
  16. ↑ Peter Englund: Sølvmasken (s. 159), edited by Spartacus, Oslo 2009, ISBN 978-82-430-0466-5
  17. ↑ Stephan, Ruth. „Christina Queen of Sweden“. Encyclopædia Britannica. Посетено на 2015-12-07.
  18. ↑ „Who's Who in Queen Christina's Life by Tracy Marks“. Windweaver.com. 2001-03-30. Посетено на 2012-03-09.
  19. ↑ 19,0 19,1 Marie-Louise Rodén: Drottning Christina : en biografi (2008) p. 62
  20. ↑ „Antique map of Scandinavia by Blaeu W. & J.“. www.sanderusmaps.com. Архивирано од изворникот на 2016-03-05. Посетено на 2015-12-07.
  21. ↑ Wirta, K.H.(2018) Dark horses of business : overseas entrepreneurship in seventeenth-century Nordic trade in the Indian and Atlantic oceans, p. 134-135
  22. ↑ Lockhart, Paul Douglas (13 February 2004). Sweden in the Seventeenth Century. Palgrave Macmillan. ISBN 9780230802551. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  23. ↑ Cuhaj, George S., уред. (2009a). Standard Catalog of World Gold Coins 1601–Present (6. изд.). Krause. стр. 490–491. ISBN 978-1-4402-0424-1.
  24. ↑ Friedberg, Arthur; Friedberg, Ira (2009). Gold Coins of the World: From Ancient Times to the Present (8. изд.). The Coin & Currency Institute. стр. 688–89. ISBN 978-0-87184-308-1.
  25. ↑ Kunker Rarities Auction, Посетено на 1 March 2015
  26. ↑ Böhme, Klaus-R (2001).
  27. ↑ Andersson, Åsa. „War booty – Kungliga biblioteket“. www.kb.se (англиски). Посетено на 2017-07-16.
  28. ↑ „Codex Gigas – Kungliga biblioteket“. National Library of Sweden. 2007-05-30. Архивирано од изворникот на 2007-10-12. Посетено на 2012-03-09.
  29. ↑ Trevor Roper, HR (1970) Plunder of the arts in the XVIIth century
  30. ↑ Goldsmith, Margaret (1935) Christina of Sweden: a psychological biography.
  31. ↑ „The Correspondence of Isaac Vossius (currently 1,702 letters) – EMLO“. emlo.bodleian.ox.ac.uk.
  32. ↑ 32,0 32,1 Waithe, Mary Ellen (1991) Modern women philosophers, 1600–1900 (Springer)
  33. ↑ Peter Englund: Sølvmasken (p. 27)
  34. ↑ Marker, Frederick J. & Marker, Lise-Lone (1996) A History of Scandinavian Theatre (Cambridge University Press)
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име ReferenceA.
  36. ↑ 36,0 36,1 Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име ReferenceB.
  37. ↑ Watson, Richard (10 July 2017). Cogito, Ergo Sum: The Life of René Descartes. David R. Godine Publisher. ISBN 9781567923353. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  38. ↑ „René Descartes in Sweden“. Архивирано од изворникот на 2014-11-05. Посетено на 2014-12-21.
  39. ↑ Shorto, Russell (2008-10-14). Descartes' Bones. Knopf Doubleday Publishing Group. стр. 30. ISBN 9780385528375.
  40. ↑ Watson, Richard (2007). Cogito, Ergo Sum. ISBN 9781567923353.
  41. ↑ „Il y a des preuves que René Descartes a été assassiné »“. Архивирано од изворникот на 2016-11-27. Посетено на 2021-11-30.
  42. ↑ Lacombe, Jacques (1766). The History of Christina. G. Kearsly. стр. 96.
  43. ↑ „Was Descartes murdered in Stockholm?“. Архивирано од изворникот на 2014-12-15.
  44. ↑ „Theodor Ebert – Philosophy On The Mesa“. Архивирано од изворникот на 2014-12-15. Посетено на 2014-12-15.
