Гласилки
Гласилки или гласни жици – близначки набори од слузница (мукозна мембрана) кои се протегаат водорамно, од назад кон напред, низ гркланот (ларинксот). Тие вибрираат и на тој начин го модулираат (менуваат) протокот на воздух истеран од белите дробови за време на артикулацијата.[1][2][3]
| Гласилки | |
|---|---|
 Ларингоскопски поглед на гласилките. | |
 | |
| Податоци | |
| Претходник | Шести фарингален лак |
| Систем | Респираторен систем |
| Назнаки | |
| Латински | plica vocalis |
| MeSH | A04.329.364.737 |
| TA | A06.2.09.013 |
| FMA | FMA:55457 |
Гласилките ги контролира нервот vagus и тие се отворени за време на дишењето и вибрираат за време на говор или пеење.
Структура уреди
Гласилките се сместени во гркланот (ларинксот) на врвот на трахејата. Во задниот дел се поврзани на аритеноидните `рскавици, а напред на штитната `рскавица. Тие се дел од глотисот кој ги вклучува rima gottidis. Нивните надворешни рабови се поврзани на мускул во гркланот додека внатрешните рабови, или маргини, се слободни и образуваат отвор наречен rima glottidis. Се состојат од епител, но имаат и неколку мускулни влакна во нив, конкретно гласниот мускул (musculus vocalis) кој го затега предниот дел од лигаментот близу штитната `рскавица. Тие се рамни триаголни ленти со бисерно бела боја. Од двете страни на глотисот се два вестибуларни набора или „лажни гласни жици“ кои имаат мала торбичка меѓу нив.
Сместен над гркланот, мажлецот делува како клапна која ја затвора трахејата за време на голтањето за да ја насочи храната во езофагусот. Ако храна или течност влезе во трахејата и ги допре гласилките, се предизвикува рефлекс на кашлање за да се исфрли материјата и со тоа да се спречи пулмонарно вдишување.
Разлики уреди
Големината на гласилките се разликува кај мажите и жените. Машките возрасни гласови вообичаено се пониски заради подолгите и подебели гласилки. Машките гласни жици се долги од 1,75 до 2,5 см, додека женските се долги меѓу 1,25 и 1,75 см[2]. Детските гласилки се доста пократки од оние на мажите и жените. Различните должини и дебелини на гласилките кај мажите и жените предизвикуваат разлика во висината на гласот. Дополнително, генетските фактори предизвикуваат разлики меѓу единките од ист пол.
Лажни гласилки уреди
Гласилките понекогаш се нарекуваат „вистински гласилки“ за да се разликуваат од „лажните гласилки“ познати како вестибуларни жици или вентрикуларни жици. Истите се пар дебели набори од слузница (мукозна мембрана) кои ги штитат поделикатните вистински гласилки и се наоѓаат малку над нив. Тие имаат минимална улога при нормалната артикулација, но често се користат за добивање длабоки сонорни тонови во тибетското пеење и туванското пеење од грло[4].
Хистологија уреди
Зрелите човечки гласилки се составени од слоевити структури кои се доста различни на хистолошко ниво. Најгорниот слој се состои од стратификуван сквамозен епител кој се граничи со цилијарен псевдостратификуван епител. Внатрешната обвивка на овој сквамозен епител е покриен со слој мукус (делува како мукоцилијарен клиренс), кој се состои од два слоја: муцинозен и серозен слој. Двата мукозни слоја обезбедуваат вискозна и водена околина за цилијарното биење назад и горе. Мукоцилијарниот клиренс ги одржува гласилките влажни и подмачкани[5]. Епидермалниот слој се осигурува со подлабокото сврзно ткиво преку базната мембрана. Заради главно аморфните фиброзни и нефиброзни белковини во lamina propria, базната мембрана користи силни нишки како колаген IV и VI за да ја осигура хемидесмозомата на базалната ќелија на lamina propria. Овие врски се доволно силни за да го издржат биењето и растегнувањето на кои се изложени гласните жици[5].
Следните три слоја ги опфаќаат lamina LP, кои се стратификувани од нивниот хистолошки состав од еластински и колагенски влакна, со фибробласт, миофибробласт и ретко прошарени со макрофази[5]. Површинскиот слој, познат и како Рајнкеов простор, е составен од аморфна супстанца и микрофибрили[6] кои овозможуваат покривниот слој лесно да се „лизга“ преку длабокиот слој[7]. Вибраторните и вискоеластичните карактеристик на човечките гласилки главно му се припишуваат на молекуларниот состав на слоевите.
