Википедија

Енсиеро: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
Нема опис на уредувањето
с Правописна исправка, replaced: три пати → трипати
Ред 1:
[[Податотека:Monument_in_Pamplona_IMG_3179.JPG|мини| Споменик во Памплона]]
[[Податотека:Running_of_the_Bulls_on_Estafeta_Street.jpg|мини| Луѓе околу биковите на улицата Естафета]]
'''Енсиеро''' ({{Lang-es|encierro}}) или '''трка со бикови'''<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://makfax.com.mk/svet/%d1%88%d0%bf%d0%b0%d0%bd%d0%b5%d1%86-%d0%b7%d0%b0%d0%b3%d0%b8%d0%bd%d0%b0-%d0%b2%d0%be-%d1%82%d1%80%d0%ba%d0%b0-%d1%81%d0%be-%d0%b1%d0%b8%d0%ba%d0%be%d0%b2%d0%b8/|title=Шпанец загина во трка со бикови|last=Макфакс|date=2021-10-31|work=МАКФАКС|language=mk-MK|accessdate=2021-12-26}}</ref> е настан во кој учесниците трчаат пред мала група бикови (најчесто шест <ref name="Fiske-Harrison">[[Alexander Fiske-Harrison|Fiske-Harrison, Alexander]] (editor) [http://www.thebullsofpamplona.com ''The Bulls Of Pamplona''], Mephisto Press, 2018</ref> но понекогаш и повеќе од десет) низ улиците во градот, <ref name="Fiske-Harrison" /> како дел од летен фестивал. При изборот на бикови се преферираат одредени [[Список на раси говеда|раси]], како „торо браво“ во Шпанија, <ref name="Fiske-Harrison" /> кои честопати се користат и во [[Борба со бикови|борбите со бикови]] кои следуваат по трчањето. Во Франција се користат [[Камарг добиток|Камарг говеда]], кои не се користат за борби. За таа намена обично се користат [[Бик|биковибик]]ови (некастрирани машки говеда).
 
== Историја ==
Ред 8:
Шпанската традиција на трка со бикови започнала во североисточна Шпанија на почетокот од 14 век. Сточарите кои ги носеле биковите во центарот на градот за да ги продадат или за борба со бикови, сакале тоа да го направат што побрзо и затоа ги подбуцнувале или заплашувале. Со време, ова се претворило во натпревар затоа што помладите сопственици почнале да трчаат пред биковите и безбедно да стигнат до трлата без да бидат претекнати. Кога оваа практика станала популарна се создала традиција која опстојува до денес.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.prlog.org/11571025-running-of-the-bulls-2011-live-stream-pamplona-san-fermin-festival-webcam-feed.html|title=Running of the Bulls 2011 Live Stream, Pamplona San Fermin Festival Webcam Feed|date=5 July 2011|work=PRLog}}</ref>
 
Трката била откажано во 2020 и 2021 година поради [[Пандемија COVID-19 во Шпанија|пандемијата на Ковид-19 во Шпанија]], а е закажана за 7-14 јули 2022 година.<ref name="bullrun-2021-cancel">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.runningofthebulls.com/news/running-of-the-bulls-2021-officially-cancelled/|title=Running of the Bulls 2021 Officially Cancelled|date=April 26, 2021|work=www.runningofthebulls.com|accessdate=July 6, 2021}}</ref> <ref name="bullrun-2021-22-cancel">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.runningofthebulls.com/running-of-the-bulls-2022-dates/|title=Running of the Bulls 2022 Dates|date=April 5, 2021|work=www.runningofthebulls.com|accessdate=July 6, 2021}}</ref>
 
