Саудиска Арабија: Разлика помеѓу преработките
[проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
сНема опис на уредувањето |
|||
Ред 121:
[[File:Figures Five Kings of Midian Slain by Israel.jpg|thumb|left|170px|Пет кралеви на Мадијамците убиени од Израел (илустрација од 1728 година „''Фигури на Библијата''“)]]
До крајот на [[бронзеното време]], историски запишаниот народ и земја (Мадијан и Мадијамци) во северо-западниот дел на Саудиска Арабија се добро документирани во [[Библија|Библијата]]. Тие биле центрирани во [[Табук]], и живееле од [[Вади Арабах]] на север до областа [[ел-Вејх]] на југ<ref>Koenig 1971; Payne 1983: Briggs 2009</ref>. Главниот град на Мадијамците била [[Куреја]]<ref name="ArnoldStrawn2016">''[https://books.google.com/books?id=e9xrDQAAQBAJ&pg=PT462 The World around the Old Testament: The People and Places of the Ancient Near East]''. Baker Publishing Group; 2016. {{ISBN|978-1-4934-0574-9}} p. 462.</ref>, која се состоела од голема утврдена тврдина од 35 хектари, а под неа лежи заградена населба од 15 хектари. Во градот живееле од 10 до 12 илјади жители
<ref name="Coogan2001">Michael D. Coogan. ''[https://books.google.com/books?id=gM-tZeEO4wgC&pg=PA110 The Oxford History of the Biblical World]''. Oxford University Press; 2001. {{ISBN|978-0-19-988148-2}}. p. 110.</ref>. Мадијамците биле прикажани во два големи настани во
<ref>Knauf, 1988</ref>. Вообичаено е мислењето дека Мадијам назначил конфедерација на племиња, еден елемент се населил во [[Хиџаз]] додека паселе нејзините номадски племиња, а понекогаш ограбувале далеку во Палестина
<ref name="Midian p. 163">Midian, Moab and Edom: The History and Archaeology of Late Bronze and Iron Age Jordan and North-West Arabia p. 163.</ref>. Номадските Мадијамци биле еден од најраните експлоататори на припитомувањето на камилите што им овозможило да се движат низ суровите терени во регионот<ref name="Midian p. 163" />.
Ред 254:
Долгорочните политички и владини назначувања резултирале со создавање на „''моќни фондови''“ за постарите принцови<ref>{{cite book|title=State, power and politics in the making of the modern Middle East|first=Roger|last=Owen|year=2000|isbn=978-0-415-19674-1|page=56}}</ref>, како оние на кралот Абдула, кој бил командант на Националната гарда од [[1963]] година (до 2010 година, кога го назначил својот син),<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-11807255 |title=Saudi King Abdullah to go to US for medical treatment |date=21 November 2010 |work=BBC News}}</ref>, поранешен престолонаследник [[Султан бин Абдул Азиз|Султан]], министер за одбрана и авијација од 1962 година до неговата смрт во 2011 година, поранешен принц престолонаследник принцот Најеф кој бил министер за внатрешни работи од 1975 година до неговата смрт во 2012 година, принцот Сауд кој бил министер за надворешни работи од 1975 година<ref name="bio">{{cite web|url=http://www.saudiembassy.net/about/Biographies-of-Ministers.aspx |title=Biographies of Ministers |publisher=Royal Embassy of Saudi Arabia, Washington, DC |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110616222323/http://www.saudiembassy.net/about/Biographies-of-Ministers.aspx |archivedate=16 June 2011 |df= }}</ref> и сегашниот крал Салман, кој бил министер за одбрана и авијација пред да биде крунисан за принц и гувернер на провинцијата Ријад од 1962 до 2011 година.<ref>{{cite news|title=Prince Salman resumes duties at governorate |url=http://arabnews.com/saudiarabia/article199149.ece |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101124194326/http://arabnews.com/saudiarabia/article199149.ece |archivedate=24 November 2010 |newspaper=Arab News |date=23 November 2010}}</ref>. Актуелен министер за одбрана е принцот Мохамад бин Салман, син на кралот [[Салман бин Абдулазиз]] и принц престолонаследник<ref>{{cite news|title=Mohammed bin Nayef kingpin in new Saudi Arabia: country experts|url=http://www.middleeasteye.net/news/mohammed-bin-nayef-kingpin-new-saudi-arabia-country-experts-1500997678|accessdate=1 February 2015|work=Middle East Eye|date=1 February 2015}}</ref>.
