Елевсински мистерии: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
нова страница
 
Нема опис на уредувањето
Ред 1:
[[Податотека:NAMA Mystères d'Eleusis.jpg|мини|Глинена плоча попозната како [[Нинионска таблица|Нинионска табличка]] на која се прикажани елементи на Елевсинските мистерии, откриена во светилиштето во [[Елевсина]], [[Атика]] (датира од средината на 4 век п.н.е.)]]
{{во изработка}}
'''Елевсински мистерии''' ([[старогрчки]]:Ἐλευσίνια Μυστήρια) - тајна богослужба основана во градот [[Елевсина]] под влијание на култот на божицата [[Деметра]] и нејзината ќерка [[Персефона]] која се вршела речиси 2000 години. Почетоците на овие мистерии датираат уште во времето на древните [[Микена|Микенци]], приближно 1800—1200 год. пр. н.е., а се одвивале и низ мрачното доба (1100 – 800 год. пр. н.е), така што опстанале популарни дури низ целиот антички период. Подоцна биле прифатен и од страна на старите [[Римско Царство|Римјани]] кои ги одржувале во римските градови. Покрај [[Дионизиски мистерии|Дионисиите]], Ленеите и Панатенеите, кои биле јавни свечености, мистериите биле тајни и затоа за нив малку се знае како се славеле. За секој посветен човек важел светиот завет - молчењето, односно никој не смеел да открие јавно што се случувало за време на мистериите, казната се плаќала сурово со смрт.<ref name=":0">{{Наведена мрежна страница|url=https://mythosmk.blogspot.com/2015/02/blog-post_18.html|title=ΜΥΘΟΣ: Елевсински мистерии|last=Начковски|first=Ненад|date=2015-02-18|work=ΜΥΘΟΣ|accessdate=2020-09-15}}</ref>
 
Иницијациите се одржувале секоја година за култот на Деметра и Персефона во панхеленското светилиште Елевсина во Стара Грција. Тие се „најпознатите од сите тајните верски обреди на античка Грција“ и во основа претставуваат стар земјоделски култ,со религиозни практики што датираат уште од микенскиот период. Мистериите го претставуваат митот за грабнувањето на Персефона од страна на кралот на подземниот свет Ад, во циклус со три фази: спуштање (загуба), потрага и искачување, а главна тема била искачувањето ([[старогрчки]]: άνοδος) на [[Персефона]] и средбата со нејзината мајка. Тоа бил голем фестивал за време на грчката ера, а подоцна се проширил и во Рим. Слични верски обреди се појавуваат во земјоделските општества на Блискиот исток и на минојскиот Крит.
Иницијациите се одржувале секоја година за култот на Деметра и Персефона во панхеленското светилиште [[Елевсина]] во [[Стара Грција]]. Тие се „најпознатите од сите тајните верски обреди на античка Грција“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.britannica.com/topic/Eleusinian-Mysteries|title=Eleusinian Mysteries {{!}} Greek religion|work=Encyclopedia Britannica|language=en|accessdate=2020-09-15}}</ref> и во основа претставуваат стар земјоделски култ, со религиозни практики што датираат уште од микенскиот период.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.sacred-texts.com/cla/gpr/|title=Greek Popular Religion Index|work=www.sacred-texts.com|accessdate=2020-09-15}}</ref> Според митот раскажан во [[Хомер|Хомерoвата]] ''Химна за Деметра'', божицата на земјата [[Деметра]] отишла во [[Елевсина]] во потрага по својата ќерка Коре ([[Персефона (митологија)|Персефона]]), која била грабната од [[Ад]] ([[Плутон (митологија)|Плутон]]), бог на подземјето. Мистериите го претставуваат митот за грабнувањето на [[Персефона (митологија)|Персефона]] од страна на кралот на подземниот свет [[Ад]], во циклус со три фази: спуштање (загуба), потрага и искачување, а главна тема била искачувањето ([[старогрчки]]: άνοδος) на [[Персефона]] и средбата со нејзината мајка. Тоа бил голем фестивал за време на грчката ера, а подоцна се проширил и во Рим. Слични верски обреди се појавуваат во земјоделските општества на Блискиот исток и на минојскиот Крит.
[[Податотека:NAMA Triade éleusinienne.jpg|мини|Релјеф со [[Деметра]] и [[Персефона (митологија)|Персефона]] Лево, Деметра, облечена во пеплос и држејќи жезол во левата рака, му подарува на [[Триптолем]] пченица, за тој да ја даде на човештвото. На десната страба, Персефона, облечена во [[хитон]] и наметка и држејќи факел, со левата рака го благословува Триптолем. (5 век п.н.е., [[Национален археолошки музеј во Атина]])]]
 
== Етимологија ==
''Елевсински мистерии'' било името на ''мистериите'' на градот ''Елевсина''. Името на градот [[Елевсина]] е предгрчко и може да биде поврзано со името на божицата [[Илитија]].<ref>" Cretan dialect 'Eleuthia' would connect Eileithyia (or perhaps the goddess "[[Eleutheria]]") to [[Eleusis]]". Willets, p. 222.</ref> Нејзиното име Елизија (''{{Јаз|grc|Ἐλυσία}}'') во [[Лаконија]] и [[ Месене|Месена]], веројатно ја поврзуваат со месецот ''Елевсиниос'' и [[Елевсина]]<ref>F.Schachermeyer (1967)'' Die Minoische Kultur des alten Kreta '' W.Kohlhammer Stuttgart, p. 141</ref> но за ова се расправа.<ref>"In Laconia there is a temple of Demeter Eleusinia. The name was used very early, and cannot be an influence of the goddess of Eleusis": Nilsson, Vol I, pp.313-314</ref>
 
