Чоколадо: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето |
|||
Ред 1:
{{Инфокутија Јадење|име=Чоколадо|слика=Chocolate02.png|опис=Крем и коцки чоколадо|земја=Јужна и Средна Америка|година=Од 14 век п.н.е и 11 век п.н.е ([[потекло на чоколадото, одгледувањето какао]])|творци=Старите народи на Јужна Америка|температура=топло или ладно|главни_состојки=какао|изворно_име=xocoatl|изворно_име_јазик=}}
'''Чоколада''' или '''чоколадо''' — смеса во вид на маса од [[какао]], [[путер]], [[шеќер]] или одделна табла од таа смеса<ref>{{ДРМЈ|Чоколада}}</ref><ref>{{ДРМЈ|Чоколадо}}</ref>. Чоколадото опфаќа голем број на сурови и процесирани хранливи производи што имаат потекло од семето на тропското [[какао]] дрво. Тоа е честа состојка на многу видови на слаткарски производи како што се чоколадните плочки (најпознати едноставно како ''чоколадо''), малите чоколатца, сладолед, колачи, торти, пити, чоколаден мус (крем) и други десерти. Тоа е една од најпопуларните (или најпрепознатливите) вкусови во светот.
Чоколадото се користело кај [[Средна Америка|средноамериканските]] цивилизации, односно се користело семето од какао дрвото Theobroma, кое било одгледувано од многу цивилизации од времето пред [[Колумбо]] како што се [[Маи]]те и [[Ацтеки]]те. Семето било основа кое измешано со вода се користело како основна компонента за разни напитоци, како слатки така и горчливи, кои биле наменети за најплеменитите луѓе и свештениците. Чоколадото се прави со ферментирано и печено семе земено од мешунката на тропското какао дрво ''[[Какао|Theobroma
Денес, под поимот „чоколадо“ најчесто се подразбираат чоколадните плочки направени како комбинација од семе на какао,
Чоколадото често се произведува во мали калапи во форма на правоаголници, животни, луѓе или објекти кои служат за славење на некои фестивали ширум светот. На пример, постојат калапи во форма на [[зајак|зајци]] или [[јајце|јајца]] за [[Велигден]], парички за [[Ханука]], Св. Никола (или [[Дедо Мраз]]) за [[Божиќ]] и срца за [[Ден на вљубените|Денот на вљубените]]. Чоколадото може да се прави и во вид на
== Историја ==
{{Главна|Историја на чоколадото}}
Историјата на чоколадото запонува во
Одгледувањето, користењето и културната
Европејците го засладувале додавајќи шеќер и млеко, за да направат цврсто чоколадо создавајќи ја современата [[чоколадна табла
== Етимологија ==
[[Именка|Именката од]] [[Род (граматика)|машки]] род ''чоколадо'' е [[Лексичко задолжување|позајмица]] <ref name="Académie">{{académie|chocolat|édition=9}} [consulté le {{Безпрелом|3 février}} 2018].</ref><ref name="TLFI">{{CNRTL|chocolat|onglet=0|élision=non}} [consulté le {{Безпрелом|3 février}} 2018].</ref> од [[Шпански јазик|шпанското]] ''{{Јаз|es|[[wikt:chocolate#es|chocolate]]}}'' <ref name="Académie" /><ref name="TLFI" /><ref name="Rey">Entrée {{Наведена мрежна страница|url={{Google livres|id=Pi8wQTpjJ34C|page=PT4521|surligne=chocolat}}|title=chocolat|language=fr}} dans {{Наведена книга|url={{Google livres|id=Pi8wQTpjJ34C}}|title=[[Dictionnaire historique de la langue française]]|last=Rey|first=Alain|last2=Tomi|first2=Marianne|last3=Hordé|first3=Tristan|last4=Tanet|first4=Chantal|publisher=[[Dictionnaires Le Robert]]|year=2010|isbn=978-2-84902-646-5|location=Paris|pages={{nobr|1 vol.}}, {{XIX}}-2614|language=fr|format={{unité|29|cm}}|oclc=757427895|access-date=3 février 2017|orig-year=1992}} [consulté le {{Безпрелом|3 février}} 2018].</ref><ref name="Larousse">Entrée {{Наведена мрежна страница|url=http://www.larousse.fr/dictionnaires/francais/chocolat/15562|title=chocolat|language=fr}} dans le [[Малата Ларус|''Dictionnaire de français'', en ligne]] sur le site des [[Изданија Larousse|éditions Larousse]] [consulté le {{Безпрелом|3 février}} 2018].</ref>, именка од машки род применета во {{Датум|1580}} од страна на Франциско Хернандез<ref name="TLFI" /> кој пак и самиот ја позајмил <ref name="TLFI" /><ref name="Rey" /> од [[Ацтечки јазик|нахуатл]] <ref name="Académie" /> и е комбинација од зборовите {{Јаз|nah|''xocolli''}} (кисело <ref name="HERENCIA">{{Наведена книга|title=Herencia cultural del mundo nahuatl|last=Brigita Leander|publisher=SepSetentas|year=1972|isbn=|location=Mexique|language=es|format=poche}}</ref><ref name="ESTVIDEO">[http://sites.estvideo.net/malinal/ch/nahuatlCHO.html#CHOCOLATL « Dictionnaire nahuatl »], consulté le 10 février 2009.</ref> или горчлив<ref name="ETYMONLINE">{{En}} [http://www.etymonline.com/index.php?search=Chocolate&searchmode=none « Online Etymological Dictionary »], consulté le 10 février 2009.</ref>) и {{Јаз|nah|''atl''}} (што значи "вода")<ref name="HERENCIA" /> <ref name="ESTVIDEO" /> <ref name="ETYMONLINE" />. [[Ацтеки|Ацтеките ја]] поврзувале чоколадата со [[Ксочикецал]], божицата на [[плодност|плодноста]]. [[Маи|Маите]] исто така го поврзувале со нивниот бог на плодноста.
== Историја ==
=== Потекло ===
[[Податотека:Fèves et cabosses de cacao.JPG|мини|Мешунки од [[Какао|дрвото какао]]. Музеј на чоколадото во [[Бриж]].]]
Според легендата во книгата на Маите, ''[[Попол Вух]]'', откривањето на чоколадата им ја припишува на боговите. Во легендата, на јунакот Хун Хунафу, господарите на [[Шибалба]] му ја пресекле главата и го обесиле на мртво дрво од кое потоа на чудесен начин се родил [[дрво калабаш|калабаш -]] плод наречен какао. Од главата капнало на раката на една млада девојка од Ксибалба, подземјето на Маите и таа магично зачнала. Ова е причината зошто народот на Маите го користи чоколадото како увертира за [[Брак|бракот]]. Какаото се користи и за прочистување на малите деца на Маите за време на церемонијата. Слично на тоа, покојникот е придружен со какао за неговото патување до задгробниот живот <ref group="A">{{P.}}14–15</ref>.
