Змеј: Разлика помеѓу преработките

Избришана содржина Додадена содржина
нова
(нема разлика)

Преработка од 16:12, 16 мај 2009

Змеј е фантастично битие и кај нашите претци верувањата во неговото постоење биле широко распространети. По својот изглед змејот можел да биде близок до змијата, човекот, птицата, метеорите. Змејовите били прикажувани најразлично: со крилја, тело покриено со стргунки, со метални плочки, понекогаш златни, со големи глави и опасни заби, со оган кој излегувал од усните, ноздрите, со испакнати очи кои можеле да имаат и хипнотичка моќ, можеле да имаат повеќе глави, најчесто имале две нозе, опашка и биле различни по големина и боја.

Според народното верување змејовите настанувале од змија постара од четириесет или сто години, од рибата шаран која наполнила четириесет години. Змејот според некои верувања настанувал од птица, петелот и мисирот можеле да се претворат во змеј; змејот можел да биде роден и како човек (со специфични обележја како новороденче: ципа под мошниците, опашка, заби, шест прсти и др.), се верувало дека таквите деца настанале од врската помеѓу змејот и жената, некаде се верувало дека децата родени по смртта на родителот, или вонбрачните деца можат да се претворат во змеј или им се припишувале натприродни способности својствени за митолошкото сфаќање за карактеристиките на змејот. Но, за одржување на ваквото дете во животот според старите верувања морале да се спроведат многу обредни правила; првата ноќ го варделе ‘чистите жени/ девојки ’ (вирго), некаде тоа го правеле девет стари жени, некаде дванаесет девојки кои во таа една ноќ подготвувале облека за новороденчето на кое му се припишувале својствата на заштитникот на селото. Во Македонија се верувало дека змејски карактеристики стекнува детето родено во глуво доба и тоа се нарекувало змејко.

Змејот во најголем број на народни преданија му припаѓа на машки пол, (во наративното творештво ретко се сретнува мома- змејовица, но со никаков опис не & се даваат карактеристики на змејот, туку таа е опишана како прекрасна девојка), како негово живеалиште се наведувале планините, пештерите, карпите, реките и изворите, кај светите дрвја, најчесто околу дабовите, под земјата.

Иако според преданијата змејовите чинеле зло меѓу луѓето, нив им се припишувале и добри дела, заштита на сопствената територија (значи и на народот во неа), борба со алите, аждаите и невремето. Нивните стругунки се сметале за силна амајлија.

На змејовите им се припишувале антропоморфните карактеристики, неговиот живот се одвивал мошне слично како животот на луѓето. Имал способност на трансформација, долг живот, но во принцип на патријархалната мисла неговиот живот се одвивал во неговиот дом, со обезбедување на храна и останатите потребштини за живот. Чест антропоморфен народен мотив е вљубувањето на змејот во девојка; таа љубов понекогаш трае од времето кога тој ја видел девојката како дете и ја варди за себе, често се вљубувал во девојка која била родена или зачната во ист ден како и тој, некогаш се вљубувал во ќерка на истакнатите луѓе, девојките морале да почитуваат посебни правила за да не ја предизвикаат неговата љубов, да не одат навечер доцна и рано наутро на извор сами, да се кријат во куќата кога грми, да не пијат и не се мијат со водата која непокриена стоела во садовите и др.

При посета на одбраната девојка или жена змејот во нејзиниот дом влегувал низ оџакот како силен оган, како искра, влетувал како птица, како змија, како облак, магла, но во нејзино присуство се преобразувал во убав маж, но невидлив за околината. Неговото присуство го откривале доколку слушнеле разговор помеѓу него и девојката. Во народното творештво се забележани и примери дека тој граба девојка и ја носи во својот дом. Љубовницата на змејот се разликувала од обичните жени по бледило, молчеливост, насолзени очи, недружељубивост. Се верувало дека тие немале долг век, бидејќи самата љубов на змејовите се сметала за болест, таа се манифестирала со халуцинации, со нервни растројства и неретко завршувала со самоубиство. Според други народни сведоштва љубовницата на змејот добивала натприродни исцелителски моќи и знаења.

Користена литература

  • Гордана Стојковска, „Речник на јужнословенска митологија“, 2004, Издавачки центар Три, Скопје