Кралство Виртемберг: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
с →‎top: Јазична исправка, replaced: Германска револуција 1918-19 → Ноемвриска револуција
с Јазична исправка, replaced: Вилијам → Вилхелм (19)
Ред 1:
{{Инфокутија поранешна држава|native_name=''Königreich Württemberg''|deputy2=[[Теодор Готфрид Лиешинг]]<br>{{small|(последен)}}|date_start=26 декември|date_event3=18 јануари 1871|image_coat=Coat of Arms of the Kingdom of Württemberg 1817-1921.svg|life_span=1805–1918|year_end=1918|year_start=1805|status=Конфедеративна држава на [[Рајнски Сојуз]]<br>{{small|(1806–13)}}<br> Држава на [[Германски Сојуз]]<br>{{small|(1815–66)}}<br>Федеративна држава на [[Германско Царство]]<br>{{small|(1871–1918)}}|era=[[Наполеонови војни]] / [[Прва светска војна]]|date_event4=30 ноември 1918|event_post=|date_post=|date_end=30 ноември|image_flag=Flagge Königreich Württemberg.svg|flag_s1=Flagge_Königreich_Württemberg.svg|flag_p1=Flag_of_Württemberg_before_1809.svg|common_name=Виртемберг|s1=Слободна народна држава Виртемберг|event4=[[Ноемвриска револуција]]|currency=[[Виртембергшки гулден]],<br>{{small|(1857–1873)}}<br>[[Германска златна марка]],<br>{{small|(1873–1914)}}<br>[[Папирмарка|Германска Папирмарка]]<br>{{small|(1914–1918)}}|stat_pop1=2437574|stat_year1=1910|p2=Војводство Виртемберг|event_end=Распадната|event3=[[Обединување на Германија]]|deputy1=[[Кристијан Фридрих фон Ото]]<br>{{small|(прв)}}|capital=[[Штутгарт]]|leader1=[[Фридрих I (Виртемберг)|Фридрих I]]|image_map_caption=Кралството Виртемберг (зелено) во рамките на Германската Империја (темно сива) во 1871 година|leader3=[[Чарлс I (Виртемберг)|Чарлс I]]|leader4=[[ВилијамВилхелм II (Виртемберг)|ВилијамВилхелм II]]|year_leader1=1805–1816|year_deputy1=1821–1831|year_leader2=1816–1864|year_leader4=1891–1918|event_start=|title_leader=[[Список на владетели на Виртемберг|Крал]]|religion=[[Протестантство]],<br>[[Римокатоличка црква]]|p1=Изборно Кнежевство Виртемберг|government_type=[[Уставна монархија]]|stat_area1=19508|leader2=[[ВилијамВилхелм I (Виртемберг)|ВилијамВилхелм I]]|title_deputy=Министер-претседател|legislature=[[Парламент на Виртемберг]]|conventional_long_name=Кралство Виртемберг|year_deputy2=1918|date_pre=26 декември 1806|year_leader3=1864–1891|common_languages=[[Германски јазик|Германски]],<br>[[Швабски дијалект]]|image_map=Wurttemberg in the German Reich (1871).svg|flag_p2=Wuerttemberg_Banner.svg}}
 
