Евангелие според Јован: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [непроверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Поправка на година и правописни грешки, како и дополнување за писателството и датата на пишување: сведоштвата на раните отци како Иринеј, Поликарп и Климент Александриски; неспомнувањето на Јован по име; едногласното прифаќање на раната црква, итн. |
Дополнување за евангелието според Јован - заднина и околности: дополнувачката и комплементарна улога кон другите евангелија, уникатните карактеристики (Исусовата служба во Јудеја и Самарија, најголема количина на теологија за Светиот Дух, итн.) и целта на авторот (евангелистичката и апологетска цел). Плус, додавање на врски. Ознаки: Отповикано Нагледно уредување |
||
Ред 11:
Иако името на писателот не се споменува во Евангелиево, сепак раната црковна традиција силно и доследно го идентификувала апостолот Јован за писател на Евангелиево. Раниот црковен отец [[Иринеј Лионски|Иринеј]] (роден околу 130, а умрел околу 200 год. н.е.) бил ученик на [[Поликарп Смирнски|Поликарп]] (роден околу 70, а умрел околу 160 год. н.е.), а Поликарп бил ученик на апостол [[Јован Богослов|Јован]]. Црковниот отец Иринеј сведочел, врз основа на авторитетот на Поликарп, дека Јован го напишал Евангелиево за време на неговиот престој во [[Ефес]], [[Мала Азија]], кога бил во напредна возраст (Против Ереси 2.22.5; 3.1.1). После Иринеј, сите црковни отци сметале дека Јован е писател на ова Евангелие. [[Климент Александриски]] (роден околу 150, а умрел околу 215 год. н.е.) напишал дека апостол Јован, свесен за фактите наведени во другите Евангелија и поттикнат од [[Свет Дух|Светиот Дух]], составил „Духовно Евангелие“ (Евзебиевска црковна историја 6.14.7).
Ова гледиште на раната црква е зајакнато и од внатрешните карактеристики на Евангелието. Додека синоптичките Евангелија (Матеј, Марко и Лука) го идентификуваат апостолот Јован по име приближно дваесетина пати (вклучително и во паралели), ова Евангелие не го споменува директно по име. Наместо тоа, писателот претпочита да се идентификува како ученикот „кого Исус го сакаше/љубеше“ ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.13.23 Јвн. 13:23]; [https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.19.26 19:26]; [https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.20.2 20:2]; [https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.21.7 21:7],[https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.21.20 20]). Кога се размислува за важната улога што ја играат другите именувани ученици во ова Евангелие, извонреден е фактот што името на Јован директно не се споменува. Но, сепак, повторливото именување на себеси како ученикот „кого Исус го сакаше/љубеше“ и избегнувањето на неговото лично име „Јован“, ја одразува неговата понизност и ја прославува неговата врска со својот Господ [[Исус Христос|Исус]]. Воопшто немало потреба од споменување на неговото име, бидејќи првичните читатели јасно разбрале дека тој е писателот на Евангелиево. Исто така, преку процес на елиминација заснован пред се на анализа на материјалот во гл.
Анонимноста на Евангелието силно ги зајакнува аргументите кои го фаворизираат авторството на Јован, бидејќи само некој со добро познат и истакнат авторитет како апостол, ќе може да напише Евангелие кое значително се разликува по формата и суштината од другите Евангелија и да добие едногласно прифаќање од раната црква. Спротивно на тоа, апокрифните евангелија произведени од средината на вториот век па наваму, биле лажно припишани на апостоли или други познати личности кои биле тесно поврзани со Исус, но црквата универзално ги отфрлила.