[[Податотека:Cacao-pod-k4636-14.jpg|мини|Дел од мешунка од какао што ги прикажува зрната опкружени со слуз.]]
По потекло од тропските рамнини [[Јужна Америка|на Јужна]] и [[Средна Америка|Централна]] Америка, [[Какао|дрвото какао]], кое ги произведува зрната какао, се одгледува најмалку три милениуми во овој регион и во денешно [[Мексико]].
Во ноември 2007 година, археолозите тврделе дека ги пронашле најраните докази за употреба на зрната, помеѓу 1100 и 1400 пред н.е <ref name="alc">{{En}} [http://www.museum.upenn.edu/new/news/fullrelease.php?which=306 « New Chemical Analyses Take Confirmation Back 500 Years and Reveal that the Impetus for Cacao Cultivation was an Alcoholic Beverage »], ''Penn Museum'', consulté le 13 novembre 2007.</ref> : хемиската анализа на остатоците од садовите пронајдени на местото на ископување на Пуерто Ескондидо ([[Хондурас]]) покажала дека во тоа време, [[Слузница|слузта]] околу гравот се користела за правење ферментиран пијалок. Пронајдокот на безалкохолниот чоколаден пијалок направен од мнозинството [[Мезоамерика|средноамерикански]] народи (вклучувајќи ги [[Мајанска цивилизација|Маите]] и [[Ацтеки|Ацтеките]] ) бил подоцна; овој пијалок веројатно се конзумирал на јавни церемонии или други ритуали<ref>{{Наведена книга|title=The Cambridge World History of Food|last=Kenneth F. Kiple|last2=Murdo J. MacLeod|date=2000|publisher=Cambridge University Press|isbn=0-521-40214-X|volume=1|location=Cambridge|page=636.|chapter=Cacao}}</ref>.
Чоколадото бил луксузен производ низ цела [[Мезоамерика|Средна Америка]] во времето [[Претколумбовска Америка|на предколумбиската цивилизација,]] а зрната какао често се користеле како [[валута]]<ref>{{En}} [http://www.mythinglinks.org/ip~cacao.html « THE LORE & HISTORY OF CHOCOLATE in Latin Americq »], consulté le 10 juillet 2009.</ref> за размена, плаќање даноци и купување робови уште во 1000 година п.н.е. Маите не користеле метални [[Пари|пари.]] Кога не се [[Замена|разменувале со]] тутун, пченка и облека, тие користеле ткаенина, зелени камења и сушено ферментирано зрно какао како валута <ref name="Science2018JRL">Joshua Rapp Learn (2018) [http://www.sciencemag.org/news/2018/06/maya-civilization-used-chocolate-money ''The Maya civilization used chocolate as money''], Science News, 27 juin 2018</ref>. Некои дури се прашуваат дали губењето на овој ресурс за време на голема суша изиграло улога во падот на цивилизацијата на Маите. Сметките на шпанските колонисти од XVI век век покажуваат дека самите доселеници ги плаќале работниците со зрна какао од Маите<ref name="Science2018JRL" />.
[[Податотека:Ca' Rezzonico - La cioccolata del mattino - Pietro Longhi.jpg|мини|''Утринска чоколада'', слика од [[Пјетро Лонги]], 1775-1780.]]
[[Ацтеки|Ацтеките ја]] поврзувале чоколадата со [[Ксочикецал]], божицата на [[плодност|плодноста]]. Тие веруваат дека ''xocoatl'' помага во борбата против [[Замор (физиологија)|заморот]], а ова верување најверојатно произлегува од [[Теобромин|содржината на теобромин во производот.]] Тие го мешале со зачини и го конзумирале како како ладен пијалок <ref>{{Наведена книга|title=Le Chocolat|last=Katherine Khodorowsky|last2=Hervé Robert|publisher=Le Cavalier Bleu|year=2004|isbn=|page=41-42}}</ref>
Првата комерцијална експедиција за Европа (помеѓу [[Веракруз (Веракруз)|Веракруз]] и [[Севиља]]) веројатно датира од 1585 година. Чоколадото тогаш сè уште се служи како пијалок, но Европејците додавале [[шеќер]] и [[Млеко|млеко за]] да ја неутрализираат природната горчина; тие го замени [[Чили пиперка|чилито]] со [[ванила]].
За да се справат со големата побарувачка за овој нов пијалок, шпанските војски почнале да ги [[Ропство|поробуваат]] [[Мезоамерика|луѓето од Средна Америка за]] да произведуваат какао<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://archive.fieldmuseum.org/chocolate/history_european3.html|title=« Chocolate: A European Sweet - 1521—1600 - Obtaining Cacao »|language=en|accessdate=2013-03-25}}, ''Field Museum'', consulté le 2 juin 2008.</ref> Сепак, овој увезен производ бил многу скап, само членовите на кралското семејство и благородниците можеле да го пијат<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://archive.fieldmuseum.org/chocolate/history_european5.html|title=Chocolate: A European Sweet 1521-1600 - Using Chocolate|language=en|accessdate=2013-03-25}}, ''Field Museum'', consulté le 2 juin 2008.</ref>.
Истовремено, ситуацијата во [[Кралство Англија|Англија]] била поинаква. Таму секој со доволно пари можел да го купи<ref name="ten">{{En}} Justin Kerr, {{Наведена мрежна страница|url=http://archive.fieldmuseum.org/chocolate/history_european10.html|title=Chocolate: A European Sweet - 1600-1750 - Using Chocolate|accessdate=2013-03-25}}, ''Field Museum'', consulté le 2 juin 2008.</ref>. Во [[Лондон]], првата [[Чоколатерија|фабрика за чоколади]] била отворена во 1657 година <ref name="choco10">Tristan Gaston-Breton, [https://www.lesechos.fr/info/industrie/300280866.htm « Joseph Fry et le chocolat en tablette »], [[Les Échos]], 17 juillet 2008, consulté le 28 février 2009.</ref><ref name="ten" />. Во 1689 година, еминентниот лекар и колекционер [[Ханс Слоун]] развил пијалок од млечна чоколада во [[Јамајка|Јамајка,]] кој првично го користеле [[Аптекарство|аптекарите]], но подоцна ја продал на браќата [[Кедбери]]<ref>{{En}} [http://www.nhm.ac.uk/research-curation/projects/sloane-herbarium/hanssloane.htm « About Hans Sloane »], ''National History Museum'', consulté le 8 juin 2008.</ref>.