  45. ↑ Green, Ronald (26 August 2011). Nothing Matters: a book about nothing. John Hunt Publishing. ISBN 9781780990163. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  46. ↑ 46,0 46,1 Garstein, Oskar (10 July 1992). Rome and the Counter-Reformation in Scandinavia: The Age of Gustavus Adolphus and Queen Christina of Sweden, 1622-1656. BRILL. ISBN 9004093958. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  47. ↑ Buckley, pp. 71–2
  48. ↑ Aldrich, Robert; Wotherspoon, Garry, уред. (2002). Who's who in Gay and Lesbian History: From Antiquity to World War II. Psychology Press. стр. 292. ISBN 9780415159838.
  49. ↑ 49,0 49,1 49,2 Crompton, Louis (2009). Homosexuality and Civilization. Harvard University Press. стр. 357–60. ISBN 9780674030060.
  50. ↑ „Expressions of power: Queen Christina of Sweden and patronage in Baroque Europe by Nathan A. Popp, University of Iowa“. Посетено на 10 July 2017.
  51. ↑ Danielsson, Arne (2008-09-01). „Sébastien Bourdon's equestrian portrait of queen Christina of Sweden—Addressed to "his Catholic Majesty" Philip IV“. Konsthistorisk Tidskrift. 58 (3): 95–108. doi:10.1080/00233608908604229.
  52. ↑ Arne Danielsson (1989) Sébastien Bourdon‘s equestrian portrait of Queen Christina of Sweden –addressed to― His Catholic Majesty Philip IV.
  53. ↑ Beneath the surface: the portraiture and visualrhetoric of Sweden's Queen ChristinaNathan Alan Popp
  54. ↑ „The Formula of Concord in the History of Swedish Lutheranism, p. 6 By Docent Seth Erlandsson, Uppsala“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 22 April 2016. Посетено на 10 July 2017.
  55. ↑ „Converts, Conversion, and the Confessionalization Thesis, Once Again“. H-net.org. February 2010. Посетено на 2012-03-09.
  56. ↑ Likely Goswin Nickel rather than Francesco Piccolomini who had died in June of that year.
  57. ↑ Garstein, O. (1992) Rome and the Counter-Reformation in Scandinavia: The age of Gustavus Adolphus and Queen Christina of Sweden (1662–1656).
  58. ↑ Ranke, Leopold von (2009) History of the popes; their church and state (Volume III) (Wellesley College Library)
  59. ↑ Raymond, Jean-François de (10 July 1999). Pierre Chanut, ami de Descartes: un diplomate philosophe. Editions Beauchesne. ISBN 9782701013831. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  60. ↑ FABIOLA ZURLINI, UNIVERSITA DEGLI STUDI DI MACERATA The Correspondence between the Personal Physician of the Queen Christina of Sweden Cesare Macchiati and the Cardinal Decio Azzolino Junior in the Seventeenth Century
  61. ↑ „The physician Romolo Spezioli (1642 -1723) and his private library in the Public Library of Fermo“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 4 March 2016. Посетено на 10 July 2017.
  62. ↑ Wärnhjelm, Vera Nigrisoli. „Romolo Spezioli, medico di Cristina di Svezia“. Letters from Queen Christina's Court. Italians Meet the North Europes. Посетено на 10 July 2017.
  63. ↑ Lanoye, D. (2001) Christina van Zweden : Koningin op het schaakbord Europa 1626–1689, p. 24.
  64. ↑ Quilliet, B. (1987) Christina van Zweden : een uitzonderlijke vorst, p. 79–80.
  65. ↑ FAMOUS AFFINITIES OF HISTORY THE ROMANCE OF DEVOTION by Lyndon Orr
  66. ↑ 66,00 66,01 66,02 66,03 66,04 66,05 66,06 66,07 66,08 66,09 66,10 66,11 66,12 66,13 Buckley, Veronica (2004).
  67. ↑ «The case of Arnold Johan Messenius», In: Oskar Garstein, Rome and the Counter-Reformation in Scandinavia: the age of Gustavus Adolphus and Queen Christina of Sweden, 1622-1656, Leiden: Brill Editore, 1992, pp. 285-295, ISBN 90-04-09395-8, ISBN 9789004093959 (Google books)
  68. ↑ 68,0 68,1 Henry Woodhead, Memoirs of Christina, Queen of Sweden, 2 vol., London: Hurst and Blackett, 1863, Vol.
  69. ↑ Woodhead, Henry (1863). Memoirs of Christina, Queen of Sweden.
  70. ↑ Woodhead, Henry (10 July 1863). „Memoirs of Christina, Queen of Sweden: In 2 volumes. II“. Hurst and Blackett. Посетено на 10 July 2017.