Античкиот грчки збор „мистерија“ ({{Јаз|grc|μυστήριον}}) значи „мистерија или таен обред“ <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dmusth%2Frion|title=Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, μυστήρι-ον|work=tufts.edu}}</ref> и е поврзан со глаголот {{Јаз|grc|μυέω}}, што значи иницијација во мистериите, <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dmue%2Fw|title=Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, μυ^έω|work=tufts.edu}}</ref> и именката {{Јаз|grc|μύστης}}, што значи инициран.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dmu%2Fsths|title=Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, μύστης|work=tufts.edu}}</ref> Зборот {{Јаз|grc|μυστικός}} на старогрчки јазик значи „поврзано со мистериите“, или „приватно, тајно“ (воедно и на современ грчки јазик).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dmustiko%2Fs|title=Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, μυστικός|work=tufts.edu}}</ref>
 
== Деметра и Персефона ==
Мистериите се поврзани со митот за [[Деметра]], божицата на земјоделството и плодноста, како што е раскажано во една од [[ Хомерски химни|хомерските химни]] (околу 650 г.п.н.е.). Според химната, на ќерката на [[Персефона (митологија)|Деметра, Персефона]] (позната и како ''Коре'') ѝ била доделена задачата да ги слика сите цвеќиња на земјата. Пред да заврши, таа била грабната од [[Ад]], богот на [[ Грчко подземје|подземниот свет]], кој ја однел во кралството на подземјето. Вознемирена, Деметра насекаде ја барала ќерка си. Поради својата вознемиреност и во обид да го принуди [[Зевс]] да дозволи враќање на нејзината ќерка, таа предизвикала страшна [[суша]] во која луѓето страдале и гладувале, лишувајќи ги боговите од жртва и обожување. Како резултат, Зевс попуштил и ѝ дозволил на Персефона да се врати кај нејзината мајка.<ref>Foley, Helene P., The Homeric "Hymn ro Demeter". Princeton University Press 1994. Also Vaughn, Steck. ''Demeter and Persephone''. Steck Vaughn Publishing, June 1994</ref> Според митот, за време на потрагата Деметра поминала низ многу авантури. Во една, таа му ги предала тајните на [[Земјоделство|земјоделството]] на [[ Триптолемус|Триптолем]].<ref>Smith, William. ''A New Classical Dictionary of Greek and Roman Biography, Mythology and Geography Vol. II''. Kessinger Publishing, LLC 2006.</ref> Најпосле, во консултација со Зевс, Деметра повторно се обединила со својата ќерка и земјата се вратила во своето поранешно зеленило и просперитет: ''првата пролет''.
 
Зевс, притиснат од плачот на гладниот народ и од другите богови кои исто така ја слушнале нивната мака, го принуди Ад да ја врати Персефона. Сепак, правилото на [[мојри|Судбините]] било дека секој што јадел или пиел во подземниот свет е осуден да ја помине вечноста таму. Пред да биде пуштена Персефона, Ад ја измамил да изеде неколку семки од калинка што ја принудувало да се враќа во подземниот свет на неколку месеци секоја година. Деметра била несреќна поради отсуството на Персефона, и ја занемарувала земјата а кога Персефона ќе се вратела на површината, Деметра се радувала и повторно се грижела за земјата. Повторното раѓање на Персефона е симболично за повторно раѓање на целиот живот на растенијата и симбол на вечноста на животот.<ref>Similar ideas appear in many ancient agricultural societies: in the cult of [[Adonis]] in [[Phoenicia]], the cult of [[Osiris]] in [[Egypt]] and the cult of [[Ariadne]] in [[Minoan civilization|Minoan]] [[Crete]]. Also in [[China]]: "There in the buried seed, the end of life is connected with a new beginning": ''The I Ching or book of changes'', transl. Richard Wilhelm p.45</ref>
[[Податотека:Allard Pierson Museum Hades and Persephone 7768.jpg|мини|273x273пкс|Ад ја грабнува Персефона (ќерка на Зевс и Деметра). Грнчарија пронајдена во Таранто (Италија), 350-325 година п.н.е. (инв. 2588)]]
[[Податотека:Frederic Leighton - The Return of Persephone (1891).jpg|мини|360x360пкс|Фредерик Лигтон - Враќањето на Персефона (1891)]]
 
