Пазарна економија: Разлика помеѓу преработките

'''Пазарна економија''' (или '''економија на слободниот пазар''') е [[економијаекономски систем]] кај којакој донесувањето на одлуки за инвестирањеинвестирањето,производство производството и дистрибуцијараспределбата се заснова на [[Понуда и побарувачка|понудата и побарувачката]], иа цените на добрата и услугите се одредени според [[ценовен механизам|ценовниот механизам]]. Ова е спротивно на [[планиранатапланска економија|планската економија]], каде одлуките за инвестирањеинвестирањето и производствопроизводството се дел од планот за производство. Пазарните економии може да се разликуваат, почнувајќи од варијанти на хипотетичките laissez-faire и [[Слободен пазар|слободните пазари]], до варијанти на регулирани пазари и економски интервенционизам, каде што државата има активна улога во поправањето на [[Пазарен неуспех|пазарните неуспеси]]. Економиите кои најчесто постојат, се составени од одреден степен на економско планирање или на државно управувани активности, и затоа се класифицирани како [[мешанимешовита економија|мешовити економии]].

Кај вистинската пазарна економија, државата ја овозможува и ја заштитува штити сопственоста и доброволната размена. Кај таквото општество, државатаи игра важна улога како заштитник на [[сопственичкисопственичките права]] и лична слобода.

Во реалниот свет, пазарните економии не постојат во чиста форма, бидејќи заедниците и државите ги контролираат до различен степен, отколку да им овозможат целосна саморегулација од страна напреку пазарните сили. Терминот економија на слободниот пазар понекогаш есе употребенупотребува како синоним за пазарна економија, но, како што еднашистакнал Лудвиг Ерхард (Ludwig Erhard)истакнал, ова не ја спречува една економија да обезбеди различни програми за општествена благосостојба, како што се бенефиции запри невработеност, како во случајот кај [[социјална пазарна економија|социјалната пазарна економија]].

ПостојатПокрај тоа, постојат многу варијанти на пазарниот[[пазарен социјализам ]], почнувајќи од корпоративниот[[Задруга|кооперативниот]] модел, каде претпријатијата, во сопственост на работникот и засновани врз самоуправување, се координираат според пазарите, а аутпутот на крајните производи и услуги се заснова на пазарна алокација, па до оние средства за производство кои се во сопственост на јавноста (државата).

Терминот употребен сам по себе може погрешно да биде наведен. На пример, САД се состои од мешана економија (значајна регулатива за пазарот, земјоделски субвенции, огромни финансиски средства наменети за [[истражувањетоистражување и развојотразвој]] од страна на државата, здравствена заштита за стари луѓе/здравствена заштита за сиромашни), но која сепак се заснова на пазарната економија. Постојат различни гледишта за тоа колку треба да е голема инволвираноста на државата во водењето на пазарната економија и за нагласувањетоадресирањето на нееднаквостите што ги создава пазарот. Ова е заблежанозабележано од тековниот недостаток на консензус за проблеми како што се [[Централна банка|централната банка]] и [[социјалната помош]].

Генерално, [[Капитализам|капитализмот]] се однесува на економски систем кај кој средствата за производство значително или целосно се во приватна сопственост и се експлоатираниексплоатираат само за [[профит]], и системот е структуриран врз процесот на [[акумулација на капитал]]. Во принцип, инвестирањето, распределбата, приходот, и давањето цена се одредени според пазарот.

Постојат различни варијати на капитализам и овие различни варијанти имаат различни односи со пазарот. Кај формите на капитализмот на [[Слободен пазар|слободниот пазар]] и ''Lassiez-faire'' формите на капитализмот, пазарите се употребени со минимална или воопшто никаква регулатива врз ценовниот механизам. Кај [[интервенционизам|интервенционизмот]], кејнезијанската и мешаната економија, пазарите продолжуваат да имаат доминантна улога , но до некој степен се регулирани од страна на државата со цел да се поправат пазарните неуспеси или да се подобри општествената благосостојба. Кај државнитеДржавните капиталистички системи, најмалку се потпираат врз пазарите , тукуа државите во голема мера зависат од индиректното економско планирање и/или од претпријатија во сопственост на државата за акумулирање на капитал.