Неколку векови, во Европа и Јужна Америка, [[какаово зрно|зрната какао]] биле користени за лекување на [[Пролив|дијареа]]<ref>{{En}} [http://www.eurekalert.org/pub_releases/2005-09/chr-dch092905.php « Dark chocolate helps diarrhea »], ''Children's Hospital & Research Center at Oakland'', consulté le 2 mai 2007.</ref> (видете го [[Чоколадо|делот Други придобивки]] ).
=== Развој на чоколадната индустрија ===
Неколку векови, начинот на правење чоколадо останал непроменет. Во [[1700-ти|1700-тите]], се користеле механичките [[мелница|мелници]] за извлекување на [[Какаово масло|путерот од какао]], кој помага да се создаде тврдото чоколадо<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://archive.fieldmuseum.org/chocolate/history_contemp4.html|title=Chocolate: A Contemporary Confection 1750—1910 - Making Chocolate|language=en|accessdate=2013-03-25}}, ''Field Museum'', consulté le 2 juin 2008.</ref>. Дури со доаѓањето на [[Индустриска револуција|индустриската револуција,]] овие мелници биле користени во поголем обем. Малку по малку, компаниите го промовирале овој нов изум за да продаваат чоколада во формите што ги знаеме денес <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://archive.fieldmuseum.org/chocolate/history_contemp5.html|title=« Chocolate: A Contemporary Confection 1750—1910 - Using Chocolate »|language=en|accessdate=2013-03-25}}, ''Field Museum'', consulté le 2 juin 2008.</ref>. Кога се произвеле новите машини, луѓето почнале да консумираат чоколадо ширум светот<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://archive.fieldmuseum.org/chocolate/history_contemp6.html|title=Chocolate: A Contemporary Confection 1910—Today - Today's Global Treat|language=en|accessdate=2013-03-25}}, ''Field Museum'', consulté le 2 juin 2008.</ref>.[[Податотека:Chocolate.jpg|250px|thumb|right|Чоколадото најчесто се наоѓа во [[Темно чоколадо|црна]], [[Млечно чоколадо|млечна]] или бела варијанта.]]
== Видови чоколадо==
Чоколадото е достапно во повеќе видови. Различни форми и вкусови на чоколадото се произведени со мешање на различни количини на различни состојки.
=== Трите големи видови ===
* [[Темно чоколадо|Темното чоколадо]], исто така наречено и горчливо чоколадо, е чоколадо во вистинска смисла на зборот. Тоа е мешавина од [[какао]] и [[шеќер]] која мора да содржи најмалку 35% какао. Количината на употребениот шеќер зависи од горчината на сортата на употребеното какао. За чоколадни колачи, чоколадото што се користи честопати содржи помеѓу {{Безпрелом|52 et 64 %}} какао. За дегустација, честопати од {{Безпрелом|70 à 85 %}} какао.
* [[Млечна чоколада|Млечното чоколадо]] е чоколадо кое се добива со додавање млеко во [[Млеко во прав|прав]] [[згуснато млеко|или кондензирано млеко]] . [[Соединети Американски Држави|Американскиот]] закон бара минимална концентрација од 10% какао <ref name="FDA">[http://www.accessdata.fda.gov/scripts/cdrh/cfdocs/cfcfr/CFRSearch.cfm?CFRPart=163 Food and Drug Administration]</ref>. [[Европска Унија|Европските]] и [[Швајцарија|швајцарските]] регулативи укажуваат на минимум 25% какао <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.admin.ch/ch/f/rs/817_022_101/app5.html|title=Annexe 5 de l'ordonnance du DFI sur les sucres, les denrées alimentaires sucrées et les produits à base de cacao|last=Les autorités fédérales de la Confédération suisse|accessdate=16 décembre 2008}}</ref>. Калорично е исто како темното чоколадо. Има помалку масти, но повеќе шеќери. Обично содржи околу 30% какао <ref group="N">Le Chocolat Poulain ''Lait volupté'' contient 33 % de cacao</ref>. Сепак, во некои луксузни брендови можете да најдете млечни чоколади со 45% какао или повеќе <ref>[http://www.cluizel.com/fr/grandes-teneurs-cacao/grand-lait-/5/41.html Grand lait 45 %]</ref> <ref group="N">[[Pralus]] MELISSA - CRIOLLO 45 % cacao 45 %</ref> <ref>{{En}} [https://www.beschlechocolatier.com/publish/beschle/global/en/index/guide/tablets.itemdetail.Product.L2V0Yy9iZXNjaGxlL3Byb2R1Y3RzL21hc3Rlci9lbi9yZXBvc2l0b3J5L3Byb2R1Y3RzL3RhYmxldHMvZ3JhbmRfY3J1X2NyaW9sbG8=.html Beschle Grand Cru Criollo Maracaibo (49 %)]</ref> . Млечното чоколадо ја измислил [[Даниел Петер]] <ref>http://www.swissworld.org/fr/population/portraits_de_chocolatiers/daniel_peter/</ref> .
* [[Бело чоколадо|Белото чоколадао]] е препарат направен од [[Какаово масло|какао путер]]<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.camerdish.com/recipes/chocolat-blanc/|title=Chocolat blanc|last=[[Camerdish]]|accessdate=21 avril 2021}}</ref>, со додаден шеќер, млеко и арома. Тоа не е секогаш дефинирано како чоколадо затоа што правната рамка<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.legifrance.gouv.fr/loda/id/LEGIARTI000006221765/2003-08-03/|title=Décret n°2003-702 du 29 juillet 2003 modifiant le décret n° 76-692 du 13 juillet 1976 pris pour l'application de la loi du 1er août 1905 sur la répression des fraudes dans la vente des marchandises et des falsifications des denrées alimentaires en ce qui concerne les produits de cacao et de chocolat destinés à l'alimentation humaine. - Légifrance|accessdate=2021-02-24}}</ref> генерално одредува количество цврсти материи од какао (содржани во какао пастата) покрај минималното количество какао путер за да има корист од ознаката.„чоколадо“. Затоа, белото чоколадо не спаѓа во оваа рамка бидејќи е целосно лишено од цврсти материи од какао. Сепак, широко се користи во [[Кондиторски производи|слаткарството]] заради контрастот на боите <ref group="N">galak de [[Nestlé]]</ref>.
