Википедија

Историја на Русија: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[непроверена преработка][непроверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
с Бот Менува: fr:Histoire de la Russie
с Бот: козметички промени
Ред 6:
|}
 
'''Историјата на Русија''' започнува со онаа на [[Источни Словени|Источните Словени]]. Првата источнословенска држава, [[Киевска Русија]], го примила [[христијанство]]то од [[Византија]] во 988 година,<ref>{{cite web|title=Kievan Rus' and Mongol Periods|url=http://www.shsu.edu/~his_ncp/Kievan.html|work=Sam Houston State University|accessdate=20 јули 2007}}</ref> со што започнало создавањето на [[Руска култура|руската култура]] во следниот милениум.<ref name = Curtis>[http://www.shsu.edu/~his_ncp/Kievan.html Kievan Rus' and Mongol Periods], Glenn E. Curtis (уредн.), ''Russia: A Country Study'', Department of the Army, 1998, ISBN 01606121280-16-061212-8</ref> [[Киевска Русија]] како држава се распаднала по монголската инвазија во 1240 година. Во текот на овој период, голем број на регионални градови, како [[Новгород]] и [[Псков]], се бореле да го наследат културното и политичкото наследство на Киевска Русија.
 
По [[13 век]], постепено [[Москва]] станала доминантен центар во поглед на културата и моќта.<ref name = Curtis/> Во [[18 век]], на територијата на поранешното [[Големо московско војводство]] се создала големата [[Руска империја]], која се протегала од [[Полска]] на запад до [[Тихи Океан|Тихиот океан]] на исток. Експанзијата на западните сили во Русија придонеле за поттикнување на национализмот на неруското население во империјата и до создавање на идеи за одвојување од империјата. [[Кметство]]то било укинато во 1861 година, но укинување било постигнато преку неповолни услови за селаните и истото послужило за зголемување на револуционерната свест на населението. Во периодот меѓу укинувањето на кметството и почетокот на [[Прва светска војна|Првата светска војна]] во 1914 година, биле спроведени т.н. [[Столипинови реформи]], преку кои биле воведени значајни промени во економскиот и политичкиот живот во земјата<ref>See Jacob Walkin, ''The Rise of Democracy in Pre-Revolutionary Russia: Political and Social Institutions under the Last Three Czars'', Praeger, 1962</ref>, но за дел од населението истите се покажале како доста неуспешни.<ref>[http://www.ciaonet.org/atlas/countries/ru_data_loc.html#a0 CIAO – Atlas – Russia]</ref>
 
[[Руска револуција|Руската револуција]] од 1917 година била поттикната од тешките економски услови во земјата, преку [[Автократија|автократскиот]] систем на владеење, кое донело до победа на социјалистичката и либералната партија. Од 1922 до 1991 година, историјата на Русија се темели на [[Историја на Советскиот сојуз|историјата]] на [[Советски сојуз|Советскиот Сојуз]]. На почетокот, Владата во Советскиот Сојуз ја сочинувала една партија, чии членови биле [[Болшевици]]те, а која подоцна прераснала во [[КПСС|Комунистичка партија на Советскиот Сојуз]].<ref name = Curtis3>[http://countrystudies.us/russia/8.htm Revolutions and Civil War], excerpted from Glenn E. Curtis (ed.), ''Russia: A Country Study'', Department of the Army, 1998, ISBN 01606121280-16-061212-8</ref> Меѓутоа, кон крајот на 1980-тите години, слабата економска политика која била спроведувана во Советскиот Сојуз, довела до распаѓање на државата.<ref name = Filzer>Donald A. Filzer, ''Soviet Workers and the Collapse of Perestroika: The Soviet Labour Process and Gorbachev's Reforms, 1985–1991'', Cambridge University Press, 1994, ISBN 05214529290-521-45292-9</ref>
 
По распаѓањето на Советскиот Сојуз, на крајот од 1991 година, [[Русија]] повторно стана самостојна држава, каква што е и денес. Со стекнувањето на независноста, Русија била призната како правен наследник на Советскиот Сојуз.<ref>[http://www.fco.gov.uk/servlet/Front?pagename=OpenMarket/Xcelerate/ShowPage&c=Page&cid=1007029394365&a=KCountryProfile&aid=1019744935436 Country Profile for the Russian Federation]</ref> Сепак, Русија го изгубила својот статус на суперсила, соочувајќи се со сериозни предизвици во нејзините напори да го изгради новиот економски и политички систем. По укинувањето на социјалистичкото планирање и централната државна сопственост на имотот, Русија се обиде да изгради пазарна економија, која често доведуваше до поразителни резултати.<ref name = Filzer/> Денес, руското општество се заснова на многу политички и општествени елементи, карактеристични за царска Русија и Советскиот Сојуз.
Ред 19:
[[Податотека:Ancient Greek Colonies of N Black Sea.png|мини|Географска карта на која е претставено подрачјето околу [[Црно море|Црното море]] на кое се населиле Старите Грци]]
 
Во [[праисторија|праисториската епоха]], огромните [[степа|степи]] во [[јужна Русија]] биле населени со [[номади|номадски]] [[племе|племиња]]. Во [[Класична антика|класичната антика]], народите населени во [[Понтиски степи|Понтиските степи]] биле познати како [[Скити]].<ref name = Belinskij>{{cite journal|last=Belinskij|first=Andrej|coauthors=H. Härke|title=The 'Princess' of Ipatovo|journal=Archeology|volume=52|issue=2|date=March/April 1999|url=http://cat.he.net/~archaeol/9903/newsbriefs/ipatovo.html|accessdate=26 декември 2007}}</ref> Остатоци од овие одамна исчезнати степски цивилизации биле откриени во текот на 20. век во Ипатово,<ref name = Belinskij/>Синташта,<ref>{{Цитирана книга | last = Drews | first = Robert | title = Early Riders: The beginnings of mounted warfare in Asia and Europe | year = 2004 | publisher = Routledge | location = New York | pages = 50}}</ref> Аркаим,<ref>Dr. Ludmila Koryakova, [http://www.csen.org/koryakova2/Korya.Sin.Ark.html Sintashta-Arkaim Culture], The Center for the Study of the Eurasian Nomads (CSEN)</ref> и Пазирик.<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/nova/transcripts/2517siberian.html 1998 NOVA documentary: "Ice Mummies: Siberian Ice Maiden"]</ref> Во втората половина од [[8 век п.н.е.]], грчките трговци ја пренеле класичната цивилизација во [[Танаис]] и [[Фанагорија]].<ref>Esther Jacobson, ''The Art of the Scythians: The Interpenetration of Cultures at the Edge of the Hellenic World'', Brill, 1995, стр. 38, ISBN 900409856990-04-09856-9</ref>
 
Градот [[Гелон]] бил опишан од страна на [[Херодот]] како еден од најголемите во тоа време во [[Европа]]. Меѓу [[3 век п.н.е.]] и [[6 век п.н.е.]], на овие простори опстојувало [[Боспорско царство|Боспорското царство]],<ref>Gocha R. Tsetskhladze (ed), ''The Greek Colonisation of the Black Sea Area: Historical Interpretation of Archaeology'', F. Steiner, 1998, стр. 48, ISBN 35150730273-515-07302-7.</ref> управувано главно од грчките колонии. Царството се распаднало по инвазијата на номадските племиња.<ref>Peter Turchin, ''Historical Dynamics: Why States Rise and Fall'', Princeton University Press, 2003, стр. 185–186. ISBN 06911166950-691-11669-5</ref> Хазарите биле турски наорд, ми се населиле и владееле на територијата меѓу [[Касписко езеро|Казпиското езеро]] и [[Црно море|Црното море]] до [[8 век]].<ref name = Christian>David Christian, ''A History of Russia, Central Asia and Mongolia'', Blackwell Publishing, 1998, стр. 286–288, ISBN 06312081430-631-20814-3</ref> Познати по своите закони, толеранција и космополитизам<ref>Frank Northen Magill, ''Magill's Literary Annual, 1977'' Salem Press, 1977, стр. 818, ISBN 08935607740-89356-077-4</ref>, [[Хазари]]те биле глвната трговска врска меѓу [[Балтички земји|балтичките земји]] и [[Абасидски калифат|Абасидскиот калифат]] во [[Багдад]].<ref>André Wink, ''Al-Hind, the Making of an Indo-Islamic World'', Brill, 2004, стр. 35, ISBN 900409249890-04-09249-8</ref> Тие станале големи сојузници на [[Византија]]<ref>András Róna-Tas, ''Hungarians and Europe in the Early Middle Ages: An Introduction to Early Hungarian History'', Central European University Press, 1999, стр. 257, ISBN 9639116483963-9116-48-3.</ref> и воделе неколку успешни војни против арапскиот калифат<ref name = Christian/><ref name = Frank>Daniel H. Frank and Oliver Leaman, ''History of Jewish Philosophy'', Routledge, 1997, стр. 196. ISBN 04150806490-415-08064-9.</ref>. Во [[8 век]], Хазарите го прифатиле [[Јудаизам|јудаизмот]].<ref name = Frank/>
 
=== Раноисточни словени ===
Русите се [[Словени|словенски народ]], чија прататковина (според некои научници) се смета дека биле [[Припјатски блата|Припјатските блата]].<ref>Paul M. Barford, ''The Early Slavs'', Cornell University Press, 2001, стр. 15–16. ISBN 08014397790-8014-3977-9.</ref>Раните Источни словени постепено се населиле во [[Западна Русија]] во два оравца: првите се населиле од [[Киев]] во околината на денешните градови [[Суздал]] и [[Муром]], а другите од [[Полоцк]] кон [[Новгород]] и [[Ростов]].<ref name = Christian2>David Christian, op cit., стр. 6–7.</ref> По [[7 век]], дел од Источните словени се населиле во делови од денешна [[Западна Русија]]<ref name = Christian2/> и постепено започнале со асимилација на [[Фино-нгарски народи|Фино-унгарските племиња]], како на пример [[Мерјани]]те,<ref>Henry K Paszkiewicz, ''The Making of the Russian Nation'', Darton, Longman & Todd, 1963, стр. 262</ref>[[Муромијани]]те,<ref>Rosamond McKitterick, ''The New Cambridge Medieval History'', Cambridge University Press, 1995, стр. 497. ISBN 05213644770-521-36447-7.</ref> и [[Мештерани]]те.<ref name = Mongait>Aleksandr Lʹvovich Mongaĭt, ''Archeology in the U.S.S.R.'', Foreign Languages Publishing House, 1959, стр. 335.</ref>
 