Функциониарање уреди
Осцилирање уреди
Гркланот е главниот (но не единствениот) извор на звук при говорот, кој генерира звук преку ритмичко отворање и затворање на гласилките. За да осцилираат, гласилките меѓусебно се доближуваат доволно блиску така што притисокот на воздухот се акумулира под гркланот. Овој зголемен субглотисен притисок ги турка наборите (жиците), со тоа што долниот дел на секој набор го води горниот дел. Ваквото налик брановидно движење предизвикува пренос на енергијата од воздушниот проток на наборните ткива[8]. Во соодветни услови, енергијата пренесена на ткивата е доволно голема за да ги надмине загубите на дисипација, па осцилацијата ќе опстане. Во суштина, звукот се генерира во гркланот со сечкање на постојаниот проток на воздух на мали пуфкања од звучни бранови[9]. (video) Архивирано на 26 октомври 2012 г.(видео)
Воспримената висина на гласот на некое лице е определена од бројни различни фактори, од кои најбитна е основната честота на генерираниот звук од гркланот. Основната честота зависи од должината, големината и притисокот на гласните жици. Просекот на оваа честота е околу 125 Hz кај мажите, 210 Hz кај жените, и 300 Hz кај децата. Длабинската кимографија[10] е метода за визуелизација на комплексните хоризонтални и вертикални движења на гласилките.
Гласилките генерираат звук богат со хармоници. Хармониците се продуцираат од меѓусебното судирање на гласилките, од рециркулација на дел од воздухот назад низ трахејата, или и двата начина[11]. Некои пејачи можат да изолираат некои од овие хармоници на таков начин што се восприема како пеење на повеќе висини во исто време – техника наречена надтонско пеење или грлено пеење како што е традицијата со туванскот грлено пеење.
Историја уреди
Потекло на поимот уреди
Гласилките или гласните жици се поими кои се употребуваат за да ги означат гласните набори. Поимот бил воведен од францускиот анатом Антоан Ферен во 1741 година. Во својата аналогија со виолината за човечкиот глас, тој претполага дека воздухот кој се движи делува како гудало на „гласните жици“[12].
Галерија уреди
-
Гласилки -
Пресек на гркланот и горниот дел на трахејата. -
Влезот во гркланот виден од заднината. -
Мускули на гркланот, поглед одозгора.
Наводи уреди
- ↑ Titze IR (January 2008). „The human instrument“. Sci. Am. 298 (1): 94–101. doi:10.1038/scientificamerican0108-94. PMID 18225701.
- ↑ 2,0 2,1 Titze, Ingo R. (1994). Principles of Voice Production. Prentice Hall. ISBN 978-0-13-717893-3.
- ↑ Maton, Anthea; Hopkins, Jean; McLaughlin, Charles William; Johnson, Susan; Warner, Maryanna Quon; LaHart, David; Wright, Jill D. (1993). Human Biology and Health. Prentice Hall. ISBN 0-13-981176-1.
- ↑ Fuks, Leonardo (1998). „From Air to Music: Acoustical, Physiological and Perceptual Aspects of Reed Wind Instrument Playing and Vocal-Ventricular Fold Phonation“. Stockholm, Sweden. Архивирано од изворникот на 2009-12-27. Посетено на 2010-01-05.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Gray SD (August 2000). „Cellular physiology of the vocal folds“. Otolaryngol. Clin. North Am. 33 (4): 679–98. PMID 10918654.
- ↑ Sato K, Hirano M (January 1997). „Age-related changes of elastic fibers in the superficial layer of the lamina propria of vocal folds“. Ann. Otol. Rhinol. Laryngol. 106 (1): 44–8. doi:10.1177/000348949710600109. PMID 9006361.
- ↑ Linda Rammage; M D Morrison; Hamish Nichol, Management of the voice and its disorders, published by:: Singular/Thomson Learning, San Diego, CA ,2001, 269-270.
- ↑ Lucero, J.C. (1995). „The minimum lung pressure to sustain vocal fold oscillation“. Journal of the Acoustical Society of America. 98: 779–784. doi:10.1121/1.414354.
- ↑ Titze IR (April 1988). „The physics of small-amplitude oscillation of the vocal folds“. J. Acoust. Soc. Am. 83 (4): 1536–52. doi:10.1121/1.395910. PMID 3372869.
- ↑ George NA, de Mul FF, Qiu Q, Rakhorst G, Schutte HK (May 2008). „Depth-kymography: high-speed calibrated 3D imaging of human vocal fold vibration dynamics“. Phys Med Biol. 53 (10): 2667–75. doi:10.1088/0031-9155/53/10/015. PMID 18443389.
- ↑ Ingo Titze, University of Iowa.
- ↑ Ferrein, Antoine (1741). „De la formation de la voix de l'homme“. Mémoires de l' Académie Royale (француски). Paris: Bondot: 409–432.