  71. ↑ 71,0 71,1 71,2 71,3 Granlund 2004.
  72. ↑ "The Diet also argued that Oxenstierna's policy of giving away crown lands, in the hope that they would yield more revenue when taxed than when farmed, benefited none but the aristocracy."
  73. ↑ Peter Englund: Sølvmasken (p. 61)
  74. ↑ Peter Englund: Sølvmasken (p. 64)
  75. ↑ Ragnar Sjöberg in Drottning Christina och hennes samtid, Lars Hökerbergs förlag, Stockholm, 1925, page 216
  76. ↑ „HISTORY OF THE POPES“. Архивирано од изворникот на 24 September 2015. Посетено на 10 July 2017.
  77. ↑ „Königin Christina von Schweden“. www.koni.onlinehome.de. Посетено на 10 July 2017.
  78. ↑ Buckley, p. 15; 182–3.
  79. ↑ Lanoye, D. (2001) Christina van Zweden : Koningin op het schaakbord Europa 1626–1689, p. 114.
  80. ↑ Garstein, Oskar (10 July 1992). Rome and the Counter-Reformation in Scandinavia: The Age of Gustavus Adolphus and Queen Christina of Sweden, 1622-1656. BRILL. ISBN 9004093958. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  81. ↑ Bernini, Domenico; Bernini, Gian Lorenzo; Mormando, Franco (10 July 2017). The Life of Gian Lorenzo Bernini. Penn State Press. ISBN 978-0271037486. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  82. ↑ „Pope Alexander VII • Biographical Sketch by Montor“. penelope.uchicago.edu. Посетено на 10 July 2017.
  83. ↑ Price, Curtis (9 November 1993). The Early Baroque Era: From the late 16th century to the 1660s. Springer. ISBN 9781349112944. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  84. ↑ „Exhibitions“. Europeana Exhibitions. Посетено на 10 July 2017.
  85. ↑ 85,0 85,1 85,2 85,3 85,4 Pope Alexander the Seventh and the College of Cardinals by John Bargrave, edited by James Craigie Robertson (reprint; 2009)
  86. ↑ D. Lanoye, p. 157.
  87. ↑ „Christina's letters“. Архивирано од изворникот на 21 June 2017. Посетено на 10 July 2017.
  88. ↑ D. Lanoye, p. 150.
  89. ↑ Memoirs of Mademoiselle de Montpensier.
  90. ↑ Scasciamacchia, S; Serrecchia, L; Giangrossi, L; Garofolo, G; Balestrucci, A; Sammartino, G; Fasanella, A (2012). „Plague epidemic in the Kingdom of Naples, 1656-1658“. Emerg Infect Dis. 18 (1): 186–8. doi:10.3201/eid1801.110597. PMC 3310102. PMID 22260781.
  91. ↑ Orr, Lyndon. „Famous Affinities of History: Queen Christina of Sweden and the Marquis Monaldeschi“. Authorama. Посетено на 2012-03-09.
  92. ↑ „The Terrific Register: Or, Record of Crimes, Judgments, Providences, and Calamities ...“. Sherwood, Jones, and Company. 10 July 2017. Посетено на 10 July 2017.
  93. ↑ „Gribble, Francis (2013) The Court of Christina of Sweden, and the Later Adventures of the Queen in Exile, pp. 196–7“. Архивирано од изворникот на 28 April 2016. Посетено на 10 July 2017.
  94. ↑ Moffatt, John M. (10 July 2017). „Christina's revenge; or, The fate of Monaldeschi: with other poems“. J.m.moffatt. Посетено на 10 July 2017.
  95. ↑ „Gribble, Francis. (2013). pp. 196–7. The Court of Christina of Sweden, and the Later Adventures of the Queen in Exile“. Архивирано од изворникот на 28 April 2016. Посетено на 10 July 2017.
  96. ↑ Rabuck, by Mark W.; findingaids.feedback@yale.edu, File format (1 December 1997). „Guide to the Italian Castle Archive“. Посетено на 10 July 2017.
  97. ↑ „Pierre Signac (French, 1623 OR 1624-1684“. www.christies.com. Архивирано од изворникот на September 23, 2015. Посетено на March 20, 2021.