== Киевска Русија ==
[[Податотека:Kievan Rus en.jpg|thumb|Географска карта на распространетоста на Киевска Русија во 11 век]]
{{Main|Киевска Русија}}
[[Викинзи|Викиншкото племе]] [[Варјаги]]<ref>[http://www.britannica.com/eb/article-9057004/Oleg Viking (Varangian) Oleg] and [http://www.britannica.com/eb/article-9064445/Rurik Viking (Varangian) Rurik] на [[Енциклоепдија Британика]].</ref> во [[Северна Европа]] создале едно од најцивилизираните општества во тоа време. Во средината на [[9 век]], тие започнале да се преселуваат од Балтичкото кон Црното море и Каспиското езеро.<ref>Dimitri Obolensky, ''Byzantium and the Slavs'', St Vladimir's Seminary Press, 1994, стр. 42, ISBN 088141008X0-88141-008-X</ref> Според [[Прв руски летопис|Првиот руски летопис]], Викингот Рурик бил избран за првиот владетел ([[Голем кнез]]) на Новгород во околу 860 година,<ref name = Curtis/> пред неговите наследници да се преселат на југ кон Киев,<ref>James Westfall Thompson, and Edgar Nathaniel Johnson, ''An Introduction to Medieval Europe, 300–1500'', W. W. Norton & Co., 1937, стр. 268</ref>каде претходно веќе владееле [[Хазари]]те.<ref>David Christian, Op cit. стр. 343</ref>
 
Така, во текот на [[9 век]] била создадена првата источнословенска држава која се викала [[Киевска Русија]]<ref name = Curtis/>, која се наоѓала по должината на река [[Дњепар]]. Киевска Русија го контролирала трговскиот пат на кожа, восок, и размената на робови меѓу [[Скандинавија]] и [[Византија|Византиската империја]], по должината на река [[Волхов]].<ref name = Curtis/>
 
Името „''Русија''“, заедно со финското ''''Ruotsi'''' (што значи „[[Шведска]]“) и естонското ''Rootsi'' (исто така „Шведска“), според некои научници би требало да се поврзат со [[Рослаген]].<ref>''Relations Between Ancient Russia and Scandinavia and the Origin of the Russian State'', Ayer Publishing, 1964, ISBN 08337353300-8337-3533-0</ref>Оваа етимологијата на името Рус се дебата на голем број на историчари. Според некои пак, Рус доаѓа од [[Ирански јазик|иранскиот јазик]].<ref>[http://russia.rin.ru/guides_e/6480.html Russia the Great]. Retrieved 22 July 2007.</ref>
 
До крајот на [[10 век]], нордиското малцинство се соединило со словенското, <ref>Particularly among the aristocracy. See [http://history-world.org/BYZ4.htm World History]. Retrieved 22 July 2007.</ref>, кои пак исто така паднале под големо влијание на христијанска [[Византија]] и честите кампањи наложени од страна на [[Константинопол]] <ref>See Dimitri Obolensky, "Russia's Byzantine Heritage," in ''Byzantium & the Slavs'', St Vladimir's Seminary Press, 1994, стр. 75–108, ISBN 088141008X0-88141-008-X</ref> Во тоа време, [[Византија]] доживувала голема воена и културна преродба. И покрај нејзиниот подоцнжен пад, нејзината култура имала постојано влијание на развојот на Русија во текот на натамошната историја.
 
Киевска Русија одиграла голема улога за воведувањето на [[Православие|православното христијанство]]<ref name = Curtis/>, издвојувајќи ја византиската од словенската култура. [[Христијанство]]то, официјално било воведено во 988 година, односно по официјалното крштевање на [[Владимир I Велики|Кнезот Владимир]].<ref>See [http://www.dur.ac.uk/a.k.harrington/christin.html The Christianisation of Russia], ''The Russian Primary Chronicle''</ref> Периодот на владеење на [[Владимир I Велики]] (980-1015) и [[Јарослав I Мудриот]] (1019-1054) го претставува периодот на Златното владеење на Киевска Русија. Неколку години подоцна, бил создаден првиот законик наречен [[Руска правда]].<ref name = Smith>Gordon Bob Smith, ''Reforming the Russian Legal System'', Cambridge University Press, 1996, стр. 2–3, ISBN 052145669X0-521-45669-X</ref> На почетокот, кнезовите на Киевска Русија го следеле примерот на византиските императори, одржувајќи ја црквата под своја контрола<ref>P. N. Fedosejev, ''The Comparative Historical Method in Soviet Mediaeval Studies'', USSR Academy of Sciences, 1979, стр. 90</ref> од што произлегла и тесната поврзаност и во наредните векови меѓу државата и црквата.
 
До [[11 век]], особено за време на владеењето на Јарослав Мудриот, Киевска Русија се одликкувала со развиена економија и со големи достигнувња во архитектурата и литературата.<ref>Russell Bova, ''Russia and Western Civilization: Cultural and Historical Encounters'', M.E. Sharpe, 2003, стр. 13, ISBN 07656097620-7656-0976-2</ref> Во споредба со европските јазици, [[руски јазик|рускиот јазик]] не бил под голема сенка на [[грчки јазик|грчкиот]] и [[латински јазик|латинскиот јазик]].<ref name = Curtis /> Ова се должи на фактот што црковнословенскиот јазик бил користен директно во [[литургија]]та.<ref>Timothy Ware: ''The Orthodox Church'' (Penguin, 1963; 1997 revision), стр. 74</ref>
 
Во [[11 век]], [[Кумани]]те основале држава во јужниот степски дел на денешна [[Русија]], покрај брегот на Црното море. Нивните чести напади на Киевска Русија го отежнал процесот на интегрирање на сите руски Словени. Многу често бил напаѓан и градот [[Киев]].
 
Киевска Русија како држава се распаднала во 1240 година, главно поради конфликите меѓу членовите на кралското семејство за заземање на тронот. Киевската доминација слабеела во корист на [[Владимирско-суздалско кнежество|Владимирско-суздалското кнежество]] на северо-исток, [[Новогордска република|Новгородската република]] на север и [[Галициско-волнско кнежество|Галициско-волнското кнежество]] во југо-запад. Оваа територија, конечно била заземена од страна на [[Монголци]]те по нивната инвазија на Русија, по која била формирана т.н. [[Златна Орда]].<ref name ="Hamm">Michael Franklin Hamm, ''Kiev: A Portrait, 1800–1917'', Princeton University Press, 1993, ISBN 06910258510-691-02585-1</ref> Галициско-волнското кнежество повторно било окупирано во времето на постоењето на [[Полско-литванска унија|Полско-литванската унија]],<ref name = Curtis/> додека монголската доминација над [[Владимирско-суздалско кнежество|Владимирско-суздалското кнежество]] и независната [[Новогордска република]] го означил почетокот на современата историја на Русија. <ref name = Curtis/>
 
== Монголска инвазија ==
[[Податотека:Gengis Khan empire-en.svg|thumb|300px|]]
{{Main|Монголска инвазија на Русија|Татарска инвазија на Русија}}
Во [[13 век]], [[Киевска Русија]] се соочила со инвазија од страна на [[Монголци]]те. Во 1223 година, земјата била поразена во [[Битка кај реката Калка|битката кај реката Калка]] <ref>David Nicolle, ''Kalka River 1223: Genghiz Khan's Mongols Invade Russia'', Osprey Publishing, 2001, ISBN 18417623341-84176-233-4</ref> ИИвазиите продолжиле и во 1230-тите, а на 4 февруари 1238 година, Монголците го запалиле градот [[Владимир]],<ref>Tatyana Shvetsova, [http://www.vor.ru/English/homeland/home_004.html The Vladimir Suzdal Principality]</ref> а истото го направиле и со другите поголеми градови во [[североисточна Русија]]. Русите, исто така доживеале пораз и во [[Битка кај реката Сит|битката кај реката Сит]] <ref>Janet Martin, ''Medieval Russia, 980–1584'', Cambridge University Press, 1995, стр. 139, ISBN 052136832</ref>, по која Монголците се насочиле кон [[Полска]] и [[Унгарија]].<ref>Piero Scaruffi, [http://www.scaruffi.com/politics/mongols.html A Time-line of the Mongols], 1999</ref> Монголците до тој момент ги имале освоено поголемиот дел од руските кнежества.<ref>[https://tspace.library.utoronto.ca/citd/RussianHeritage/4.PEAS/4.L/12.III.5.html The Destruction of Kiev]</ref> Единствено [[Нородска република|Новгородската република]] ја избегнала окупацијата и продолжила да се развива во склопот на [[Ханза|унијата Ханза]].<ref>Jennifer Mills, [http://depts.washington.edu/baltic/papers/hansa.html The Hanseatic League in the Eastern Baltic], SCAND 344, мај 1998</ref>
 