[[Податотека:Chocolat C1.JPG|мини|234x234пкс|Чоколади]]
Други вкусови можат да се добијат со менување на времетраењето и на температурата за време на печењето на зрната.
* [[Чоколадо за готвење]], исто така познато како „горчливо“, “незасладено чоколадо“ е чист чоколаден ликвид помешан со некоја форма на масти за да се добие цврста субстанца. Чисти, печени какао зрна даваат вкус на чисто чоколадо. Со додавањето на шеќер, се употребува како основа за торти и колачи.
* [[Чоколаден прелив]] е термин којшто се користи за чоколадо богато со какао путер. Тоа е чоколадо што го користат чоколадарите и слаткарите како суровина. Може да биде темно или млечно, но содржи најмалку 32% од какао путер, што го прави многу течно за да се постигне потенок слој од класичен слој. Популарните брендови на вакви преливи кои ги користат професионални готвачи и често се продаваат во гастрономски специјални продавници за храна се следниве: Valrhona, Felchlin, Lindt & Sprüngli, Scharffen Berger, Cacao Barry, Callebaut, и Guittard. Овие чоколади содржат голем процент на какао.
* [[Податотека:MBar 700.jpg|мини|Чоколадна табла]]Хершеј млечното чоколадо е многу популарно во [[Северна Америка]]. Било направено од Милтон С. Хершеј, основач на Хершеј Компанијата. Процесот е деловна тајна, но експертите шпекулираат дека млекото е делумно липолизирано, произведува маслена киселина, што го ослободува млекото од понатамошна ферментација. Ова соединение му дава на производот одредена киселина, на која американската јавност е навикната, до тој степен што и другите производители сега самите додаваат маслена киселина на нивните млечни чоколади.
* ''Какаото во прав'' се користи за готвење, а и за пиење со додавање на млеко и на шеќер. Постојат два вида на незасладено какао во прав: природно какао (произведен преку [[Брома процес|Брома процесот]]) и [[Холандско преработено какао|холандскиот процес за какао]]. И двата се направени преку толчење на делумно обезмастениот чоколаден ликвид и со отстранувањена речиси целиот какао путер; холандскиот процес за какаото дополнително се обработува со алкали за да се неутрализира природната киселост. Природното какао е светло по боја и кисело со силен чоколаден вкус. Природното чоколадо најчесто се користи во рецепти каде што се користи сода бикарбона (пециво); бидејќи содата е алкална, комбинирајќи го со природното какао што му овозможува на тестото да се зголеми за време на печењето. Холандското какао е малку побогато во вкус, со подлабока и потопла боја отколку природното какао. Холандскиот процес на какаото често се користи за чоколадни пијалаци како што е топлото чоколадо, поради неговата лестотија за мешање со течности. Сепак, холандската обработка ги уништува поголемиот дел на вкусови коишто се присутни во какаото. Во [[2005]] година, Хершеј го прекинал нивниот чист процес на какао со европски стил и го заменил со специјално темно, мешавина од природно и какао по холандска обработка.
* [[Шеќерна табла|Чоколадна шеќерна табла]] е технички термин за комбинацијата од какао со растителна маст, обично тропски масти и/ или хидрогенизирани масти, како замена на какао путерот. Тоа често се користи за чоколадни премачкувања. Во многу земји тоа законски не може да се нарече „чоколадо“.
* Сурово чоколадо е чоколадо коешто не е обработено, или измешано со други состојки. Се продава во земјите со поголема потеба на чоколадо, а во многу помал степен во другите земји, и често се промовира како здраво.
*Чоколадото без додаден шеќер порасна за 30% во волумен годишно помеѓу 2002 и 2006 година. Се прави или со екстракција на шеќерот, или со замена на [[Сахароза|сахарозата]] со [[малтитол]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://biblioisipca.free.fr/pieces%20jointes/Alimentaire%2005-2008.pdf|title=Revue de presse ISIPCA, avril 2008|format=pdf}}</ref>.
Вкусовите, како што се [[нане]], [[ванила]], чоколадо, [[кафе]], [[портокал]] или [[јагода]], понекогаш се додаваат на чоколадото во кремаста форма или во многу мали парчиња. Чоколадите често содржат додадени состојки, како што се: [[кикирики]], [[ореви]], [[овошје]], [[карамела]], и крцкав [[ориз]].
== Хемиски состав и хранлива вредност ==
Чоколадото содржи:
* [[Јаглехидрат|јаглехидрати]], висока содржина на шеќер во неговиот состав;
* [[Липид|липиди]], особено [[стеаринска киселина]] во путерот од какао;
* [[теобромин]] (2-2,2% од тежината на какаото во прав), [[Алкалоид|горчлив алкалоид]] од [[Метилксантин|фамилијата метилксантин]] (фамилија која вклучува и [[кофеин]] или [[теофилин]] ), главниот алкалоид содржан во какаото и чоколадото <ref name="chocoxanthine">{{Наведено списание|last=Matissek|first=R.|year=1997|title=Evaluation of xanthine derivatives in chocolate: nutritional and chemical aspects|url=http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=2861730|journal=European Food Research and Technology|language=en|volume=205|issue=3|page=175–184}}</ref>;
* [[Флавоноид|флавоноиди]] ( [[катехин]] и [[епикатехин]] ) (сп. [[Антиоксиданти|антиоксиданс]] );
* [[фенилетиламин]] (ПЕА), 0,4 до 6,6 microgramme на грам чоколадо. Тоа е [[Ендогени|ендоген]] [[алкалоид]] понекогаш опишан како ''љубовна соединение'' <ref>{{Наведена книга|title=The chemistry of love|last=Liebowitz|first=Michael R.|publisher=Little, Brown|year=1983|isbn=978-0-316-52430-8|location=Boston|language=en|lccn=82020866}}</ref> која брзо се метаболизира од [[Моноамин оксидаза|моноамин оксидаза-]] Б и не стигнува до [[Мозок|мозокот]] во значителни количини.;
* [[витамин А]], [[Витамин Б12|Б12]], [[Витамин Д|Д]], [[Витамин Е|Е]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.barry-callebaut.com/1562|title=Chocolate and health|publisher=[[Barry Callebaut]]|language=en|accessdate=16 mai 2009}}</ref>;
* [[триптофан]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.vitamins-supplements.org/amino-acids/tryptophan.php|title=Vitamins & health supplements guide|language=en}}</ref>, една од [[Есенцијална аминокиселина|есенцијалните амино киселини]], претходник на [[серотонин]];
* [[кофеин]] (0,6-0,8 %) <ref name="chocoxanthine" /> <ref>{{Наведено списание|last=Ashihara|first=Hiroshi|last2=Sano|first2=Hiroshi|last3=Crozier|first3=Alan|year=2008|title=Caffeine and related purine alkaloids : Biosynthesis, catabolism, function and genetic engineering|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/B6TH7-4RCW7WP-1/2/48370b6c2717b11c86549153c7678352|journal=Phytochemistry|language=en|volume=69|issue=4|page=841-856|doi=10.1016/j.phytochem.2007.10.029|issn=0031-9422|access-date=28 janvier 2009}}</ref>;
* и [[теофилин]], присутен само во многу мали количини.