=== Митот ===
<blockquote>[[Ад|Хад]], богот на мртвите и подземниот свет, многу се вљубил во Кора, ќерката на божицата [[Деметра]], па од подземјето се искачил на [[Олимп]] да го праша неговиот брат [[Зевс|Ѕевс]] дали може да ја земе за сопруга. Ѕевс, несакајќи да ја налути Деметра, му возвратил на Хад дека ниту се противи, ниту го прифаќа тој брак. Хад, задоволен од Ѕевсовата рамнодушност, се решил самиот да ѝ пристапи на Кора и да ја придобие како негова идна жена во подземниот свет. Тоа и се случило еден ден кога Кора се шетала на елевсинските полјани берејќи булки од земјата. Наеднаш земјата се отворила, од пукнатината излегол невидливиот Хад, кој патем го користел неговиот шлем за да биде незабележан и ја грабнал убавата Кора. Таа во лелек барала помош, но залудно, немало никој во близина да ја избави од оваа неволја. Деметра, кога дознала дека ќерка ѝ исчезнала, ја барала насекаде по земјата. Се распрашувала дури и кај смртниците, престорена во постара жена. [[Триптолем]], синот на елевсинскиот крал Кенеј и Метанејра, ѝ соопштил дека пред девет дена заедно со неговите браќа слушнале женски глас со повик за помош, а и истите осведочиле дека загубиле неколкубројно стадо овци кои ги голтнала самата земја. Кога ѝ рекле дека виделе црна кочија која ја влечеле сиви коњи без возач, Деметра се упатила кај богот [[Хелиј (митологија)|Хелиј]] (Сонце) да признае што видел тој ден. Хелиј го открил виновникот. Деметра веднаш му се налутила на Ѕевс поради неговата рамнодушност, па како одмазда ја покрила земјата со неподнослива суша и недостиг на храна, бидејќи самата управувала со житните култури и плодноста на растителниот свет. Ѕевс се одлучил да го реши проблемот заедно со неговата мајка [[Реја (митологија)|Реја]]. Му пратил порака на Хад преку Ирида, Ѕевсовата гласничка, дека мора да ја ослободи девојката, оти вака со суша и глад ќе пропадне нивната слава врз луѓето, а на Деметра ѝ испратил порака дека нејзината ќерка ќе ја добие назад во светот само под еден услов, доколку таа не касне од плодовите што растат во подземјето. При враќањето, слугата на Хад, Аскалаф, му открил дека во подземјето Кора каснала седум семки од калинка не можејќи да ја издржи гладта. Кога Деметра дознала дека нејзината ќерка каснала од подземната храна, се исплашила да не ја загуби засекогаш. Но, Ѕевс одлучил да направи компромис. На Хад му ветил дека Кора, наречена Персефона, ќе живее со него пет месеца во подземјето, додека во седумте преостанати месеци ќе престојува кај нејзината мајка Деметра, во светот на живите. Божицата [[Хеката (митологија)|Хеката]] се понудила да води сметка за договорот и да ја варди Персефона. Овој мит, всушност, ја објаснува смената на годишните времиња. Кога е Кора кај Деметра, таа е радосна и ги посејува полињата, се грижи за нивното зреење и жетва, ја зголемува плодноста на земјата да раѓа сочни овоштија и зеленчуци за исхрана на луѓето и живиот свет (пролет, лето). Кога доаѓа редот Хад да ја носи кај него во подземјето, Деметра се загрижува и е натажена, го запоставува растителниот свет кој замира без нејзино влијание (есен, зима). Ова кружно будење и замирање на природата е причина за создавањето на култот спрема божицата Деметра и тајните свечености наречени елевсински мистерии.<ref name=":0" /> Мистериите[[Податотека:Hades abducting Persephone.jpg|центар|мини|384x384пкс|Фреска од Вергина која го прикажува грабнувањето на Персефона од страна на богот на подземјето Хад]]</blockquote>
 
== Мистериите ==
[[Податотека:Eleusinian hydria Antikensammlung Berlin 1984.46 n2.jpg|мини|264x264пкс|Деметра, седи и ја протега раката во благослов кон клекнатата [[ Метанеира|Метанеира]], која нуди пченица која е симбол на периодични мистерии ( Вазно црвено-фигуративно сликарство, околу. 340 п.н.е., од [[ Сликање на апулиска вазна|Апулија]])]]
Елевсинските мистерии се верува дека датираат многу одамна. Некои откритија во храмот ''Елевсинион'' во [[Атика]] сугерираат дека во основа тие се стар земјоделски култ.<ref>Nilsson, Vol I, p.470</ref> Се чини дека некои практики на мистериите биле под влијание на религиозните практики од [[Микена|микенскиот]] период.<ref name="Dietrich166">Dietrich (1975) ''The origins of Greek Religion''. Bristol Phoenix Press pp. 166, 167</ref><ref name="Burkert285">[[Walter Burkert]]. (1985)''Greek Religion''. Harvard University Press. p. 285</ref> Ископувањата покажале дека приватна зграда постоела под [[ Телестерион|Телестерион]] во микенскиот период и се чини дека првично култот на [[Деметра]] бил приватен. Во Хомерската химна се споменува палатата на кралот [[ Келеос|Келеос]].<ref>Nilsson, Vol I, pp. 474,475</ref>
 
Едно од размислувањата на современите научници е дека мистериите имале за цел „да го воздигнат човекот над човечката сфера во божественото и да го утврдат неговото искупување со тоа што ќе го направат бог и ќе му се даде бесмртност“.<ref>Nilsson, Martin P. ''Greek Popular Religion'' "The Religion of Eleusis" New York: Columbia University Press, 1947. pages 42–64</ref> Компаративната студија покажува паралели помеѓу овие грчки ритуали и слични системи [[ Религии на античкиот близок исток|на Блискиот исток]] кои датираат од уште постаро време. Таквите култови ги вклучуваат мистериите на [[Изида]] и [[Озирис]] во Египет, [[Сирија|сириски]]<nowiki/>те култови, персиските мистерии и фригиските [[ Кабеири|кабеирски]] мистерии.<ref>Newton, Joseph Fort.''The Builders'' p.24</ref>
 
Некои научници тврдат дека елевсинскиот култ е продолжение на [[Минојска цивилизација|минојскиот]] култ <ref>Kerenyi (1976),'' Dionysos. Archetypal image of indestructible life'' [https://books.google.co.uk/books?id=cXL-QIIhn5gC&pg=PA79 p.79]</ref> и дека [[Деметра]] е божицата од афионот којашто го донела афионот од Крит до Елевсина.<ref>" Persephone is probably the unnamable mistress of the labyrinth (Mycenean ([[Linear B]]) inscription :'' da-pu-ri-to-jo po-ti-ni-ja'') " : Karl [[Kerenyi]].''Dionysos.Archetypal image of indestructible life''.p 89,90.</ref><ref>Kerenyi, 1976 [https://books.google.co.uk/books?id=cXL-QIIhn5gC&pg=PA23 p.23]</ref> Неколку корисни информации од микенскиот период може да се земат од проучувањето на култот на [[ Деспоина|Деспоина]], (претходничката божица на [[Персефона (митологија)|Персефона]]) и култот на [[Илитија|Илитија,]] која била божица на породувањето. Мегаронот на Деспоина во [[ Ликосура|Ликосура]] е многу сличен со [[ Телестерион|Телестерионот]] на Елевсина<ref>Burkert: ''Greek religion'' p.285</ref>, и [[Деметра]] е обединета со богот [[Посејдон]], со кого ја имала ќерката, ''Деспоина'' (љубовница).<ref>Pausanias, [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Paus.+8.37.9&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0160 8.37.9]</ref> Во пештерата [[ Амнисос|Амнисос]] на [[Крит]], божицата [[Илитија]] е поврзана со годишното раѓање на божественото дете и е поврзана со ''Енесидаон''<ref>Mycenean ([[Linear B]]) inscription :''E-ne-si-da-o-ne''</ref> кој е аспект на [[Посејдон]].<ref>Dietrich ''The origins of Greek Religion'' pp. 220, 221</ref>
 