Јован и неговиот постар брат Јаков ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/act.12.2 Дела 12:2]), биле познати како „синовите Завдееви“ ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/MAT.10.MK2006 Мат. 10:2-4]), а Исус им го дал името „синови на громот“ ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/mrk.3.17 Мк. 3:17]). Јован бил апостол ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/LUK.6.MK2006 Лк. 6:12-16]) и еден од тројцата најинтимни соработници на Исус (заедно со Петар и Јаков - сп. [https://www.bible.com/mk/bible/1501/mat.17.1 Мат. 17:1]; [https://www.bible.com/mk/bible/1501/mat.26.37 26:37]). Тој бил очевидец и учесник во земната служба на Исус ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/1JN.1.MK2006 1 Јвн. 1:1-4]). По Христовото вознесение, Јован станал „столб“ во ерусалимската црква ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/gal.2.9 Гал. 2:9]). Тој служел со Петар ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/act.3.1 Дела 3:1]; [https://www.bible.com/mk/bible/1501/act.4.13 4:13]; [https://www.bible.com/mk/bible/1501/act.8.14 8:14]) сè додека не отишол во [[Ефес]] (традицијата вели пред уништувањето на [[Ерусалим]]), од каде го напишал ова Евангелие и од каде што Римјаните го прогониле во [[Патмос]] ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/rev.1.9 Отк. 1:9]). Покрај Евангелието што го носи неговото име, Јован е автор и на трите Јованови посланија, како и на книгата Откровение ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/rev.1.1 Отк. 1:1]).
Бидејќи списите на некои црковни отци покажуваат дека Јован активно пишувал во својата старост и дека веќе бил свесен за синоптичките Евангелија, многумина го датираат ова Евангелие некаде по составувањето на другите Евангелија, но пред пишувањето на трите Јованови посланија и книгата Откровение. Јован го напишал ова Евангелие околу 80-90 год. н.е., отприлика 50 години откако бил сведок на Исусовата земна служба.<ref>{{Наведена книга|title=NASB, MacArthur Study Bible, 2nd Edition|last=MacArthur|first=John Fullerton Jr.|publisher=Thomas Nelson, Inc.|quote=The Gospel According to John: Author and Date}}</ref>
== Заднина и околности ==
Стратешки важно за заднината и околностите е фактот што, според традицијата, [[Јован Богослов|Јован]] бил свесен за синоптичките Евангелија. Изгледа, тој го напишал ова Евангелие со цел да даде уникатен придонес во записот за животот на Господ („духовно Евангелие“), а делумно и за да има дополнувачка и комплементарна улога кон Евангелијата според [[Апостол Матеј (Евангелист)|Матеј]], [[Апостол Марко (Евангелист)|Марко]] и [[Апостол Лука (Евангелист)|Лука]].
Уникатните карактеристики во ова Евангелие ја зајакнуваат оваа цел: 1) Јован доставил голема количина на уникатен материјал, што не бил запишан во другите Евангелија; 2) Тој често давал информации што помагаат во разбирањето на настаните опишани во синоптичките Евангелија. На пример, синоптичките Евангелија започнуваат со службата на Исус во [[Галилеја]] и тие само имплицираат дека Исус имал служба пред тоа (на пр: [https://www.bible.com/mk/bible/1501/mat.4.12 Мат. 4:12]; [https://www.bible.com/mk/bible/1501/mrk.1.14 Мк. 1:14]), а пак Јован ги дава информациите за претходната служба на [[Исус Христос|Исус]] во Јудеја ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/JHN.3.MK2006 Јвн. 3]) и Самарија ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/JHN.4.MK2006 Јвн. 4]). Во [https://www.bible.com/mk/bible/1501/mrk.6.45 Марко 6:45], после нахранувањето на петте илјади мажи, пишува дека [[Исус Христос|Исус]] ги натерал Своите ученици да го преминат [[Галилејско Езеро|Галилејското езеро]] до Витсаида, но Јован ја запишал причината. Поради Исусовото чудесно нахранување и создавање на храна, луѓето сакале да Го направат Цар, но Тој ги избегнувал нивните лошо мотивирани напори ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.6.26 Јвн. 6:26]); 3) Ова Евангелие е најтеолошко од сите други Евангелија. Содржи силен теолошки вовед ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/JHN.1.MK2006 Јвн. 1:1-18]), поголеми количини на дидактички и дискурсен материјал во однос на наративот (на пр: [https://www.bible.com/mk/bible/1501/JHN.3.MK2006 Јвн. 3:13-17]) и најголема количина на учење за Светиот Дух (на пр: [https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.14.16 Јвн. 14:16],[https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.14.17 17],[https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.14.26 26]; [https://www.bible.com/mk/bible/1501/JHN.16.MK2006 16:7-14]). Иако Јован бил свесен за синоптичките Евангелија и ги имал во предвид кога го составувал своето Евангелие, сепак тој не зависел од нив за информации, туку инспириран од Светиот Дух го искористил сопственото сеќавање како очевидец ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.1.14 Јвн. 1:14]; [https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.19.35 19:35]; [https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.21.24 21:24]).