Од крајот на [[феудализмот]] па наваму, капитализмот е доминантен на Западот, но терминот „мешана економија“ подобро ги опишува современите економии, поради постоењето на приватни и државни претпријатија. Кај капитализмот, цените се одредени според скалата на понудата и побарувачката. На пример, повисоката побарувачка за одредени добра и услуги води кон повисоки цени,додека послабата побарувачка за одредени добра води кон пониски цени.

''Laissez-faire'' е синоним на она што строго се однсувало на економијата на капиталистички слободен пазар, во текот на почетокот и средината на 19 век, како идеал што требало да се достигне. Општопознато е дека потребните компоненти за функционирање на идеализиран слободен пазар се целосното отсуство на државните регулативи, на субвенците, притисоци на цените по вештачки пат и државните монополи ( обично класифицирани како присилен монопол, од страна на слободниот пазар), и без даноци и тарифи освен оние кои се потребни за државата да обезбеди заштита од принуда и кражба и за одржување на мир, и права на сопственост.

Овој модел бил воведен од Алфред Милер- Армак (Alfred Müller-Armack) и Лудвиг Ерхард (Ludwig Erhard) по [[Втора светска војна|Втората светска војна]] во [[Германија]]. Моделот на социјалната пазарна економија се заснова на идејата за реализирање на бенефициите од слободниот пазар, особено економските перформанси и зголемениот промет на добра, додека се избегнуваат недостатоците како што се [[Пазарен неуспех|пазарните неуспеси]], деструктивната конкурентност, концентрацијата на економската моќ и анти-социјалните ефекти на пазарните процеси. Целта на социјалната пазарна економија е реализирање на најголем просперитет во комбинација со најдобро можно социјално осигурување. За ралика од економијата на слободниот пазар, државата во оваа пазарна економија не е пасивна, туку активно воведува регулаторни мерки. Целите на социјалнита политика се вработување, политики за домување и образование, како и социо-политичко урамнотежување на распределбата на растот на приходот. Карактеристики кои ја отсликуваат социјалната пазарна економија се силна конкурентнтска политика и [[Монетарна политика|рестриктивна монетарна политика]]. Теоретските основи се засноваат на [[ордолиберализмот]], католичкото социјално учење и [[Демократски социјализам|демократскиот социјализам]].

Според моделот на Оскар Ланге (Oscar Lange) за пазарен социјализам, цените би биле одредени според државните советодавни одбори, се додека не го пресметат маргиналниот торшок на производството за да добијат [[совршена конкуренција]] и [[парето ефикасност]]. Кај овој модел,претпријатијата ќе бидат во сопственост на државата и ќе се управувани од нивните работници.

Разликата помеѓу непазарен и пазарен социјализам е постоењето на пазар за средствата на производство и критериумите за профитабилност на претпријатијата. Добиениот профит од јавните претпријатија може да се искористи или за реинвестирање во производството, или за финансирање на државните и социјалните служби, директно, и/или да бидат распределени до работната сила или пошироката јавност преку социјални дивиденди.

Либерал социјалистите и анархистите често промовираат форма на пазарен социјализам во која претпријатијата се во сопственост на и се управувани кооперативно од страна на работниците, така што со профитот директно се плаќаат работниците-сопственици. Овие коопоративникооперативни претпријатија ќе си конкурираат едни со други на ист начин како и приватните компании кај капиталистичкиот пазар.

Како последица на реформите од 1978, во [[Народна Република Кина]] воспоставена е таканаречената „социјалистичка пазарна економија“, во која поголемиот дел од економијата е во сопственост на државата, но државните претпријатија се реорганизирани во акционерски друштва, каде различни државни агенции поседуваат поголем дел од акциите преку системот за акционери. Цените се одредени според ценовен систем и претпријатијата во сопственост на државата не се предмет на микроменаџментот од државните советодавни агенции.

Сличен систем, наречен „социјалистички-ориентирана пазарна економија“, бил воведен во [[Виетнам]] по ''Đổi Mới'' реформите од 1986.

Како и да е, овојОвој систем обично се карактеризира како државен капитализам отколку како пазарен социјализам, бидејќи не постои значаен удел на управување на вработените во фирмите, државните претпријатија го задржуваат нивниот профит, отколку да го распределат на работната силаработниците или на државата, и кај монгумногу функционира како делумно или ''de facto'' приватно претпријатие.