Википедија

Западноантарктичка ледена покривка

Западноантарктичка ледена покривка (ЗАЛП) — сегмент од континенталната ледена покривка што го покрива Западен Антарктик, дел од Антарктикот на страната на Трансантарктичките Планини што се наоѓа на западната хемисфера. ЗАЛП е класифицирана како ледена покривка заснована на морето, што значи дека нејзиното корито лежи далеку под нивото на морето, а нејзините рабови се влеваат во пловечки ледени гребени. ЗАЛП е ограничена со Росовиот Леден Гребен, Филхнер-Ронеовиот Леден Гребен и излезните ледници кои се слеваат во Амундсеновото Море.

Карта на Западниот Антарктик
Топографска и батиметриска карта на Антарктикот без нејзините ледени плочи, претпоставувајќи постојано ниво на морето и без пост-глацијално враќање
Колаж од снимки и анимација за да се објаснат промените што се случуваат на западноантарктичката ледена покривка, раскажана од глациологот Ерик Рињот

Опис уреди

Се проценува дека обемот на ледената покривка на Антарктикот е околу 25,4 милиони km3 (6.1 милиони кубни милји), а ЗАЛП содржи нешто помалку од 10% од неа, или 2,2 милиони км3 (530.000 кубни милји).[1] Тежината на мразот предизвикала основната карпа да потоне помеѓу 0.5 до 1 километри [2] во процес познат како изостатска депресија.

Под силата на сопствената тежина, ледената плоча се деформира и тече. Внатрешниот мраз полека тече над грубата карпа. Во некои околности, мразот може да тече побрзо во ледотеците, разделени со бавни ледени гребени. Сртовите меѓу потокот се замрзнати до коритото, додека коритото под ледотеците се состои од седименти заситени со вода. Многу од овие седименти биле депонирани пред ледената покривка да го окупирале регионот, кога голем дел од Западен Антарктик бил покриен со океанот. Брзиот проток на мраз е нелинеарен процес и уште не е целосно разбран; преносите може да започнат и да прекинат од нејасни причини. 

Кога мразот ќе стигне до брегот, тој или се преродува или продолжува да тече нанадвор кон водата. Резултатот е создавање голем, пловечки леден гребен прикачен на континентот.[3]

Губење на ледената маса уреди

Индикациите дека ледената покривка на Западен Антарктик ја губи масата со зголемена брзина доаѓаат од секторот на Амундсеновото Море, а особено од три ледници: Пајнајлендовиот Ледник, Твејтсовиот Ледник и Смитовиот Ледник.[4] Податоците откриваат дека овие три ледници губат повеќе мраз отколку што се заменуваат со снежни врнежи. Според прелиминарната анализа, разликата помеѓу изгубената маса и заменетата маса е околу 60%. Само топењето на овие три ледници придонесува за околу 0,24 милиметри годишно за порастот на нивото на морето во светот.[5] Постојат сè поголеми докази дека овој тренд се забрзува: има зголемување од 75% во загубата на ледената маса на Антарктикот во десетте години 1996-2006 година, со забрзување на ледниците како примарна причина.[6] Почнувајќи од ноември 2012 година, вкупната загуба на маса од западноантарктичката ледена покривка се проценува на 118 ± 9 гигатони годишно главно од брегот на Амундсеновото Море.[7]

Сателитските мерења на CryoSat-2 на ЕСА откриле дека ледената покривка на Западен Антарктик губи повеќе од 150 кубни километри мраз секоја година. Загубата е особено изразена кај линиите за заземјување, областа каде што пловечкиот леден гребен се среќава со делот што лежи на основата, и оттука влијае на стабилноста на ледената плоча и брзината на проток.[8]

Потенцијален колапс уреди

Големи делови од ледената покривка „седат на кревет“ кој е под нивото на морето и наведнат надолу во внатрешноста.[upper-alpha 1] Овој наклон и ниската изостатска глава, значат дека ледената покривка е теоретски нестабилна: мало повлекување теоретски може да ја дестабилизира целата ЗАЛП, што ќе доведе до брзо распаѓање. Тековните компјутерски модели не ја земаат предвид комплицираната и неизвесна физика неопходна за симулирање на овој процес, а набљудувањата не даваат насоки, така што предвидувањата за неговата стапка на повлекување остануваат неизвесни. Ова е познато со децении.[9]