Евангелието според Јован, како и Евангелието според Лука (сп. [https://www.bible.com/mk/bible/1501/LUK.1.MK2006 Лк. 1:1-4]), содржи прецизна изјава во врска со целта на авторот ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.20.30 Јвн. 20:30],[https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.20.31 31]). Тој изјавува: „''А овие се запишани за да поверувате дека Исус е Христос, Синот Божји, и верувајќи да имате живот во Неговото име.''“ - Јвн. 20:31. Значи, примарните цели на Евангелиево се: евангелистички и апологетски.
Евангелистичката цел е зајакната од фактот дека зборот „верува“ се појавува приближно сто пати во Евангелиево (синоптичките Евангелија го користат овој термин помалку од половина). Јован го составил ова Евангелие за да им ги обезбеди на своите читатели причините поради кои тие имаат спасоносна вера и за да ги увери дека како резултат на таа спасоносна вера ќе го добијат божествениот дар на вечен живот ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.1.12 Јвн. 1:12]).
Апологетската цел е тесно поврзана со евангелистичката цел. Јован го напишал Евангелиево за да ги убеди своите читатели во вистинскиот идентитет на Исус, како вплотениот Бог-човек чија божествена и човечка природа биле совршено обединети во една личност, која всушност била претскажаниот Христос („Месија“) и Спасителот на светот (на пр: [https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.1.41 Јвн. 1:41]; [https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.3.16 3:16]; [https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.4.25 4:25],[https://www.bible.com/mk/bible/1501/jhn.4.26 26]; [https://www.bible.com/mk/bible/311/JHN.8.58.MKB 8:58]). Целото свое Евангелие тој го организирал околу осум „знаци“ т.е. докази што го зајакнуваат вистинскиот идентитет на Исус и водат кон вера. Првата половина од неговото дело е сконцентрирана околу седумте чудесни знаци, кои имале за цел да ја откријат Христовата личност и да создадат вера: 1) претворање на водата во вино ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/JHN.2.MK2006 Јвн. 2:1-11]); 2) исцелување на синот на царскиот човек т.е. службеник ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/JHN.4.MK2006 Јвн. 4:46-54]); 3) исцелување на куциот човек ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/JHN.5.MK2006 Јвн. 5:1-18]); 4) нахранувањето на мноштвото народ ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/JHN.6.MK2006 Јвн. 6:16-21]); 5) одењето по вода ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/JHN.6.MK2006 Јвн. 6:16-21]); 6) исцелување на слепиот човек ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/JHN.9.MK2006 Јвн. 9:1-41]); и 7) воскреснувањето на Лазар ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/JHN.11.MK2006 Јвн. 11:1-57]). Осмиот знак е чудесниот улов на риба ([https://www.bible.com/mk/bible/1501/JHN.21.MK2006 Јвн. 21:6-11]) после воскресението Христово.<ref>{{Наведена книга|title=NASB, MacArthur Study Bible, 2nd Edition|last=MacArthur|first=John Fullerton Jr.|publisher=Thomas Nelson, Inc.|quote=The Gospel According to John: Background and Setting}}</ref>
== Седумте „''Јас сум“'' на Исус ==
| |||