Еп за Гилгамеш: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
Одбиена последната промена (од 185.100.244.246) и ја поврати преработката 3757967 на P.Nedelkovski
с Правописна исправка, replaced: повеќе пати → повеќепати
Ред 6:
Книжевноста кај Сумерите почнува со усните преданија. Старите митови, преданија, легенди,
почнуваат да се запишуваат со помош на сликовито писмо. Книжевните дела, како јуначките песни,
легенди, биле пренесувани усно од поколение на поколение, со милениуми. Меѓу најзначајните митски епови од сумерско-вавилонската книжевност ги издвојуваме Епот за создавањето на светот, [[Енума Елиш]], Епот за одењето на Иштар во подземјето, Епот за Етана, Епот за Адапа и други, но најзначаен е Епот за Гилгамеш, владетелот на [[Урук]]. Како готов, запис се наоѓа некаде околу 1800-1700 г. п.н.е. и е резултат на усното пренесување. Оттаму, велиме дека епот има колективен автор, анонимен, т.е. автор се сите оние раскажувачи низ кои епот поминал (како во народното творештво воопшто).
 
<br />
Ред 14:
'''прво пеење''', има опис на ликот на Гилгамеш (поконкретно за описот во следните точки), се зборува за раѓањето (создавањето) на неговиот ’соперник’ Енкиду, како и за влегувањето на Енкиду во Урук.
Во '''второто пеење''' се зборува за запознавањето на Гилгамеш и Енкиду, меѓусебното испитување на
силите, збратимувањето и подготвувањето за борба против Хумбаба.
 
Во '''третото пеење''' се сретнуваме со сонот како точно предвидување на она што се случува подоцна.
Енкиду сонува лош сон, а Гилгамеш прави ритуал (составен дел од митолошкиот начин на живот), за да го
спречи лошото пророштво на сонот. '''Четвртото пеење''' е карактеристично по тоа што се сретнуваме со јуначки подвиг на јунаците (главна карактеристика на јуначки еп). Тие го убиваат чуварот на гората на Хумбаба. Важно е да се спомене и тоа што боговите се вклучуваат во борбата помагајќи им на јунаците (подоцна ова е често во митовите на поновите цивилизации).
 
'''Петтата плоча''' зборува за уште еден сон на Енкиду. Гилгамеш го толкува како позитивен. Сонот се
Ред 37:
старогрчката митологија и на други места – симнувањето во подземјето. Од оваа епизода ја гледаме
идејата на Сумерите за подземниот свет; животот по смртта; контактот со мртвите; комуникацијата со
нив итн.
 
== Ликот на Гилгамеш ==
Во овој јуначки еп, Гилгамеш е претставен како типичен јунак, херој заштитник на градот, силен храбар, почитуван. Уште во првото пеење се сретнуваме со опис за него: „Гилгамеш, победоносниот јунак, ѕидишта околу Урук изгради...“ <ref>’Епот за Гилгамеш’; стр.27</ref>, понатаму: „По убавина и снага никаде не му беа виделе рамен. Лавот тој од лежиштето го брка ... дивиот бик го лови со брзина и сила на својот лак...“<ref>’Епот за Гилгамеш’; стр.28</ref>.
 
Најкарактеристично за Гилагамеш е неговата природа. Тој е една третина човек, а две третини бог, што веднаш му дава натприродни особини и го сместува во редот на силните, храбрите. Гилгамеш е типичен лик – јунак за митолошките приказни, кој со својата моќ го чува принципот на доброто од силите на злото. Таквите свои атрибути ги покажал низ многубројните битки со животни, џинови, натприродни суштества што боговите му ги праќаат. Како културен херој градител на град, кај него, освен храброста, јунаштвото, силата, како епитет ја сретнуваме и строгоста (суровоста) кон своите сограѓани кога треба да му се покорат:
{{cquote|За него... мораа да работат и старите и младите, и силните и слабите... Ден и ноќ тој пирува со нив. Нивните лелеци допираат до великите богови.<ref>Епот за Гилгамеш’; стр. 28</ref>}}
 
Од психолошка гледна точка, можеме да ја издвоиме чувствителноста како негова особина (оплакувањето на својот побратим, кој како лик е изграден идентично како него, како негов пандан: „Енкиду, пријателе млад, кај сила ти остана, а гласот, каде?“<ref>’Епот за Гилгамеш’; стр.62</ref>). Сепак, најважната особина на Гилгамеш е исклучителната несебичност - тој сака билката на животот да ја донесе во Урук, да ја сподели со своите; ја чува, не ја користи само за себе. Оваа особина, оваа постапка, потсетува на [[Прометеј]] од грчката митологија, кој сакал да им го даде огнот на луѓето.
 