Во јануари 2006 година, во извештај нарачан од владата на Обединетото Кралство, шефот на Британското Антарктичко истражување, Крис Рапли, предупредил дека оваа огромна ледена покривка од Западен Антарктик можеби почнува да се распаѓа. Се претпоставува дека ова распаѓање може да го подигне нивото на морето за приближно 3,3 метри.[10] (Доколку се стопи целата западноантарктичка ледена покривка, тоа ќе придонесе 4,8 метри до глобалното ниво на морето.) [11] Рапли изјавил дека претходниот (2001) извештај на Меѓувладиниот панел за климатски промени (IPCC) кој ги намалува грижите за стабилноста на ледената покривка треба да се ревидира. „Би рекол дека сега е разбуден џин. Постои вистинска загриженост.“ [5]

Рапли изјавил:

„Делови од ледената покривка на Антарктикот што лежи на карпите под нивото на морето, почнаа да испуштаат мраз доволно брзо за да дадат значителен придонес во зголемувањето на нивото на морето. Разбирањето на причината за оваа промена е итно за да може да се предвиди колку мраз на крајот може да се испушти и во кој временски рок. Сегашните компјутерски модели не го вклучуваат ефектот на течната вода врз лизгањето и протокот на ледената покривка, и затоа обезбедуваат само конзервативни проценки за идното однесување.“ [12]

Експерти за поларен мраз од САД и Обединетото Кралство се состанале на Универзитетот во Тексас во Остин во март 2007 година на работилницата за врски на Западниот Антарктик до проценка на нивото на морето (WALSE).[13] Експертите разговарале за нова хипотеза која го објаснува забележаното зголемено топење на ледената покривка на Западен Антарктик. Тие предложиле дека промените во шемите на циркулација на воздухот довеле до зголемено издигнување на топла, длабока океанска вода долж брегот на Антарктикот и дека оваа топла вода го зголемила топењето на пловечките ледени гребени на работ на ледената покривка.[13] Модел на океанот покажал како промените на ветровите можат да помогнат да се канализира водата по длабоките корита на морското дно, кон ледените гребени на излезните ледници.[14] Точната причина за промените во шемите на циркулацијата не е позната и тие може да се должат на природната варијабилност. Сепак, оваа врска помеѓу атмосферата и издигнувањето на длабоките океански води обезбедува механизам со кој климатските промени предизвикани од човекот може да предизвикаат забрзано губење на мразот.[14] Неодамна објавените податоци собрани од сателити ја поддржуваат оваа хипотеза, што сугерира дека ледената покривка на Западен Антарктик почнува да покажува знаци на нестабилност.[4][15]

На 12 мај 2014 година, било објавено дека два тима научници изјавиле дека започнал долго стравуваниот колапс на Ледената покривка, со што тие велат дека ќе биде вековен, „незапирлив“ процес кој може да го подигне нивото на морето за 1.2 до 3.6 метри [16][17] Тие проценуваат дека брзото повлекување на Твејтсовиот Ледник ќе започне за 200-1000 години.[18] (Статии од научни извори: Rignot et al. 2014 [19] и Joughin et al. 2014 [20] Поновите истражувања сугерираат дека делумно колапс на Твејтсовиот Ледник може да се случи порано, бидејќи ледениот гребен што ја ограничува источната третина од протокот на ледникот сега покажува нестабилност, бидејќи затоплувањето на води ја поткопува зоната на заземјување, каде што ледникот се поврзува со неговиот лебдечки гребен.[21][22] Според Тед Скамбос, глациолог на Универзитетот во Колорадо Болдер и водач на Меѓународната соработка за ледниците Твејтс, во интервју од 2021 година од станицата Мекмердо, „Работите се развиваат навистина брзо овде. Тоа е застрашувачко.“ [22]

Во 2016 година, подобреното компјутерско моделирање открило дека распадот на ледниците може да доведе до нагло зголемување на нивото на морето многу побрзо отколку што претходно било предвидено. „Ние сме во опасност да им дадеме на младите ситуација која е надвор од нивна контрола“, изјавил Џејмс Е. Хансен, водач на голем број климатски научници кои работеле заедно за да ја состават студијата.[23] Во 2018 година, научниците заклучиле дека високото ниво на морето пред околу 125.000 години, кое било 6–9 m (20–30 ft) повисоко од денешното ниво, најверојатно се должи на отсуството на западноантарктичката ледена покривка и откриле докази дека ледената покривка се урнала под климатски услови слични на денешните.[24][25]