[[Елевсина|Елевсиските натписи]] се однесуваат на „Божиците“ придружувани од земјоделскиот бог [[ Триптолемос|Триптолем]] (веројатно син на [[Геја (митологија)|Геја]] и [[Океан (бог)|Океан]] )<ref>Pseudo Apollodorus Biblioteca IV.2</ref> и „Бог и божица“ ([[Персефона (митологија)|Персефона]] и [[Ад|Плутон]]) придружувани од [[ Eubuleus|Евбулеј,]] кој веројатно го водел патот назад од подземјето.<ref>Kevin Klinton (1993), ''Greek Sanctuaries: New Approaches'', Routledge, p. 11</ref> Митот бил претставен во еден циклус со три фази: „слегувањето“, „потрагата“ и „искачувањето“ (грчки „анодос“) со спротивставени емоции од тага до радост што ги доведувало мистите до возбуда. Главната тема било искачувањето на Персефона и повторното обединување со нејзината мајка Деметра.<ref>Nilsson, ''Greek popular religion'' p.51</ref> На почетокот на празникот, свештениците полнеле два специјални сада и ги истуриле, едниот кон запад, а другиот кон исток. Луѓето гледајќи и кон небото и кон земјата извикувале во волшебна рима „дожд и зачнување“. Во хомерската химна, ритуалот е поврзан со митот за земјоделскиот бог [[ Триптолемос|Триптолем]].<ref>Wunderlich 1972 ''The secret of Creta'' p. 134</ref><ref>Chadwick: ''The Mycenean world'' P.92</ref> Главната точка на прославата била „поткастрување на житото во тишина“, што ја претставувало силата на новиот живот. Идејата за бесмртност не постоела во мистериите на почетокот, но иницираните верувале дека ќе имаат подобра судбина во подземниот свет. Смртта останала реалност, но во исто време нов почеток како растението кое расте од закопаното семе.<ref name="Burkert2852">[[Walter Burkert]]. (1985)''Greek Religion''. Harvard University Press. p. 285</ref>
 
Според [[ Georgeорџ Е. Милонас|Милонас]], ''помалите мистерии'' се одржувале „по правило еднаш годишно во рана пролет во месецот на цвеќето, [[Атички календар|антестерион]], додека „''поголемите мистерии'' се одржувале еднаш годишно и секоја четврта година се славеле со посебен сјај во она што било познато како ''пентетерис''. <ref>Mylonas, George E. "Eleusis and the Eleusinian Mysteries". Princeton University Press 1961, p. 239, 243.</ref> Керени се согласува со оваа проценка: „Помалите мистерии се одржувале во месецот антестерион, нашиот '''февруари''' <ref>Kerenyi, Carl. ''Eleusis – Archetypal Image of Mother and Daughter.'' [[Bollingen Foundation]] 1967, p. 48.</ref> Овој циклус траел околу два милениуми. Во [[ Хомерски химни|Хомерската химна]] на Деметра, се вели дека кралот [[ Целеус|Целеус]] бил еден од првите луѓе што ги научил тајните обреди и мистерии на култот.
 
Под раководство на [[ Пеисистратос|Пеисистратос]] од Атина, Елевсинските мистерии станале [[Грци|панхеленски]], а аџиите се собирале од Грција и пошироко за да учествуваат. Околу 300 п.н.е., државата ја презела контролата над Мистериите и бројот на упатените во култот се зголемувал. Хелените ширум Хелада, па дури и населението кое живеело во границите на Римското Царство, заминувале на поклонение во Елевсина и Атина со цел да се посветат во мистериите и да учествуваат во тајните обреди. Право на посветување имал секој маж, жена, туѓинец или роб, но само доколку не извршено некакво убиство и доколку не се „варвари“ (односно, да зборуваат старогрчкиот јазик).<ref>Smith, William. ''A Dictionary of Greek and Roman Antiquities'', London, 1875.</ref>
 
=== Ритуали ===
[[Податотека:The ruins of the Telesterion at the Sanctuary of Demeter in Eleusis on 5 April 2019.jpg|мини|306x306пкс|Рушевините на светилиштето на Деметра во Елевсина. Иницијацијата во Мистериите се случувала во [[Телестерион]], голема сала за хипостил со места од сите четири страни, каде што иницијантите ги гледале ритуалите. Тогаш хиерофантот покажувал свети наследства, рецитирал свети текстови и им пренесувал на верниците оптимистички поглед на животот по смртта.]]
Елевсинските мистерии се славеле кон крајот на септември, траеле девет дена, секој ден посветените морале да извршуваат одредени обреди. Пред првиот ден на празнувањето, сите учесници или ''мисти'' се собирале во градот Елевсина, 20 километри североисточно од Атина, од каде што во поворка патувале сè до плоштадот на Атина носејќи со себе свети заветни  дарови наречени ''хиерá''.
 
