Жидилово
Жидилово — село во областа Славиште, во Општина Крива Паланка, во околината на градот Крива Паланка.
| Жидилово | |
Куќи во селото | |
  Жидилово Местоположба на Жидилово во Македонија
Жидилово на карта
| |
| Координати 42°13′30″N 22°23′44″E / 42.22500° СГШ; 22.39556° ИГД | |
| Регион |  Североисточен
|
| Општина |  Крива Паланка
|
| Област | Славиште |
| Население | 239 жит. (поп. 2021)[1]
|
| Пошт. бр. | 1335 |
| Повик. бр. | 031 |
| Шифра на КО | 15018 |
| Надм. вис. | 900-1.080 м |
|
Жидилово на општинската карта  Атарот на Жидилово во рамките на општината | |
 Жидилово на Ризницата
| |
Географија и местоположба уреди
Селото се наоѓа во областа Славиште, во крајниот источен дел на територијата на Општина Крива Паланка, од десната страна на Крива Река, чиј атар нашироко се допира со државната гранична линија со Бугарија.[2] Селото е раштркано, чии маала се издигаат на надморска височина од 900 до 1.080 метри. Од градот Крива Паланка, селото е оддалечено 12 километри.[2]
Жидилово зафаќа простран атар, кој се граничи со долината на Крива Река и патниот правец Крива Паланка-Ќустендил на југ. На североисток се протега македонско-бугарската граница. На северозапад се наоѓа атарот на селото Трново.[3]
Месностите во атарот ги носат следниве имиња: Славев Врв, Китка, Муртин Врв, Шумје, Мочилиште, Собориште, Крива Река, Преслап, Присоје, Тепе, Чашка и други.[3]
Селото има разбиен тип. Се разликуваат маала кои имаат различен број на куќи.[3]
Село Жидилово се наоѓа југоисточно од градот Крива Паланка, во непосредна близина на магистралниот пат во правец на граничниот премин Деве Баир. На северозапад се граничи со селото Трново, на југ со селото Кркља, на југоисток со селото Узем и на североисток со Општина Ќустендил, Бугарија.
Средиштето на селото се наоѓа на самиот патен правец Крива Паланка-Ќустендил, во близина на устието на Кркљанска во Крива Река. Таму се наоѓаат и училиштето, амбулантата, поштата и месната заедница.[3]
Историја уреди
Мештаните велат дека селото не е старо. Било основано во средината на XIX век од доселеници, за кои не се знае потеклото.[3] Постои одредено верување дека постоеле куќи и воденици по течението на Крива Река во месноста Црквиште во XVI век.
Во XIX век, Жидилово било село во Кривопаланечка каза на Отоманското Царство.
Во текот на Балканските војни, жителите пребегнале во Бугарија. Потоа, повторно се вратиле во селото.[3]
Во периодот на Втората светска војна, селото потпаѓа под бугарска власт. Постарите селани сѐ уште се сеќаваат на жестоките бомбардирања на селото од страна на бугарски воени авиони.
По ослободувањето на тероторијата, во која биле вклучени голем број на месни жители, селото е дел од Општина Крива Паланка. Во периодот по ослободувањето, селото го доживува својот процут, како средиште на образовниот, културниот и уметничкиот живот источно од Крива Паланка.
Во рамките на тогашното централно основно училиште „Јосип Броз Тито“ функционира училишна задруга, во рамки на која учениците ги изразуваат своите способности во голем број на области. Неколку години по ред, училиштето е наградувано на федерално ниво, за најдобра ученичка задруга во Југославија. Од 1995 година, училиштето е преименувано во подрачно основно училиште „Јоаким Крчовски“.
Стопанство уреди
Атарот зафаќа простор од 16,5 км2. На него преовладуваат шумите на површина од 628,6 хектари, на пасиштата отпаѓаат 485,8 хектари, а на обработливото земјиште 437,2 хектари.[2]
Селото, во основа, има мешовита земјоделска функција.[2]
Во селото најзастепено е сточарството, пред сѐ одгледувањето на ситен добиток. Во минатото работела и предилница (килимара), која подоцна била претворена во погон за монтажа на мотоцикли на електричен погон. Воглавно, населението егзистира од производство на компир и други производи и од блискиот рудник Тораница.
Во поново време е отворена текстилна конфекција во просториите на старата килимара, во која се вработени околу 60 лица, поголемиот број жители на селото.