Затоплување уреди

Западноантарктичката ледена покривка се загреала за повеќе од 0.1 °C (0.18 °F) во последните педесет години, а затоплувањето е најсилно во зима и пролет. Иако ова е делумно неутрализирано со есенското ладење на Источен Антарктик, овој ефект бил ограничен во 1980-тите и 1990-тите. Трендот на просечна површинска температура на Антарктикот ширум континентот е позитивен и статистички значаен на > 0.05 °C (0.090 °F) од 1957 година.[26] Ова затоплување е најсилно на Антарктичкиот Полуостров. Во 2012 година, температурните рекорди биле повторно анализирани со заклучок дека од 1958 година, западноантарктичката ледена покривка се загреала за 2.4 °C (4.3 °F), речиси двојно повеќе од претходната проценка. Некои научници сега се плашат дека може да се сруши како што тоа го направил Ларсеновиот Леден Гребен Б во 2002 година.[27]

Можниот катастрофален исход од распаѓање за глобалното ниво на морињата бил споменат и оценет во Третиот извештај за проценка на Меѓувладиниот панел за климатски промени (МПКП), но бил изоставен во Четвртиот извештај за проценка на МПКП. Џесика О'Рајли, Наоми Орескес и Мајкл Опенхајмер разговарале за случајот во трудот Social Studies of Science од 2012 година. Според нив, авторите на Меѓувладиниот панел за климатски промени биле помалку сигурни за потенцијалното распаѓање на западноантарктичката ледена покривка не само поради надворешните нови научни резултати. Како и чистите внатрешни „културолошки“ причини, како што се промените на персоналот во рамките на Третиот извештај за проценка на Меѓувладиниот панел за климатски промени (МПКП),МПКП и надворешно, го направиле премногу тешко да се проектира опсегот на можните иднини за западноантарктичката ледена покривка како што се бара. Мајк Хулм го видел ова прашање како приказ за поттикнување за интеграција на ставовите на малцинствата во МПКМ и другите главни процеси на оценување.[28]

Расед уреди

Раседниот систем на Западниот Антарктик (РСЗА) е еден од главните активни континентални раседи на Земјата.[29] Во 2017 година, геолозите од Универзитетот во Единбург откриле 91 вулкани сместени два километри под ледената површина, што го прави најголемиот вулкански регион на Земјата.[30] Се верува дека РСЗА имаат големо влијание врз ледените текови во Западен Антарктик. Во западниот дел на Земјата на Мари Бирд, активните ледници течат низ долините ограничени со раседи (грабени) на РСЗА.[31] Откриен е и предложен е подледен вулканизам да влијае на протокот на мраз.[32] Брзо движечките ледени струи во Сајпловиот Брег во непосредна близина на источниот раб на Росовиот Леден Гребен се под влијание на подмачкувањето,[33][34] што може да предизвика брзо распаѓање на ледената покривка ако глобалното затоплување се забрза.[35]

