Алгебарски запис (шах): Разлика помеѓу преработките

{{Без извори|датум=октомври 2009}}

'''Алгебарска шаховска нотација''' или '''алгебарски шаховски запис''' е метод во професионалниот [[шах]], шаховската литература часописи и весници за запишување (изразување) на потезите во партрии шах. Најчестоит облик опишан овде е т.н. '''скратена (или кратка) алгебарска нотација''', за разлика од '''проширената (или долга) алгебарска нотација'''. Во шаховската литература на [[англиски јазик]], овој систем почнува да ја заменува дотогашната [[описна шаховска нотација]] во 1970-тите. Алгебарската нотација во тоа време била широкозастапена во други краишта.

 

Нотацијата започнува со доделување на единствена координата за секое поле на [[шаховска табла|шаховската табла]].

 

'''d7''' (доколку на нив нема други црни фигури).

 

Секој вид на [[шаховска фигура]] (освен пионите) се обележува со голема латинична буква, обично по буквата со која името на фигурата започнува, на кој и да е јазик.

Во [[англиски јазик|англофонската]] (а и [[македонски јазик|македонската]]) употреба се користи '''K''' за [[крал (шах)|крал]],

Пионите не се обележуваат со буква, но со самото немање на буква - бидејќи и така нема потреба да разликуваме меѓу самите пиони - секој пион може да оди по само едно поле (земањаа се изразуваат различно; видете подолу).

 

Секој потег се обележува со името на фигурата, плус координатата на дестинацијата на неговиот потег. На пример '''Le5''' (ловец оди на '''e5'''), '''Sf3''' (коњ оди на '''f3'''), '''c5''' (пион оди на '''c5''' — без иницијал за пешачките потези). Во некои изданија фигурите се обележуваат графички: на пример, '''{{unicode|♞c6}}'''. Ова се нарекува '''фигурска алгебарска нотација''' или '''ФАН''' и ја има предноста што не зависи од ниеден јазик.

 

Кога една фигура зема, ставаме '''x''' помеѓу почетното и целното поле на тој потег. На пример, '''Lxe5''' (ловец зема фигура на '''e5'''). Когак пак пион зема, го користиме ''редот'' од каде пионот тргнал наместо иницијал. На пример, '''exd5''' (пешак на ред '''e''' зема фигура на '''d5'''). Понекогаш кога ова е јасно и недвосмислено, земање пион се обележува само со редот, каок на пр. '''exd''', '''ed5''' или '''ed'''.

 

Во некои книги, како да речеме ''[[Енциклопедија на шаховски отворања]]'', ознаките за земање се сосема испуштени.

 

Ако два (или повеќе) идентични фигури можат да одат на едно исто поле, по инцијалот на фигурата ставаме (по обратен редослед на претпочитање):

# '''редот''' од кој поаѓаат, ако се разликува;

'''S5xf3'''.

 

Ако пешакот го достигне првиот ред на противникот, и со тоа добие промоција, по потегот се назначува избраната фигура, како на пр. '''e1D''', '''b8L'''.

Понекогаш се користи знак „=“ или загради: '''f8=D''' или '''f8(D)''', но овие не се според ФИДЕ стандарди. (впрочем знакот „=“ се користи за означување предлог за реми.)

 

[[Рокада]]та се изразува со посебна нотација '''0-0''' за онаа од кралева страна и '''0-0-0''' за онаа од краличина страна (додека ова е начинот на [http://www.fide.com/official/handbook.asp?level=EE102 ФИДЕ водичот], во [[Пренослива партиска нотација|ППН]] наместо тоа се користи '''O-O''' и '''O-O-O'''). По избор ова може да се назначи и со самиот потег на кралот, бидејќи поместување на кралот преку повеќе од едно поле подразбира рокада. На пример, '''Kg1'''.

 

Потег кој го става [[крал (шах)|кралот]] во [[шах (шах)|шах-позиција]] обично се изразува со додатен знак „+“. Некаде се користи и [[Крст (типографија)|†]]. [[Двоен шах|Двојниот шах]] понекогаш се изразува со „++“. [[Мат]] може да се изрази со „#“ (некаде „++“, но [[Шаховска Федерација на САД|Шаховската Федерација на САД]] користи "#"). Понекогаш се користи и [[‡]]. ПО нотацијата, прифатливо е и да се напише и зборот мат.

 

Нотацијата '''1-0''' на крајот од потезите значи дека белиот победил, '''0-1''' значи дека црниот победил, додека '''½-½''' значи [[реми (шах)|реми]].

 

Потезите се изразуваат на еден од два начина.

 

:'''3. Lb5 a6'''

 

[[Шаховска завршница|Завршниците]] се класифицираат по материјалот на таблата. ПО стандардниот систем се наведуваат фигурите на секој играч, заедно со кралевите, во следниот редослед: крал, кралица, ловци, коњи, топови, пиони. Секоја фигура е означена со својот алгебарски знак.

 

 

Во позиции со два или повеќе ловца на таблата, може да се додаде ознака за ловци за појаснување на ситуацијата. Постојат два метода. Неформалниот метод означува една боја на полињата како „x“, а другата како „y“. Завршница KBPKB може да се запише како '''KBPKB x-y''' ако ловците се со спротивни бои, или '''KBPKB x-x''' ако се со исти. Поформалниот метод е користење на четвороџифрена наставка во обликот '''abcd''':

Така, горенаведената завршница може да се изрази како '''KBPKB_1001''' за ловци од спротивни бои, и '''KBPKB_1010''' за ловци со исти бои.

 

[[ГБР код]]от е уште еден алтернативен метод на класифицирање на завршници.

 

Честопати партиите се чуваат на компјутерски податотеки во [[пренослива партиска нотација]] (ППН),

која користи алгебарска нотација каок и додатни знаци за изразување на играта.

 

Некои компјутерски програми (а и луѓе) варијанта на алгебарската шаховска нотација наречена ''долга алгебарска нотација'' или ''наполно проширена алгебарска нотација''. кај наполно проширената алгебарска нотација, потезиет се опишани по нивната почетна и целна позиција одделени со цртичка. Пример: „e2-e4“. Нотациите од кратката често се користат во долгата алгебарска нотација, во конструкции како „Nb1-c3“ или „Rd3xd7“. Оваа нотација зема повеќе простор и затоа не се користи често. Меѓутоа истата е појасна, особено за помалку вешти играчи или почетници кои ја учат играта.

 

Некои книги кои ја користат кратката алгебарска нотација користат долга нотација наместо начините на појаснување.

 

Кај меѓународниот [[дописен шах]] употребата на алгебарска нотација може да предизвика забуни заради различните називи (а со тоа и иницијали) на фигурите на разни јазици; затоа стандардот за опис на потези во ваквиот шах е [[дописна шаховска нотација]].

 

 

:''Главна статија: [[Интерпункција (шах)]]''

Следнава [[стенографија|стенографска]] нотација често пати се користи за изразување на потези:

 

 

и многу други.

 

== Видете исто така ==