Астурски јазик
Астурскиот (asturianu или bable) е романски јазик, дел од големата група на западноромански јазици. Астурскиот и леонскиот јазик ја сочинуваат групата на астурско-леонски јазици. Денес се проценува дека астурскиот јазик го зборуваат околу 100,000 луѓе како мајчин јазик, и околу 450,000 луѓе како втор јазик.[2] Стандардниот астурски јазик се заснова на централноастурските дијалекти. Регулативното тело на јазикот е Академијата на астурскиот јазик.[3] Астурскиот не е службен јазик, туку е заштитен со закон и неговото изучување во училиштата е опционално.[4]
| Астурски јазик | |
|---|---|
| Астуролеонски јазик asturianu, bable | |
| Застапен во |  Шпанија |
| Подрачје | Астурија[1] Кастиља и Леон Кантабрија |
| Говорници | 110.000 e17 450,000 како втор јазик (1994) |
| Јазично семејство | |
| Дијалекти | |
| Писмо | латиница |
| Статус | |
| Регулативен орган | Академија на астурскиот јазик |
| Јазични кодови | |
| ISO 639-2 | ast |
| ISO 639-3 | ast |
| Linguasphere | 51-AAA-ca |
 Јазична карта на астурскиот јазик. | |
Статус уреди
Од 1974 година голем број напори биле преземени да се заштити и промовира јазикот.[5] Во 1994, било забележано дека јазикот го зборуваат околу 100.000 луѓе, а како втор јазик го зборувале 450,000[6][7] Сепак, ситуацијата на јазикот е критична и бројката на луѓе кои го зборуваат е во опаѓање. Во Астурија службен јазик е шпанскиот, но не и астурскиот.
Географска распространетост уреди
Астурскиот јазик се зборува и надвор од рамките на администативната единица Астурија. Јазикот кој се нарекува „леонски“ во Кастиља и Леон е ист со астурскиот во Астурија. Така, поради географската поделба на регионот каде се зборува јазикот има потешкотии при афирмацијата на јазикот во пошироки рамки. Додека во Астурија јазикот се промовира, има заштитен статус и се прават обиди за негова поширока употреба, во Кастиља и Леон јазикот е сосема заборавен од институциите, не е во образовниот систем и нема мерки за негова афирмација. Леонскиот и астурскиот се зборуваат во поголемиот дел на Астурија, северните и западните делови на Леон, западна Кантабрија и во регионот на Миранда до Доро во Португалија.
Правипис уреди
Уште од најраните обиди за запишување на јазикот се користела латиницата. Во 1981 година Академијата за астурскиот јазик објавила правопис.[8]
Азбука уреди
| големи букви | A | B | C | D | E | F | G | H | I | L | M | N | Ñ | O | P | R | S | T | U | V | X | Y | Z |
| мали букви | a | b | c | d | e | f | g | h | i | l | m | n | ñ | o | p | r | s | t | u | v | x | y | z |
| имиња | a | be | ce | de | e | efe | gue | hache | i | ele | eme | ene | eñe | o | pe | erre | ese | te | u | uve | xe | ye | zeta(*) |
| гласови (МФА) | /a/ | /b/ | /θ/, /k/ | /d/ | /e/ | /f/ | /g/ | – | /i/ | /l/ | /m/ | /n/ | /ɲ/ | /o/ | /p/ | /r/, /ɾ/ | /s/ | /t/ | /u/ | /b/ | /ʃ/, /ks/ | /ʝ/ | /θ/ |
| македонски | а | б | θ[9], к | д | е | ф | г | – | и | л | м | н | њ | о | п | р | с | т | у | б | ш, кс | ј[10] | θ |
- (*) исто така zeda, ceda
Диграфи уреди
Во астурскиот има и неколку диграфа:
| диграф | име | МФА | македонски |
|---|---|---|---|
| ch | che | /t͡ʃ/ | ч |
| gu (+ e, i) | (gue u) | /ɡ/ | г |
| ll | elle | /ʎ/ | лј |
| qu (+ e, i) | (cu u) | /k/ | к |
| rr | erre doble | /r/ | р |
| ts | (te ese) | /t͡s/ (дијалектно) | ц |
| yy | (ye doble) | /kʲ/ (дијалектно) | кј |
Лексичка споредба уреди
Оче наш уреди
|
астурски
|
|
|
Поврзано уреди
Наводи уреди
- ↑ Art. 1 de la Ley 1/1998, de 23 de март, de uso y promoción del bable/asturiano/Law 1/93, of March 23, on the Use and Promotion of the Asturian Language.
- ↑ Ethnologue report for Asturian
- ↑ http://www.elcomerciodigital.com/gijon/20090112/local/asturias/miembro-andecha-astur-enfrenta-200901121726.html
- ↑ Euromosaic report
- ↑ Bauske 1995
- ↑ PROEL Report
- ↑ Llera Ramo 1994
- ↑ „Normes ortográfiques de la Llingua Asturiana“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2013-03-23. Посетено на 2013-05-20.
- ↑ англиско th
- ↑ потврда е во астурскиот одошто во македонскиот
Литература уреди
- (шпански) Llera Ramo, F. (1994) Los Asturianos y la Lengua Asturiana: Estudio Sociolingüístico para Asturias-1991. Oviedo: Consejería de Educación y Cultura del Principado de Asturias ISBN 84-7847-297-5.
- Wurm, Stephen A. (ed) (2001) Atlas of the World's Languages in Danger of Disappearing. Unesco ISBN 92-3-103798-6.
- (англиски) M.Teresa Turell (2001). Multilingualism in Spain: Sociolinguistic and Psycholinguistic Aspects of Linguistic Minority Groups. ISBN 1-85359-491-1
- (англиски) Mercator-Education (2002): European Network for Regional or Minority Languages and Education. "The Asturian language in education in Spain" ISSN 1570-1239
Надворешни врски уреди
- Академија за астурскиот јазик
- Генерална дирекција за јазична политика на Астурија
- Ethnologue за астурскиот
- Астурска граматика на англиски Архивирано на 11 октомври 2017 г.
- Астурско-англиски речник Архивирано на 4 април 2004 г.
- Општ речник на астурскиот јазик Архивирано на 31 мај 2013 г.
 | Оваа статија поврзана со индоевропските јазици е никулец. Можете да помогнете со тоа што ќе ја проширите. |