Наводи уреди

  1. ↑ Lythe, Matthew B.; Vaughan, David G. (June 2001). „BEDMAP: A new ice thickness and subglacial topographic model of Antarctica“ (PDF). Journal of Geophysical Research. 106 (B6): 11335–11352. Bibcode:2001JGR...10611335L. doi:10.1029/2000JB900449.
  2. ↑ Anderson, John B. (1999). Antarctic marine geology. Cambridge University Press. стр. 59. ISBN 978-0-521-59317-5.
  3. ↑ Ice Shelves, Antarctic and Southern Ocean Coalition Архивирано на 3 февруари 2006 г.
  4. ↑ 4,0 4,1 Rignot, E. (2008). „Changes in West Antarctic ice stream dynamics observed with ALOS PALSAR data“. Geophysical Research Letters. 35 (12): L12505. Bibcode:2008GeoRL..3512505R. doi:10.1029/2008GL033365.
  5. ↑ 5,0 5,1 Jenny Hogan, "Antarctic ice sheet is an 'awakened giant'", New Scientist, February 2, 2005
  6. ↑ Rignot, E.; Bamber, J. L.; Van Den Broeke, M. R.; Davis, C.; Li, Y.; Van De Berg, W. J.; Van Meijgaard, E. (2008). „Recent Antarctic ice mass loss from radar interferometry and regional climate modelling“. Nature Geoscience. 1 (2): 106. Bibcode:2008NatGe...1..106R. doi:10.1038/ngeo102.
  7. ↑ King, M. A.; Bingham, R. J.; Moore, P.; Whitehouse, P. L.; Bentley, M. J.; Milne, G. A. (2012). „Lower satellite-gravimetry estimates of Antarctic sea-level contribution“. Nature. 491 (7425): 586–589. Bibcode:2012Natur.491..586K. doi:10.1038/nature11621. PMID 23086145.
  8. ↑ ESA (December 11, 2013). „Antarctica's ice loss on the rise“.
  9. ↑ Hughes, Terence J. (1981). „The weak underbelly of the West Antarctic ice-sheet“. Наводот journal бара |journal= (help)
  10. ↑ Bamber J.L.; Riva R.E.M.; Vermeersen B.L.A.; LeBroq A.M. (2009). „Reassessment of the potential sea-level rise from a collapse of the West Antarctic Ice Sheet“. Science. 324 (5929): 901–3. Bibcode:2009Sci...324..901B. doi:10.1126/science.1169335. PMID 19443778.
  11. ↑ Bamber J.L.; Riva R.E.M.; Vermeersen B.L.A.; LeBroq A.M. (2009). „Reassessment of the potential sea-level rise from a collapse of the West Antarctic Ice Sheet (Supporting Online Material)“. Science. 324 (5929): 901–3. Bibcode:2009Sci...324..901B. doi:10.1126/science.1169335. PMID 19443778.
  12. ↑ "West Antarctic ice sheet: Waking the sleeping giant?", Symposium, February 19, 2006
  13. ↑ 13,0 13,1 „Statement: Thinning of West Antarctic Ice Sheet Demands Improved Monitoring to Reduce Uncertainty over Potential Sea-Level Rise“. Jsg.utexas.edu. Посетено на 26 October 2017.
  14. ↑ 14,0 14,1 Thoma, M.; Jenkins, A.; Holland, D.; Jacobs, S. (2008). „Modelling Circumpolar Deep Water intrusions on the Amundsen Sea continental shelf, Antarctica“ (PDF). Geophysical Research Letters. 35 (18): L18602. Bibcode:2008GeoRL..3518602T. doi:10.1029/2008GL034939.
  15. ↑ Kaufman, Mark (2008) "Escalating Ice Loss Found in Antarctica: Sheets Melting in an Area Once Thought to Be Unaffected by Global Warming" Washington Post (January 14) p. A01 online
  16. ↑ „Scientists warn of rising sea levels as huge Antarctic ice sheet slowly melts“. Ctvnews.ca. 12 May 2014. Посетено на 26 October 2017.
  17. ↑ Justin Gillis (March 30, 2016) "Climate Model Predicts West Antarctic Ice Sheet Could Melt Rapidly" New York Times
  18. ↑ Boyle, Alan (12 May 2014). „West Antarctic Ice Sheet's Collapse Triggers Sea Level Warning“. NBC News. Посетено на 12 May 2014.
  19. ↑ Rignot, E., J. Mouginot, M. Morlighem, H. Seroussi and B. Scheuch (May 12, 2014). „Widespread, rapid grounding line retreat of Pine Island, Thwaites, Smith and Kohler glaciers, West Antarctica from 1992 to 2011“. Geophysical Research Letters. 41 (10): 3502–3509. Bibcode:2014GeoRL..41.3502R. doi:10.1002/2014GL060140.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  20. ↑ Joughin, Ian, Benjamin E. Smith, Brooke Medley (May 12, 2014). „Marine Ice Sheet Collapse Potentially Underway for the Thwaites Glacier Basin, West Antarctica“. Science. 344 (6185): 735–738. Bibcode:2014Sci...344..735J. doi:10.1126/science.1249055. PMID 24821948.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  21. ↑ Грешка во повикувањето на Шаблон:Наведена изјава за печат: Параметарот title мора да се определи
