Финансиски дериват: Разлика помеѓу преработките

[[Податотека:Chicago bot.jpg|right|250px|thumb|Трговци со деривати во Чикашката трговска палата]]

 

== Карактеристики и тргување ==

 

Брзиот растеж на финансиските деривати се должи на три основни фактори:<ref>Philippe Jorion, ''Value at Risk: The New Benchmark for Controlling Market Risk''. New York et al.: McGraw-Hill, 1997, стр. 13.</ref>

* политичките настани - [[дерегулација]]та и [[либерализација]]та на пазарите.

 

 

Финансиските деривати се сложени [[финансиски инструменти]] и нивното непознавање може да предизвика големи загуби за оние кои тргуваат со нив. На пример, во периодот од 1987 до 1995 година, вкупните јавно објавени загуби од работата со дериватите изнесувале 16,7 милијарди долари. Поважни случки на големи загуби кои се поврзани со тргувањето и онвестирањето во деривати се:<ref>Philippe Jorion, ''Value at Risk: The New Benchmark for Controlling Market Risk''. New York et al.: McGraw-Hill, 1997, стр. 25.</ref>

== Видови финансиски деривати ==

Денес, клучните финансиските деривати на финансискиот пазар се [[Договор за идна испорака|договорите за идна испорака]], [[фјучерси]]те, [[опции]]те и [[своп]]овите.<ref name="ReferenceA"/> Исто така, постојат и бројни варијанти, како што се [[варанти]]те и [[права на акции|правата на акција]], како вид на опција.

 

===Договор за идна испорака===

Банката - продавач на обврзниците има мотив да се заштити од каматниот ризик, во случај ако сака да ги продаде обврзниците пред да тие да достасаат. Банката денес поседува обврзници во вредност од 10 милиони долари, кои достасуваат во 2013 година, но ако каматните стапки пораснат, таа може да доживее [[капитал]]на загуба, доколку треба да ги продаде. Со помош на договорот за идна испорака, таа ја фиксира идната цена и така го елиминира [[ценовeн ризик|ценовниот ризик]] кој би можел да произлезе од промените на каматните стапки. Од друга страна, клиентот има намера да оствари прилив на средства во износ од 10 милиони долари, кои би сакал да ги вложи во државни обврзници со купонска стапка од 6%. Но, тој се плаши дека каматните стапки на овие обврзници можат да опаднат до следната година. Со договорот за идна испорака, тој успева да ја фиксира каматната стапка на државните обврзници.

 

 

=== Фјучерси ===

Постојат два главни типа учесници на пазарите на фјучерси: ''хеџери'' (hedgers) и ''шпекуланти'' (speculators). Хеџерите настојуваат да го намалат ценовниот ризик што постои во нивните биланси и во нивните идни деловни активности, преку трансакции со кои се гарантираат куповните и продажните цени кај блиску поврзаните фјучерс-договори. Таквите трансакции се случуваат не само на финансиските, туку и на другите видови пазари. Шпекулаторите го преземаат врз себе ризикот на пазарите на фјучерси. Тие се подготвени да влезат во трансакцијата, надевајќи се дека движењето на цените ќе се одвива во поволна насока. Ако цените навистина се движат поволно, тие можат набрзина да се збогатат. Но, ако цените се движат неповолно, тие можат да загубат многу [[пари]].<ref>Михаил Петковски, ''Финансиски пазари и институции - второ издание'', Скопје: Економски факултет, 2009, стр. 256-25.</ref>

 

''Опциите'' (options) им овозможуваат на луѓето да купуваат или продаваат разни финансиски инструменти по однапред определена цена, наречена ''цена на извршување'' (exercise price; strike price) до извесно идно време. Една опција може да се смета за извршена, кога нејзиното време истекло или кога во неа предвиденото купување или продавање на инструментот е извршено. Опциите се разликуваат од фјучерсите на три клучни начини:

* Прво, кај ''американската опција'' (American option), правото да се купи или продаде основниот финансиски инструмент постои во текот на времето, а не само во точно определено време. ''Европската опција'' (European option) може да биде извршена само на датата на нејзиното истекување.

 

=== Свопови ===

''Своповите'' (swaps) се релативно нов вид финансиски деривати, создадени во [[1981]] година, но оттогаш, тие доживеале експлозивен растеж. Своповите се слични на терминските договори во тоа што гарантираат размена на два инструмента помеѓу партнерите на некоја дата (или во некој временски интервал) во иднина. Но, за разлика од терминските договори, своповите вообичаено се договараат само за нето трансфер на средства. На пример, ако едната страна во свопот должи на другата страна камата од 9%, пресметана на некоја фиктивна главнина (''notional principal'') од 1 милион, а другата страна должи на првата 8% на истата фиктивна главнина, тие треба да ја разменат само разликата меѓу двата износа на каматата. Износот на главнината е фиктивен во таа смисла што тој никогаш не се разменува меѓу страните во договорот, туку само служи како основа за пресметување на [[каматa]]тa што се разменува. Исто така, за разлика од терминските договори, точните услови за тргување вообичаено однапред не се определени, туку варираат со движењата на каматните стапки, девизните курсеви и другите идни цени. Значи, ако едната страна може да плаќа фиксна каматна стапка од 9% на фиктивната главнина, додека другата може да плаќа променлива каматна стапка. Своповите често се употребуваат да го неутрализираат каматниот ризик преку размената на фиксни каматни плаќања за варијабилни каматни плаќања, при што станува збор за ''[[Каматен своп|каматни свопови]]'' (interest rate swaps). Другата широка група своп договори се употребува за неутрализирање на [[валутeн ризик|валутниот ризик]] и се нарекува ''валутни свопови'' (currency swaps).<ref>Михаил Петковски, ''Финансиски пазари и институции - второ издание'', Скопје: Економски факултет, 2009, стр. 261.</ref>

 

[[Категорија:Хартии од вредност]]

[[Категорија:Берза]]

[[Категорија:Финансиски инструменти]]