Божествената природа на Гилгамеш пак, потсетува на [[Херкул]], исто така од грчката митологија. Уште еден лик во овој еп, го сретнуваме и на многу други места во светските религии. Тоа е ликот на Утнапиштим, кој во нашата религија одговара на ликот на [[Ное]].
 
== Симболиката во „Епот за Гилгамеш“ ==
{{cquote|Во космогониските митови на развиените митолошки системи дејството на боговите појасно и попотполно се поима како преобразување на хаосот... во организиран космос, што во основа ја сочинува главната внатрешна смисла на секоја митологија...“<ref>’Поетика на митот’; стр.249</ref>.}}
 
Од оваа мисла на Е.М. Мелетински можеме да заклучиме дека во основата на [[митологија]]та е обновувањето на светот, неговото повторно создавање, т.е. пресоздавање на редот, враќање кон почетокот на светот, кога сè е ново, чисто, недопрено. За создавањето на светот зборуваат космогониските митови, кои се тесно поврзани со есхатолошките митови (митови за крајот на светот), затоа што обновувањето на светот се одвива во две фази што претставуваат еден вид кружно движење, еден вид циклус: уривање на светот (со потоп, со пожар или на друг начин), и веднаш потоа негово повторно создавање, обновување. Тоа го имаме сликовито во „Епот за Гилгамеш“ - случувањата на Утнапиштим во епизодата со потопот, што е целосно преземена епизода и употребена во [[Библија]]та - митот за Ное.
Ред 56:
Интересно е да се спомене дека за митолошкиот човек обновувањето на светот е многу значајно.
Всушност, тој верува дека светот се раѓа повторно, а не се обновува (парафразирано од ’Аспекти на митот’). „Постепено... почна да се раѓа идејата дека постојат вистинити (а не само обредни) уништувања и создавања на светот, дека има „враќања на почетоците“ во вистинска смисла на тие зборови...“<ref>’Аспекти на митот’; стр. 64</ref>.
Најчеста симболика во „Епот за Гилгамеш“ имаат броевите. Така на пример, бројот дванаесет го сретнуваме во поделбата на епот на плочи. Бројот на месеците во годината го сретнуваме и во десеттата плоча во разговорот меѓу Ур-Шанаби и Гилгамеш, кога Ур-Шанаби вели: „...Сега дванаесетто стебло земи, Гилгамешу, забоди го“<ref>’Епот за Гилгамеш’; стр.79</ref>. Гилгамеш користи дванаесет стебла за да ја преброди опасноста.
 
Бројот седум, исто така се сретнува повеќе патиповеќепати во епот. Еве некои примери: „Шест дена и шест ноќи го
оплакував и во гроб не го положив“<ref>’Епот за Гилгамеш’; стр.81</ref> - закопот е седмиот ден; „Шест дена и шест ноќи во потоци дождот паѓаше. Седмиот ден потопот попушти“<ref>’Епот за Гилгамеш’; стр.87</ref> - седум дена трае потопот. Како митски симбол го издвојуваме и гавранот, како врска меѓу два света (гавранот му докажува на Утнапиштим дека потопот поминал; а во Библијата гулабот носи маслиново гранче). Змијата, исто така, може да ја спомнеме како уништувач, измамник, злобник. Таа го лишува човекот од бесмртноста, а во [[Библија]]та ги лишува [[Адам и Ева]] од [[рај]]от.
 
Ред 76:
 
{{Нормативна контрола}}
 
[[Категорија:Месопотамска митологија]]
[[Категорија:Епови]]