Тука, пред храмот на Деметра, даровите ги собирал високосвештеник х''иерофант'' и ги сместувал во тајна одаја на храмот. Следниот ден, односно на првиот ден од празнувањето, на градскиот плоштад (агорá) свечено се отворале мистериите и се избирале учесници кои требале да бидат посветени. Вториот, третиот и четвртиот ден се вршеле жртвени обреди во морето покрај пристаништето [[Фалерон|Фалерон.]] Имено, секој учесник влегувал во морето носејќи в рака прасе за прочистување и жртвување. На четвртиот ден, учесниците во поворка се враќале повторно назад кон Елевсина носејќи ги светите заветни радови и еден кип на малиот бог [[Јакхо]]. По пристигнувањето одмарале во починка, се прочистувале и се воздржувале од храна сè до приквечерина. Постот го завршувале со напиток наречен „кикејон“, каша смешана со вода, листови од нане и пченични зрна. Зрната во напитокот се симбол на [[Персефона]], ќерката на Деметра, која умира, заминува во подземниот свет и повторно се раѓа. За разлика од Дионисиите, за време на елевсинските мистерии не се пиело вино. Од петтиот до деветтиот ден нема податоци за тоа како се одвивале овие мистерии поради светиот завет на молчење. Според некои сведоштва, мистите (посветените учесници) влегувале во светиот простор наречен '''Телестерион''', каде што се вршеле тајните обреди. Внатре се барало од нив да изговорат одредена реченица (синтема) во вид на лозинка, за да ја покажат нивната подготвеност за тајните обреди. По завршувањето на тајните обреди во чест на мртвите се вршело излевање на посветена вода во источен и западен правец. Потоа посветените се враќале назад во Атина.<ref name=":0" />
 
=== Учесници ===
Четири категории луѓе учествувале во Елевсинските мистерии. За да се учествува, требало да се даде заклетва на тајност :
 
# [[Свештеник|Свештеници]], свештенички и [[ Хиерофант|хиерофанти]].
# Иницијанти, кои учествуваат на церемонијата за првпат.
# Други посветени кои веќе учествувале барем еднаш, подобни за четвртата категорија.
# Оние што достигнале ''епоптеја'' (грчки: ἐποπτεία) кои ги научиле тајните на Деметра.
 
=== Свештенство ===
Свештенството што служело во Елевсинските мистерии и во светилиштето било поделено на неколку служби со различни задачи, составени од мажи и жени. Шест категории свештеници чиноначалствувале во Елевсинските мистерии:
 
# ''[[ Хиерофант|Хиерофант]]'', првосвештеник, служба наследена во семејствата Филеиди или Евмолпиди.<ref name="Pomeroy 1995">Pomeroy, Sarah B, Goddesses, whores, wives, and slaves: women in classical antiquity, Schocken Books, New York, 1995</ref>
# ''[[елевсински мистерии|Висока свештеничка на Деметра]]'', служба наследена во семејствата Филеиди или Евмолпиди.<ref name="Pomeroy 1995" />
# ''[[Дадух]]'', луѓе кои служат како носители на факелот.<ref name="Pomeroy 1995" />
# ''Дадухуса'', висока свештеничка - служба наследена во семејствата Филеиди или Евмолпиди. <ref name="Pomeroy 1995" />
# ''[[елевсински мистерии|Хиерофантиди]]'', две мажени свештенички: едната служела на Деметра, а другата на Персефона. <ref name="Pomeroy 1995" />
# ''[[елевсински мистерии|Панагеј]]'' ('светото') или ''мелиса'' ('пчели'), група свештенички кои живееле затскриено од мажите. <ref name="Pomeroy 1995" />
 
Службата на хиерофантот, првосвештеничката и свештеничката дадухуса биле наследени во семејствата Филеиди или Евмолпиди, а хиерофантот и Високата свештеничка биле од ист ранг.<ref name="Pomeroy 19952">Pomeroy, Sarah B, Goddesses, whores, wives, and slaves: women in classical antiquity, Schocken Books, New York, 1995</ref> Задачата на Првата свештеничка било да ги имитира улогите на божиците Деметра и Персефона за време на Мистериите.<ref name="Pomeroy 19952" />
 
=== Тајни ===
Голем дел од конкретните информации за Елевсинските мистерии никогаш не биле запишани. На пример, само иницијантите знаеле што ''содржат кистето (''сакрален ковчег) и [[ Калат (корпа)|калатот]]. Имало две Елевсински мистерии, поголема и помала.
 
==== Помали мистерии ====
Помалите мистерии се одвивале во месецот ''антестерија'' - осниот месец од [[Атички календар|атичкиот календар]], паѓајќи во средината на зимата околу февруари или март - под раководство на атинскиот ''[[ Архонт базилеј|архистон базилеј]]''. Со цел да се квалификуваат за иницијација, учесниците ѝ жртвувале прасе на Деметра и Персефона, а потоа ритуално се прочистувале во реката Илисос. По завршувањето на Помалите мистерии, учесниците се сметаа за ''мисти'' („иницирани“) достојни да бидат сведоци на Големите мистерии.
 