Влијанието на [[Монголска империја|Монголската империја]] на територијата на Киевска Русија било огромно. Културата на Киевска Русија била речиси уништена. Постарите руски центри како [[Киев]] и [[Владимир]] по војната не биле долго време обновени ,<ref name="Hamm" />, а поновите градови како [[Москва]],<ref name = Curtis2>[http://countrystudies.us/russia/3.htm Muscovy], извадок од Glenn E. Curtis (ed.), ''Russia: A Country Study'', Department of the Army, 1998, ISBN 01606121280-16-061212-8</ref> [[Твер]]<ref name = Curtis2/> и [[Нижни Новгород]]<ref>Sigfried J. De Laet, ''History of Humanity: Scientific and Cultural Development'', Taylor & Francis, 2005, стр. 196, ISBN 923102814692-3-102814-6</ref>започнале да се натпреваруваат за хегемонијата на монголската доминација во Русија. Иако руската војска ја поразила Златната Орда во [[Битка кај Куликово|битката кај Куликово]] во 1380 година,<ref name = Kulikovo>[http://www.fanaticus.org/DBA/battles/Kulikovo/index.html The Battle of Kulikovo (8 September 1380)]</ref>, монголската доминацијата на руска територија продолжила до 1480 година.<ref name = Curtis2/>
 
По падот на Хазарите, на територијата меѓу реките Волга и Кама била создадена [[Волшка Бугарија]]. Во [[10 век]], населението на Волшка Бугарија го примило [[ислам]]от, со што се олеснила трговијата со [[Блиски Исток|Блискиот Исток]] и [[Централна Азија]]. Во пресрет на монголската инвазија од 1230, земјата била окупирана од [[Златна Орда|Златната Орда]], при што од населението се создале денешните [[Чуваши]] и [[Татари|Казански Татари]].
Ред 64:
=== Иван III Велики ===
{{Main|Иван III}}
Во текот на [[15 век]], големите кнезови на Москва се обиделе целото население на кнежеството да го стават под своја контрола. Најуспешен владетел од овој период бил [[Иван III]],<ref name = Curtis2/> кој ги удрил темелите на новата руска држава. Иван постојано бил во конфликт со својот голем ривал од северозапад, [[Полско-литванска унија|Полско-литванската унија]], борејќи се за придобивање на полузависните кнежества кои се наоѓале околу реките [[Дњепар]] и [[Ока]].<ref>[http://www.bartleby.com/65/iv/Ivan3.html Ivan III], [[Енциклопедија Колумбија]], шесто издание, 2001-2005</ref><ref name="EB_IvanIII">[http://www.britannica.com/eb/article-3598 Ivan III], [[Енцилопедија Британика]], 2007</ref>По долга војна, тој успеал да и порази и припои кон државата, Новгород и Твер.<ref>Donald Ostrowski in ''The Cambridge History of Russia'', Cambridge University Press, 2006, стр. 234, ISBN 05218122750-521-81227-5</ref>
 
[[Податотека:LebedevK UnichNovgrodVecha.jpg|thumb|Пропаѓањето на Новгоодската република во 1478]]
Ред 86:
=== Време на проблемите ===
{{Main|Време на проблеми}}
[[Податотека:Appeal of Minin.jpg|thumb|[[Кузма Минин]] апелира до населението од [[Нижни Новгород]] за регрутирање на војска против Полјаците.<ref name=Dunning>Chester S. L. Dunning, "Russia's First Civil War: The Time of Troubles and the Founding of the Romanov Dynasty", Penn State Press (2001), стр. 433–434, ISBN 02710207410-271-02074-1</ref>]]
 
По смртта на [[Иван Грозни]], на тронот го наследил неговиот син [[Фјодор I]]. Во текот на неговото владеење следувал период на граѓански војни и „странска“ интервенција, позната како „Време на проблемите“ (1606–1613).<ref name = Curtis2/> Екстремно студените лета од 1601 до 1603 година,<ref>Borisenkov E, Pasetski V. "The thousand-year annals of the extreme meteorological phenomena", стр. 190, ISBN 5-244-00212-0</ref> довеле до голем глад и зголемување на социјалната неорганизираност. Владеењето на [[Борис Годунов]] било проследено со големи бунтови и востанија, но сепак тој извршил големи реформи во [[Русија]], меѓу кои најзначајни се социјалните и образовните. Тој ги познавал најдобрите европски учители и често пати го доведувал во царскиот двор за да учителствуваат. Поради победата против [[Шведска]], уште од времето како регент, тој настојувал да обезбеди излез на Русија на [[Балтичко море|Балтичкото море]]. За таа цел, тој морал да ја освои [[Ливонија]]. Во 1600 година, Борис Годунов го подржал создавањето на [[Полско-литванска унија|Полско-литванската унија]] што дошло до голема побуна и немири против него. Како водач на немирите се смета дека бил последниот син на [[Иван Грозни]], [[Димитриј Иванович]], којшто се смета и дека го организирал убиството на царот на 13 април 1605 во [[Москва]]. На престолот, Борис Годунов бил наследен од неговиот син [[Фјодор II]], којшто владеел само неколку месеци, бидејќи и тој бил убиен од противниците на својот татко. Претходно, од 1610 до 1612 година, војската на Полско-литванската унија ја окупирале [[Москва]]. Тие не успеале да го заземат градот, но градот бил запален.<ref name=Vern>George Vernadsky, "A History of Russia", Volume 5, Yale University Press, (1969), [http://www.spsl.nsc.ru/history/vernad/vol5/vgv522.htm#vgv522note35 Russian translation]</ref><ref>Mikolaj Marchocki "Historia Wojny Moskiewskiej", ch. "Slaughter in the capital", [http://www.vostlit.info/Texts/rus8/Marchockij/pred.phtml?id=902 Russian translation]</ref><ref>Sergey Solovyov. History of Russia... изд. 8, стр. 847</ref> Во 1612, населението во [[Нижни Новогород]], но и во другите поголеми градови, предводено од [[Дмитриј Позхарски]] и [[Кузма Минин]] успеале да ги протерат полските окупаторски сили од Москва. <ref name= Dunning>Chester S L Dunning, ''Russia's First Civil War: The Time of Troubles and the Founding of the Romanov Dynasty'', [http://books.google.com/books?vid=ISBN0271020741&id=9NUYtSJaO8cC&pg=PA434&lpg=PA434&dq=moscow+minin+patriot&sig=R7i94-fA_3vcjadJ8j0WonuPQys p. 434] Penn State Press, 2001, ISBN 0-271-02074-1</ref><ref name=ToT>[http://www.britannica.com/eb/article-9073517 Troubles, Time of]." [[Encyclopædia Britannica]]. 2006</ref><ref>[http://www.bartleby.com/65/e-/E-Pozharsk.html Pozharski, Dmitri Mikhailovich, Prince]", [[Енциклопедија Колумбија]]</ref>
Ред 111:
Од доаѓањето на власт, па сѐ до неговата смрт, Петар без прекин водел војни, од кои зависела целата негова политика. Тој војувал против [[Османлиско царство|Османлиското царство]] во 1695, 1696 и 1711 година. Во 1696, тој го освоил пристанишниот град [[Азов]] и на [[Русија]] ѝ обезбедил излез на [[Црно море|Црното Море]], за подоцна во 1711 година да го изгуби во мировни преговори со Османлиското царство. Тој војувал и против [[Персиско царство|Персија]], со што освоил и територии на западниот и јужниот брег на [[Касписко езеро|Каспиското езеро]]. Тие територии, Русија ги загубила многу бргу по неговата смрт. Меѓутоа, најважна од сите војни кои ги водел, била онаа против [[Шведска]], која траела 21 година (1700-1721)<ref name="3.1">[http://www.znanje.org/i/i21/01iv10/01iv1022m/obrazovanje%20ruske%20imperije.htm Петар Велики. Создавање на Руската империја. www.znanje.org]</ref>.
 
=== Катерина II ===
[[Податотека:SPB Monument of Catherine II 1890-1900.jpg|thumb|left|Споменик на [[Катерина II]] во [[Санкт Петерсбург]]]]
Речиси педесет години поминале, до појавувањето на амбициозен и безмилосен владетел на рускиот престол. [[Катерина II]] била германска принцеза која се омажила со рускиот престолонаследник [[Петар III]]. Кога се открило дека тој бил неспособен, таа издала дозвола за негово убиство. Тогаш било најавено дека тој починал од „[[аполексија]]“.
Ред 117:
Катерина II постигнала голем успех, војувајќи во [[Руско-турски војни|Руско-турските војни]] во периодот од 1768 до 1774 година<ref>{{cite web|url=http://www.parallelsixty.com/history-russia.shtml|title=History|work=Parallel 60|accessdate=2007-07-23}}</ref>, при што Русија за прв пат се проширила до [[Црно море|Црното море]], заземајќи ги градовите [[Одеса]], [[Николаев]] и [[Екатеринослав]] (денес [[Днепропетровск]]). По договорот од 1774 година, Русија добила право да ги заштитува интересите на христијаните во [[Османлиска империја|Османлиската империја]], а [[Кримско ханство|Кримското ханство]] добило независност од султанот. Во [[војна за баварското наследство|војната за баварското наследство]], таа била посредник помеѓу [[Прусија]] и [[Австрија]]. Во 1763 година, Катерина го поставила [[Станислав Понјатовски]] на тронот на Полско-литванската унија. Таа учествувала во трите поделби на [[Полска]] (1772, 1793 и 1795), по кои добила големи територии од [[Литванија]], [[Белорусија]] и [[Украина]]. Од 1788 до 1790 година, Катерина завојувала против [[Шведска]].
 