== Трка со бикови во Памплона ==
[[Податотека:Busto_de_San_Fermín._Iglesia_de_San_Lorenzo_de_Pamplona.JPG|мини| Свети Фермин во Памплона]]
[[Податотека:Encierro_7_de_julio_de_2005.jpg|мини| Памплона, 7 јули 2005 година. Луѓето се качуваат по оградите додека биковите трчаат покрај нив.]]
Најпопуларната трка со бикови во цела Шпанија се одржува во Памплона<ref name="Sanfermin">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sanfermin.com/old/2006/guia.php?lang=eng|title=Sanfermin guide: Running of the bulls|date=2007|publisher=Kukuxumusu|archive-url=https://web.archive.org/web/20080505081343/http://www.sanfermin.com/old/2006/guia.php?lang=eng|archive-date=5 May 2008|accessdate=21 July 2008}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20080505081343/http://www.sanfermin.com/old/2006/guia.php?lang=eng "Sanfermin guide: Running of the bulls"]. Kukuxumusu. 2007. Archived from [http://www.sanfermin.com/old/2006/guia.php?lang=eng the original] on 5 May 2008<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 July</span> 2008</span>.</cite></ref> и се емитува во живо од шпанскиот јавен телевизиски канал повеќе од 30 години.<ref name="RTVE">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rtve.es/television/20080703/anos-sanfermines-tve/111770.shtml|title=27 años de Sanfermines en TVE|date=2008|work=RTVE.es|publisher=[[Corporación de Radio y Televisión Española]]|accessdate=21 July 2008}}</ref> Овој настан се одржува секоја година од 6 до 14 јули.<ref name="Sanfermin" /> Првата трка со бикови е на 7 јули, и секој нареден ден има по една трка која секој ден почнува во 8&nbsp;часот. Според правилата учесниците мора да се полнолетни, да трчаат во иста насока со биковите, да не ги чепкаат биковите и да не се под дејство на алкохол.<ref name="Ayuntamiento">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5|title=The Bull Run|date=2008|work=Pamplona.net|publisher=Ayuntamiento de Pamplona (Council of Pamplona)|archive-url=https://web.archive.org/web/20080529011527/http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5|archive-date=29 May 2008|accessdate=21 July 2008}}</ref> <ref name="BandoAyuntamiento">{{Наведена книга|title=Bando San Fermin 2014|publisher=Ayuntamiento de Pamplona|chapter=Sección quinta|access-date=20 March 2015|chapter-url=https://sedeelectronica.pamplona.es/VerDocumento/VerDocumento.aspx?IDdoc=512317|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402110605/https://sedeelectronica.pamplona.es/VerDocumento/VerDocumento.aspx?IDdoc=512317|archive-date=2 April 2015}}</ref>
 
=== Ограда ===
Ред 19:
 
=== Подготовка ===
[[Податотека:Sanfermin2006.jpg|мини| Полициска бариера пред почетокот на трката ги запира луѓето додека не се чуе првиот истрел.]]
Енсиерото започнува со тркачи кои пеат молитва. Молитвата се пее три патитрипати, се пее и на шпански и на [[Баскиски јазик|баскиски]]. Молитвата е насочена кон [[Свети Фермин]], покровител на фестивалот и градот, со која се бара од светецот да ги заштити. Учесниците завршуваат со извикување „ {{Јаз|es|¡Viva San Fermín!}} и {{Јаз|ba|Gora San Fermin!}} („Да живее Свети Фермин“, на шпански и баскиски, соодветно).<ref name="Ayuntamiento">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5|title=The Bull Run|date=2008|work=Pamplona.net|publisher=Ayuntamiento de Pamplona (Council of Pamplona)|archive-url=https://web.archive.org/web/20080529011527/http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5|archive-date=29 May 2008|accessdate=21 July 2008}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20080529011527/http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5 "The Bull Run"]. ''Pamplona.net''. Ayuntamiento de Pamplona (Council of Pamplona). 2008. Archived from [http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5 the original] on 29 May 2008<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 July</span> 2008</span>.</cite></ref> Повеќето учесници се облекуваат во традиционална облека на фестивалот - бела кошула и бели панталони со црвен појас ({{Јаз|es|faja}}) и марамче ({{Јаз|es|pañuelo}}). Исто така, некои од нив во раката држат свиткан весник за да го одвлечат од себе вниманието на биковите ако треба.<ref name="Ayuntamiento" />
 
=== Трчање ===
[[Податотека:Bull_Run_Clemson.jpg|лево|мини| Учесниците во трката со бикови во Памплона трчаат во традиционалната облека]]
[[Податотека:Sanfermines_Vaquillas_Pamplona_03.jpg|мини| Памплона, 2007 година. Биковите кои следат некои учесници влегуваат во коридата, каде што завршува настанот. Биковите се гледаат во преден план и во позадината на сликата.]]
Првиот истрел се слуша во 8&nbsp;часот со што се известуваат учесниците дека биковите се пуштаат низ портата. Вториот истрел сигнализира дека сите шест бикови се пуштени. Третиот и четвртиот истрел се сигнали дека целото [[стадо]] влегло во [[Ринг за бикови|коридата]], и го означуваат крајот на настанот. <ref name="Ayuntamiento">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5|title=The Bull Run|date=2008|work=Pamplona.net|publisher=Ayuntamiento de Pamplona (Council of Pamplona)|archive-url=https://web.archive.org/web/20080529011527/http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5|archive-date=29 May 2008|accessdate=21 July 2008}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20080529011527/http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5 "The Bull Run"]. ''Pamplona.net''. Ayuntamiento de Pamplona (Council of Pamplona). 2008. Archived from [http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5 the original] on 29 May 2008<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 July</span> 2008</span>.</cite></ref> Просечното времетраење помеѓу првиот и последниот истрел на енсиерото е две минути и 30 секунди.<ref name="Ayuntamiento" />
 
Енсиерото обично се состои од шест бикови кои учествуваат во попладневната борба со бикови, шест [[волови]] кои трчаат во стадо со биковите и уште три волови кои го следат стадото за да ги поттикнат биковите кои не сакаат да продолжат по патеката. Просечната брзина на стадото е 24 километри на час.<ref name="Ayuntamiento" />
 