Чоколадото е благ стимуланс за луѓето, главно поради присуството на [[теобромин]] <ref>{{Наведено списание|last=Smit HJ, Gaffan EA, Rogers PJ|year=2004|title=Methylxanthines are the psycho-pharmacologically active constituents of chocolate|journal=Psychopharmacology|language=en|volume=176|issue=3-4|page=412–9|doi=10.1007/s00213-004-1898-3|pmid=15549276}}</ref> . Дополнително содржи [[магнезиум]], [[фосфор]], [[калиум]] и [[железо]] <ref name="Bruinsma">{{Наведено списание|last=Bruinsma|first=Kristen|last2=Taren|first2=Douglas L.|year=1999|title=Chocolate : Food or Drug?|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/B758G-489Y87G-S/2/c74eb6fc1d96d54f316a407a202fb766|journal=Journal of the American Dietetic Association|language=en|volume=99|issue=10|page=1249-1256|doi=10.1016/S0002-8223(99)00307-7|issn=0002-8223|access-date=28 janvier 2009}}</ref>; 100 гр. млечна чоколада обезбедува една третина од [[препорачан дневен внос|препорачаната дневна доза]] на магнезиум <ref group="N">L'apport journalier recommandé en magnésium est de 300 à {{unité|400|mg}} par jour voir article sur [[Млечна чоколада|chocolat au lait]].</ref> .
{{Boîte déroulante/début|titre=Dans 100 g de chocolat|largeur=50%|alignB=centre}}
{| class="wikitable centre"
|+{{unité|100|g}} de chocolat noir contiennent
! scope="col" |Élément nutritif
! scope="col" |Quantité
en gramme
|-
|[[Glucides]]
|54
|-
|[[Lipide|Lipides]]
|27
|-
|[[Fibres]]
|9
|-
|[[Protéines]]
|6
|-
|[[Eau]]
|1
|}
{| class="wikitable centre"
|+Minéraux sous forme d'ions pour {{unité|100|g}} de chocolat
! scope="col" |Minéraux
! scope="col" |Quantité
! scope="col" |Besoin
journalier
|-
|[[Potassium]]
|{{unité|400|mg}}
|2–{{unité|3|g}}
|-
|[[Magnésium]]
|{{unité|300|mg}}
|300–{{unité|400|mg}}
|-
|[[Phosphore]]
|{{unité|280|mg}}
|{{unité|1|g}}
|-
|[[Chlore]]
|{{unité|100|mg}}
|3–{{unité|5|g}}
|-
|[[Calcium]]
|{{unité|100|mg}}
|{{unité|1|g}}
|-
|[[Sodium]]
|{{unité|12|mg}}
|2–{{unité|3|g}}
|-
|[[Fer]]
|{{unité|3|mg}}
|{{unité|15|mg}}
|-
|[[Cuivre]]
|{{unité|1|mg}}
|{{unité|1.5|mg}}
|-
|[[Nickel]]
|{{unité|0.26|mg}}
|0,2–{{unité|0.5|mg}}
|-
|[[Zinc]]
|{{unité|0.2|mg}}
|{{unité|15|mg}}
|-
|[[Fluor]]
|{{unité|0.05|mg}}
|{{unité|1|mg}}
|-
|[[Iode]]
|{{unité|0.005|mg}}
|{{unité|0.2|mg}}
|}
{{Boîte déroulante/fin}}
Чоколадните производи, поради бројните корисни материи што ги содржат, наоѓаат богата примена во здравата исхрана. Така, се смета дека чоколадата помага во ослободувањето на серотонинот во [[мозок]]от, кој уште е познат и како „[[хормон]] на среќата“ и влијае врз доброто расположение. Исто така, чоколадото се користи и во терапевтска намена поради присуството на бројни [[минерали]], како: [[фосфор]], [[магнезиум]], [[железо]] и [[калиум]]. Црната чоколада содржи најголемо учество на како (најмалку 50%), а какаото содржи [[теобромин]], кој ја стимулира работата на [[Бубрег|бубрезите]], како и [[кофеин]], што ја стимулира работата на мозокот.
Во Ирска и во Италија се правени истражувања кои покажале дека црната чоколада има големо антиоксидантно дејство, т.е. помага во чистењето на [[Организам|организмот]] од [[Слободни радикали|слободните радикали]]. Притоа, истражувањата покажале дека секојдневното внесување црна чоколада ги зголемува [[антиоксиданси]]те во [[крв]]та за 20%. Според докторите од Британскиот национален сервис за здравство, чоколадата помага и во [[кашлица]]та. Во нивната студија од [[2013]] година биле опфатени 200 луѓе до 13 болници, кои имале тешки кашлици. Тие примале теобромин двапати на ден (дозата била 1.000 [[милиграм]]и), во текот на 14 дена. Првичните резултати покажале дека 60% од болните имале големо подобрување, а штом завршил третманот, симптомите на кашлица се вратиле.<ref>„И црното чоколадо може да ја победи депресијата“, ''Дневник'', година XIX, број 5673, петок, 23 јануари 2015, стр. 32.</ref>
[[Податотека:Sucre New Orleans Chocolate Counter 2009.jpg|мини|Продажба на чоколади во специјализирана продавница]]
=== Конзумација ===
Чоколадото се конзумира на [[температура]] од околу 20 °C. Тоа е производ кој не поднесува температурни варијации бидејќи предизвикуваат топење или побелување (поради акумулација на шеќер или какао путер на површината). Исто така, треба да се чува подалеку од мириси поради неговата висока содржина на масти <ref name="Herme33" group="A">{{P.}}33</ref>.
Може да се конзумира како [[Пијалак|пијалок]] (обично со [[млеко]] ), во табли, во парчиња со големина на залак (како бонбоњера ) и во многу други форми. Одлично оди со [[Алкохолен пијалак|жестоки пијалаци]] и [[Јатка (храна)|сушено овошје]] .