До нејзината смрт во 1796 година, Катерина својата земја ја претворила во една од најсилните и најголемите во Европа и во светот. Територијалните проширувања продолжиле во времето на нејзините наследници [[Александар I|Александар I]], кој ја зазел [[Финска]] од ослабената [[Шведска]] во 1809 година и [[Бесарабија]] од Османлиската империја во 1812 година.
[[Податотека:Napoleons retreat from moscow.jpg|thumb|Повлекувањето на Наполеон од Москва]]
 
Ред 126:
== Царска Русија до Октомвриската револуција ==
 
=== Декемвриска револуција ===
 
[[ImageПодатотека:Kolman decembrists.jpg|thumb|left|Револуционерите од Декемвриската револуција]]
 
Иако [[Русија]] била голема сила, нејзината влада на различни полиња била доста неефикасна. Народот бил сиромашен а економијата неразвиена. <ref>Riasonovsky ''A History of Russia'' (fifth ed.) pp.302-3; Charques ''A Short History of Russia'' (Phoenix, second ed. 1962) p.125</ref> По победата на Александар над Наполеон, царот имал план за спроведување на одреден број на реформи. Иако царот се обидел да ги воведе па и да ги спроведе, сепак најглавните не биле ниту допрени.<ref>Riasonovsky p.302-307</ref>
Ред 134:
Со релативно либерални убедувања бил [[Николај I (Русија)|Николај I]] ([[1825]]—[[1855]]), ко во почетокот на своето владеење бил соочен со избувнување на востание. Позадината на овој бунт лежела во Наполеонските војни, кога голем број на руски офицери и војници скоро ја обиколиле [[Европа]] по време на руските походи и нивниот контакт со либерализмот во [[Западна Европа]] им дал можност да побарат промени во Русија. Како резултат на тоа избувнало т.н. [[Декемвриско востание (1825)|Декемвриско востание]] во [[1825]] година. На чело на востанието застанале мал дел од [[Либреализам|либералните]] роднини, офицери и војници кои сакале братот на Николај да биде [[монарх]], а Николај да се тргне од тронот. Меѓутоа, востанието било многу бргу задушено, поради кое Николај морал да отстапи од програмата која била започната дури од времето на [[Петар Велики]], а со тоа да ја заштити максималната [[автократија]].<ref>Riasonovsky p.324</ref> Рускиот император исто така морал да расчисти со востанијата и бунтовите кои се случувале во новоосвоените територии како [[Полска]] односно [[Ноемвриско востание (1830)|Ноемвриското востание]] во [[1830]] година и [[Јануарско востание (1830)|Јануарското востание]] од [[1830]] година. <ref>See Norman Davies: ''God's Playground: A History of Poland'' (OUP, 1981) vol. 2, pp.315-333; and 352-63</ref>
 
=== Шизма и реакција ===
 
[[ImageПодатотека:Bakunin Nadar.jpg|thumb|десно|Михаил Бакунин]]
 
Суровата одмазда поради бунтот довела да [[14 декември]] биде ден кој бил долго време помнат во касните револуционерни движења. За да може да го уништат револуционерното движење, универзитетите, училиштата и другите образовни институции биле ставени под голем надзор. Полициските шпиони биле насекаде. Потенцијалните револуционери биле носени на [[Сибир]], посебно во времето на императорот Николај I, кога стотици илјади биле испратени во работнички логори.
Ред 145:
[http://books.google.com/books?vid=ISBN1877864161&id=_e-eHEVlBJEC&pg=PA65&lpg=PA65&vq=slavophiles&dq=from+nyet+to+da&sig=rVaMbKlztRBZ04MQXdwAszBiQf8&hl=en From Nyet to Da: understanding the Russians, page 65] by Yale Richmond, Intercultural Press; 3rd edition (January 2003)</ref>
 
=== Александар II ===
 
Царот Николај починал, оставајќи зад себе голем број на нерешени прашања. Една година пред неговата смрт, Русија учествувала во [[Кримска војна|Кримската војна]], која била главно водена на [[Кримски полуостров|Кримскиот полуостров]]<ref>{{cite web|url=http://www.iep.utm.edu/r/russian.htm|work=The Internet Encyclopedia of Philosophy|title=Russian Philosophy|accessdate=2007-07-23|author=Thomas Nemeth}}</ref> Бидејќи истата одиграла главна улога во поразот на [[Наполеон Бонапарта]], Русија себе си се сметала за непобедлива сила, и покрај тоа што по војната претрпела значајни неуспеси поради слабата економска политика на Николај.
Ред 155:
Во [[1876]] година, во [[Османлиска империја|Османлиската империја]] избувнало востание на [[Балкански полуостров|Bалканскиот полуостров]]. Руското население и власт застанале на страната над словенското население, па Русија повторно влегла во поредната [[Руско-турска војна (1877-1878)|Руско-турската војна]]. Влегувањето во војната дополнително ги изладило односите на Русија со [[Австро-Унгарија]], која исто така имала територијални претензии на [[Балкански полуостров|Балканскиот полуостров]]. <ref>Riasonovsky pp.386-7</ref> По завршувањето на војната, Русија ги проширила своите територии во [[Централна Азија]], поточно во регионот околу [[Касписко езеро]]. <ref>Riasonovsky p.349</ref>
 
==== Нихилизам ====
 
Во текот на [[1860]] година, во Русија избувнал т.н. [[Нихилистичко востание]]. Голем број на руски либералисти не биле задоволни од правото на говор. Во почетокот, [[Нихилизам|нихилистите]] се обидиле да ја придобијат аристократската класа на своја страна. Кога овој обид не им успеал, тие се свртиле кон селското население. Нивната кампања “''осврт на народот''“ била позната како народно востание. Востанието се базирало на идејата да обичниот народ добие право на сопственост и право да тој управува со државните институции. <ref name = CurtisT>[http://countrystudies.us/russia/6.htm Transformation of Russia in the Nineteenth Century], excerpted from Glenn E. Curtis (ed.), ''Russia: A Country Study'', Department of the Army, 1998. ISBN 01606121280-16-061212-8.</ref>
 
Кога востаничкото движење зазело поголем замав, властите решиле да го задушат истото. Како резултат на тоа, членовите на движењето започнале преку терористички напади да се закануваат на властите. <ref name = CurtisT/> Голем број на високи чиновници биле убиени. Александар II бил убиен во [[1881]] година, истиот ден кога ги повикал претставниците на движењето да ги претстават нивните барања околу новите наводни реформи.
 
=== Александар III ===
 
За разлика од својот татко, новиот император [[Александар III (Русија)|Александар III]] [[1881]] - [[1894]] година) се карактеризирал со голема националистичка политика.<ref>[http://www.britannica.com/eb/article-9057487/Orthodoxy-Autocracy-and-Nationality Orthodoxy, Autocracy, and Nationality], Encyclopædia Britannica</ref>Александар III по обедување бил славофил. Бил верен дека неговата земја би можела да го избегне хаосот кој што владеел во [[Западна Европа]] и дека може да го спречи ширењето на некои според него штетни идеологии како [[Анархизам|анархизмот]], [[Социјализам|социјализмот]] или [[нихилизам|нихилизмот]]. Во времето на неговото владеење, Русија склучила сојуз со [[Франција]], чија цел била заедничко воено дејство во случај некоја од двете земји да биде нападната од страна на [[Персија]].
Ред 167:
Најмоќниот советник на царот бил [[Константин Петрович Победоносцев]]. Еден од најголемите противници на [[демократија|демократијата]], уставот и [[парламентарен систем|парламентарниот систем]].<ref>Hugo S. Cunninggam, [http://www.cyberussr.com/rus/pobedonostsev.html Konstantin Petrovich Pobedonostsev (1827-1907): Reactionary Views on Democracy, General Education]. Retrieved 21 July 2007.</ref>Под негово влијание, голем дел од револуционерите биле прогонети од земјата<ref>Robert F. Byrnes, "Pobedonostsev: His Life and Thought" in ''Political Science Quarterly'', Vol. 85, No. 3 (September, 1970), pp. 528–530.</ref> а била спроведувана политика на [[русификација]].<ref>Arthur E. Adams, "Pobedonostsev's Religious Politics" in ''Church History'', Vol. 22, No. 4 (December, 1953), pp. 314–326.</ref>.
 
=== Николај II ===
 
Наследник на Александар станал неговиот син [[Николај II (Русија)|Николај II]] ([[1894]] - [[1917]]). Во текот на неговото владеење, либералните елементи помеѓу индустрискиот капитализам добивале се поголем замав кое водело до уништување на [[монархија|монархијата]]. Руската социјалдемократска работничка партија земала се поголем замав. Партијата ги придобила на своја страна радикалната интелектуална и градска работничка класа чија главна цел им била комплетна социјална, економска и политичка револуција во русија.
[[ImageПодатотека:Vladimirov-krocvavoe-voskr.jpg|thumb|left|[[Крвава недела (1905)|Крвавата недела]] од [[1905]] година во [[Санкт Петерсбург]]]]
 
Во текот на [[1903]] година, партијата била поделена на две фракции: [[Меншевици]] или умерени, и [[Болшевици]] или радикални. Меншевиците верувале дека рускиот социјализам би требало да се развива по мирен пат, и да монархистичкиот режим треба да се промени со демократска република во која социјалистите би соработувале со буржоазијата и нивните партии. Болшевиците пак, под раководство на [[Владимир Илич Ленин]] захтевале да се создаде елита на професионални револуционери, и преку строга партиска дисциплина власта во Русија би се добила преку револуција односно на сила.<ref>For an analysis of the reaction of the elites to the revolutionaries see Manning, Roberta. ''The Crisis of the Old Order in Russia: Gentry and Government''. Princeton University Press, 1982.</ref>
 
[[ImageПодатотека:Retreat of the Russian Army after the Battle of Mukden.jpg|thumb|Повлекувањето на руската армија по [[Битка кај Мукден|Битката кај Мукден]]]]
 
Воениот неуспех во [[Руско-јапонска војна (1904-1905)|Руско-јапонската војна]] од [[1904]]-[[1905]] година, бил голем удар за царскиот режим во Русија. <ref name = CurtisAut>[http://countrystudies.us/russia/7.htm The Last Years of the Autocracy], excerpted from Glenn E. Curtis (ed.), ''Russia: A Country Study'', Department of the Army, 1998. ISBN 01606121280-16-061212-8.</ref> Во [[јануари]] [[1905]] година се случил голем крвав инцидент т.н. [[Крвава недела]]. Отецот гапон повел голема маса на народ кон Зимската палата во [[Санкт Петерсбург]] за да поднесат молба. Кога толпата од народ пристигнала до палатата, [[Козаци|Козаците]] ги нападнале и притоа убиле голем дел од истите.<ref name = CurtisAut/> По ова, рускиот народен бил толку погоден од крвавиот настан што бил прогласен генерален штрајк, чие крајно барање било воспоставување на [[демократија]] во земјата. Ова го означило почетокот на [[Руска револуција|Руската револуција]] од [[1905]] година. Во [[октомври]] истата година, царот Николај го издал т.н. [[Октомвриски манифест]] преку кој дозволил создавање на законодавно тело. <ref name = CurtisAut/> Правата за гласење биле зголемени и ниту еден закон не можел да стапи во сила без согласноста на новоформираното законодавно тело. Некои од ова решение на царот биле задоволни<ref name = CurtisAut/>, но социјалистите не го прифатиле манифестот и се обидиле да организираат повторни штрјкови.
 