==== Поголеми мистерии ====
Поголемите мистерии се случувале во ''бодромион'' - третиот месец од атичкиот календар, паѓајќи кон крајот на летото околу септември или октомври - и траеле десет дена. Првиот чин (на 14-тиот бодромион) бил донесувањето на светите предмети од Елевсина до [[ Елеузион|Елевсиониј]], храм во подножјето [[Атински aкропол|на Атинската Акропола]]. На 15-тиот бодромион, ден наречен Собир (''Agyrmos''), свештениците (''хиерофанти'') го прогласувале почетокот на обредите (''[[ Пророза|пророза]]'') и ја извршувале жртвата (''hiereía deúro''). На 16-ти бодромион славениците се миеле во морето во [[ Фалерум|Фалерум]]. На 17-ти, учесниците ја започнувале ''Епидаурија'', фестивал за [[Асклепиј]] именуван по неговото главно светилиште на [[ Епидаурус|Епидаурус]]. Овој „фестивал во рамките на фестивал“ го славел пристигнувањето на исцелителот во Атина со неговата ќерка [[Хигија]] и се состоел од поворка што водела кон Елевсинија, за време на која мистијците останувале дома во целовечерно празнување (''pannykhís'')<ref name="Clinton">Clinton, Kevin. "The Epidauria and the Arrival of Asclepius in Athens", in ''Ancient Greek Cult Practice from the Epigraphical Evidence'', edited by R. Hägg. Stockholm, 1994.</ref>.
 
Поворката до Елевсина започнувала на [[ Керамеикос|Керамеикос]] (атинските гробишта) на 18-ти, и оттаму луѓето оделе кон Елевсина, по [[ Светиот пат|Светиот пат]] (Ἱερὰ Ὁδός, ''Хиера Ходос'' ), замавнувајќи ги гранките наречени ''[[ Бакхои|бакхои]]''. На одредено место на патот, тие извикувале непристојности во знак на сеќавање на [[ Јамбе|Јамбе]] (или [[ Баубо|Баубо]] ), стара жена која, кажувајќи валкани шеги, ја насмеала Деметра додека оваа жалела за загубата на својата ќерка. Поворката исто така извикувала "Íakch', O Íakche!", веројатно епитет за [[Дионис]], или засебно божество [[ Јакхус|Јак]], син на Персефона или на Деметра.<ref>Iacchus (Iakchos) has been considered the divine name of the mystic Bacchus at Athens and Eleusis, derived from the boisterous festive song named for him, called Iacchus, and sung during the procession &#x2014; or the personification of the ritual cry "Íakhe". See Smith, [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0104%3Aalphabetic+letter%3DI%3Aentry+group%3D1%3Aentry%3Diacchus-bio-1 Iacchus]; Aristophanes, [[wikisource:The Frogs (Aristophanes)|Frogs]] 316 ff, 5th or 4th century BC; Plutarch, [[wikisource:Lives (Dryden translation)/Alcibiades|Life of Alcibiades]] 34. 3; Herodotus, [[Histories (Herodotus)|Histories]], 8. 65. 4; Arrian, [[Anabasis Alexandri]], ii. 16; Virgil, [[Georgics]], i. 166; and Plutarch, [[wikisource:Lives (Dryden translation)/Themistocles|Themistocles]], 15.</ref>
 
По пристигнувањето до Елевсина, имало целовечерно бдеење (''pannychis'') според Милонас <ref>Mylonas, G. E., 1961 ''Eleusis and the Eleusinian Mysteries'', p.258</ref> и Керениј.<ref>Kerenyi, C. ''Eleusis: Archetypal Image of Mother and Daughter'', p. 62</ref> можеби во спомен на потрагата по Персефона од страна на Деметра. Во одреден момент, иницијантите пиеле посебен пијалок (''[[ Кикеон|кикеон]]'') од јачмен и нане (''Mentha pulegium)'', кои можеби имале некакви психотропни ефекти.
 
===== Внатре во Телестерион =====
На 19-ти бодромион, иницијантите влегувале во голема сала наречена [[ Телестерион|Телестерион]] ; во центарот стоела Палатата (''Анакторон''), во која можеле да влезат само хиерофаните, каде што биле складирани свети предмети.<ref>According to [[Clement of Alexandria]]'s ''Exhortation to the Greeks''. See Meyer 1999, 18.</ref> Се претпоставува дека обредите внатре во Телестерион содржат три елементи:
 
# Сторените нешта (''dromena''), драматично навраќање на митот за Деметра / Персефона
# Прикажаните нешта ''(deiknumena''), прикажуваше свети предмети, во кои хиерофанот играл суштинска улога
# Кажаните нешта (''legomena),'' коментари кои ја придружуваат деикнумената.''<ref>See (e.g.) Brisson/Teihnayi 2004, 60</ref>''
 
Во комбинација, овие три нешта биле познати како ''апорета'' („неповторливи“) а казната за нивно обелоденување била смрт.
 
[[Атинагора|Атинагора од Атина]], [[Цицерон]] и други антички писатели наведуваат дека токму за ова злосторство (меѓу другото) [[ Дијагора од Мелос|Дијагора]] бил осуден на смрт во Атина;<ref>{{Наведено списание|last=Gagné|first=Renaud|date=2009|title=Mystery Inquisitors: Performance, Authority, and Sacrilege at Eleusis|journal=Classical Antiquity|language=en|volume=28|issue=2|pages=211–247|doi=10.1525/CA.2009.28.2.211|issn=0278-6656}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Filonik|first=Jakub|date=2013|title=Athenian impiety trials: a reappraisal|journal=Dike|language=en|volume=16|pages=46–51|doi=10.13130/1128-8221/4290|issn=1128-8221}}</ref> На драматургот [[Есхил]] наводно му се судело за откривање тајни на Мистериите во некои од неговите драми, но бил ослободен од обвинението.<ref>[[Aristotle]], [[Nicomachean Ethics]] 1111a8-10.</ref> Забраната за објавување на основниот ритуал на Мистериите била апсолутна, веројатно затоа не се знае скоро ништо за тоа што се случувало таму.
 