Должината на патеката е 875 метри. Таа поминува низ четири улици во стариот дел на градот, па преку плоштадот и краткиот дел „Телефоника“ биковите влегуваат во коридата преку нејзиниот калехон (callejón, тунел). <ref name="Sanfermin">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sanfermin.com/old/2006/guia.php?lang=eng|title=Sanfermin guide: Running of the bulls|date=2007|publisher=Kukuxumusu|archive-url=https://web.archive.org/web/20080505081343/http://www.sanfermin.com/old/2006/guia.php?lang=eng|archive-date=5 May 2008|accessdate=21 July 2008}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20080505081343/http://www.sanfermin.com/old/2006/guia.php?lang=eng "Sanfermin guide: Running of the bulls"]. Kukuxumusu. 2007. Archived from [http://www.sanfermin.com/old/2006/guia.php?lang=eng the original] on 5 May 2008<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 July</span> 2008</span>.</cite></ref> Нема учесници во првите 50 метри од енсиеро, затоа што е угорница и таму биковите се многу побрзи од луѓето. 
 
=== Повреди, жртви и медицинска помош ===
[[Податотека:Sanfermines_Vaquillas_Pamplona_06.jpg|мини| На повредени учесници им се укажува лекарска помош.]]
Секоја година за време на трката се повредуваат меѓу 50 и 100 луѓе.<ref name="Ayuntamiento">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5|title=The Bull Run|date=2008|work=Pamplona.net|publisher=Ayuntamiento de Pamplona (Council of Pamplona)|archive-url=https://web.archive.org/web/20080529011527/http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5|archive-date=29 May 2008|accessdate=21 July 2008}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20080529011527/http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5 "The Bull Run"]. ''Pamplona.net''. Ayuntamiento de Pamplona (Council of Pamplona). 2008. Archived from [http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5 the original] on 29 May 2008<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 July</span> 2008</span>.</cite></ref> Најчесто повредите не се сериозни и пациентите не мора да се носат во болница. Во 2013 година, 50 луѓе биле пренесени во болницата во Памплона, што е речиси двојно повеќе од хоспитализираните учесници во 2012 година. <ref name="balance2013">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.noticiasdenavarra.com/2013/07/15/especiales/sanfermines-2013/los-encierros-se-saldan-con-50-heridos-trasladados-y-6-corneados|title=Los encierros se saldan con 50 heridos trasladados y 6 corneados|last=Alonso|first=Gorka|date=15 July 2013|work=Noticias de Navarra|language=es|archive-url=https://web.archive.org/web/20130716191136/http://www.noticiasdenavarra.com/2013/07/15/especiales/sanfermines-2013/los-encierros-se-saldan-con-50-heridos-trasladados-y-6-corneados|archive-date=16 July 2013|accessdate=15 July 2013}}</ref>
 
Севкупно, откако почнало да се води евиденција во 1910 година, во трчањето со бикови во Памплона загинале 15 луѓе, повеќето од нив поради прободување.<ref name="Ayuntamiento">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5|title=The Bull Run|date=2008|work=Pamplona.net|publisher=Ayuntamiento de Pamplona (Council of Pamplona)|archive-url=https://web.archive.org/web/20080529011527/http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5|archive-date=29 May 2008|accessdate=21 July 2008}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20080529011527/http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5 "The Bull Run"]. ''Pamplona.net''. Ayuntamiento de Pamplona (Council of Pamplona). 2008. Archived from [http://www.pamplona.net/VerPagina.asp?IdPag=287&Idioma=5 the original] on 29 May 2008<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 July</span> 2008</span>.</cite></ref> За да се минимизираат повредите, долж патеката се распоредени 16 санитарни пунктови (на секои 50 метри во просек), и на секој од нив има најмалку еден лекар и медицинска сестра. На овие пунктови се распоредени и 200 волонтери, претежно од [[Црвен крст и Црвена полумесечина|Црвениот крст]]. Покрај медицинските пунктови, има околу 20 амбулантни возила. Со ова секое повредено лице може да се однесе во болница за помалку од 10 минути.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.diariodenavarra.es/20090618/pamplona/especialistas-destacan-dispositivo-sanitario-encierros-puede-mejorar.html?not=2009061812175488&idnot=2009061812175488&dia=20090618&seccion=pamplona&seccion2=pamplona&chnl=10|title=Especialistas destacan que el dispositivo sanitario de los encierros "no se puede mejorar" porque es "espectacular"|date=18 June 2009|work=Diario de Navarra|language=es|archive-url=https://web.archive.org/web/20131104223702/http://www.diariodenavarra.es/20090618/pamplona/especialistas-destacan-dispositivo-sanitario-encierros-puede-mejorar.html?not=2009061812175488&idnot=2009061812175488&dia=20090618&seccion=pamplona&seccion2=pamplona&chnl=10|archive-date=4 November 2013|accessdate=16 July 2013}}</ref>
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Енсиеро“