== Руска револуција ==
 
{{Main|Руска револуција (1917)}}
[[ImageПодатотека:Russia ethnic.JPG|thumb|Етничката карта на Европска Русија преед војната]]
 
Царот Николај и неговиот народ во [[Прва светска војна|Првата светска војна]] влегле со голем ентузијазам, како заштитници на своите српски браќа. Во [[август]] [[1914]] година, руските војски навлегла во [[Германија]] за да и даде подршка на [[Франција]].<ref>Keegan, 139.</ref>Слабата економска политика на руските власти растела се повеќе, која доведувала до зголемување на корупцијата. Голем дел од населението било огорчено по воените неуспеаи и како главен виновник за ова го посочиле царот и неговата власт. <ref name = CurtisAut/>
Ред 193:
[[Ленин]] се вратил во [[Русија]] од егзилот од [[Швајцарија]] со помош на [[Германија]] која се надевала Русија да се повлече од војната. Илјадници селани, работници и војници го дочекале [[Ленин]] на железничката станица. По големите маневри, советите во [[ноември]] [[1917]] година го протерале Керенски и неговата влада во егзил, по која започнала [[Октомвриска револуција|Октомвриската револуција]].
 
[[ImageПодатотека:Repin 17October.jpg|thumb|Октомвриски манифест]]
 
=== Руска граѓанска војна ===
 
{{Main|Руска граѓанска војна}}
[[ImageПодатотека:Lenin.gif|thumb|right|Говор на [[Ленин]] пред народот]]
 
Војската на контрареволуционерите, која во најголем дел била нарекувана [[Бела армија]], започнала да прави план како да го ликвидира болшевичкото движење. Во исто време, сојузниците на Русија ги испратиле своите трупи за да ги подржат антикомунистичките сили. Сојузниците најмногу се плашиле од [[комунизам|комунистите]] за да не се обнови непријателството кон [[Германија]]. Во есента [[1918]] година, болшевиците се нашле во незавидна ситуација. Тие биле во конфликт со руските поранешни сојузници и со домашните непријатели, како и со националистичките лидери на [[Белорусија]] и [[Украина]].
Ред 210:
{{Main|Историја на Руска СФСР}}
 
=== Создавање ===
[[ImageПодатотека:Lenin and stalin.jpg|thumb|Ленин и Сталин]]
 
Историјата на Русија во периодот од [[1922]] до [[1991]] година, всушност е историјата на [[СССР|Сојузот на Советските Социјалистички републики]] или историја на [[Советски сојуз|Советскиот сојуз]]. Овој сојуз кој на идеолошка основа го основале лидерите на [[Руска комунистичка партија|Руската комунистичка партија]] во декември [[1922]] година<ref>"[http://library.thinkquest.org/27629/themes/society/rsussr.html Tsar Killed, USSR Formed]," in ''20th Century Russia''. Retrieved 21 July 2007.</ref>, многу често е споредуван со [[Руско царство|Руското царство]]. Во тоа време, новата нација во својот состав вклучувала четири територии: ''Руската Советска Федеративна Социјалистичка Република'' (скратено [[Руска СФСР]] или РСФСР), ''Белоруската Советска Социјалистичка Република'' (скратено [[Белоруска ССР]] или БССР), ''Украинската советска социалистичка република'' (скратено [[Украинска ССР]] или УССР) и ''Транскавкскаска Советска Федеративна Социјалистичка Република'' (скратено [[Транскавкскаска СФСР]] или ТСФСР)<ref>Soviet Union Information Bureau, [http://www.marxists.org/history/ussr/government/1928/sufds/ch01.htm Area and Population]. Retrieved 21 July 2007.</ref>.
Ред 217:
Уставот кој бил усвоен во [[1924]] година го дал почетокот на федералниот систем на власта кој се засновал на советот кој бил поставен низ селата, фабриките, градовите во поголемите делови на земјата. На врвот на оваа советска пирамида во секоја република стоел сојузен конгрес на советите. Иако изгледало дека конгресот ја спроведува својата суверена власт, сепак ова тело директно било управувано од страна на Комунистичката партија, која повторно го контролирала [[Политбиро|Политбирото]] на Централниот комитет [[КПСС]] од [[Москва]], престолнината на Советскиот сојуз, која како престолнина била уште во времето на [[Царска Русија]], до доаѓањето на [[Петар Велики]] на царскиот престол.
 
=== Нова економска политика ===
[[ImageПодатотека:8marta.jpg|thumb|Совески постер од 1932 кој ја симболизира реформата на "стариот начин на живот" и истиот е посветен на ослободувањето на жените од традиционалната улога под угнетените домакини. Текстот гласи: "8 Март е ден на бунтот на работните жените од домашното кметство". "Кажи НЕ на насилството и на бабитството на домашна работа!".]]
 
Периодот од консолидацијата на револуцијата од [[1917]] до [[1921]] година е познат како [[Воен комунизам]]<ref name="Richman">{{cite journal
Ред 235:
Иако лево ориентираните комунисти започнале да ги критикуваат богатите селани или оние кои остварувале поголем профит од Новата економска политика, во целина програмата се покажала како целосно корисна и економијата била обновена. <ref name="Richman"/>. НЕП подоцна развила силна опозиција по смртта на Ленин во почетокот на 1924 година. <ref name="Richman"/>.
 
=== Промени во руското општество ===
 
Во исто време додека руската економија поминувала низ процесот на [[трансформација]], од друга страна и кај народната маса се случиле големи промени. Од почетокот на револуцијата, владата се обидила да ја ослабне патријахалната доминација на руското општество. За развод, повеќе не требало да се отвара судска постапка, <ref name = "pushkareva">{{cite web
Ред 250:
Владата исто така го промовирала [[атеизам|атеизмот]] и [[материјализам|материјализмот]], кои ги удриле темелите на [[Марксизам|марксистичката теорија]]. На ова се спротиставувале различни религиозни организации, а најмногу [[Руска православна црква|Руската православна црква]] која била столб на старата [[Руска империја]] и главна препрека при општествените промени. Во тоа време, голем број на верски лидери и водачи биле однесени во интерни логори. На членовите на партијата им било забрането да одат во богослужие. Образовниот систем бил одвоен од [[црква|црквата]]. Веронауката била избришена од образовниот систем, а во училиштата главно прединство се давал на атеизмот.
 
=== Индустријализација ===
 
Периодот од [[1929]] до [[1939]] година во Русија е период на масовна [[индустријализација]] и појава на внатрешни немири во раководството на комунистите, време кога главниот стремеж на [[Сталин]] бил да воспостави потполна контрола над руското општество, кое го иницирал преку таква неограничена моќ кој што не ја поседувал дури ни рускиот император. По смртта на [[Ленин]], [[Сталин]] започнал борба за власт над Советскиот сојуз со своите ривали од Политбирото, а посебно со [[Лав Троцки]]. До [[1928]] година, скоро сите подржувачи на Троцки биле или убиени или прогонети, а оние кои останале во земјата едноставно останале и без моќ. По ова, Сталин започнал со спроведување на радикалните програми во процесот на индустријализацијата.<ref name = Deutscher>I. Deutscher, ''Stalin: A Political Biography'', Oxford University Press, 1949, pp. 294–344.</ref>
Ред 256:
Во [[1928]] година, Сталин го претставил првиот предлог на [[Петгодишен план|Петгодишниот план]]. Отргнувајќи ја на страна Новата економска политика која ја обмислил Ленин, овој план бил меѓу првите кој што бил спроведен по брзо акумулирање на капиталот преку изградба на тешки индустрии, колективизација на производството и рестрикција на производството на стока за широка потрошувачка.<ref name="Richman"/>Тоа било прв пат во историјата на една земја, економијата да биде директно и во целост контролирана од страна на владата.
 
Како дел од планот, државата ја презела контролата над колективните фарми<ref name="conquest-coll">Conquest, Robert. ''The Harvest of Sorrow: Soviet Collectivization and the Terror-Famine''. New York: Oxford University Press, 1987. ISBN 01950518070-19-505180-7.</ref>. со декретот кој бил издан во [[1930]] година, околу еден милион фармери останале без своите имоти. Од овде дошло и незадоволство помеѓу селското население. Голем број на фармери за да не им го предадат својот добиток на државата, тие истиот го убивале. Во некои случаеви имало примери за побуна, но голем дел од тие фармери биле погубени.<ref>Viola, Lynne. ''Peasant Rebels under Stalin. Collectivization and the Culture of Peasant Resistance''. 2nd ed. New York: Oxford University Press, 1998. ISBN 01951310450-19-513104-5.</ref>. Целиот овој процес на строга [[национализација]] и [[конфискација]] на имотите довело до појавава на глад<ref name="conquest-coll"/>, од кој што починале неколку милиони селани, а поголем број од нив по потекло биле од [[Украина]] и [[Кубан]]<ref name="conquest-coll"/>. Лошата ситуација по селата придонеле голема [[миграција]] на селското население од селата во градовите, преку кое допринесувале за развојот на индустријализацијата и зголемување на руската популација за само неколку години.
 