Население уреди
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Жидилово имало 826 жители, сите Македонци.[4] Според егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“), во 1905 година во Жидилово имало 888 жители, под врховенството на Бугарската егзархија.[5]
По Првата светска војна селото било седиште на истоимената општина.
Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 750 Македонци.[6]
И од ова кривопаланечко село емигрирал голем број од населението. Така, во 1961 година броело 723 жители, додека во 1994 година бројот се намалил на 300 жители, од кои 297 биле Македонци.[2]
Според пописот од 2002 година, во селото Жидилово живееле 302 жители, од кои 299 Македонци и 3 останати.[7]
Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 239 жители, од кои 231 Македонец и 8 лица без податоци.[8]
Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:
| Година | 1900 | 1905 | 1948 | 1953 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 1994 | 2002 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Население | 826 | 888 | 761 | 803 | 723 | 603 | 408 | 292 | 300 | 302 | 239 |
- Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.[9]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.[10]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.[11]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.[12]
Родови уреди
Жидилово е чисто православно македонско село. Според народното предание денешното село е основано околу 1850-1860-тите години. Сите родови во селото се доселени со непозната старина.[3]
Родови во Жидилово се: Вујиновци (11 к.), Цоневци (9 к.), Качаровци (8 к.), Куларовци (8 к.), Цибавци (6 к.), Чекмеџиовци (6 к.), Главинци (6 к.), Анѓелковци (6 к.), Жежовци (4 к.), Дејановци (4 к.), Марковци (3 к.), Јаќимовци (2 к.) и Бошковци (1 к.), како што е спомнато и погоре сите родови се доселени со непозната старина. Во родот Марковци се знае следното родословие: Стојчо (жив на 53 г. во 1973 година) Ристаќи-Стаменко-Марко, основачот на родот кој се доселил.
Според истражувањата пак на Бранислав Русиќ во 1953 година, родови во селото се:[13]
- Доселеници: Чакмаџивци (9 к.), доселени се однекаде; Баба Лозинци (6 к.), доселени се однекаде; Онбашијци со Цветковци (5 к.), доселени се однекаде; Китановци (6 к.), доселени се веројатно од селото Саса кај Македонска Каменица; Анѓелковци со Талијанци (7 к.), доселени се однекаде. Имале врска со некои Италијанци и по тоа го добиле името; Китовци (2 к.), Шишковци и Маџовци (2 к.) и Тричковци (6 к.), доселени се однекаде; Бошковци (3 к.), Дангалаци (2 к.), Жежовци (6 к.) и Дејановци (3 к.), доселени се од некое село во околината на Врање во Србија; Марковци (6 к.), доселени се од околината на Сурдулица во Србија; Јаќимовци (5 к.), доселени се од околината на Врање во Србија; Миленковци (8 к.), доселени се од селото Црвењево кај Ќустендил во Бугарија; Паунковци (7 к.), доселени се од селото Коприва кај Ќустендил во Бугарија; Шуќинци (2 к.), доселени се од селото Радовница кај Трговиште во Србија; Главинци (7 к.), доселени се од селото Црвењево кај Ќустендил во Бугарија; Вујинци или Бучкинци (8 к.), доселени се од селото Вујиново кај Ќустендил во Бугарија; Грошчији (5 к.) и Шебовци (3 к.), доселени се од селото Коприва кај Ќустендил во Бугарија; Петковци (3 к.), доселени се од селото Преколница кај Ќустендил во Бугарија; Качарци (5 к.), доселени се од селото Качарево кај Ќустендил во Бугарија; Ковачи (3 к.), доселени се од селото Герман; Митринци (2 к.), доселени се од селото Коприва кај Ќустендил во Бугарија; Чакаровци (9 к.), доселени се од селото Подржи Коњ; Дуневци (2 к.), доселени се од селото Радовница кај Трговиште во Србија; Симоновци (3 к.), доселени се од селото Коприва кај Ќустендил во Бугарија и Шумарци (4 к.), доселени се од селото Осиче.
Општествени установи уреди
- Подрачно основно училиште „Јоаким Крчовски“, порано именувано како „Јосип Броз Тито“. Било зафатено од пожар во 2003 година, но подоцна истото било обновено.