== Светска потрошувачка ==
Светската потрошувачка во 2003/2004 година на какао (т.е. какаото содржано во сите чоколадни производи) била приближно 0,57 килограм по лице или 1,03 кг/лице без [[Народна Република Кина|Кина]], [[Индија]] и [[Индонезија]] чии големи популации имаат непропорционално влијание врз статистиката. Сепак, постојат големи регионални варијации: просечната потрошувачка по лице била околу 1,99 во [[Европа]], 1,30 во [[Америка]], 0,12 во [[Азија]] / [[Океанија]] и 0,14 во [[Африка]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.icco.org/Attachment.aspx?Id=feb31343|title=Assessment of the movement of global supply and demand|last=ICCO|year=2006|page=32|language=en|accessdate=5 janvier 2009}}</ref>.
Во Европа потрошувачката е поголема во северните и алпските земји, а помала во јужните земји. Водечка земја-потрошувач е [[Швајцарија]] (иако значителен дел, проценета на 20%, или поврзано со туризмот <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.chocosuisse.ch/web/chocosuisse/fr/other_services/booklet.html|title=Brochures Chocologie, PDF en plusieurs langues|last=Chocosuisse}}</ref>) со 10,05 кг/лице годишно и по жител, по што следат [[Обединето Кралство|Обединетото Кралство]], [[Германија]] и [[Белгија]] [[Шпанија]], [[Португалија]], [[Словенија]] и [[Полска]] (со 840 гр. годишно по жител) се најниски потрошувачи. За споредба, Кина троши 120 гр. чоколадо годишно и по глава на жител, а [[Соединети Американски Држави|САД]] 5,45 кг/лице <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.caobisco.com/doc_uploads/Charts/consumption_choco.pdf|title=Ranking of Consumption, Chocolate Confectionery|last=CAOBISCO|language=en|format=pdf|accessdate=2 mars 2009}}</ref> .
Потрошувачката на чоколадо варира во текот на годината со два пика на потрошувачка на [[Божиќ]] (10.1% од продажбата во 2018 година) и на [[Велигден]] (4.4% од продажбата во 2018 година) <ref>[https://www.portail-du-chocolat.fr/guides/chiffres/france Chiffres et statistiques sur le chocolat en France]</ref>. Генерално, три главни фактори влијаат на потрошувачката на чоколадо:
* навики во исхраната;
* економското опкружување;
* климата.
== Производство и регулативи ==
===Соединети Американски Држави===
Ред 45 ⟶ 190:
{| class="wikitable"
|-
! Производ !! Чоколаден
|-
| Млечно чоколадо || ≥ 10% || ≥ 12% || || ||
Ред 56 ⟶ 201:
|}
Во [[март]] [[2007]] година, Здружението на производители на чоколадо, чиишто членови се и „Херсеј“, „[[Нестле]]“, и „Арчер Мидланд“,
===Канада===
Легазијацијата на какао и чоколадните производи во [[Канада]] се наоѓа во член 4 од Регулативите за храна и лекови (ФДР), во состав на Законот за храна и лекови (ФДА). Канадската агенција за инспекција на [[храна]] (ЦФИА) е одговорна за администрација и спроведување на ФДР и ФДА (поради тоа што се однесува на храната).
{| class="wikitable"
Ред 74 ⟶ 219:
|}
Употребата на состојките на какао путерот во Канада не е дозволена. Чоколадото што се продава во Канада не може да содржи растителни масти или масла. Единствените благи состојки дозволени во чоколадото во Канада се наведени во членот 8 во Регулативите за храна и лекови. Вештачки засладувачи како аспартам, сукралоза, ацесулфам калиум, и шеќерни алкохоли
===Европска Унија===
Производите означени како „Семејно млечно чоколадо“ на секое друго место во [[Европска Унија|Европската Унија]] им е дозволено да бидат означени едноставо како „млечно чоколадо“
{| class="wikitable"
Ред 85 ⟶ 230:
|Чоколадо || ≥ 35% || ≥ 18% || ≥ 14% || || || ||
|-
|
|-
|Чоколадно
|-
|
|-
|
|-
|Семејно млечно чоколадо || ≥ 20% || || ≥ 2,5% || ≥ 12% || ≥ 3,5% || ≥ 12% ||
Ред 121 ⟶ 266:
* Чоколадо (チョコレート chokorēto?) Обработените чоколадни производи се направени од чоколаден материјал или содржат најмалку 60% чоколаден материјал. Обработените чоколадни производи мора да содржат најмалку 40% чоколаден материјал од тежината. Меѓу обработените чоколадни производи, оние коишто содржат најмалку 10% од тежината на кремот и не повеќе од 10% вода може да се наречат сурово чоколадо (生チョコレート nama chokorēto?).
* Чоколадни слатки (チョコレート菓子 chokorēto kashi?) Обработени чоколадни производи коишто содржат помалку од 60% чоколаден материјал.
*
* Квазичоколадни слатки (準チョコレート菓子 jun-chokorēto kashi?)
Обработените
== Влијанија врз здравјето ==
Чоколадото содржи голема количина на [[Антиоксиданти|антиоксидантни]] хемикалии ( [[Флавоноид|флавоноиди]], од семејството на [[Полифенол|полифеноли]] или танини “) откриени во [[какаово зрно|зрната какао]] и [[Состав на какао во прав|какао во прав]] кои би биле во потеклото на неговите квалитети <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.eurekalert.org/pub_releases/2005-09/chr-dch092905.php|title=Dark chocolate helps diarrhea|language=en}}</ref> . Овие супстанции имаат многу својства.
Редовното јадење темно чоколадо во умерени количини може да има позитивни здравствени ефекти ; [[Какао|Какаото]] или [[Темно чоколадо|темното чоколадо]], особено, се корисни за [[циркулаторниот систем]] <ref name="dark">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.webmd.com/diet/news/20030827/dark-chocolate-is-healthy-chocolate|title=Dark Chocolate Is Healthy Chocolate|last=DeNoon|first=Daniel J.|publisher=[[WebMD]]|language=en|accessdate=20 mai 2008}}</ref> . Предложени се и други бенефиции, како [[Хемотерапија|антиканцерогено]] дејство, [[Ноотропски|ноотропно]] (стимулација на мозокот), за спречување на [[кашлица]] или [[Антидијареален|антидијареја]] <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cnn.com/2006/HEALTH/12/20/health.chocolate/|title=Chocolate can do good things for your heart, skin and brain|last=Ingall|first=Marjorie|publisher=[[Cable News Network|CNN Health]]|language=en|accessdate=20 mai 2008}}</ref> . Чоколадото е исто така познат како [[афродизијак]], но овој ефект никогаш не е докажан.