Освен на ова поле, планот придонесол за промена и во други гранки од општественото уредување. Русија, од многу аспекти била најсиромашна земја во [[Европа]] во времето на Октомвриската револуција. По една декада, индустријализацијата се развивала со невидена брзина, достигнувајќи ја дури и германската. Советските власти во текот на [[1932]] година тврдиле дека индустрискиот раст бил зголемен за дури 334 % во споредба со [[1914]] година, или пак 180% во споредба од [[1932]] и [[1937]] година. Нападот врз Советскиот Сојуз од страна на [[Нацистичка Германија]] во јуни 1941 и советската победа врз нацистите, до голем степен било поради големиот производствен капацитет кој што претходно бил овозможен преку индустријализацијата.
 
Додека петгодишниот план се спроведувал, во исто време Сталин ја граден својата лична моќ. Била основана тајна полиција под името [[НКВД]] чие членство броило околу 10.000 граѓани. Шест членови на Политбирото од [[1920]] година, кои го надживеале [[Ленин]] биле ликвидирани од страна на Сталин. Освен овие, настрадале и т.н. стари болшевици, службеници на Ленин, високи чиновници во [[Црвена армија|Црвената армија]] и голем број на директори.<ref name="conquest-terror">Conquest, Robert. ''The Great Terror: A Reassessment''. New York: Oxford University Press, 1990. ISBN 01950713280-19-507132-8.</ref>. Чистките во останатите советски републики допринеле за централизација на моќта на Советскиот сојуз.
 
Голем број на граѓани биле биле осудени на смрт поради измислени злостори, саботажи или шпионажи. Други пак побарале егзил во некои други соседни или запаноевропски земји<ref>[http://www.jamestown.org/getman_paintings.php?painting_id=22 The Gulag Collection: Paintings of Nikolai Getman]</ref>. Работата која ја извршувале затворениците станала важна компонента во индустријализацијата на земјата, посебно во [[Сибир]]<ref name="forcedlabor">Gregory, Paul R. & Valery Lazarev (eds.). ''The Economics of Forced Labor: The Soviet Gulag''. Stanford: Hoover Institution Press, 2003. ISBN 08179394230-8179-3942-3.</ref><ref name="ivanova">Ivanova, Galina M. ''Labor Camp Socialism: The Gulag in the Soviet Totalitarian System''. Armonk, NY: M. E. Sharpe, 2000. ISBN 07656042720-7656-0427-2.</ref>. Се смета дека околу 18.000.000 луѓе поминале по т.н. [[систем Гулаг]] и уште 15.000.000 биле однесени на принудна работа.<ref>[http://www.anneapplebaum.com/communism/2000/06_15_nyrb_gulag.html Anne Applebaum -- Inside the Gulag]</ref><ref name="applebaum">Applebaum, Anne. ''Gulag: A History of the Soviet Camps''. London: Penguin Books, 2003. ISBN 07139932270-7139-9322-7.</ref>.
 
=== Надворешна политика ===
 
Советскиот сојуз можеби го почуствувал најмногу доаѓањето на власт во [[Германија]] на [[Хитлер]], кој бил голем антикомунист. Ова најмногу излегло на виделина по создавање на т.н. [[Голем план]] кон исток како една од најголемите стратегии на [[Нацистичка Германија]].<ref name=Lebensraum>See, eg. [[Mein Kampf]]</ref>Сепак, до [[1939]] година, Советскиот сојуз бил голем противник на Нацистичка Германија, подржувајќи ги републиканците во [[Шпанија]] кои се бореле против германските и италијанските трупи.<ref>Payne, Stanley G. ''The Spanish Civil War, the Soviet Union, and Communism''. New Haven: Yale University Press, 2004. ISBN 030010068X0-300-10068-X</ref><ref>Radosh, Ronald, Mary Habeck & Grigory Sevostianov (eds.). ''Spain Betrayed: The Soviet Union in the Spanish Civil War''. New Haven: Yale University Press, 2001. ISBN 03000898130-300-08981-3.</ref>. Во текот на [[1938]] и [[1939]] година, Советскиот сојуз водел успешна војна против [[Јапонија]], која завршила со потпишувањето на пакт околу меѓусебно ненапаѓање кој се одржал до [[август]] [[1945]] година. <ref>Coox, Alvin D. ''The Anatomy of a Small War: The Soviet-Japanese Struggle for Changkufeng/Khasan, 1938''. Westport, CT: Greenwood Press, 1977. ISBN 08371947920-8371-9479-2.</ref><ref>Coox, Alvin D. ''Nomonhan: Japan against Russia, 1939''. 2 vols. Stanford: Stanford University Press, 1990. ISBN 08047183500-8047-1835-0.</ref>
 
Во [[1938]] година, Германија го потпишала [[Минхенски договор|Минхенскиот договор]] со западните сили и заедно со [[Полска]] ја поделиле [[Чехословачка]]. Од страв да не биде нападната, Советскиот сојуз започнал дипломатски маневри, по кои Полска одбила да учествува во заедничката безбедност, па Советскиот сојуз склучил сојуз за ненапаѓање со Германија познат како [[Пакт Рибентроп-Молотов]]<ref>Roberts, Geoffrey (1992). [http://www.jstor.org/view/00385859/ap010173/01a00030/0 The Soviet Decision for a Pact with Nazi Germany]. ''Soviet Studies'' 44 (1), 57-78.</ref>. Со овој договор се нормализирале односите на двете земји и нивната меѓусебна трговија<ref>Ericson, Edward E. ''Feeding the German Eagle: Soviet Economic Aid to Nazi Germany, 1933-1941''. New York: Praeger, 1999. ISBN 02759633730-275-96337-3.</ref>.
 
=== Втора светска војна ===
 
[[FileПодатотека:Katiusha Rockerlancer.JPG|thumb|right|Ракетите [[БМ-13 Катјуша]] во [[Битка кај Москва|битката кај Москва]].]]
 
[[FileПодатотека:Bundesarchiv Bild 192-208, KZ Mauthausen, Sowjetische Kriegsgefangene.jpg|thumb|Советски заложници. Советскиот соју8з загубил околу 27.000.000 нселение во времето на војната.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4530565.stm Leaders mourn Soviet wartime dead]</ref>]]
 
Седумнаесет денови по почетокот на германската инвазија на Полска од [[1939]] година, кога германската војска била на само 150 километри од советската граница, советската војска го окупирала источниот дел на Полска кој бил главно населен со [[Украинци]] и [[Белоруси]]<ref>Gross, Jan Tomasz. ''Revolution from Abroad: The Soviet Conquest of Poland's Western Ukraine and Western Belorussia''. Princeton: Princeton University Press, 2002. 2nd ed. ISBN 06910960310-691-09603-1.</ref><ref>Zaloga, Steven & Victor Madej. ''The Polish Campaign 1939''. 2nd ed. New York: Hippocrene Books, 1991. ISBN 087052013X0-87052-013-X.</ref>. По пропаднатиот договор околу размена на територии, Советскиот сојуз започнал војна со [[Финска]], позната како [[Зимска војна]] ([[1939]] - [[1940]]). Оваа војна била добиена со големи човечки жртви, но сепак биле приморени [[Финци|Финците]] да потпишат мировен договор<ref>Vehviläinen, Olli. ''Finland in the Second World War: Between Germany and Russia''. New York: Palgrave, 2002. ISBN 0-333-80149-0</ref><ref>Van Dyke, Carl. ''The Soviet Invasion of Finland 1939-1940''. London: Frank Cass, 1997. ISBN 07146431490-7146-4314-9.</ref>. Во летото [[1940]] година, [[Романија]] ги зазела [[Бесарабија]] и [[Буковина]]. Во истиот момент извршиле окупација на [[Летонија]], [[Литванија]] и [[Естонија]].<ref>Dima, Nicholas. ''Bessarabia and Bukovina: The Soviet-Romanian Territorial Dispute''. Boulder, CO: East European Monographs, 1982. ISBN 08803300310-88033-003-1.</ref><ref>Tarulis, Albert N. ''Soviet Policy Toward the Baltic States 1918-1940''. Notre Dame, IN: University of Notre Dame Press, 1959.</ref><ref>Misiunas, Romuald J. & Rein Taagepera. ''The Baltic States: The Years of Dependence, 1940-90''. 2nd ed. London: Hurst & Co, 1993. ISBN 18506515741-85065-157-4.</ref>
 
[[FileПодатотека:Ussr0466.jpg|thumb|лево|Медиумски постер од времето на војната]]
 
