Глаголи во македонскиот јазик: Разлика помеѓу преработките

'''Глаголите во [[македонскиот јазик]]''' можат да бидат главни глаголи, помошни глаголи и модални глаголи. Глаголите имаат лице и број и се менуваат по време. Македонскиот јазик има развиен систем на глаголски времиња, вкупно постојат околу девет глаголски времиња.

 

{| border=1

! colspan="2" | [[Сегашно време]]

|}

 

 

{| border=1

|}

 

{| border=1

! colspan="2" |

|}

 

 

{| border=1

|}

 

 

{| border=1

|}

 

Несвршени глаголи

 

Свршени глаголи:

 

Глаголската л-форма во основа е минат партицип. Служи за формирање минато неопределено време.

Минатото неопределено време служи за '''прекажување''' на дејства, на кои не сме биле сведоци, туку ни се соопштени од друг. Во прекажувањето најчесто се јавуваат формите за трето лице (''Но малу по малу започнаа разговор и таа разбра оти тој'' '''бил''' ''од Прилеп''). Начинот на прикажувањето со минато неопределено време во вакво значење е најобичен во народните прикаски. Во него нѐ воведува веќе самата почетна формула (''си бил еден... '') (''Си'' '''биле''' ''двајца браќа, едниот - постариот - женет, а другиот неженет; работата им'' '''била''' ''трговци''.).

 

 

Формите за прекажување не им се спротивставуваат само на формите од минатите определени времиња, ами можат да служат и за прекажување на дејства што во директното кажување идат во сегашно време (''Тој вели не јадел сега'').

 

Глаголската придавка се образува од сите глаголи: преодни (''женет'', ''насмеан'') и непреодни (''паднат'', ''дојден'', ''беган'', ''шетан''), затоа називот “''пасивна глаголска придавка''” не ѝ одговара. Таа се сврзува со помошниот глагол ''има'', ''нема'' во различни [[граматичко време|временски конструкции]]: ''го имам земено'', ''имам дојдено'', ''немам шетано'' итн. (овде ги губи обележјата на родот и бројот - во овие форми влегува само со формата за среден род еднина).

 

 

Основниот вокал ''а'' се среќава кај глаголите од ''а''-група и од ''е''-група, ''а''-раздел:

 

Глаголски придавки од глаголи со општ дел на ''н'':

 

Двојни форми кај глаголските предавки од глаголи со општ дел на ''н'':

 

Двојни форми кај глаголските придавки од глаголите, во кои во минато свршено време се губи вокалот од општиот дел:

 

Двојни форми и кај глаголските придавки, кои се образуваат од непрефиксирани глаголи од ''и''-група и ''е''-група (''а''-раздел):

 

 

Основниот вокал е ''а'' (во ''а''-група) и ''е'' - во другите две групи.

|}

 

Глаголската именка се образува од несвршени глаголи (како и глаголскиот прилог) со наставка -'''ње''': ''викање''; ''бегање''; ''дерење'' - ''драње''; ''спиење'' - ''спање'' итн.

 

 

 

 

 

 

{| border=1

|}

 

{| border=1

! colspan="2" |

|}

 

 

{| border=1

 

 

 

{| border=1

! colspan="4" |

 

 

{| border=1

! colspan="4" |

 

 

{| border=1

! colspan="4" |

|}

 

{| border=1

! Еднина

|}

 

Со помош на помошниот глагол ''има'' се утврдува еден момент (на соопштувањето или некој минат или иден момент) до кој се сведува '''извршеноста''' на едно дејство или '''претпоставката''' за неговото извршување: ''имам дојдено'' значи дека дејството е извршено воопшто во минатото до моментнтов на соопштувањето; ''имав дојдено'' значи дека дејството се извршило до еден одреден момент во минатото; ''ќе имам дојдено'' значи дека се претполага извршувањето на дејството пак до одреден момент во идноста. Со времињата, во кои влегува ''л''-формата од помошниот глагол, се предава '''прекажано''' дејство. Поради блискост во значењето, формите со ''има''/''нема'' и тие на минатото неопределено време можат да се заменуваат ('''временски нефиксирано дејство''') (''Се немаме видено две години'' = ''Не сме се виделе две години''). Заменувањето не е вообичаено кога дејството поблиску се сврзува со одреден момент или период во минатото (''Сум ти станал ноќеска''. Не би одело “''Ти имам станато ноќеска''”).

 

 

 

[[Категорија:Македонска граматика]]

[[Категорија:Глаголи во македонскиот јазик]]