Кралското семејство е политички поделено со фракции засновани врз лојалност на кланот, лични амбиции и идеолошки разлики<ref name= Noreng97 />
[[File:Secretary of Defense Chuck Hagel walks with Saudi Deputy Minister of Defense Prince Fahd bin Abdullah before departing Riyadh, Saudi Arabia, on April 24, 2013 130424-D-BW835-179.jpg|thumb|left|Околу 500 принцови, владини министри и деловни луѓе, вклучувајќи го и принцот [[Фахд бин Абдула бин Мохамед ел-Сауд |Фахд бин Абдулах]], биле уапсени од властите на Саудиска Арабија како дел од т.н. [[Чистката во Саудиска Арабија (2017)]]]]]
Ред 340:
По голем број инциденти за време на сезоната на Хаџ<ref>{{cite web|title=Saudi Arabia Hajj disaster death toll rises|url=http://america.aljazeera.com/articles/2015/10/19/hajj-disaster-death-toll-over-two-thousand.html |publisher=Al Jazeera America |accessdate=27 November 2015}}</ref>, од кои загинале најмалку 2.070 аџии<ref>{{cite news|title=Death toll in Saudi haj disaster at least 2,070: Reuters tally|url=https://www.reuters.com/article/2015/10/29/us-saudi-haj-idUSKCN0SN2F020151029|work=Reuters |date=29 October 2015 |accessdate=27 November 2015}}</ref> во стампедото во Мека во 2015 година, Саудиска Арабија била обвинета за лошо управување и фокусирање на зголемување на приходите од пари, а истовремено занемарување на благосостојбата на аџиите<ref>{{cite news|title=Hajj stampede: Saudis face growing criticism over deaths|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-34357383|work=BBC News|accessdate =27 November 2015|date=25 September 2015}}</ref>.
Во март 2015 година, [[Шведска]] го укинала договорот за вооружување со Саудиска Арабија, со што се ставило крај на деценискиот договор за одбрана со кралството. Одлуката уследила откако министерката за надворешни работи на [[Шведска]], [[Маргот Валстром]] била блокирана од Саудијците додека зборувала за демократијата и правата на жените во Арапската лига во Каиро
Саудиска Арабија се смета дека има умерено влијание во [[Арапско-израелски конфликт|арапско-израелскиот конфликт]], периодично поставувајќи мировен план меѓу [[Израел]] и [[Палестина|Палестинците]] и осудувајќи го [[Хезболах]]<ref>{{cite book |title=Prophets and princes: Saudi Arabia from Muhammad to the present |author=Watson, Mark |year=2008 |isbn=978-0-470-18257-4 |page=2}}</ref>. По Арапската пролет, Саудиска Арабија му понудила азил на распуштениот претседател [[Зин ел-Абидин ибн Али]] од [[Тунис]] и кралот Абдула телефонски го повикал претседателот на [[Египет]] [[Хосни Мубарак]] (пред неговото депонирање) за да му понудат поддршка<ref name="guardian.co.uk">{{cite news |title=Egypt Protests could spread to other countries |url=https://www.theguardian.com/world/2011/jan/31/egypt-protests-spread-other-countries |newspaper=The Guardian |date=31 January 2011 |place=London |first=Ian|last=Black}}</ref>. На почетокот на 2014 година односите со [[Катар]] станале затегнати поради неговата поддршка за [[Муслиманско братство|Муслиманското братство]] и верувањето на Саудиска Арабија дека Катар се меша во нејзините работи. Во август 2014 година, се чини дека обете земји истражувале начини како да се стави крај на раздорот<ref name="QatarSaudi">{{cite news|title=Top Saudi Officials Head to Qatar in Effort to Heal Rift|url=http://www.saudiarabianews.net/index.php/sid/225153245|date=27 August 2014|publisher=Saudi Arabia News.Net}}</ref>. Саудиска Арабија и нејзините сојузници го критикувале катарскиот телевизиски канал [[Ал Џезира]] и односите на Катар со Иран. Во 2017 година, Саудиска Арабија вовела копнена, поморска и воздушна блокада на Катар.<ref>{{cite web |title=Qatar-Gulf crisis: Your questions answered |url=https://www.aljazeera.com/indepth/features/2017/06/qatar-gulf-crisis-questions-answered-170606103033599.html |website=www.aljazeera.com}}</ref>
Ред 370:
Односите со САД станале затегнати по [[Терористичките напади од 11 септември 2001година|терористичките напади од 11.09]]<ref>{{cite book |title=A History of Saudi Arabia |first=Madawi |last=Al-Rasheed |year=2010 |isbn=978-0-521-74754-7 |page=233}}</ref>. Американски политичари и медиуми ја обвиниле саудиската влада дека поддржува тероризам и толерира џихадистичка култура
<ref>{{cite book |title=Great powers and regional orders: the United States and the Persian Gulf |first=Markus |last=Kaim |year=2008 |isbn=978-0-7546-7197-8 |page=68}}</ref>. Навистина, [[Осама бин Ладен]] и 15 од 19 киднапери на 11 септември биле од Саудиска Арабија;<ref>[[#Al-Rasheed|Al-Rasheed]], pp. 178, 222</ref> во Рака, окупирана од [[ИСИЛ]], во средината на 2014 година, сите 12 судии биле Саудијци<ref>{{cite journal | title = The other beheaders | url = https://www.economist.com/news/middle-east-and-africa/21618918-possible-reasons-mysterious-surge-executions-other-beheaders | journal = The Economist | date = 20 September 2014 | accessdate = 8 October 2015}}</ref>. Во меморандумот на [[Стејт департмент|Стејт Департментот]], објавен на [[17 август]] [[2014]] година, се вели дека „''владите на Катар и Саудиска Арабија ... обезбедуваат тајна финансиска и логистичка поддршка за ИСИС и другите радикални групи во регионот''<ref name="Guardian_05122010">{{Cite news |url=https://www.theguardian.com/world/2010/dec/05/wikileaks-cables-saudi-terrorist-funding |first=Declan |last=Walsh |date=5 December 2010 |title=WikiLeaks cables portray Saudi Arabia as a cash machine for terrorists |newspaper=The Guardian |place=London}}</ref>“ Според поранешниот државен секретар на САД [[Хилари Клинтон]], „''Саудиска Арабија останува критична база за финансиска поддршка на Ал Каида, Талибанците, Лет и другите терористички групи.
Според сер [[Вилијам Пати]], поранешен британски амбасадор во Саудиска Арабија, кралството финансира џамии низ цела Европа кои станале жаришта на екстремизмот. „''Тие не финансираат тероризам. Тие финансираат нешто друго, што може по патот да доведе до радикализирање на поединци и да потик за тероризам''“. Тој изјавил дека земјата финансира идеологија што води кон екстремизам и лидерите на кралството не се свесни за последиците<ref>{{cite news|url= https://www.theguardian.com/world/2017/jul/13/saudi-arabia-boosting-extremism-in-europe-says-former-ambassador|title=Saudi Arabia boosting extremism in Europe, says former ambassador|accessdate=13 July 2017|newspaper=The Guardian|date=13 July 2017|last1=Editor|first1=Patrick Wintour Diplomatic}}</ref>.
Ред 439:
Во географијата на Саудиска Арабија доминира [[Арапска Пустина|Арапската Пустина]], поврзаните полупустини и грмушки (види сателитска слика) и неколку планински масиви и висорамнини. Тоа е, всушност, голем број поврзани пустини и ги вклучува [[Руб ел Хали]] во југоисточниот дел на земјата со 647,500 км<sup>2</sup>, најголемата песочна пустина во светот.<ref name=Britannica /><ref>{{cite book|title=Saudi Arabia: an environmental overview|year=2008|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-0-415-41387-9|url=https://books.google.com/books?id=Vacv2wy3yd8C&lpg=PA141|author=Vincent, Peter |page=141}}</ref>. Иако има неколку езера во земјата, Саудиска Арабија е најголемата земја во светот по површина без постојани реки. [[Вади|Вадите]], сепак, се многубројни. Плодните области може да се најдат во алувијалните наслаги во вадите, сливовите и оазите. Главната топографска карактеристика е централното плато кое нагло се издига од Црвеното Море и постепено се спушта во Неџд и кон [[Персискиот Залив]]. На крајбрежјето на [[Црвеното Море]], има тесна крајбрежна рамнина, позната како ''Тихама'' паралелна на која се одвива импозантно ескарпување. Југозападната провинција Асир е планинска и ги содржи [[Планина Сауда|Планината Сауда]] со 3,133 м , која е највисоката точка во земјата<ref name=Britannica />.