И [[Нацистичка Германија]] и Советскиот сојуз се спремале за војна, и покрај тоа што [[Сталин]] сакал да го избегне воениот судир со Германија<ref name=Isaev10>А. В. Десять мифов Второй мировой. — М.: Эксмо, Яуза, 2004, ISBN 56990763445-699-07634-4</ref><ref>Mikhail Meltyukhov, ''Stalin's Missed Chance'', М. И. Мельтюхов ''Упущенный шанс Сталина: Советский Союз и борьба за Европу 1939-1941 гг. : Документы, факты, суждения.'' Изд. 2-е, испр., доп. ISBN 5-7838-1196-3 (second edition)</ref>. Сепак на [[22 јуни]] [[1941]] година, Германија го прекршила договорот и навлегла на територијата на Советскиот сојуз. До крајот на [[ноември]] истата година, Германија ја зазела [[Украина]], а по ова ја започнала [[Опсада на Ленинград|опсадата на Ленинград]], по кој планот бил германската војска да се упати кон престолнината [[Москва]]<ref>Gilbert, Martin. The Second World War: A Complete History. 2nd ed. New York: Owl Books, 1991. ISBN 08050178870-8050-1788-7.</ref><ref>Thurston, Robert W. & Bernd Bonwetsch (ed.). ''The People's War: Responses to World War II in the Soviet Union''. Urbana: University of Illinois Press, 2000. ISBN 02520260040-252-02600-4.</ref><ref>Clark, Alan. ''Barbarossa: The Russian-German Conflict, 1941-1945''. New York: Harper Perennial, 1985. ISBN 06880426860-688-04268-6.</ref>. Во [[битка кај Москва|битката кај Москва]], германските сили биле одбиени од советските, по кое Германците се реорганизирале и главно се насочиле кон југоисточниот дел од земјата. Победите во [[Битка кај Сталинград|Сталинградската битка]] и [[Битка кај Курска|Курската битка]] го покажале идниот резултат од [[Втора светска војна|Втората светска војна]]. По овие порази, Германија не била повеќе во состојба да води офанзивна војна, па иницијативата преминала во рацете на Советите<ref>Beevor, Antony. ''Stalingrad, The Fateful Siege: 1942-1943''. New York: Viking, 1998. ISBN 06708709510-670-87095-1.</ref>. До крајот на [[1943]] година, [[Црвена армија|Црвената армија]] ги разбила германските сили кај [[Ленинград]], повратила голем дел од [[Украина]] и [[Западна Русија]] и навлегла во [[Белорусија]] <ref>Glantz, David M. & Jonathan M. House. ''When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler''. Lawrence: University Press of Kansas, 1998. ISBN 070060717X0-7006-0717-X.</ref>. До крајот на [[1944]] година, фронтот од Русија бил поместен во [[Источна Европа]]. Со огромна војска, советската армија се упатила кон територијата на [[Источна Европа]], зазимајќи го [[Берлин]] во [[мај]] [[1945]] година<ref>Beevor, Antony. ''Berlin: The Downfall, 1945''. 3rd ed. London: Penguin Books, 2004. ISBN 01410174730-14-101747-3.</ref> Нацистичка Германија била целосно поразена.
 
Како дел од договорот кој бил потпишан на [[Јалта]], три дена по големата победа, Црвената армија извршила успешна инвазија во [[Манџурија]].<ref>Glantz, David M. ''The Soviet 1945 Strategic Offensive in Manchuria: ‘August Storm’''. London: Routledge, 2003. ISBN 07146527920-7146-5279-2.</ref>
 
Иако Советскиот сојуз од Втората светска војна излегол како победник, економијата на земјата била разорена. Во војната загинале 27.000.000 Совети<ref>This is far higher than the original number of 7 million given by Stalin, and, indeed, the number has increased under various Soviet and Russian Federation leaders. See Mark Harrison, ''The Economics of World War II: Six Great Powers in International Comparison'', Cambridge University Press, 1998, p. 291 (ISBN 05217850300-521-78503-0), for more information.</ref>. Околу 1.700 градови и околу 70.000 населби биле целосно разрушени <ref>As evidenced at the post-war Nuremberg Trials. See Ginsburg, George, ''The Nuremberg Trial and International Law'', Martinus Nijhoff, 1990, p. 160. ISBN 07923079840-7923-0798-4.</ref>Околу 13.000.000 советски граѓани станале жртва на репресивната политика на [[Нацистичка Германија]] <ref>Gerlach, C. «Kalkulierte Morde» Hamburger Edition, Hamburg, 1999</ref><ref>Россия и СССР в войнах ХХ века", М. "Олма- Пресс", 2001 год</ref>. Голем број од советските евреи биле погубени. Романските единици учествувале во геноцидот на [[евреи|евреите]] од [[Одеса]]. За време на опсадата, [[Ленинград]] изгубил 27% од својата популација, а [[Псков]] и [[Новгород]] изгубиле една петина од населението. Голем број од руското население настрадало во [[Карелија]] односно во финските логори. Скоро цела територија била пустоштена од Германија. Како некоја одмазда за ова, истото го направиле и Русите по нивното повлекување<ref>[http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,1757323,00.html Final Compensation Pending for Former Nazi Forced Laborers]</ref>. Како последица од војната, милиони граѓани починале од глад или од недостаток на елементарна медицинска помош. Околу 3.500.000 (од вкупно околу 5.500.000) умреле во германските логори
<ref>{{cite web|url=http://www.gendercide.org/case_soviet.html|title=Case Study: Soviet Prisoners-of-War (POWs), 1941-42|work=Gendercide Watch|accessdate=2007-07-22}}</ref><ref>"Soviet Casualties and Combat Losses in the Twentieth Century", Greenhill Books, London, 1997, G. F. Krivosheev</ref><ref>Christian Streit: Keine Kameraden: Die Wehrmacht und die Sowjetischen Kriegsgefangenen, 1941-1945, Bonn: Dietz (3. Aufl., 1. Aufl. 1978), ISBN 38012501643-8012-5016-4</ref>.
 
=== Студена војна ===
 
[[FileПодатотека:Richard Nixon Leonid Brezhnev.png|thumb|left|[[Леонид Брежнев]] на средба со американскиот претседател [[Ричард Никсон]]]]
 
По издвојувањето на победата, избил конфликт помеѓу Советскиот сојуз и [[САД]], позната како [[Студена војна]] која се проширила на меѓународна сцена. Студената војна бил период на конфликти, тензија и натпревар помеѓу [[САД]] и [[СССР]] и нивните сојузници од времето по [[Втора светска војна|Втората светска војна]] до раните 1990-ти. Во текот на овој период, ривалитетот помеѓу двете супер-сили се одвивал на повеќе полиња: воени сојузи, идеологија, психологија, шпиунажа, технолошка надмоќ, освојување на вселената, огромни трошоци за одбрана, огромни конвенционални и нуклеарни воени потенцијали, и многу посредни војни. Главна преокупација на [[Сталин]] била своето влијание да го прошири до самата Германија, од каде подоцна започнувала т.н. [[Железна завеса]]<ref name = "Gaddis">{{Цитирана книга
Ред 306:
Во [[1947]] [[САД]] направиле реорганизација на одбранбениот систем: било формирано Министерството за одбрана, Централната Разузнавачка Агенција ([[ЦИА]]) и Националниот Совет за Безбедност. Овие три тела подоцна го понеле главниот товар во Студената војна.
 
Во текот на [[април]] [[1949]] година, САД го основал ''Северно-атланскиот сојуз'' познат под името [[НАТО]], пакт во меѓусебна заштита според кој било каков напад на некоја од членките на тој сојуз би значело напад врз сите останати. Во [[1955]] година, Советскиот сојуз основал еквивалентен сојуз на НАТО, познат под името [[Варшавски пакт]] <ref>Mastny, Vojtech, Malcolm Byrne & Magdalena Klotzbach (eds.). ''Cardboard Castle?: An Inside History Of The Warsaw Pact, 1955-1991''. Budapest: Central European University Press, 2005. ISBN 9637326081963-7326-08-1.</ref><ref>Holloway, David & Jane M. O. Sharp. ''The Warsaw Pact: Alliance in Transition?'' Ithaca: Cornell University Press, 1984. ISBN 08014177590-8014-1775-9.</ref><ref>Holden, Gerard. ''The Warsaw Pact: Soviet Security and Bloc Politics''. Oxford: Blackwell, 1989. ISBN 06311677570-631-16775-7.</ref>. Поделбата на Европа на Западна и Советска или Источна придобила глобален карактер, особено кога САД создал нуклеарен монопол за тестирање на советската бомба [[Џо-1]] и доаѓањето на власт на [[Комунистичка партија на Кина|Комунистичката партија во Кина]].
 
Иако никогаш не дошло до директен воен судир меѓу двете супер-сили САД и СССР, во текот на половина век постојано се зголемувале воените сили и политичките борби за поддршка ширум светот, при што и обете страни настојувале да ја обезбедат поддршката од останатите земји. Така во еден период, речиси сите земји во светот биле или сојузници, или поддржувачи на една од двете супер-сили.
Ред 312:
САД склучиле сојуз со [[Јапонија]] во [[1950]], и договориле поставување на бројни воени бази на подолг период во Пацификот и во Јапонија. Во [[1950]] започнала [[Корејска војна|Корејската војна]] во која [[Кина]] и [[СССР]] го помагале Северот, а САД истовариле војници кои го помагале Југот. Војната завршила во [[1953]] со поделба на територијата на Кореа која трае до денес.
 
=== Хрушчов и Брежнев ===
 
[[FileПодатотека:Gagarin space suite.jpg|thumb|[[Јури Гагарин]], првиот човек во вселената]]
 
Во борбата за власт која следувала по смртта на Сталин во [[1953]] година, неговите најблиски соработници ја изгубиле битката. [[Никита Хрушчов]] ја зацвтстил својата власт по говорот на дваесетиот конгрес на Комунистичлката партија на Русија во [[1956]] година, на кој конгрес ги изложил безбројните ѕверства кои биле направени во времето на неговиот претходник, Сталин <ref name="CNN Khrushchev">{{cite web|work=CNN|url=http://www.cnn.com/SPECIALS/cold.war/kbank/profiles/khrushchev/|title=Nikita Sergeyevich Khrushchev|accessdate=2007-07-22}}</ref>. Веднаш по конгресот, Хрушчов започнал да воведува големи реформи. Сталиновата ориентација кон тешката индустрија ја пренасочил кон производство на добра за широка потрошувачка и станбените објекти. Новите реформи довеле до подобрување на [[животен стандард|животниот стандард]] на населението, и покрај тоа што се јавувале се поголеми проблеми во економијата. Реформи имало и во правниот систем, и покрај тоа што целиот систем бил под контрола на Комунистичката партија, сепак интелектуалците се стекнале со поголема слобода за разлика од претходниот период.
Ред 324:
Советската вселенска програма, ско кој раководел [[Сергеј Павлович Королов]] била исклучиво успешна. На [[4 октомври]] [[1957]] година бил пуштен во вселената првиот вештачки сателит наречен [[Спутник]]<ref name="NASA Sputnik">{{cite web|work=NASA|url=http://history.nasa.gov/sputnik/|title=Sputnik and The Dawn of the Space Age|accessdate=2007-07-22|date=2007-01-19|author=Steve Garber|quote=History changed on October 4, 1957, when the Soviet Union successfully launched Sputnik I. The world's first artificial satellite ...}}</ref>. На [[12 април]] [[1961]] година, [[Јуриј Гагарин]] станал првиот човек кој заминал во вселената со советскиот вселенски брод [[Восток 1]]<ref>{{cite web|url=http://www.guardian.co.uk/netnotes/article/0,,470879,00.html|title=Yuri Gagarin|work=Guardian Unlimited|quote=April 12 2001 is the fortieth anniversary of Yuri Gagarin's flight into space, the first time a human left the planet|author=Neil Perry|accessdate=2007-07-22|date=2001-04-12}}</ref>. Заедно со тоа, биле направени првите слики од вселената. [[Алексиј Леонов]] станал првиот човек кој претстојувал заштитен со скафандер во космичкиот простор надвор од космичкото летало за време на летот на вселенскиот брод [[Васход 2]]. [[Валентина Терешкова]] пак била првата жена која летала во вселената со вселенскиот брод [[Восток 6]].
 