'''Кралство Виртемберг''' ([[Германски јазик|германски]]: ''Königreich Württemberg'') — германска држава која постоела од 1805 до 1918 година, сместена во областа која денес е [[Баден-Виртемберг]]. Кралството го наследило [[Војводство Виртемберг|Војводството Виртемберг]], кое постоело од 1495 до 1803 година и [[Изборно Кнежевство Виртемберг|Изборното Кнежевство Виртемберг]], кое постоело од 1803 до 1805 година. Пред 1495 година, Виртемберг била област во поранешното [[Војводство Швабија]], кое се распаднало по смртта на војводата [[Конрадин]] во 1268 година. Кралството се граничело со [[Кралство Баварија|Кралството Баварија]] на исток и југ, со [[Големо Војводство Баден|Големото Војводство Баден]] на север, запад и југ. Јужниот дел ја опкружувал пруската [[провинција Хоенцолерн]] на повеќето нејзини страни и го допирал [[Боденско Езеро|Боденското Езеро]].
Ред 10:
Во 1806 година, Фридрих се приклучил на [[Рајнски Сојуз|Рајнскиот Сојуз]] и добил дополнителна територија со 160.000 жители. Подоцна, со [[Виенски мир|Виенскиот мир]] од октомври 1809 година, под негова власт дошле уште околу 110.000 луѓе. Во замена за овие услуги, Фридрих му се придружил на францускиот император [[Наполеон Бонапарт|Наполеон]] во неговите походи против [[Кралство Прусија|Прусија]], [[Австриско Царство|Австрија]] и [[Руска Империја|Русија]]. Од 16.000 негови поданици кои марширале кон [[Москва]], само неколку стотици се вратиле. По [[Битка кај Лајпциг|битката кај Лајпциг]] во октомври 1813 година, Фридрих го напуштил францускиот император и со договор со [[Клеменс фон Метерних|Метерних]] во [[Фулда]] во ноември 1813 година, обезбедил потврда за својата кралска титула и за неговите неодамнешни територијални проширувања. Во меѓувреме, неговите трупи марширале во Франција со сојузниците. Во 1815 година, кралот се приклучил на [[Германски Сојуз|Германскиот Сојуз]], но [[Виенски конгрес|Конгресот на Виена]] не направил никаква промена во обемот на неговите земји. Истата година, тој пред претставниците на својот народ ги поставил контурите на новиот устав, но тие го отфрлиле, а среде метежот што настанал, Фридрих починал на 30 октомври 1816 година.
 
=== ВилијамВилхелм I ===
[[Податотека:Württembergische Königskrone-MFr-3.jpg|мини|Круната на Виртемберг|лево]]
Фридрих бил наследен од неговиот син, [[ВилијамВилхелм I (Виртемберг)|ВилијамВилхелм I]], кој по многу дискусии, доделил нов устав во септември 1819 година. Овој устав (со последователни измени) останал на сила до 1918 година.<ref>Chisholm 1911, p. 858.</ref>
 
Започнал период на тишина и состојбата на кралството и неговото образование, земјоделство, трговија и економија се подобриле. И во јавните и во приватните работи, штедливоста на ВилијамВилхелм помогнала да се поправат уништените финансии на земјата. Вклучувањето на Виртемберг во германскиот ''Золверајн'' и изградбата на железниците ја поттикнало трговијата.<ref>Chisholm 1911, pp. 858–859.</ref>
 
[[Револуции од 1848|Револуционерното движење од 1848]] година не го оставил Виртемберг недопрен, иако на територијата не се случило насилство. ВилијамВилхелм морал да го отпушти Јоханес Шлаер (1792–1860) и другите негови министри и да назначи луѓе со полиберални идеи, поборници за обединета Германија. ВилијамВилхелм прогласил демократски устав, но штом движењето ја потрошило својата сила, тој ги разрешил либералните министри, а во октомври 1849 година, Шлаер и неговите соработници се вратиле на власт. Во 1851 година, со мешање во народните изборни права, кралот и неговите министри успеале да состават сервилна ''диета'' со која се предале привилегиите стекнати од 1848 година. На овој начин, властите го вратиле уставот од 1819 година и власта преминала во бирократски раце. Конкордатот со [[Папа|папството]] се покажало како речиси последниот чин од долгото владеење на ВилијамВилхелм, но собранието го отфрлил договорот.<ref name=":0">Chisholm 1911, p. 859.</ref>
 