==== Завршница на прославите ====
По Телестерион следел целовечерен празник (п''анихис'') <ref>{{LSJ|pannuxi/s|παννυχίς|ref}}</ref> проследен со танцување и веселба. Танците се одвивале на [[Раријанско поле|Раријанското поле]], за кое се вели дека е првото место каде што пораснало житото. Исто така, доцна истата ноќ или рано следното утро се положувала жртва од бик. Тој ден (22-ри бодромион), иницијантите ги почестувале мртвите со истурање [[ Ослободување|либации]] од специјални садови. На 23-тиот бодромион, Мистериите завршувале и сите се враќале дома.<ref>Boardman, Griffin, and Murray. ''The Oxford History of the Classical World''. Oxford University Press 1986.</ref>
 
== Згаснување ==
Во 170 г. н.е., храмот на Деметра бил разрушен од [[Сармати|сарматите,]] но бил повторно изграден од страна на [[Марко Аврелиј]]. Тогаш му било дозволено на Аврелиј да стане единствениот лаик што некогаш влегол во ''анакторон''. Бидејќи [[Христијанство|христијанството]] се здобило со популарност во 4 и 5 век, престижот на Елевсина започнал да згаснува. Последниот пагански император на Рим, [[Јулијан Отпадникот|Јулијан]], владеел од 361 до 363 година по околу педесет години христијанско владеење. Јулијан се обидел да ги врати Елевсинските мистерии и бил последниот император што бил инициран во нив.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.calvin.edu/academic/clas/pathways/eleusis/ehis2.htm|title=Eleusis: Pathways to Ancient Myth|publisher=Calvin.edu|archive-url=https://web.archive.org/web/20171109203740/http://www.calvin.edu/academic/clas/pathways/eleusis/ehis2.htm|archive-date=2017-11-09|accessdate=2012-09-15}}</ref>
 
[[Римско Царство|Римскиот]] император [[Теодосиј I|Теодосиј Први]] ги затворил светилиштата со декрет за време на [[ Прогонство на паганите во доцното Римско Царство|прогонството на паганите во доцната Римска империја]] околу 30 години подоцна, во 392 г. н.е. Последните остатоци од Мистериите биле избришани во 396 година од нашата ера, кога [[Аријанство|аријанските]] христијани под водство на [[ Аларик јас|Аларик]], кралот на [[Готи|Готите]], ги уништил и осквернавел старите свети места.<ref>[[Vlassis G. Rassias|Rassias, Vlasis]]. ''Demolish Them''. (in Greek) Athens 2000.</ref> Згаснувањето на Елевсинските мистерии во 4 век го пријавил [[ Евнапиј|Евнапиј]], историчар и биограф на грчките филозофи. Евнапиј бил инициран од последниот легитимен [[ Хиерофант|хиерофант]], кого царот [[Јулијан Отпадникот|Јулијан го]] нарачал за да ги обновува Мистериите, кои дотогаш пропаѓале. Според Евнапиј, последниот хиерофант бил узурпатор, „човекот од [[ Теспии|Теспија,]] кој имал чин на Отец во тајните на [[Митраизам|Митра]]“.
 
Според историчарот Ханс Клофт, и покрај уништувањето на Елевсинските мистерии, елементите на култот преживеале во грчките села. Таму, селаните ритуалите на Деметра постепено ги пренеле на [[Светец|Свети]] [[Свети Димитрија Солунски|Димитриј Солунски]], кој постепено станал локален покровител на земјоделството и „наследник“ на паганската мајка-божица.{{Sfnp|Kloft|2010}}
 
== Поврзано ==
 
* [[ Кабеири|Кабеири]]
* [[ Христијански прогон на паганството под Теодосиј Први|Христијански прогон на паганството под Теодосиј Први]]
* [[Деметра]]
* [[ Дионизиски мистерии|Дионизиски мистерии]]
* [[Орфизам]]
* [[Персефона (митологија)|Персефона]]
 