Од друга страна, се сомнева дека прекумерната потрошувачка на енергетски густа храна, како што е чоколадото, го зголемува ризикот од [[дебелина]] без соодветно зголемување на активноста. Суровото чоколадо е богато со путер од какао, маснотија што се отстранува за време на рафинирањето на чоколадата, а потоа се додава во различни пропорции за време на производството. Производителите можат да додадат и други масти, шеќери и млеко, кои ја зголемуваат калориската содржина на чоколадото.
[[Би-би-си|Би-Би-Си]] објави студија која покажува дека топењето на чоколадото во устата предизвикува зголемена активност на мозокот и отчукувања на срцето кои се поинтензивни од страсниот бакнеж и траат четири пати подолго по прекинот на активноста <ref name="BBCchocokiss">{{Наведена мрежна страница|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/6558775.stm BBC NEWS|title=Chocolate better than kissing|publisher=[[BBC News]]|language=en|accessdate=17 février 2007}}</ref> .
=== Ризик од дебелина ===
Чоколадото е особено енергично бидејќи е многу богато со шеќери ( [[Јаглехидрат|јаглехидрати]] ) и масти ( [[Липид|липиди]] ). : 500 kcal на 100 ( 550 kcal во [[Млечна чоколада|млечно чоколадо]] ). 100 grammes темно чоколадо обезбедува четвртина од просечните дневни потреби на жената, кои се околу 1 800 до 2 000 <ref name="gda-pdf">{{PDF-врска}} {{Мртва врска|url=http://www.alimentationinfo.org/fra/gda.pdf}}</ref> содржи [[сахароза]] (трпезен шеќер, [[дисахарид]] : [[Глукоза|Гликоза]] - [[фруктоза]] ). [[Гликемиски индекс|Гликемискиот индекс]] (ГИ) на чоколадото е споредлив со [[ржан леб|ржаниот леб]] . Со ГИ 65 е просечен.
=== Други придобивки ===
Неколку популациони студии забележале зголемен ризик од одредени [[Рак (болест)|видови на рак]] кај луѓето кои често консумираат [[нездрава храна]] која содржи (меѓу другото) чоколадо <ref name="béliveau">[http://www.richardbeliveau.org/la-prevention-du-cancer.html?start=7] notamment le docteur Beliveau dans son livre ''Les aliments contre le cancer''</ref> . Сепак, нема докази за влијанието на темното чоколадо, богато со флавоноиди, врз ризикот од рак. Некои студии сугерираат дека флавоноидите содржани во какаото може да имаат антиканцерогени својства <ref name="béliveau" />, но тоа не е докажано.
Други студии сугерираат дека специјално формулиран тип на какао може да биде [[ноотропски]] и да го одложи падот на функцијата на мозокот поврзан со возраста <ref name="NewsMax">{{Наведена мрежна страница|url=http://archive.newsmax.com/archives/articles/2007/2/18/181852.shtml|title=New Benefits Found in Chocolate|publisher=[[Reuters]]|language=en|accessdate=19 février 2007}}</ref> .
Какаото содржи [[фенилпропаноидна киселина]], која влијае на растот на клетките на кожата <ref>[http://www.chocolat-delice.com/sante_et_chocolat.html ''Le chocolat est-il bon pour la santé ?...Quelques mises au point'']</ref> . Така, чоколадото може да го подобри заздравувањето, да го намали оштетувањето на кожата и брчките и да го спречи ризикот од чир на желудникот. [[Витамин Е|Витаминот Е]] и особено флавоноидите ( [[катехин]] и [[епикатехин]] ) исто така ја подобруваат густината и хидратацијата на кожата, како и [[Фотозаштита|фотозаштитата]] со зголемување [[крвна циркулација|на циркулацијата на крвта]] во [[Дермален|кожата]] <ref>{{Наведено списание|last=Heinrich|first=Ulrike|last2=Neukam|first2=Karin|last3=Tronnier|first3=Hagen|last4=Sies|first4=Helmut|year=2006|title=Long-Term Ingestion of High Flavanol Cocoa Provides Photoprotection against UV-Induced Erythema and Improves Skin Condition in Women|url=http://jn.nutrition.org/cgi/content/full/136/6/1565|journal=J. Nutr.|language=en|volume=136|issue=6|page=1565–1569|access-date=10 janvier 2009}}</ref> .
=== Опасност за домашните миленици ===
Чоколадото е опасно, па дури и смртоносно за некои животни, особено за [[Куче|кучиња]], [[Мачка|мачки]], [[Папагал|папагали]] или [[Коњ|коњи]] . [[Теобромин|Теоброминот]] што го содржи, блиску до [[Кофеин|кофеинот]], претерано го стимулира нивниот нервен систем, а нивниот метаболизам не дозволува тој брзо да се елиминира <ref>Winum S.F (1997) ''[http://documents.irevues.inist.fr/bitstream/handle/2042/63637/AVF_1998_2_185.pdf?sequence=1 Toxicologie du chocolat chez les animaux domestiques]''. These/École nat. veterinaire de Toulouse.</ref> .
Така, 150 е потенцијално смртоносна доза за кученце или мало куче <ref>{{Наведено списание|last=Snyder|first=Alison|year=2008|title=Le chocolat est-il toxique pour les chiens ?|url=http://www.pourlascience.fr/ewb_pages/f/fiche-article-le-chocolat-est-il-toxique-pour-les-chiens-18456.php|journal=Pour La Science|issue=372|page=26|access-date=29 juin 2009}}</ref> ; теоброминот се задржува околу дваесет часа во неговата крв, веројатно предизвикувајќи [[Епилепсија|епилептични]] напади, инфаркт, внатрешно крварење и на крајот смрт. Ако се проголта, [[Еметично|треба да се даде повраќање]] во рок од два часа или да се однесе кај [[ветеринар]] . Овој ќе се обиде да користи третман за ограничување на апсорпцијата на теобромин од страна на организмот <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.avma.org/careforanimals/animatedjourneys/livingwithpets/poisoninfo.asp|title=A Pet Owners Guide to Poisons|language=en|accessdate=29 juin 2009}}</ref> , <ref>{{Наведено списание|last=Drolet|first=R.|last2=Arendt|first2=T. D.|last3=Stowe|first3=C. M.|year=1984|title=Cacao bean shell poisoning in a dog|journal=Journal of the American Veterinary Medical Association|volume=185|issue=8|page=902|issn=0003-1488}}</ref> , <ref>{{Наведено списание|last=Blakemore|first=F.|last2=Shearer|first2=G. D.|year=1943|title=The poisoning of livestock by cacao products|journal=Vet Record|volume=55|issue=15}}</ref> . Пониска доза може да предизвика други лезии, вклучително и [[слепило]] кај кучињата.
