Грофовија Тирол
Грофовија Тирол — држава на Светото Римско Царство основано во околу 1140 година. Првично под јурисдикција на суверенитетот на грофовите од Тирол, таа била наследена од графовите на Гориција во 1253 година и конечно паднала под австриската Хабсбуршка династија во 1363 година. Во 1804 земјата била обединета со секуларизираните кнежевства-епископии од Трент и Бриксен, станала кралска земја на Австриското Царство во 1804 година и од 1867 година станала дел од Австроунгарија.
| Грофовија Тирол | ||||||
| (Gefürstete) Grafschaft Tirol (германски) Contea (principesca) del Tirolo (италијански) | ||||||
| Земја на Свето Римско Царство (до 1806), Земја на Хабсбуршка Монархија, Австриско Царство (од 1804) и Австроунгарија (од 1867) | ||||||
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
 Карта на Грофовија Тирол (1799)
| ||||||
| Главен град | Мерано до 1848 Инсбрук, од 1420 | |||||
| Јазици | баварски, италијански (венецијански) | |||||
| Уредување | Грофовија | |||||
| Историски период | Среден век | |||||
| - | Основање како грофовија | 1140 | ||||
| - | Во состав на Хабсбуршка династија |
1363 | ||||
| - | Во состав на Австриски Царски Округ | 1512 | ||||
| - | Во состав на Трент и Бриксен |
1803 | ||||
| - | Во состав на Австрија | 1814 | ||||
| - | Поделена од договорот од Сен Жермен |
10 септември 1919 | ||||
Денес територијата на Грофовија Тирол е поделена помеѓу италијанскиот автономен регион Трентино-Јужен Тирол и Австрија. Двата дела денес се поврзуваат повторно во еврорегионот Тирол-Јужен Тирол-Трентино.
Историја уреди
Основање уреди
Германскиот крал Отон I го освоил поранешното Лангобардско Кралство на Италија во 961 година и самиот се крунисал за цар на Светото Римско Царство во Рим. Главните премини на Источните Алпи станале важна транзитна област. Германските монарси редовно патувале низ Бренер на нивните италијански експедиции со цел папско крунисување или консолидација на царското владеење.
Во 1004 година, кралот Ханјрих II ги одделил териториите на Трент од северно-италијанската Веронска Марка и им ги доверил на Трентските епископи. Во 1027 година, наследникот на Ханјрих, царот Конрад II ги доделил Трентските епископи и населби околу Болцано и во регионот Финшгау. Во исто време ги доверил на бриксенскиот епископ областите околу Etschtal и Инал, како дел од германското Војводство Баварија на неговиот син, Ханјрих III. Особено бриксенските епископи останале лојални приврзаници на владетелите на царството во текот на контроверзната борба за инвеститура, а во 1091 година, исто така, била доделена и Пустерската Долина од рацете на императорот Ханјрих IV.
Документиран од околу 1140 година, династијата, која живеела во замокот Тирол во близина на Меран, ја држела позицијата фогт (извршител) во епархијата во Трент. Тие ја прошириле својата територија над поголемиот дел од регионот и дошле на ниво според кое ја надминале моќта на епископите, кои номинално биле нивните феудалци. По детонирањето на баварскиот војводат Хајнрих X во 1138, грофовите од Тирол ја зацврстиле својата независност. Кога Хајнрих Лав повторно бил зафатен со баварското војводство од царот Фридрих III на 1154, неговите имоти повеќе не ги сочинувале тиролските земји. Грофовите ја задржале таа независност под династија Вителсбаховци. Во 1210 година, грофот Алберт IV, исто така, го презел управувањето со на фогт во Бриксенската епископија.
Горица-Тирол уреди
Во 1253 грофот Мајнхард I ги наследил тиролските територии преку својот брак со Аделајд, ќерка на последниот гроф Алберт IV. Кога нивните синови ги поделиле своите територии во 1271 година, постариот Мајнхард II го зел Тирол за себе. Тој го поддржал германскиот крал Рудолф против неговиот соперник кралот Отокар II. Како награда за тоа, тој го примил Војводство Корушка со Маркгрофовија Краина во 1286 година.
