Отровен брадавичар: Разлика помеѓу преработките

 

Гила чудовиште, ''Heloderma suspectum'', е вид на отровен гуштер населен во југозападните Американски држави и северно Мексико (но не и во Баја Калифорнија). Тежок, спор гуштер, долг до 60 сантиметри, Гила чудовиштето е единствениот отровен гуштер населен во Америка и еден од единствените два вида на отровни гуштери во Северна Америка, а другиот е близу сроден со Мексиканскиот зрнест гуштер (H. horridum)

И покрај тоа што Гила чудовиштето е отровно, неговата мрзеливост значи дека претставува најмала закана за луѓето. Како и да е, има добиено застрашувачка репутација и најчесто се убивани од пешаци и сопственици на куќи и покрај тоа што се заштитени со закон во државите Аризона и Невада.

==Опис==

 

 

Гила чудовиштето (''Heloderma suspectum'') е огромен, гуштер во форма на колбас со должина од 1 инч(приближно 30 сантиметри) до 2 инча (приближно 60 сантиметри) и тежина од 1,3 килограми до 2,25 килограми. Иако е помал од брадестиот гуштер кој може да порасне и да биде долг до 1 метар, Гила чудовиштето е најголемиот домашен вид на гуштер во САД. Има дебела опашка која ја користи да складира маснотија и може да преживее од оваа маснотија со месеци или години според неколку анегдоти. Неговата опашка е пропорционално подолга од таа на брадестиот гуштер, карактер кој се користи да се разликува помеѓу овие два. Спротивно од многу други гуштери, опашката на Гила чудовиштето не се автотомизира и не расне повторно ако е откината. Гила чудовиштето има големи предни стапала и остри нокти, совршени за копање, исто така и дебел црн јазик, навикнато да мириса со помош на Јаковсониот орган (Jacobson’s organ).

==Поделба и распространување==

 

 

Гила чудовиштето е најдено во југозападните САД и Мексико, наметнувајќи опсег во Сонора, Синалоа, Аризона, делови од Калифорнија, Невада, Јута и Ново Мексико ( но не и Баја Калифорнија). Тие населуваат грмушести предели, влажни пустини (succulent desert) и дабови шумски предели, тражејќи засолниште во дупки, грмушки и под карпи на места кои се лесно пристапни со влага. Всушност Гила чудовиштата се чини дека сакаат вода и можат да се набљудуваат како се потопуваат во вирчињата со вода после летен дожд. Тие избегнуваат да живеат на отворени места како рамништа и обработливо земјиште.

===Отров===

Отровот се создава во модифицирани плунковни жлезди во долната вилица на Гила чудовиштето, за разлика од змиите чиј отров се создава во горната вилица. Гила чудовиштето има недостаток од мускулатурата силно да го вбризга отровот, наместо тоа отровот е исфрлен од жлездата до забот преку џвакањето. Дејството на капиларите го спроведува отровот од забот во жртвата. Забите се лабаво прицврстени што им овоможува да бидат скршени и заменети во текот на животот. Гила чудовиштето исто така се набљудувани како се превртуваат додека ја гризаат жртвата, веројатно за да се потпомогне текот на отровот во раната. Бидејќи пленот на Гила чудовиштето главно се состои од јајца, мали животни и друг „беспомошен плен“, се верува дека отровот на Гила чудовиштето настанал за одбранбена отколку за ловечка употреба. Одбранбената употреба ќе ја објасни јасната предупредувачка обоеност на Гила чудовиштето.

 

Иако отровот е невротоксин (отровот делува на нервниот систем) отровен како тој на коралната змија, Гила чудовиштето (H. suspectum) создава само мали количества. Каснувањето на Гила чудовиштето не е смртоносен за возрасен човек (нема потврдени извештаи за фаталности), но може да гризне брзо и да се држи цврсто и болно. Ако е гризната жртвата може ќе треба целосно да го нурне под вода гуштерот што нападнал за да се ослободи од каснувањето. Симптомите од каснувањето вклучуваат ужасна болка, хидропсија (oedema) и слабост поврзана со брзо опаѓање на крвниот притисок. Повеќе од дузина пептиди и протеини се одвоени од отровот на Гила чудовиштето, вклучувајќи хиалуронидас (hyaluronidase), серотинин, фосфолипас А2 (phospholipase A2) и неколку каликрејни гликопротеини ( kallikrein like glycoproteins) одговорни за болката и хидропсијата прдизвикани од каснување. Исто така четири потенцијални смртоносни отрови се одвоени од отровот на Гила чудовиштето вклучувајќи ужасен отров кој предизвикува крвавење на внатрешните органи и испакнување на очите и хелотермин (helothermine) што предизвикува апатија, делумна парализа на екстремитетите и хипотермија кај стаорците. Сепак состојките кои се најмногу насочени се биоактивните пептиди вклучувајќи хелодермин, хелоспектин, ексендин -3 (exendin-3) и ексендин -4(exendin-4) . Повеќето се слични во форма на васоактивен интестинален пептид (VIP) кој ги опушта рамните мускули и ја регулира водата и лачењето на електролити меѓу малите и големите црева. Овие биоактивни пептиди се способни да се врзат со VIP приемниците на многу различни човечки ткива. Еден од овие хелодермини е докажано дека го попречува растот на ракот на белите дробови.

===Животна историја===

 

 

Гила чудовиштето излегува од хибернација во месецот јануари или февруари и се спарува во мај и јуни. Мажјакот започнува додворување со замавнување на неговиот јазик во потрага по мирисот на женката. Ако женката го одбие неговото додворување таа ќе го касне и ќе отползи. Кога е успешно, парењето е надгледувано да трае од 15 минути се до 2,5 часа. Женката ќе снесе јајца во јули или август, закопувајќи ги во песок, 12,7 сантиметри под површината. Леглото се состои од 2 до 12 јајца, со 5 кои се за просечно легло. Процесот на инкубација трае 9 месеци кога изведените излегуваат во текот на месецот април низ јуни следната година. Изведените се отприлика 16 сантиметри долги и по изведувањето се способни да каснат и да вбризгаат отров. Малите карактеристично имаат поголеми јазли од розеви крлушки од возрасните иако зрнестото Гила чудовиште (H.s.cinctum) има склоност да ја задржи групната пругаста шара. Гила чудовиштето ( H.suspectum) сексуално созрева од 3-тата до 5-тата година. По снесувањето на јајцата возрасноте Гила чудовишта постепено поминуваат помалку време на површината за да ги избегнат најтоплите делови од летото (иако тие може да бидат активни во ноќта), конечно да ја започнат нивната хибернација околу ноември.

{{Wikispecies|Heloderma suspectum}}

{{commons|Heloderma suspectum}}

|publisher= TFH Publications|location=[[New Jersey]] |isbn= 0876665679}}

 

 

[[ca:Monstre de Gila]]

[[he:הלודרמה מרירית]]

[[hu:Gila]]

[[is:Gilaeðla]]

[[it:Heloderma suspectum]]