  22. ↑ 22,0 22,1 Kaplan, Sarah (December 13, 2021). „Crucial Antarctic ice shelf could fail within five years, scientists say“. The Washington Post. Washington DC. Посетено на December 14, 2021.
  23. ↑ Justin Gillis (March 22, 2016) "Scientists Warn of Perilous Climate Shift Within Decades, Not Centuries" New York Times
  24. ↑ Voosen, Paul (2018-12-18). „Discovery of recent Antarctic ice sheet collapse raises fears of a new global flood“. Science (англиски). Посетено на 2018-12-28.
  25. ↑ Turney, Chris S. M.; Fogwill, Christopher J.; Golledge, Nicholas R.; McKay, Nicholas P.; Sebille, Erik van; Jones, Richard T.; Etheridge, David; Rubino, Mauro; Thornton, David P. (2020-02-11). „Early Last Interglacial ocean warming drove substantial ice mass loss from Antarctica“. Proceedings of the National Academy of Sciences (англиски). 117 (8): 3996–4006. Bibcode:2020PNAS..117.3996T. doi:10.1073/pnas.1902469117. ISSN 0027-8424. PMC 7049167. PMID 32047039.
  26. ↑ Steig, E. J.; Schneider, D. P.; Rutherford, S. D.; Mann, M. E.; Comiso, J. C.; Shindell, D. T. (2009). „Warming of the Antarctic ice-sheet surface since the 1957 International Geophysical Year“. Nature. 457 (7228): 459–462. Bibcode:2009Natur.457..459S. doi:10.1038/nature07669. PMID 19158794.
  27. ↑ Matt McGrath (23 December 2012). „West Antarctic Ice Sheet warming twice earlier estimate“. BBC News. Посетено на 16 February 2013.
  28. ↑ Mike Hulme, "Lessons from the IPCC: do scientific assessments need to be consensual to be authoritative?" in (eds.) Doubleday, R. and Willesden, J. March 2013, page 142 ff
  29. ↑ The Antarctic Rift: Plume vs. Plate Dynamics MantlePlumes.org
  30. ↑ „Scientists discover 91 volcanoes below Antarctic ice sheet“. The Guardian. 12 August 2017. Посетено на 13 August 2017.
  31. ↑ Luyendyk, Bruce P.; Wilson, Douglas S.; Siddoway, Christine S. (2003-10-01). „Eastern margin of the Ross Sea Rift in western Marie Byrd Land, Antarctica: Crustal structure and tectonic development“. Geochemistry, Geophysics, Geosystems (англиски). 4 (10): 1090. Bibcode:2003GGG.....4.1090L. doi:10.1029/2002GC000462. ISSN 1525-2027.
  32. ↑ Blankenship, Donald D.; Bell, Robin E.; Hodge, Steven M.; Brozena, John M.; Behrendt, John C.; Finn, Carol A. (1993). „Active volcanism beneath the West Antarctic ice sheet and implications for ice-sheet stability“. Nature (англиски). 361 (6412): 526–529. Bibcode:1993Natur.361..526B. doi:10.1038/361526a0. ISSN 1476-4687.
  33. ↑ Studinger, Michael; Bell, Robin E.; Blankenship, Donald D.; Finn, Carol A.; Arko, Robert A.; Morse, David L.; Joughin, Ian (2001-09-15). „Subglacial sediments: A regional geological template for ice flow in West Antarctica“. Geophysical Research Letters (англиски). 28 (18): 3493–3496. Bibcode:2001GeoRL..28.3493S. doi:10.1029/2000GL011788. ISSN 1944-8007.
  34. ↑ Peters, Leo E.; Anandakrishnan, Sridhar; Alley, Richard B.; Winberry, J. Paul; Voigt, Donald E.; Smith, Andrew M.; Morse, David L. (2006-01-01). „Subglacial sediments as a control on the onset and location of two Siple Coast ice streams, West Antarctica“. Journal of Geophysical Research: Solid Earth (англиски). 111 (B1). Bibcode:2006JGRB..111.1302P. doi:10.1029/2005JB003766. ISSN 2156-2202.
  35. ↑ Veen, C. J. Van Der; Whillans, I. M. (1993). „New and improved determinations of velocity of Ice Streams B and C, West Antarctica“. Journal of Glaciology (англиски). 39 (133): 483–590. doi:10.3189/S0022143000016373. ISSN 1727-5652.

Надворешни врски уреди


Грешка во наводот: Има ознаки <ref> за група именувана како „upper-alpha“, но нема соодветна ознака <references group="upper-alpha"/>.

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Западноантарктичка_ледена_покривка&oldid=5003862“