  98. ↑ „Gribble, Francis. (2013). pp. 196–7. The Court of Christina of Sweden, and the Later Adventures of the Queen in Exile. London: Forgotten Books. (Original work published 1913)“. Архивирано од изворникот на 28 April 2016. Посетено на 10 July 2017.
  99. ↑ Georgina Masson (1968) Queen Christina
  100. ↑ „DISPLAY AS IDENTITY: QUEEN CHRISTINA OF SWEDEN'S CONSTRUCTION OF A PUBLIC IMAGE THROUGH HER STANZA DEI QUADRI By KATHERINE AUNE (2012)“ (PDF). Посетено на 10 July 2017.
  101. ↑ „Archivum Historiae Pontificiae“. Gregorian Biblical BookShop. 10 July 1992. Посетено на 10 July 2017.
  102. ↑ „Cardinal Stories. Cardinal Decio Azzolino (the younger) – Popes and Papacy“. popes-and-papacy.com. Архивирано од изворникот на 25 June 2017. Посетено на 10 July 2017.
  103. ↑ The History of Christina: Queen of Sweden. G. Kearsly. 10 July 1766. стр. 223. Посетено на 10 July 2017 – преку Internet Archive.
  104. ↑ „Queen Christina of Sweden (1626-1689), the Porta Magica and the Italian poets of the Golden- and Rosy Cross“. www.levity.com. Посетено на 10 July 2017.
  105. ↑ Lewis, Brenda Ralph (1 December 2011). Dark History of the Kings & Queens of Europe. Amber Books Ltd. ISBN 9781908696342. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  106. ↑ 106,0 106,1 Gribble, Francis (1 June 2010). The Court of Christina of Sweden, and the Later Adventures of the Queen in Exile. Wildside Press LLC. ISBN 9781434420466. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  107. ↑ „Nouvelles de la République Des Lettres“. Prismi. 10 July 1992. Посетено на 10 July 2017.
  108. ↑ F.F. Blok, C.S.M. Rademaker en J. de Vet, ‘Verdwaalde papieren van de familie Vossius uit de zeventiende eeuw’, in Lias 33 (2006), p. 50–107, de briefuitgave op p. 101–105.
  109. ↑ Queen Christina of Sweden as a Patron of Music in Rome in the Mid-Seventeenth Century by TESSA MURDOCH.
  110. ↑ Spaces for Musical Performance in Seventeenth-Century Roman Residences by ARNALDO MORELLI, p. 315
  111. ↑ Fenlon, Iain (19 March 2009). Early Music History: Studies in Medieval and Early Modern Music By Iain Fenlon. ISBN 9780521104319.
  112. ↑ „Antonio Vieira – Portuguese author and diplomat“. Посетено на 10 July 2017.
  113. ↑ Den Vermakelijken Avanturier, ofte de Wispelturige en niet min wonderlijke levensloop van Mirandor; behelsende verscheide kluchtige en vermakelijke bejegeningen, toevallen, amourettes, enz. door N.H. (Amst. 1695)
  114. ↑ Magill, Frank N. (13 September 2013). The 17th and 18th Centuries: Dictionary of World Biography. Routledge. ISBN 9781135924140. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  115. ↑ Losleben, Katrin (2006). „Music and gender: Kristina of Sweden“. Hochschule für Musik und Theater Hamburg. Архивирано од изворникот на August 30, 2011. Посетено на March 20, 2021.
  116. ↑ Talbot, Michael (2009). Aspects of the secular cantata in late Baroque Italy. Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 9780754657941.
  117. ↑ „MuseData: Arcangelo Corelli“. Wiki.ccarh.org. 2011-02-08. Архивирано од изворникот на 2012-03-31. Посетено на 2012-03-09.
  118. ↑ Gordillo, Bernard (2011-03-07). „Queen Christina of Sweden“. Indiana Public Media. Посетено на 2012-03-09.
  119. ↑ Winn, James Anderson (10 July 2017). Queen Anne: Patroness of Arts. Oxford University Press. ISBN 9780199372195. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  120. ↑ Bianconi, Lorenzo (1987). Music in the seventeenth century. Cambridge: Press Syndicate of the University of Cambridge. стр. 87. ISBN 978-0-521-26290-3. Посетено на 2012-03-09.