== Наводи ==
{{наводи|2}}
 
== Библиографија ==
 
* Bowden, Hugh. ''Mystery Cults of the Ancient World'' (Princeton University Press; 2010) 256 pages; A study of the Mysteries of Eleusis and other cults of ancient Greece and Rome.
* [[Luc Brisson|Brisson, Luc]] and Tihanyi, Catherine (2004). ''How Philosophers Saved Myths: Allegorical Interpretation and Classical Mythology.'' University of Chicago Press. {{ISBN|0-226-07535-4}}[[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/0-226-07535-4|0-226-07535-4]]
* [[Walter Burkert|Burkert, Walter]], ''Ancient Mystery Cults'', Harvard University Press, 1987.
* Cicero. ''Laws II'', xiv, 36.
* Clinton, Kevin. "The Epidauria and the Arrival of Asclepius in Athens" in ''Ancient Greek Cult Practice from the Epigraphical Evidence''. edited by R. Hägg, Stockholm, 1994. {{ISBN|91-7916-029-8}}[[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/91-7916-029-8|91-7916-029-8]].
* {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=BPkKCgAAQBAJ&pg=PA8|title=Bronze Age Eleusis and the Origins of the Eleusinian Mysteries|last=Cosmopoulos|first=Michael|publisher=Cambridge University Press|year=2015|isbn=978-1-316-36823-7|ref=harv|author-link=Michael Cosmopoulos}}
* [[Eugene Goblet d'Alviella|Goblet d’Alviella, Eugène, comte]], ''The mysteries of Eleusis : the secret rites and rituals of the classical Greek mystery tradition'', 1903.
* Greene, William C. "The Return of Persephone" in ''Classical Philology''. University of Chicago Press 1946. pp.&nbsp;105–106.
* Kerenyi, C. ''Eleusis – Archetypal Image of Mother and Daughter'', Bollingen Foundation 1967.
* [[Karl Kerényi|Kerényi, Karl]]. ''Eleusis: Archetypal Image of Mother and Daughter,'' Princeton University Press, 1991. {{ISBN|0-691-01915-0}}[[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/0-691-01915-0|0-691-01915-0]].
* Metzner, Ralph. "The Reunification of the Sacred and the natural", ''Eleusis'' Volume VIII, pp.&nbsp;3–13 (1997).
* {{Наведена книга|title=Mysterienkulte der Antike. Götter, Menschen, Rituale|last=Kloft|first=Hans|publisher=[[C.H. Beck]]|year=2010|isbn=978-3-406-44606-1|location=[[Munich]]|language=German|ref=harv|author-link=}}
* [[Terence McKenna|McKenna, Terence]]. ''Food of the Gods: Search for the Original Tree of Knowledge''. Bantam, January 1993. {{ISBN|0-553-37130-4}}[[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/0-553-37130-4|0-553-37130-4]].
* Meyer, Marvin W. (1999). ''The Ancient Mysteries, a Sourcebook: Sacred Texts of the Mystery Religions of the Ancient Mediterranean World''. University of Pennsylvania Press. {{ISBN|0-8122-1692-X}}[[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/0-8122-1692-X|0-8122-1692-X]]
* Moore, Clifford H. ''Religious Thought of the Greeks''. (1916). Kessinger Publishing April, 2003. {{ISBN|0-7661-5130-1}}[[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/0-7661-5130-1|0-7661-5130-1]].
* Mylonas, George Emmanuel. ''Eleusis and the Eleusinian Mysteries''. Princeton University Press 1961.
* [[Martin P. Nilsson|Nilsson, Martin P.]] [http://www.sacred-texts.com/cla/gpr/ ''Greek Popular Religion''] 1940.
* [[Vlassis G. Rassias|Rassias, Vlasis]]. ''Demolish Them''. (in Greek) Athens, 2000. (2nd edition) {{ISBN|960-7748-20-4}}.
* Riu, Xavier. ''Dionysism and Comedy'', (1999), Rowman & Littlefield Publishers, Inc.; Reprint edition (March 2002). {{ISBN|0-8476-9442-9}}[[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/0-8476-9442-9|0-8476-9442-9]]. Cf. p.&nbsp;107 for a discussion of Dionysus and his role in the Eleusinian Mysteries.
* [[Erwin Rohde|Rohde, Erwin]]. ''Psyche: The Cult of Souls and the Belief in Immortality among the Greeks''. trans. from the 8th edn. by W. B. Hillis, Routledge & Kegan Paul, 1925; reprinted by Routledge, 2000. cf. Chapter 6, "The Eleusinian Mysteries".
* [[J. Nigro Sansonese|Sansonese, J. Nigro]]. ''The Body of Myth.'' Rochester, VT: Inner Traditions, 1994. {{ISBN|0-89281-409-8}}[[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/0-89281-409-8|0-89281-409-8]].
* [[Alexander Shulgin|Shulgin, Alexander]], [[Ann Shulgin]]. ''TiHKAL''. Transform Press, 1997.
* Smith, William, ''A New Classical Dictionary of Greek and Roman Biography, Mythology and Geography Vol. II''. Kessinger Publishing, LLC 2006. {{ISBN|1-4286-4561-6}}[[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/1-4286-4561-6|1-4286-4561-6]].
* Smith, William. ''A Dictionary of Greek and Roman Antiquities''. London, 1875.
* [[Thomas Taylor (neoplatonist)|Taylor, Thomas]], [[iarchive:eleusinianandba00rawsgoog|''The Eleusinian and Bacchic Mysteries: a dissertation'']]. Amsterdam [i.e. London] [c. 1790], later editions, edited, and reprinted variously. ([http://sacred-texts.com/cla/ebm/index.htm Fourth Edition, 1891])
* Tripolitis, Antonia. ''Religions of the Hellenistic-Roman Age''. Wm. B. Eerdmans Publishing Company, November 2001. {{ISBN|0-8028-4913-X}}[[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/0-8028-4913-X|0-8028-4913-X]].
* Vaughn, Steck. ''Demeter and Persephone''. Steck Vaughn Publishing, June 1994. {{ISBN|978-0-8114-3362-4}}[[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-0-8114-3362-4|978-0-8114-3362-4]].
* [[R. Gordon Wasson|Wasson, R]], [[Carl A. P. Ruck|Ruck, C.]], [[Алберт Хофман|Hofmann, A.]], ''The Road to Eleusis: Unveiling the Secret of the Mysteries''. Harcourt, Brace, Jovanovich, 1978. {{ISBN|0-15-177872-8}}[[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/0-15-177872-8|0-15-177872-8]].
* Willoughby, Harold R. [https://books.google.com/books?id=3jx8fVdCfSEC&pg=PA36&source=gbs_toc_r&cad=0_0&sig=30E3z1jD2oK_Krg2ZUSIDRoUvII The Greater Mysteries at Eleusis], Ch. 2 of [https://books.google.com/books?id=3jx8fVdCfSEC&source=gbs_summary_s&cad=0 Pagan Regeneration: A Study of Mystery Initiations in the Graeco-Roman World], 2003, Kessinger Publishing, {{ISBN|0-7661-8083-2}}. Broad excerpts can be browsed online.
 
== Надворешни врски ==
 
* [https://web.archive.org/web/20030920115808/http://www.uwec.edu/Philrel/faculty/beach/publications/eleusis.html Елевсински мистерии], Едвард А. Бич
* [http://eleusis.library.cornell.edu/ Слики] за Елевсинските мистерии, [[ Универзитетска библиотека Корнел|Универзитетска библиотека Корнел]] .
* [http://www.rosicrucian.org/publications/digest/digest2_2009/table_of_contents.html ''Rosicrucian Digest''] vol. 87 целосно посветени на Елевсинските мистерии
 
[[Категорија: Старогрчка религија]]