- Пошта (1335)
- Амбуланта
- Месна заедница
Самоуправа и политика уреди
Селото влегува во рамките на Општина Крива Паланка, која била една од малкуте општини, кои не биле променети по новата територијална поделба на Македонија во 2004 година.
Во периодот од 1955 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Крива Паланка.
Во периодот 1952-1955, селото било седиште на тогашната Општина Жидилово, во која селото Жидилово, се наоѓале и селата Костур, Кркља, Узем и Трново. Во периодот 1950-1952, исто така, постоела Општина Жидилово, во која влегувале селата Жидилово, Костур, Кркља и Узем.
Избирачко место уреди
Во селото постои избирачкото место бр. 0962 според Државната изборна комисија.[14]
На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 230 гласачи.[15]
Културни и природни знаменитости уреди
- Споменици
- Спомен-плоча на паднатите борци за време на Втората светска војна, поставена во близина на училиштето
- Реки[16]
- Кркљанска Река — тече низ селото, се влева во Крива Река
- Крива Река — тече низ селото
Редовни настани уреди
Во месноста Собориште во близина на Главино Маало, постои камен крст, каде мештаните се собираат за време на поголемите празници.[3]
Секоја година, по повод празникот на сесловенските просветители, светите браќа Кирил и Методиј, на 24 мај се одржува сенароден собир, проследен со пригодна културно-уметничка програма, која ја приготвуваат учениците од основното училиште, во соработка со КУД „Карпош“ од Крива Паланка.
Личности уреди
- Родени во Жидилово
- Станојко Ангелов (р. 1933) — универзитетски професор[17]
Иселеништво уреди
Иселеници има насекаде. Најмногу се иселени во Скопје и во скопските села, Марино и Белимбегово. Иселеници се сретнуваат и во градот Крива Паланка. Најголем дел од нив се иселени по Втората светска војна. Многу иселеници од ова село има и во Ќустендил и Софија.[3][13]
Одредени родови како Поречанци (10 к.) живеат во кривопаланечкото село Киселица; Арсовски (2 к.) живеат во селото Брзак, Скопско; Петрови (1 к.) живеат во селото Кадрифаково, Овче Поле; Бошкови (2 к.), Крстови (1 к.), Дејанови (1 к.) и Велиновци (1 к.), живеат во селото Амзабегово, Овче Поле; Димитрови (2 к.), Спасови (1 к.), Јакимови (1 к.) и Цветанови (1 к.), живеат во селото Ерџелија, Овче Поле. Има иселеници и во кумановските села Јачинце и Умин Дол (Жидиловци, 3 к.).
Наводи уреди
- ↑ „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија (PDF). Скопје: Патрија. стр. 125. Посетено на 3 јуни 2019.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 Трифуноски, Јован (1973). Кривопаланачка област. Загреб: Хрватска академија на науките и уметностите. стр. 254–255.
- ↑ Васил К’нчов. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900, стр. 224.
- ↑ D.M.Brancoff. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, рр. 142-143.
- ↑ „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
- ↑ „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 3 јуни 2019.
- ↑ „Оваа категорија опфаќа лица коишто учествуваат во вкупното резидентно население, но поради нивно одбивање да бидат попишани, неможност да бидат најдени на својата адреса на живеење и непотполност во работата на попишувачите не биле официјално попишани, туку за нив податоците биле преземени од административни извори и затоа не учествуваат во изјаснувањето за етничка припадност, вероисповед и мајчин јазик (Прочитајте повеќе...).“
- ↑ К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
- ↑ Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
- ↑ „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
- ↑ „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.
- ↑ 13,0 13,1 Величковски, Драган (2009). Славишки Зборник Бр.1. Крива Паланка: Градски Музеј - Крива Паланка.
- ↑ „Описи на ИМ“. Архивирано од изворникот на 2023-08-17. Посетено на 3 јуни 2019.
- ↑ „Претседателски избори 2019“. Посетено на 3 јуни 2019.
- ↑ Петрушевски, Илија; Маркоски, Благоја (2014). Реките во Република Македонија (PDF). Скопје: Геомап. стр. 40. ISBN 978-9989-2117-6-8.
- ↑ Шумарски факултет (2012). 65 години Шумарски факултет (1947-2012) / 65 years Faculty of forestry in Skopje: on the annyversary (PDF) (македонски и англиски). Скопје. ISBN 978-9989-132-15-5.