  121. ↑ „Collection Highlight: Wright. Raggvaglio della Solenne... – RBSCP“. www.lib.rochester.edu. Посетено на 10 July 2017.
  122. ↑ "Seminari in lingua inglese 2019: Lars Berglund (Professor at the Department of Musicology, Uppsala University) presents his ongoing research Queen Christina and Giacomo Carissimi: From Curiosity to Musical Patronage Svenska Institutet i Rom/Istituto Svedese di Studi Classici a Roma Архивирано на 30 ноември 2021 г. access date 4 May 2021
  123. ↑ 123,0 123,1 „Wasa, Kristina – Internet Encyclopedia of Philosophy“. www.iep.utm.edu. Архивирано од изворникот на 11 July 2017. Посетено на 10 July 2017.
  124. ↑ „Kristina by August Strindberg“. www.jsnyc.com. Архивирано од изворникот на 2015-09-15. Посетено на 10 July 2017.
  125. ↑ Franckenstein, Christian Gottfried (10 July 1697). „Het leven en bedryf van Christina, koninginne van Sweeden, &c. sedert haar geboorte tot op des zelfs dood ...“. by Boudewyn vander Aa. Посетено на 10 July 2017.
  126. ↑ 126,0 126,1 „The methods of treatment of Indian archaeological cashmere textile in Applied Art Museum, Cairo, Egypt طرق علاج نسيج کشمير هندى أثري بمتحف کلية الفنون التطبيقية, القاهرة، مصر“. حولية الاتحاد العام للآثاريين العرب. 20 (20): 116–138. 2017. doi:10.21608/CGUAA.2017.29861. Посетено на March 21, 2021.
  127. ↑ Watson, 97
  128. ↑ Trevor-Roper, 112.
  129. ↑ Watson, 97–98
  130. ↑ Watson, 127–9
  131. ↑ Watson, 158.
  132. ↑ Penny, 255.
  133. ↑ Grate
  134. ↑ Watson, 120–121
  135. ↑ Grate; Watson, 110, 142, 152–162
  136. ↑ Watson,168–9; Odescalchi was the nephew of Pope Innocent XI, though in fact his money was inherited and his career greatly improved after his uncle's death.
  137. ↑ Watson, 170; Penny 463 has different numbers, saying Crozat initially saw over 400 paintings.
  138. ↑ Penny, 462–3, and Metropolitan
  139. ↑ Penny, 462
  140. ↑ Watson, 196–7
  141. ↑ Penny, 463
  142. ↑ „The Royal Drawings“. The Oval Room 1784. Teylers Museum. Архивирано од изворникот на 1 May 2013. Посетено на 3 August 2012.
  143. ↑ 143,0 143,1 Kandare, Camilla Eleonora (2009) Figuring a queen; Queen Christina of Sweden and the embodiment of sovereignty
  144. ↑ Quilliet, Bernard (4 June 2003). Christine de Suède. Fayard. ISBN 9782213649474. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  145. ↑ „Christina – queen of Sweden“. Посетено на 10 July 2017.
  146. ↑ Magill, Frank N. (13 September 2013). The 17th and 18th Centuries: Dictionary of World Biography. Routledge. ISBN 9781135924140. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  147. ↑ Stolpe, Sven (1966) Christina of Sweden (Burns & Oates) p. 340
  148. ↑ Masson, Georgina (1968) Queen Christina (Secker & Warburg) p. 274
  149. ↑ Herman, Eleanor (2009) Mistress of the Vatican: The True Story of Olimpia Maidalchini: The Secret Female Pope (HarperCollins)
  150. ↑ Quilliet, Bernard (4 June 2003). Christine de Suède. Fayard. ISBN 9782213649474. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  151. ↑ Zapperi, Roberto (12 February 2013). Alle Wege führen nach Rom: Die ewige Stadt und ihre Besucher. C.H.Beck. ISBN 9783406644528. Посетено на 10 July 2017 – преку Google Books.
  152. ↑ Sarah Waters (1994) A Girton Girl on a Throne: Queen Christina and Versions of Lesbianism, 1906-1933 In: Feminist Review.
  153. ↑ Popp, Nathan Alan (2010) "Beneath the surface: the portraiture and visual rhetoric of Sweden's Queen Christina." – thesis, University of Iowa.