==Чоколадата како тема во уметноста и во популарната култура==
Ред 134 ⟶ 303:
* [[Какао]]
* [[Слаткарство]]
=== Bibliographie ===
*{{Ouvrage|langue=anglais|auteur1=Stephen T. Beckett|titre=Science of chocolate|traduction titre=La science du chocolat|lieu=Cambridge|date=2008|pages totales=240|isbn=978-0-85404-970-7|bnf=FRBNF41230187}}
*{{Ouvrage|langue=anglais|auteur1=Emmanuel Ohene Afoakwa|titre=Chocolate science and technology|traduction titre=La science et l'industrie du chocolat|date=2010|isbn=9781444319880|bnf=FRBNF44662451}}
*{{Ouvrage
| auteur1=Michel Barel
| titre=Du cacao au chocolat
| sous-titre=L'épopée d'une gourmandise
| éditeur=Éditions QUAE GIE
| année=2016,nouvelle édition
| isbn=
}}
* (es) Antonio Colmenero de Ledesma, René Moreau et Barthélémy Marradon, ''Du chocolate : discours curieux divisé en quatre parties'', Paris, [[Sébastien Cramoisy]], 1643, 59 p. {{bnf|FRBNF30259423}}
* [[Philippe Sylvestre Dufour]], [[Jacob Spon]], Barthélémy Marradon et René Moreau, ''De l'usage du caphé, du thé et du chocolate'', Lyon, Jean Girin et Barthélemy Rivière, 1671, 188 p. {{bnf|FRBNF30368705}}
* {{Ouvrage|langue=en|auteur1=Sophie D. Coe, [[Michael D. Coe]]|titre=The True History of Chocolate|éditeur=Thames & Hudson|date=203|pages totales=280|isbn=}}
* {{Dr}} Hervé Robert, ''Les vertus santé du chocolat - VRAI/FAUX sur cet aliment gourmand'', EDP Sciences, 2014, 204 p. {{ISBN|978-2-7598-1071-0}}
* Henri Martin, ''Étude de quelques accidents consécutifs à l'ingestion de chocolat'', Imprimerie de la faculté de médecine, 1926
* {{Ouvrage|auteurs=Maurice et Jean-Jacques Bernachon|titre=La Passion du chocolat|éditeur=Flammarion|année=1985|réimpression=janvier 1993|pages totales=160|isbn=978-2-08-200063-5}}
* {{Ouvrage|langue=en|nom1=Sophie|nom2=Michael D.Coe|titre=The True History of Chocolate|éditeur=Thames & Hudson|année=2000|mois=octobre|réimpression=2007|pages totales=280|isbn=978-0-500-28229-8}}
* {{Ouvrage|auteur1=Sophie Coe|auteur2=Michael Coe|titre=Généalogie du chocolat|éditeur=Abbeville Press|collection=tempo|année=1998|mois=juillet|jour=20|réimpression=2000|pages totales=199|isbn=978-2-87946-143-4}}
* {{Ouvrage|auteur1=Alain J. Bougard|titre=Ch comme Chocolat|sous-titre=l'incroyable destin des pionniers suisses du chocolat, 1819-1919|éditeur=Slatkine|collection=helvetica|année=2001|pages totales=117|isbn=978-2-05-101861-6}}
* {{Ouvrage|prénom1=Pierre|nom1=Hermé|illustrateur=Nicolas Bertherat|titre=Larousse du chocolat|éditeur=Larousse|collection=Larousse de|année=2005|mois=novembre|jour=30|pages totales=367|isbn=978-2-03-560372-2}}
* {{Ouvrage|prénom1=Nicoletta|nom1=Negri|prénom2=Denis|nom2=Buosi|illustrateur=Roberto Sammartini|titre=Le Livre du chocolat|éditeur=Artémis|année=2005|mois=novembre|pages totales=192|isbn=978-2-84416-405-6}}
* {{Ouvrage|langue=fr|prénom1=Paule|nom1=Cuvelier|illustrateur=Natacha Nikouline|titre=Chocolat|éditeur=Flammarion|collection=Cuisine|lieu=Paris|année=2007|mois=octobre|pages totales=190|isbn=978-2-08-201576-9}}
* {{Ouvrage|prénom1=Katherine|nom1=Khodorowsky|prénom2=Hervé|nom2=Robert|titre=L'ABCdaire du chocolat|éditeur=Flammarion|collection=Les Abcdaires|année=2008|mois=janvier|jour=3|pages totales=119|isbn=978-2-08-012479-1}}
* {{Ouvrage|langue=fr|prénom1=Katherine|nom1=Khodorowsky|prénom2=Hervé|nom2=Robert|titre=Tout sur le chocolat|sous-titre=le guide de l'épicurien|éditeur=Odile Jacob|lieu=Paris|année=2009|mois=octobre|jour=15|pages totales=372|isbn=978-2-7381-2354-1}}
* {{Ouvrage|langue=fr|auteur1=[[Frédéric Bau]]|directeur1=oui|titre=Encyclopédie du chocolat|éditeur=Flammarion|lieu=Paris|année=2010|mois=octobre|jour=6|pages totales=415|isbn=978-2-08-123724-7}}
* {{Ouvrage|langue=fr|prénom1=Serge|nom1=Guérin|lien auteur1=Serge Guérin|directeur1=oui|titre=Eloge politique du chocolat|éditeur=Lemieux Editeur|lieu=Paris|année=2015|pages totales=127|isbn=978-2-37344-002-7}}
=== Articles connexes ===
{{Autres projets
| commons = Category:Chocolate
| commons titre = Le chocolat
| wiktionary = chocolat
| wiktionary thésaurus=chocolat/français
| wikiversity = <!-- Wikiversity -->
| wikibooks = <!-- Wikibooks -->
| wikisource = <!-- Wikisource -->
| wikiquote = <!-- Wikiquote -->
}}
{{catégorie principale}}
{{colonnes|nombre=2|taille=20|
* [[Cacao]]
* [[Beurre de cacao]]
* [[Fève de cacao]]
* [[Cacaoyer]]
* [[Histoire de la culture du cacao]]
* [[Gâteau au chocolat]]
* [[Chocolat chaud]]
* [[Chocolat belge]]
* [[Chocolat suisse]]
* [[Vanille]]
* [[Musée du Chocolat (Paris)|Musée du Chocolat de Paris]]
}}
=== Надворешни врски ===
== Наводи ==
{{наводи}}
{{А}}
{{Нормативна контрола}}
| |||