=== Чарлс I ===
[[Податотека:Meyers b16 s0772a.jpg|мини|Карта на Кралството Виртемберг и провинцијата Хоенцолерн во 1888 година]]
Во јули 1864 година, [[Чарлс I (Виртемберг)|Чарлс I]] го наследил неговиот татко [[ВилијамВилхелм I (Виртемберг)|ВилијамВилхелм]] како крал и речиси веднаш морал да се соочи со значителни тешкотии. Во натпреварот помеѓу [[Австриско Царство|Австрија]] и [[Кралство Прусија|Прусија]] за превласт во Германија, ВилијамВилхелм постојано ја заземал австриската страна и новиот крал ја продолжил оваа политика. Во 1866 година, Виртемберг ја поддржал Австрија во [[Австро-пруска војна|Австро-пруската војна]], но три недели по [[Битка кај Каниграц|битката кај Каниграц]] (3 јули 1866 година), сојузниците претрпеле сеопфатен пораз во [[Битка кај Таубербишофсхајм|битката кај Таубербишофсхајм]]. Прусите го окупирале северниот дел на Виртемберг и преговарале за мир во август 1866 година. Виртемберг бил еден од учесниците на [[Прва Женевската конвенција|Женевската конвенција од 1864]] и [[Декларацијата од Санкт Петербург (1868)|Декларацијата од Санкт Петербург од 1868]] година.<ref name=":0" />
 
Крајот на борбата против Прусија овозможила обнова на демократската агитација во Виртемберг, но тоа не постигнало опипливи резултати кога избувнала војната во 1870 година. Иако Виртемберг продолжил да биде антагонист кон Прусија, кралството го имал националниот ентузијазам што ја зафатил Германија. Војниците на Виртембергер одиграле заслужна улога во битката кај Ворт и во другите операции од војната.<ref name=":0" />
Ред 26:
Во 1871 година, Виртемберг станал член на новата [[Германско Царство|Германска Империја]], но ја задржал контролата врз сопствената пошта, телеграфите и железницата. Имал и одредени посебни привилегии во однос на оданочувањето и војската. Во следните 10 години, Виртемберг со ентузијазам го поддржувал новиот поредок. Следеле многу важни реформи, особено во областа на финансиите, но предлогот за обединување на железничкиот систем со оној на остатокот од Германија пропаднал. По намалувањето на оданочувањето во 1889 година, биле разгледани промени во уставот. Чарлс сакал да го зајакне конзервативниот елемент во коморите, но законите од 1874, 1876 и 1879 година извршиле само мала промена.<ref name=":0" />
 
=== ВилијамВилхелм II ===
Кога кралот [[Чарлс I (Виртемберг)|Чарлс]] ненадејно починал на 6 октомври 1891 година, го наследил неговиот внук [[ВилијамВилхелм II (Виртемберг)|ВилијамВилхелм II]], кој ја продолжил политиката на Чарлс. Уставните дискусии продолжиле и изборите од 1895 година ја вратиле моќната партија на демократите. ВилијамВилхелм немал синови, ниту неговиот единствен протестантски роднина, војводата [[Никола (Виртемберг)|Никола]] (1833–1903). Следствено, власта требало да премине на римокатоличкиот огранок на семејството, предизвикувајќи тешкотии во однос на односите меѓу црквата и државата. Од 1910 година, престолонаследник бил војводата [[Алберт (Виртемберг)|Алберт]] (роден 1865 година) од семејството Алтсхаузен. Постарата католичка линија, онаа на војводата од Урах, била заобиколена како резултат на моргански брак склучен во 1800 година. Протестантската морганатичка линија ја вклучувала Марија од Тек, која се омажила за [[Џорџ V]] од Обединетото Кралство.
 
Кралот ВилијамВилхелм абдицирал на 30 ноември 1918 година, по поразот на Германија во [[Прва светска војна|Првата светска војна]], ставајќи крај на династијата која траела 837 години. Кралството било заменето со [[Слободна народна држава Виртемберг|Слободната народна држава Виртемберг]]. По [[Втора светска војна|Втората светска војна]], Виртемберг бил поделен меѓу американската и француската окупациска зона и станал дел од две нови држави; [[Виртемберг-Баден]] и [[Виртемберг-Хоенцолерн]]. Овие две држави се споиле со [[Јужен Баден]] во 1952 година и станале денешната германска покраина [[Баден-Виртемберг]] во рамките на [[Германија|Сојузна Република Германија]].
 
== Власт ==