=== Распаѓање ===
 
До раните 1980-ти Советските вооружени сили биле најголеми во светот по бројот на војници, по бројот и видовите на оружје, како и по големината на воено-индустриската база.<ref name = "Odom">William E. Odom, ''The Collapse of the Soviet Military'', Yale University Press, 1998, p. 1.</ref> Потрошувачката во одбраната изнесувала 25% од [[БДП]], на штета на вложувањата во инфраструктурата и потрошувачките добра.<ref>LaFeber 2002, 332</ref>. Кога [[Михаил Горбачов]] дошол на власт во 1985, стапката на економски пораст во [[СССР]] била близу 0%, најмногу како резултат на падот на цената на нафтата, која правела 60% од вкупните приходи на земјата од извоз.<ref>LaFaber 2002, 331-333</ref><ref>LaFeber 2002, 332</ref> За да ја спаси економијата од колапс, [[Михаил Горбачов]] објавил агенда за брзи промени, наречена „Перестројка“. Покрај тоа, приморан да ја намали потрошувачката во трката во вооружување со Западот, започнал преговори со САД за намалување на воените потенцијали и направил низа отстапки кон Западот.
Ред 334:
== Руска федерација ==
 
[[FileПодатотека:Vladimir Putin 11 March 2008-1.jpg|thumb|[[Дмитриј Медведев]] и [[Владимир Путин]]]]
 
Иако [[Борис Елцин|Елцин]] дошол на власт, неговата популарост помеѓу руското население никогаш не се повратила по потпишувањето на економските реформи по принципот на шок-терапија, кој бил предложен од страна на [[Јегор Гајдар]]. Реформите го уништиле животниот стандард на голем дел од населението, посебно на онаа група која претходно уживала некои благодети. Така, Русија во следните години влегла во период на голема економска криза, период кој претходно веќе поминал во [[САД]] или [[Западна Европа]] во времето на [[Големата депресија]]<ref>Peter Nolan, ''China's Rise, Russia's Fall''. Macmillan Press, 1995. pp. 17–18.</ref>. Во тој период земјата била опфатена од страна на различни олигарси и криминални групи. По препорака на западните влади, и пред се на Светската банка и Меѓународниот монетарен фонд, Русија започнала процес на брза приватизација чија цел била денацинализација на советските институции. Од средината на деценијата, трговијата, услугите и малата индустрија принадлеела во приватни раце. Повеќето големи претпријатија биле закупени од страна на нивните стари менаџери<ref>See Fairbanks, Jr., Charles H. 1999. "The Feudalization of the State". ''Journal of Democracy'' 10(2):47–53.</ref>.
Ред 342:
По финансиската криза во [[1998]], Елцин ставил крај на неговата политичка кариера, подавајќи си оставка од функцијата претседател на Русија. Власта била ставена во рацете на малку познатиот [[Владимир Путин]], поранешен активист на [[КГБ]] <ref>CNN [http://archives.cnn.com/1999/WORLD/europe/12/31/yeltsin.resigns.04/ Apologetic Yeltsin resigns; Putin becomes acting president]. Written by Jim Morris. Published December 31, 1999.</ref>. Во 2000 година, новиот претседател ги поразил неговите противници на претседателските избори од 26 март, а истото го сторил и четири години подоцна. <ref name= "BBC Putin Elections">{{cite news |title=Putin's hold on the Russians |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/667749.stm |work=BBC |date=2007-06-28 |accessdate=2007-07-22 |quote=In the 2000 election, he took 53% of the vote in the first round and, four years later, was re-elected with a landslide majority of 71%.}}</ref> Во [[2008]] година, [[Дмитриј Медведев]], поранешен претседател на [[Газпром]] беше избран за нов претседател на Русија.
 
== Референци ==
# [[Сергеј Соловов]]. ''Историја на Русија од најрани времиња'', ISBN 5-17-002142-9
# [[Николај Каразин]]. ''Историја на Руската држава'', ISBN 5-02-009550-8
# Full Collection of Russian Annals, Moscow,2001, ISBN 5-94457-011-3.
{{reflist|2}}
Ред 351:
== Дополнителни информации ==
<div class="references-small">
* ''The Cambridge History of Russia''. 3 volumes. Cambridge, Eng: Cambridge University Press, 2006.
* Freeze, Gregory L. (ed.). ''Russia: A History''. 2nd ed. New York: Oxford University Press, 2002. ISBN 01986051100-19-860511-0.
* McKenzie, David & Michael W. Curran. ''A History of Russia, the Soviet Union, and Beyond''. 6th ed. Belmont, CA: Wadsworth Publishing, 2001. ISBN 05345869880-534-58698-8.
* Riasanovsky, Nicholas V. and Mark D. Steinberg. ''A History of Russia''. 7th ed. New York: Oxford University Press, 2004, 800 pages. ISBN 01951539440-19-515394-4
'''Русија пред револуцијата'''
* Christian, David. ''A History of Russia, Central Asia and Mongolia''. Vol. 1: ''Inner Eurasia from Prehistory to the Mongol Empire''. Malden, MA: Blackwell Publishers, 1998. ISBN 06312081430-631-20814-3.
* Russia : a country study / Federal Research Division, Library of Congress; edited by Glenn E. Curtis. Washington, DC: Federal Research Division, Library of Congress,1998. DK510.23.R883 1998
* Hobsbawm, Eric. ''The Age of Revolution'', 1789–1848 Vintage, 1996, 368 pages. ISBN 06797725370-679-77253-7
* Manning, Roberta. ''The Crisis of the Old Order in Russia: Gentry and Government''. Princeton University Press, 1982.
* Moss, Walter G. ''A History of Russia''. Vol. 1: ''To 1917''. 2d ed. Anthem Press, 2002.
* Skocpol, Theda. ''States and Social Revolutions: A Comparative Analysis of France, Russia, and China''. Cambridge U Press, 1988, 448 pages ISBN 05212949910-521-29499-1
'''Во време на Советскиот Сојуз'''
* [http://www.soviethistory.org/ Seventeen Moments in Soviet History] (An on-line archive of primary source materials on Soviet history.)
* Cohen, Stephen F. ''Rethinking the Soviet Experience: Politics and History since 1917''. New York: Oxford University Press, 1985.
* Fitzpatrick, Sheila. ''The Russian Revolution''. New York: Oxford University Press, 1982, 208 pages. ISBN 01928020460-19-280204-6
* Gregory, Paul R. and Robert C. Stuart, ''Russian and Soviet Economic Performance and Structure'', Addison-Wesley, Seventh Edition, 2001.
* [[Moshe Lewin|Lewin, Moshe]]. ''Russian Peasants and Soviet Power''. Evanston: Northwestern University Press, 1968.
* McCauley, Martin. ''The Soviet Union 1917–1991''. 2d ed. London: Longman, 1993, 440 pages. ISBN 05820132320-582-01323-2
* Moss, Walter G. ''A History of Russia''. Vol. 2: Since 1855. 2d ed. Anthem Press, 2005.
* [[Alec Nove|Nove, Alec]]. ''An Economic History of the USSR, 1917–1991''. 3rd ed. London: Penguin Books, 1993. ISBN 01401577430-14-015774-3.
* Remington, Thomas. ''Building Socialism in Bolshevik Russia''. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 1984.
* Service, Robert. ''A History of Twentieth-Century Russia''. 2nd ed. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1999. ISBN 06744034870-674-40348-7.
* Regelson, Lev. ''Tragedy of Russian Church. 1917–1953.'' http://www.regels.org/TRCcont.htm
 
'''По распаѓањето на Советскиот Сојуз'''
* Cohen, Stephen. ''Failed Crusade: America and the Tragedy of Post-Communist Russia''. New York: W.W. Norton, 2000, 320 pages. ISBN 03933222620-393-32226-2
<!-- TOO SPECIAL AND SHORT *Fairbanks, Jr., Charles H. 1999. "The Feudalization of the State." ''Journal of Democracy'' 10(2):47–53.-->
* Paul R. Gregory and Robert C. Stuart, ''Russian and Soviet Economic Performance and Structure'', Addison-Wesley, Seventh Edition, 2001.
* Medvedev, Roy. ''Post-Soviet Russia A Journey Through the Yeltsin Era'', Columbia University Press, 2002, 394 pages. ISBN 02311060760-231-10607-6
* Moss, Walter G. ''A History of Russia''. Vol. 2: ''Since 1855''. 2d ed. Anthem Press, 2005. Chapter 22.
</div>
 
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Историја_на_Русија“