Во 1307 година, синот на Мајнхард, Хенри бил избран за крал на Бохемија. По неговата смрт, тој имал една преживеана ќерка, Маргарета Тиролска, која можела да добие правило само над Тирол. Во 1342 година се омажила за Лудвиг V од династија Вителсбаховци, кој тогаш владеел во Маркгрофовија Бранденбург. Црвениот орел во грбот на Тирол може да потекнува од орлите на Бранденбург во времето кога таа и нејзиниот сопруг владееле со Тирол и Бранденбург во личен сојуз, иако тиролскиот орел веќе се појавил во 13 век.
Лудвиг V починал во 1361 година, по што го наследил неговиот син, Мајнхард III, кој починал по две години. Немајќи наследници, Тирол паднал под хабсбуршла власт.
Австрија уреди
По разделувањето на хабсбуршките земји според договорот од Нојберг од 1379 година, Тирол бил владеен од потомците на војводата Леополд III. По втората поделба во рамките на Леополдската линија во 1406 година, Фридрих IV ја основал Тиролска линија на Хабсбурговците. Во 1420 тој го направил Инсбрук за негова резиденција. Во 1490 година неговиот син и наследник Сигизмунд се откажал од Тирол и Австрија во корист на неговиот братучед, германски крал Максимилијан I. Тогаш Максимилијан повторно ги обединил сите земји на Хабсбуршката династија под негова контрола. Во 1500 година тој ги стекнал и останатите територии на Горица околу Лиенц и долината Пустер.
Кога царот Фердинанд I починал во 1564 година, тој го оставил владеењето над Тирол. И двете територии подоцна паднале на помладите синови на Хабсбуршките цареви: надвојводата Матеја во 1608 и Максимилијан III во 1612. По смртта на надвојводата Сигизмунд Френсис во 1665 година, сите хабсбуршки земји повторно станале под обединето владеење на царот Леополд I.
Од времето на Марија Терезија (1740-1780) наваму, Тирол бил управуван од централната влада на Хабсбуршката монархија во Виена. Во 1803 година, териториите на епископите на Трент и Бриксен биле секуларизирани и вградени во округот.
Наполеонови војни уреди
По поразот од Наполеон Бонапартс во 1805, Австрија била принудена да го отстапи Тирол во Кралство Баварија во договорот од Пресбург. Тирол, како дел од Баварија, станал член на Рајнскиот Сојуз во 1806 година. Тиролците се кренале против баварските власти и успеале трипати да ги победат баварските и француските војници кои се обидувале да ја вратат земјата.
Австрија ја изгубила војната на Петтата коалиција против Франција и се здобила со строги услови во Договорот од Шенбрун во 1809 година. Прославен како тиролски национален херој, Андреас Хофер, водачот на востанието, бил погубен во 1810 година. Неговите сили ја изгубиле третата и последната битка против француските и баварските сили. Тирол останал под Баварија и Наполеонова Италија за уште четири години.
Во 1814 година, со одлуки на Виенскиот конгрес, Тирол бил вратен во Австрија во составот на Австриското Цартво.
Крај на грофовијата уреди
По Првата светска војна, победниците ги решиле промените во границите. Договорот од Сен Жермен од 1919 година пресудил според Лондонскиот договор од 1915 година, според кој јужниот дел на Тирол морал да биде отстапен во Кралство Италија, вклучувајќи ја и територијата на поранешната епископија Трент, приближно одговарајќи на денешната територија на Трентино, како и јужно од средновековната Тиролска област, денешна провинција Јужен Тирол.
Во 1945 година по Втората светска војна, обидите на Австрија за повторно обединување на Јужен Тирол не биле успешни. .
Наводи уреди
Надворешни врски уреди
Грофовија Тирол на Ризницата ?
