Големи човеколики мајмуни: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
с Bjankuloski06 ја премести страницата Хоминиди на Големи човеколики мајмуни презапишувајќи врз пренасочување
с Јазична исправка, replaced: одфамилија → отсемејство (6), одфамилии → отсемејства
Ред 20:
| subdivision_ranks = [[Род]]ови
| subdivision =
* ПодфамилијаПотсемејство [[Ponginae]]
** ''[[Орангутан|Pongo]]'' – [[орангутан]]и
* ПодфамилијаПотсемејство [[Homininae]]
** ''[[Gorilla]]'' – [[горили]]
** ''[[Homo]]'' – [[луѓе]]
** ''[[Шимпанзо|Pan]]'' – [[шимпанза]]
}}
'''Хоминидите''' ({{lang-la|Hominidae}}, познати и како '''големи човеколики мајмуни'''{{ref label|А|а|а}}) образуваат [[Фамилија (биологија)|фамилија]] во која се класифицирани четири современи родови: [[Шимпанзо|шимпанза]], [[Горила|горили]], [[луѓе]] и [[Орангутан|орангутаниорангутан]]и.
 
Порано во оваа група се вбројувале само луѓето и нивните изумрени претци, додека орангутаните, горилите и шимпанзата биле сместувани во одделната фамилија на [[понгиди]]. Меѓутоа, при ваквото систематизирање, фамилијата на понгидите станува [[Парафилија|парафилетска]] (т. е. не ги вклучува сите видови кои потекнуваат од најблискиот заеднички предок), а денес современата [[биологија]] се стреми кон создавање на [[Монофилија|монофилетски]] таксони. Затоа, многу биолози денес ги вклучуваат орангутаните во фамилијата на хоминиди како подфамилијапотсемејство ''Ponginae''. Исто така, горилите и шимпанзата најчесто се вклучуваат во подфамилијатапотсемејството ''Homininae'', заедно со луѓето. Токму ваквата систематика е претставена подолу.
 
Останува отворено прашањето за класификацијата на изумрените хоминиди, како што се претците на човекот, на пример, прашањето за тоа кој изумрен вид да се вклучи во родот луѓе (како што е ''[[Homo habilis]]'' и др.).
Ред 37:
=== Општи одлики ===
 
Хоминидите се најголемите современи примати. Тие можат да достигнат тежина од 25 (женски шимпанза) до 200 (машки горили) килограми и висина од околу 1-2 метри. Кај сите видови постои забележлив [[полов диморфизам]]: мажјаците се често поголеми и значително потешки од женките, при што машките орангутани и горили тежат двојно повеќе од женките. Имаат робустна градба на телото која се карактеризира со релативно кратко торзо со широк [[Граден кош|граден дел]]. Опашка отсуствува (како и кај сите останати човеколики мајмуни). Широката [[карлица]] (која се намалила во споредба со таа на четириножните цицачи), бројот на карличните [[прешлен|прешлени]]и и малата закривеност на [[‘Рбетен столб|‘рбетниот столб]] во [[Крсен дел|крсниот дел]] доведуваат до делумното зајакнување на држењето на телото, што кај луѓето е најизразено. Начинот на движење кај хоминидите довел до појава на некои морфолошки карактеристики, како начинот на градба на ‘рбетниот столб (кај луѓето во форма на двојно s, а кај другите во форма на единечно s) и карлицата (кај човекот е кратка и широка, додека кај останатите видови е подолга и потесна).
 
[[Крзно|Крзното]]то не е толку густо како кај другите примати; најчесто е црвеникаво и кафеавкасто кај орангутаните, додека кај горилите и шимпанзата е темнокафеаво. Кај луѓето бојата е разновидна и зависи од полот, а постојат и популациски разлики - се забележува редукција на крзното и негово задржување само на некои телесни региони.
 
=== Екстремитети ===
 
Заедно со [[гибони|гибоните]]те, хоминидите (со исклучок на луѓето) се меѓу неколкуте примати кај кои предните екстремитети се подолги од задните. Долгите раце на нечовечките хоминиди се адаптации за суспензорно движење (од гранка на гранка), додека издолжените и специјализирани задни екстремитети на човекот се адаптација за бипедално (двоножно) движење. Раменскиот [[зглоб]], за разлика од другите примати, мигрирал назад со што овозможил издолжување на [[Клучна коска|клучната коска]] (''clavicula'') и [[Лопатка|лопаткаталопатка]]та (''scapula'') кон грбната страна (дорзално) - со ова се добила поголема подвижност на рацете. Рацете се многу силни, дланките се големи, постојат извиени [[прст]]и (освен кај луѓето) и спротивно поставен палец. Прстите на рацете и стапалата се опремени со нокти. Кај луѓето нема локомотрони раце (наменети за движење), но затоа тие се пофункционални благодарение на тенките прсти и многу подвижните палци потребни за поголема вештост.
 
Освен кај луѓето, нозете се извиени. Кај луѓето, како резултат на посебниот начин на движење, нозете се исправени и многу подолги од рацете. Стапалото е со закривена основа.
Ред 49:
== Систематика ==
 
Фамилијата на хоминиди се дели на две подфамилиипотсемејства со 4 родови и 7 современи видови:
 
* подфамилијапотсемејство ''[[Ponginae]]''
** [[орангутан]]и, ''Pongo''
*** [[калимантански орангутан]], ''Pongo pygmaeus''
*** [[суматрански орангутан]], ''Pongo abelii''
* подфамилијапотсемејство ''[[Homininae]]''
** [[Горила|горили]], ''Gorilla''
*** [[западна горила]], ''Gorilla gorilla''
Ред 69:
 
{{Нормативна контрола}}
 
[[Категорија:Човеколики мајмуни]]