Освен југозападната провинција Асир, Саудиска Арабија има пустинска клима со многу високи дневни температури и остар пад на температурата во текот на ноќта. Просечните летни температури се околу 45 ° C (113 ° F), но може да се зголемат и до 54 ° C (129 ° F). Во зима температурата ретко паѓа под 0 ° C (32 ° F)
===Фауна===
Ред 562:
Населението на Саудиска Арабија заклучно со јули 2013 година се проценува на 26,9 милиони, вклучително и помеѓу 5,5 милиони<ref name="CIA World Factbook">{{CIA World Factbook link|sa|Saudi Arabia}}</ref> и 10 милиони ненационализирани [[имигранти]]<ref name=McDowall /><ref>[http://www.saudigazette.com.sa/index.cfm?method=home.regcon&contentID=2010112487888&archiveissuedate=24/11/2010 "Census shows Kingdom's population at more than 27 million"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141006080326/http://www.saudigazette.com.sa/index.cfm?method=home.regcon&contentID=2010112487888&archiveissuedate=24%2F11%2F2010 |date= 6 October 2014 }}. Saudi Gazette. 24 November 2010.</ref>, иако населението во Саудиска Арабија долго време се покажа тешко да се процени поради Историската тенденција на саудиските лидери да ги надувуваат резултатите од пописот.<ref>{{cite news |author=<!--Staff writer, no by-line--> |date=20 April 2000 |title=Saudi Arabia on the Dole |url=https://www.economist.com/node/303840 |newspaper=The Economist |accessdate=11 September 2015}}</ref>Населението во Саудиска Арабија рапидно расте од 1950 година кога се проценувало дека е 3 милиони,<ref>{{cite web|url=http://esa.un.org/unpd/wpp/unpp/Panel_profiles.htm |title=World Population Prospects: The 2010 Revision |accessdate=7 December 2016 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110507035406/http://esa.un.org/unpd/wpp/unpp/Panel_profiles.htm |archivedate=7 May 2011 |publisher=United Nations}}</ref> и за многу години имало едно од највисоките наталитети во светот со околу 3 проценти годишно..<ref name=long-27>[[#Long|Long]], p. 27</ref>
Етничкиот состав на граѓаните на Саудиска Арабија е 90% [[Арапи|арапски]] и 10% [[афро-азиски народи]]<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sa.html|title=Saudi Arabia |work=The World Factbook |publisher=Cia.gov}}</ref>. Повеќето Саудијци живеат во [[Хеџаз]] (35%), [[Наџд]] (28%) и [[Источна провинција (Саудиска Арабија)|Источна провинција]](15%)<ref>{{cite web|url=http://www.relooney.info/SI_Milken-Arabia/0-Important_14.pdf |title=Saudi Arabia Population Statistics 2011 (Arabic) |page=11 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131115051640/http://www.relooney.info/SI_Milken-Arabia/0-Important_14.pdf |archivedate=15 November 2013}}</ref>. Хеџаз е најнаселениот регион во Саудиска Арабија.<ref>{{cite web|url=http://www.opendemocracy.net/faith-europe_islam/mecca_3882.jsp|title=Mecca: Islam's cosmopolitan heart|quote=The Hijaz is the largest, most populated, and most culturally and religiously diverse region of Saudi Arabia, in large part because it was the traditional host area of all the pilgrims to Mecca, many of whom settled and intermarried there.}}</ref>
Уште во 1970 година, повеќето Саудијци живееле егзистенцијален живот во руралните провинции, но во последната половина на 20 век кралството брзо се урбанизирало. Од 2012 година, околу 80% од Саудијците живеат во градски области - конкретно [[Ријад]], [[Џеда]] или Дамам.</ref><ref>[[#HT2003|Tripp, ''Culture Shock'', 2003]]: p. 31</ref>
Ред 662:
* [http://entertainment.timesonline.co.uk/tol/arts_and_entertainment/books/article2041373.ece "Sex and the Saudi Girl"]. ''[[The Times]]''. 8 July 2007</ref>. Во 2016 година бил формиран Генералниот орган за забава за да го надгледува ширењето на секторот за забава во Саудиска Арабија<ref>{{cite news |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |title=Saudi Arabia allows concerts—even country music |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2017/06/01/saudi-arabia-allows-concerts-even-country-music |work=The Economist |location= |date=1 June 2017 |access-date=24 September 2018}}</ref>. Првите концерти во [[Ријад]] за 25 години се одржале следната година<ref>{{cite news |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |title=Mohammed Abdu to perform live in Riyadh |url=http://www.arabnews.com/node/978866/saudi-arabia |work=[[Arab News]] |location= |date=2 September 2016 |access-date=24 September 2018}}</ref>. Другите настани од создавањето на ГЕА вклучуваат хумористични претстави, настани во професионално борење и митинзи со камиони чудовишта<ref>{{cite news |last1= Mazzetti |first1= Mark |last2= Hubbard |first2= Ben |date=15 October 2016 |title= Rise of Saudi Prince Shatters Decades of Royal Tradition |url= https://www.nytimes.com/2016/10/16/world/rise-of-saudi-prince-shatters-decades-of-royal-tradition.html |work=The New York Times |location= |access-date=24 September 2018}}</ref>. Во [[2018]] година се отворило првото јавно кино по забрана за 35 години, со планови до 2030 година да работат повеќе од 2.000 кина<ref>{{cite news |last=Reid |first=David |date=11 December 2011 |title= Saudi Arabia to reopen public cinemas for the first time in 35 years |url=https://www.cnbc.com/2017/12/11/saudi-arabia-to-open-public-cinemas-for-the-first-time-in-35-years.html |work=CNBC |location= |access-date=24 September 2018}}</ref>.
Случувањата во уметноста во [[2018]] година ги вклучуваат дебитантите на Саудиска Арабија на [[Канскиот филмски фестивал]] и [[Биенале|Биеналето]] во [[Венеција]]<ref>{{cite news |last=Nick |first=Vivarelli |date=9 April 2018 |title=Saudi Arabia to Debut at Cannes With Its First National Pavilion |url=https://variety.com/2018/film/news/saudi-arabia-debut-cannes-first-national-film-industry-pavilion-1202747397/ |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |location= |access-date=24 September 2018}}</ref><ref>{{cite news |last=Ghanem |first=Khaoula |date=24 May 2018 |title=Saudi Arabia and Lebanon are Set to Make Their Venice Biennale Debut |url=https://en.vogue.me/culture/saudi-arabia-and-lebanon-to-participate-in-the-venice-biennale-for-the-first-time/ |work=[[Vogue Arabia]] |location= |access-date=24 September 2018}}</ref>. Во исто време, [[Дејвид Гета]] изјавил дека „''Очигледно има многу голем напор во Саудиска Арабија да се отвори кон музиката и кон уметниците''“. Ова било изјавено откако тој настапли на концерт на кој присуствувале повеќе од 10.000 луѓе северо-западно од [[Ријад]]. На концертот биле вклучени и емисии од [[Енрике Иглесијас]] и „[[The Black Eyed Peas]]“
===Спорт===
Ред 686:
[[File:ArabicCoffee.jpg|thumb|upright|[[арапско кафе]], традиционално за арапската кујна]]
Кујната од Саудиска Арабија е слична на онаа во околните земји на [[Арапскиот Полуостров]] и поширокиот арапски свет и има влијание и е под влијание на турската, индиската, персиската и африканската храна. Се применуваат исламски закони за исхрана: [[свинско месо]] не е дозволено, а други животни се колат во согласност со халалот. [[Ќебап|Ќебапи]] и [[фалафел]] се популарни, како што е [[шаварма]] со скара од [[јагнешко месо]], [[овчо месо]] или [[пилешко месо]]. Како и во другите арапски земји на Арапскиот полуостров, ''махбас'' (кабса), оризово јадење со јагнешко, пилешко, риба или ракчиња е меѓу националните јадења, како и јадењето [[манди]] (храна). Рамен, бесквасен табун леб е главен буквално на секој оброк, како и урмите, свежо овошје, јогурт и хумус. [[Кафе|Кафето]], сервирано во арапски стил, е традиционален пијалок, но популарни се и чајот и разните овошни сокови<ref name=Britannica />
===Жени===
|