Иранска револуција

Иранска револуција (на персиски: انقلاب ایران), локално позната како Исламска револуција (или Револуцијата од 1979 година) — низа настани што кулминирале со соборување на династијата Пахлави под власта на шахот Мухамед Реза Пахлави и промена на неговата влада во исламска република под водство на големиот ајатолах Рухолах Хомеини, водач на една од фракциите во бунтот. Револуцијата била поддржана од разни исламистички и левичарски организации и студентски движења.

Демонстрациите против шахот започнале во октомври 1977 година, прераснувајќи во кампања на граѓански отпор што вклучувал и секуларни и религиозни елементи. Протестите забрзано се засилиле во 1978 година како резултат на палењето на киното „Рекс“, активирач на револуцијата, а меѓу август и декември истата година, штрајковите и демонстрациите ја парализирале земјата. Шахот го напуштил Иран во егзил на 16 јануари 1979 година, како последен персиски монарх, оставајќи ги своите должности на регентски совет и на проопозицискиот премиер Шапур Бахтијар. Ајатолахот Хомеини бил поканет од владата да се врати во Иран, и се вратил во Техеран каде го пречекале неколку илјади Иранци. Монархијата се распаднала кратко потоа, на 11 февруари, кога герилците и бунтовничките трупи ги совладале војниците лојални на шахот во вооружени улични борби, доведувајќи го Хомеини на власт. По национален референдум, Иран станал исламска република на 1 април 1979 година и се формулирал и одобрил нов теократско-републички устав со кој Хомеини станал врховен водач на земјата во декември 1979 година.

Револуцијата била невообичаена поради изненадувањето што го создала низ светот. Ѝ недостигале најчестите причини за револуција (пораз во војна, финансиска криза, селански бунт или незадоволна војска), се случила во нација која доживувала релативен просперитет, донела длабоки промени со голема брзина, била масовно популарна, резултирала во прогон на многу Иранци и ја заменила прозападната авторитарна монархија со антизападна теократија заснована на концептот на вилајат ал-факих (власт на факихот). Покрај сето ова, револуцијата барала глобална шиитска преродба и искоренување на сунитската хегемонија. Таа била релативно ненасилна револуција и помогнала да се редефинира значењето и практиката на современите револуции (иако имало насилство како последица).