  154. ↑ Egherman, Mara (2009) Kristina of Sweden and the History of Reading in Europe: Crossing Religious and Other Borders(University of Iowa, Graduate School of Library and Information Science)
  155. ↑ Wilson, Frances (2004-04-10). „Review: Christina, Queen of Sweden by Veronica Buckley“. The Guardian.
  156. ↑ Platen, Magnus von (1966). Queen Christina of Sweden: documents and studies. Nationalmuseum. стр. 154.
  157. ↑ Hjortsjö, Carl-Herman (1966/7) "Queen Christina of Sweden: A Medical/Anthropological Investigation of Her Remains in Rome" pp. 15–16

Библиографија уреди

  • Åkerman, S. (1991). Queen Christina of Sweden and her circle : the transformation of a seventeenth century philosophical libertine. New York: E.J. Brill. ISBN 978-90-04-09310-2.978-90-04-09310-2
  • Buckley, Veronica (2004). Christina; Queen of Sweden. London: Harper Perennial. ISBN 978-1-84115-736-8.978-1-84115-736-8
  • Кларк, Мартин Лоутер (1978) „Создавањето на кралицата: Образованието на Кристина од Шведска“. Во: Историја денес, том 28, број 4, април 1978 година
  • Essen-Möller, E. (1937). Drottning Christina. En människostudieur läkaresynpunkt. Lund: C.W.K. Gleerup.
  • Goldsmith, Margaret L. (1935). Christina of Sweden; a psychological biography. London: A. Barker Ltd.
  •  978-0-521-81422-5
  • Решетки, Понтус, „Васа, куќа на. (5) Кристина, кралица на Шведска“ Grove Art Online. Оксфорд уметност онлајн . Oxford University Press, пристапено на 22 јули 2017 година, потребна е претплата
  • Hjortsjö, Carl-Herman (1966). The Opening of Queen Christina's Sarcophagus in Rome. Stockholm: Norstedts.
  • Hjortsjö, Carl-Herman (1966). Queen Christina of Sweden: A medical/anthropological investigation of her remains in Rome (Acta Universitatis Lundensis). Lund: C.W.K. Gleerup.
  • Jonsson, L. Ann-Marie Nilsson & Greger Andersson (1994) Musiken i Sverige. Från forntiden till stormaktstidens slut 1720 („Музиката во Шведска. Од антиката до крајот на ерата на големите сили 1720“) (in Swedish)
  • Лофгрен, Ларс (2003) Свенск театар (Шведски театар) (in Swedish)
  • Mender, Mona (1997). Extraordinary women in support of music. Lanham, Maryland: Scarecrow Press. стр. 29–35. ISBN 978-0-8108-3278-7.978-0-8108-3278-7
  • Meyer, Carolyn (2003). Kristina, the Girl King: Sweden, 1638.
  • Пени, Николас, Каталози на Националната галерија (нова серија): Италијански слики од шеснаесеттиот век, том II, Венеција 1540-1600, 2008, Национална галерија Publications Ltd.ISBN 1857099133
  • Platen, Magnus von (1966). Christina of Sweden: Documents and Studies. Stockholm: National Museum.
  • Stolpe, Sven (1996). Drottning Kristina. Stockholm: Aldus/Bonnier.
  • Торионе, Маргарита (2011), Алехандро, Genio Ardiente. El manuscrito de Cristina de Suecia sobre la vida y hechos de Alejandro Magno, Мадрид, Уредник Антонио Мачадо (212 стр., боја ill. )ISBN 978-84-7774-257-9 .
  • Тревор-Ропер, Хју ; Принцови и уметници, покровителство и идеологија на четири хабсбуршки судови 1517-1633, Темза и Хадсон, Лондон, 1976 г.
  • Тарнер, Николас, Федерико Барочи, 2000 година, Вило
  • Вотсон, Питер ; Мудрост и сила, биографија на ренесансното ремек дело, Хачинсон, 1990 година,ISBN 009174637X
  • Даниела Вилијамс, „ Џозеф Екхел (1737-1798) и колекцијата на монети на кралицата Кристина од Шведска во Рим “, весник на историјата на колекциите 31 (2019) .

Надворешни врски уреди


Грешка во наводот: Има ознаки <ref> за група именувана како „б“, но нема соодветна ознака <references group="б"/>.

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Кристина_(шведска_кралица)&oldid=5093337“